Documenten
joop dirksen sex in de tekst pornografie o f erotische kunst een begripsbepaling stel je voor ik lig losjes uitgestrekt he zowat helemaal bloot natuurlijk en dan begint hij op zijn gemak eerst mijn ene voet te zoenen en gaat akelig heerlijk langzaam hoger en hoger steeds maar aaien en zoenen en knuffele n met zijn lippen en tong en dan roetsj gaat met opzet vlug de bocht om en langs het andere been weer naar beneden en dan weer langzaam naar boven en zijn ene hand is heel ver uitgestrekt en streelt de heuveltjes dan nadert hij weer langzaam tot je het uitschreeuwt van opwinding en verlangen dat hij niet roetsj d e bocht om zal gaan maar daar zal blijven e n blijven zeg durfde walter dat nou ook met zijn mond het meisje streek zacht met haar vingertoppen over de grote schaamlippen die glad geschoren waren en van dat scheren nog de sporen droegen in die zin dat de tere huid vlekkerig was en glansde hogerop kroesde wel nog donker blond haar ik he b het een beetje geschoren zei ze met een grinniklachje ja ik wist ook niet wat jij mooi vindt het schrijnt wel daarom heb ik er wat nivea opgedaan ze begon nu met haar ene hand haar kleine borsten en met de andere de binnenkant van haar dijen zacht te strelen als hij opkeek naar haar gezicht ontweek ze niet langer zijn blik haar ogen stonden broeie rig n a verloop van tijd begon ze heel langzaam en voorzichtig nog met de middelvinger van haar rechterhand de linker bleef bij haar borsten draaibewe gingen te maken op de plaats waar zich klein en verborgen nog haar clitoris moest bevinden dat is nou wel genoeg gelikt je tong alleen is niet voldoende gebruik je vingers nee niet erin dat komt nog wel je moet de lippen uit elkaar duwen nog verder je doet me heus geen pijn ai dat is het zie je nou dat kleine rode knopje daar gaat het om kijk zo terwijl i k er met mijn neu s bo venop zat legde ze het topje van haar middelvinger tegen haar kittelaar en be gon met de vingers van haar gespreide hand te trillen als een biddende koli brie toen ze een eerste keer gekomen was mocht ik het van haar overne men haar commando s kregen nu iets smekends vooruit nog een keer voor we verdergaan ach toe na vijf keer over de rand geduwd te zijn nam ze mij weer ter hand ik was van verlangen al leeggestroomd onder het bed en het was nog maar een logge half slapende erectie die ze tegen zich aanduwde hebben we in bovenstaande tekstfragmenten te maken met pornografie of met erotische literatuur te veroordelen viezigheid of kunst sinds onze maatschappij de laatste decennia een grenzenverleggende tolerantie tentoonspreidt alles moet kunnen krijgen officieren van justitie en rechters 4 dirksen sex in de tekst pornografi e of erotische kunst niet gau w mee r teksten met een hoog sex gehalt e voo r zich met de vraa g naar hun oordeel maar opvoeders en dus ook leraren lopen vroeg of laat te gen dit probleem aan wat is porno er zijn al heel wat pagina s volgeschreven over het verschijnsel pornografie als men zich daarbij wat bij zo n onderwerp onvermijdelijk is waagt aan een definitie valt op dat daarvoor steeds als invalshoek wordt gekozen de bedoe ling van de auteur en of de kenmerken van de tekst een voorbeeld mr w h overbeek uit utrecht officier va n justitie en voor zitter va n d e door de toenmalig e ministe r va n justitie polak ingesteld e commissie van wijze mannen die vast moest stellen wat nog onder het por nografie artikel art 240 in het wetboek van strafrecht moest vallen formu leerde het in 1970 aldus verhalen worden als aanstotelijk beschouwd indien zij wezenlijk gekenmerkt worden door de opeenstapeling van sterk seksueel geladen situaties of door de suggestieve wijze van beschrijving va n een sterk seksueel gelade n situatie die kennelijk alleen maar ten doel heeft de lezer in een seksuele opwindings toestand te brengen de bedoeling van de auteur1 suggereert het bestaan van een duidelijke eendui dige achterhaalbare en meetbare factor elk menselijk gedrag is meervoudig gemotiveerd waarom iemand iets doet wordt bepaald door een heel pakket van motieven die aan de betrokkene lang niet allemaal duidelij k zijn edele en minder edele motieven lope n vaa k dwars door elkaar als d e betrokkene zelf a l niet in staa t is o m zijn bedoelingen allemaal t e overzien en goed in te schatten hoe kan dan een buitenstaander bepalen wat de bedoeling was van een auteur is van de andere kant niet een van de bedoelingen van elke auteur dat elke scene die bij beschrijft bij de lezer inderdaad het gevoel oproep t dat bij die scene past han b aalberse pseudoniem van johan van keulen na een zoals dat heet slepende procesgang uiteindelijk veroordeeld voor zijn bob en daphne boeken 25 boete en verbeurdverklaring van de in beslaggenomen boeken hield ook nog jaren na zijn veroordeling vol dat hij uitsluitend vanuit een pedago gische bedoeling zijn boeken had geschreven nl om ouders te attenderen op de problemen ron d de beginnende seksualitei t va n hun kinderen die vaa k bijna letterlijk boven op elkaar moesten slapen door het ruimtegebrek in de jaren na de oorlog toch werd hij veroordeeld omdat hij kennelijk de bedoe ling had de lezer in een seksuele opwindingstoestand te brengen het echtpaar kronhausen twee psychologen die n av pornoprocesse n in de verenigde staten waar ze als getuigen deskundigen optraden een degelijke studie schreven pornography and the law als ooievaarpocket verschenen in een bewerking door jacques de haan onder de titel wat is pornografie gaa t ook uit van de bedoeling van de auteur en van de technische kant bedoeld is de structuur en andere tekstkenmerken 5 dirksen sex in de tekst pornografi e of erotische kunst hun definitie luidt in pornografie is het voornaamste doel erotisch e weer klank in de lezer te stimuleren bij erotisch realisme is een waarachtige be schrijving van de elementaire werkelijkheden van het leven zoals het individu die ervaart essentieel het is een axioma dat een lezer erotisch behoort te rea geren op een erotisch realistische tekst het verschil tussen pornografