Schrijfvaardigheid en cognitieve ontwikkeling bij allochtone leerlingen

schrijfvaardigheid en cognitieve ontwikkeling bij allochtone leerlingen ilse humblet deze bijdrage vormt een onderdeel van een onderzoek haar de relatie tussen schrijf vaardigheid en cognitieve ontwikkeling bij autochtone en allochtone kinderen en de didactische implicaties daarvan in dit artikel wort alleen aandacht besteed aan schrijf produkten van allochtone leerlingen santste aandachtsverschuivingen ste p dat com schrijfvaardigheid municatieve of taalhandelende aspecten in ver band staan met taalbeschouwende en daarmee en cognitie gepaard gaande cognitieve aspecten een andere vaststelling is dat taalgebruik zowel contextvrij als de sociolinguistiek heeft zich de afgelopen jaren in contextgebonden kan zijn cummins 1984 stelt diverse richtingen ontwikkeld een van de interes deze inzichten schematisch voor zie figuur 1 voorbeeld cognmef voorbeeld prates over een weinig eisend fatische gebeurtenis communicatie a c 1 context automatische activiteiten context vrij vrij niet automatische activiteiten d voorbeeld een discussie voorbeeld overtuigen cognmef veeleisend voeren figuur 1 cummins assenkruis en de relatie tussen cognitieve en communicatieve activiteiten mc dec 1989 19 de jaargang nummer 3 de kwadranten a b c d onderscheiden vier ervan naast de gedachte dat taalbeschouwende communicatieve handelingen waarbij een wisse activiteiten dit zijn vooral lees en schrijfprocessen lende cognitieve impact en contextgebondenheid een fundamenteel andere cognitieve impact heb wordtverondersteld volgens cummins dragen de ben dan taalhandelende activiteiten groeit even kwadranten a en c een meer automafisch karak eens het besef dat ook binnen het taalbeschouwe ter terwiji b en d niet automatisch van acrd zijn lijke respectievelijk het taalhandelende activitei het is de verdienste van cummins aangetoond to ten kunnen wooden onderscheiden met verschil hebben dat er verschillende soorten taalhandelen lendecognitieve eisen bjgevolg wordtbijvoorbeeld bestaan en dat de ermee gepaard gaande denk verondersteld dat het vertellen van ervaringen een activiteit afhankelijk is van de acrd van de hands beroep duet op fundamenteel andere cognitieve ling hiermee verbreedt en bevestigt hij de lijn uit vaardigheden dan het opschrijven van diezelfde gezet door labovs work aangaande het black ervaringen op het taalbeschouwelijke vlak bijvoor english vernacular dialectgebruik of peer group beeld zijn andere cognitieve vaardigheden vereist taalgebruik kan eveneens cognitief geladen zijn bij het schrijven van een essay als voor het opstel labov 1972 deze benadering heeft belangrijke len van een boodschappenlijstje in figuur 2 wor gevolgen zowel voor de opvattingen omtrent taal den die taalbeschouwelijke aspecten in cummins ontwikkeling als voor de didactische toepassingen assenkruis ingepast voorbeeld cognitief voorbeeld boodschappenlijstje weinig eisend zelf beleefde schrijven gebeurtenissen a c beschrijven context automatische activiteiten context vrij niet automatische activiteiten vrij b voorbeeld essay voorbeeld plaatjes beschrijven cognitief veeleisend schrijven figuur 2 cummins assenkruis toegepast op taalbeschouwende activiteiten met name schnjorodukten elke kwadrant stemt overeen met een voorbeeld spreken aan lezen en schrijven voorafgaan is an van een schrijfactiviteit uit het voorafgaande blijkt sick waardevol maar meer en meer zijn er aanwij dat schrijven hoewel gewoonlijk een cognitief zingen dat de verwaarlozing van het taalbeschou veeleisende activiteit genoemd petals taalhande welijke aspect made aan de basis zou kunnen liggen len variorende cognitieve eisen kan stellen dat van de problemen die allochtonen in het voortge heeft gevolgen voor het taalbeschouwingsonder zetonderwijs ondervinden het uitsluitend aandacht wijs besteden aan communicatieve vaardigheden e vert op korte termijn wel resulaten op in de zi p dat de interesse die onder impuls van de sociolinguis de mondelinge taalvaardigheid er stark op vooruit tiek uit de jaren zestig is uitgegaan naar communi gaat maar dat is niet voldoende de aandacht catieve aspecten van taalvaardigheid heeft de voor communicatieve vaardigheden moet gepaard aandacht voor het taalbeschouwelijke in zekere gaan met aandacht voor taalbeschouwelijke aspec mate overschaduwd de opvatting dat luisteren en ten zoals diverse vormen van lezen en schrijven 19 de jaargang nummer 3 dec 1989 zoniet ontwikkett het taalleerproces zich eigenlijk in de zin dat er tekeningen worden aangeboden voorgrondinformatie plus uitbreidende elemen te vragen zonder aarzelen gaven ze tel kens de maar gedeettelijk en ontstaat het beeld van kinde en ze iscognitiefveeleisend omdatde onderschei ten de zgn achtergrondinformatie hopper 1979 drie kernwoorden en de uitbreidingen aan deze ren die op het eerste gezicht wei behoorlijk spre den elementen van het schrijfproces van descrip figuur 3geeft hiervan de schematische weergave plaatjes kunnen bijgevolg als het ware op diverse ken maar toch achterblijven bij die vaardigheden tie over causaliteit naar inferenties lopen de dne de minimale kern van basisproposities die tot dne niveaus worden beschreven en deze niveaus die cognitief veeleisender zijn gehanteerde plaaijes zie figuur 3 hebben met kernwoorden kan worden gereduceerd wordt hangen sam en zowel met een cognitief aspect als in dat verband is er nog een ander aspect dat in name elk een specifieke cognitieve valentie binnen elk kader met het cijfer 1 aangeduid deze met een taalkundige component indien de boven discussies over migrantenkinderen weinig aan bod tekening 1 vergt een louter descnptieve activiteit kern breidt zich concentnsch uit cijfers 2 3 4 vermelde benadering van het schrijfproces met de komt piaget heeft er veelvuldig op gewezen dat in plaatje 2zit een oorzaak gevolg relatie verwerkt naarmate er mear elementen zoals details en in realiteit overeenstemt moet er een belangrijke kinderen zich cognitief ontwikkkelen naarmate ze en het laatste plaaije toont de gevolgen van de terpretatieve componenten aan toegevoegd wor evolutie waarneembaar zijn waarin de interactie ouder worden de vraag rijst hoe de natuurlijke causaliteitsrelatie elk plaatje kan worden opgevat den dit schema werd getoetst door een aantal tussen het cognitieve en het taalkundige aspect cognitieve ontwikkeling van migrantenkinderen als de som van de basisproposities de zgn studenten naar de kernactiviteiten van de plaaijes duidelijk wordt verloopt en in welke mate daar didactisch gebruik van kan worden gemaakt schrijven wordt hier met andere woorden opgevat als een zich ontwikkelend proces waarbij cognitie ve en taalkundige elementen elkaar parallel aan vullen deze benadering werd getoetst aan de praktijk van hetschrijfonderwijs aan migrantenkin deren op basisschoolniveau een plaatjesbesch rijvende v h qeschierlrni voorgeschiedenis voorgeschiedenis activiteit post bode valt over fiets ongeval ziekenhuis het toetsen van dit inzicht gebeurde aan de hand postbode in ziekerw gen van een plaatjesbeschrijvende activiteit in een apparent time opzet aan honderd leerlingen van 2 2 3 4 2 3 4 zeven tot veertien jaar uit acht verschillende ni zieken veaugroepen van de rijksbasisschool te borger valt wagen hout werd gevraagd een verhaal te schnjven aan hand rijdt de hand van drie plaaijes de opdracht werd kias hand sikaal uitgevoerd in aanwezigheid van de onder t r1 evpn postbode rem brieven grand hand zielig fiets kapot zoeker er werd geen voorafgaand klassikaal gesprek gevoerd en er mochten geen vragen f 1 ets kapot hand bang weg brieven grand hand blijft achter worden gesteld over de benoeming van bepaalde diverse situati le c ten diverse situationele carponenten componenten noch over het vertoop van de han deling op de plaaijes de leertingen kregen onge 2 3 veer een half uur tijd om hun verhaal near te schrij yen inzier wi oorzaok gevolg latie descriptieve activiteit in cummins assenkruis zie figuur 2 kan deze schnjfopdracht binnen kwadrant b worden ge plaatst deze schrijfactiviteit is contextgebonden ftguur 3 gehanteerde plaaqes en een schematische voorstelling van betekenisentiteiten met een toenemend aantal details dec 1989 19de jaargang nummer 3 1 9 de j a a rga ng n ummer 3 dec 1989 schrijfprodukten van zekere piet smets een dringende aangetekende brief mende te ontvangen omdat de postbode leerlingen gewond raakte neemt de hond zijn opdracht over piet srnets eindigt als een rijke baron in een kas teel of hoe een dubbeltje rotten kan een eerste opmerkelijke vaststelling is dat in elk van de schrijfprodukten het kemconcept zoals verder is het opmerkelijk dat deze leerlingen net voorgesteld in figuur 3 aanwezig is zelfs in die zoals beschreven in de literatuur vgl b v choms gevallen waar het taalkundige vermogen ken nel ijk ky 1975 pepermans 1983 en graves 1983 een nog niet ontwikkeld is zie bijvoorbeeld tekst 1 in snort van invented spelling hanteren dat wil bijlage zijn de basisproposities voorhanden de zeggen dat ze spellingen bedenken die overeen aangeboden strip ward dus op een relatief homo komen met het door hun gehoorde fonetische gene wijze geinterpreteerd klankbeeld voorbeelden hiervan zijn in diverse teksten to vinden tomfir nonfen glebclensi ten tweede kan worden vastgesteld dat in de tekst 2 iminerien ziknhuis tekst 3 imenerret gepresenteerde resultaten de onderscheiden fa teegn de hond zen vests is kaapor tekst 4 polisi sen met name de descriptieve de causale en de tan g en al maan tekst 6 en hart voor freen inferentie te onderscheiden zijn tekst 7 illustreert en lagter wier etc tekst 11 dit proces verloopt dit duidelijk zelfs in die gevallen waar het linguis op merkwaardige wijze parallel met dat van au tisch vermogen to kort schist kunnen deze fasen tochtone leerlingen hoewel duidelijk is dat de al weliswaarzeer geconcentreeerd teruggevonden lochtone kinderen op dit punt achterop lopen worden de teksten 2 bromfiets hond ambulan graves 1983 wijst erop dat doze door het kind ce en 3 lets meneer hond ziekenhuis bos bedachte spellingen stadia in het leerproces verte tasn stem m en bijvoorbeeld overeen melds in figuur genwoordigen die positief in plaats van negatief 3 vermelde basisproposities alle leerlingen blij moeten worden geovalueerd volgens hem leg ken dus hetzelfde interpretatieve schema gehan gen onderwijzers en ouders vaak een al te perfec teerd te hebben tionistische hooding aan de dag ten opzichte van de schrijfprodukten van de kinderen een derde frappante dock niet helemaal verras sende vaststelling is dat er een duidelijk merkbare ten vijfde valt op dat deze leerlingen schrijfgierig graduele toename van de uitbreidende elementen zijn zie van de craen 1986 hiermee wordt waar to nemen valt vanaf een bepaald niveau bedoeld dat de zin en de wil om to schrijven duide verscherpt de waameming zich in tekst 10 bij lijk aanwezig zijn of om het met simhoffer te zeg voorbeeld worden de begrippen brir isnor en het gen ook doze kinderen hebben laalent in een loud zijn van de man naar voren gebracht in tekst aantal gevallen kan worden vastgesteld dat hoe 11 wordt vermeld dat de postbode zweer en dat wel het linguistisch vermogen relatief bering is de hij goad voor zich uitkijkt bij het fietsen nog in schrijfgierigheid dermate groot is dat dit geenszins tekst 11 wordt de techniek van de vergelijking een damper op het schrijfenthousiasme zet zie gehanteerd zoals bijvoorbeeld zo hard als een bijvoorbeeld tekst 5 schrijven kan bijgevolg als wielrenner het lijkt wel een postman die dringend een natuurlijk proces worden opgevat waarbij de zijn vliegtuig moot nemen of het lijkt wel dat het technische aspecten waarvan spelling er een is sneeuwt een volgende stap is een uitbreiding haar pas op de tweede plaats komen voorgeschiedenis en situationele elementen toe in tekst 11 is de postbode te last opgestaan van de didactische implicates van een dergelijke daar de haast en remde hij met zijn voorrem wat vaststelling betreffen vooral het schrijfklimaat het het over kop slaan verklaart in tekst 12 wordt als is van belang dat er geen geforceerd schrijfklimaat het ware een scenario voorgesteld waarbij een ontstaat maar dat er stimulerende impulsen uit v tdec 1989 19 de jaargang nummer 3 wit gaan van de onderwijzer en de medeleerlingen haar het schrijfprodukt toe hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan leuke opdrachten originele verwerkingen van het materiaal tentoonstellingen en dergelijke meer maar ook aan het onderling noot uitwisselen van de schrijfprodukten waarbij de dit artikel is de tekst van een lezing gehouden leerlingen elkaars werk becommentarieren en op de zevende sociolinguistendagen te brus eventueel verbeteren sel v u b in mei 1988 bibliografie besluit chomsky c 1975 invented spelling in the open classroom in w von raffler in deze bijdrage werden de zich ontwikkelende engel ed 1976 child language word 499 taalkundige en cognitieve aspecten die verband 518 houden met schrijven voorgesteld uit het mate riaal blijkt dat schrijven inderdaad een zich ontwik cummins j 1984 bilingualism and special kelend proces is waarbij cognitieve en taalkundi education issues in assessment and pedago ge elementen elkaar parallel aanvullen dergelijke gy clevedon multilingual matters wetenschap is niet zozeer nieuw in absolute zin maar is nieuw wat betreft de didactische verwer graves d 1983 writing teachers and chil king tot nu toe is de aandacht in het m igrantenon dren at work london heinemann derwijs vooral uitgegaan haar communicatieve aspecten op het verbale vlak toch stellen we ook hopper p 1979 aspect and foregrounding in hier vast dat niet elke kwadrant van figuur 1 even discourse in givon t ed 1979 discourse veel aandacht krijgt mijn voorstel is nu het com and syntax syntax and semantics vol 12 new municatieve onderwijs niet alleen zoveel mogelijk york academic press expliciet te diversifi ren maar ook om dit samen met de in figuur 2 vermelde schrijfactiviteiten te labov w 1972 sociolinguistic patterns phi doen m a w ernaar te streven dat cognitief stimu ladelphia pennsylvania univ press lerendecommunicatieve activiteiten parallel lopen met cognitief stimulerende taalbeschouwende pepermans j 1983 spelling ziekenzorg en activiteiten dit en ander sociolinguistisch onder gezondheidsbeleid vonk 13 1 34 43 zoek wijst er met andere woorden op dat we toe zijn aan de didactische uitvverking toepassing van van de craen p 1986 schrijfontwikkeling deze idee n ten einde de natuurlijke cognitieve schnlfgierigheid en schrijfdruk in l lentz j ontwikkeling die overduidelijk blijkt uit dit mate sturm h van tuinred schrifivaardigheid riaal te sturen in een voor deze leerlingen stimu order het mes enschede slo 119 126 lerend didactisch proces ilse humblet desire de bodtkaai 11 9400 ninove 19 de jaargang nummer 3 dec 1989101 11 11 1 411 1 cy od el tekst 1 lekst 2 hoed oos b as z k n bul s tekst 3 merle i 2 2eet of de v ut rvitntrrtt i ee 9 1 de honci 2 lee ts 1 3 idar 011 tekst 4 viwdec 1989 19 de jaargang nummer 3 i a14 1 krinaar 11015 i d e you l i t e lt ef hctherix4a yr 411 it 11 boolld e iloond la toe l w4 001 4 4 2 17117111111 htt p apa vki el nag r1141 tir 1 rt tiq hoc via l c tycil he p ten 2 1 1 e f poet e1 h6teiri 0 1 c s woe ylul 9papa hi t h000d s 4 voo r u u htuo nvaa n 11 en i k 17 lp t eh pretruco tri 0 5v vooe 44 040 p rc g t y d t kc c y9 a a t le re i n r ut le kr 1 etnia r ref i i 00cynk i ik pa ker koorn wai he n gedaapi kkom jactrt vaal t 1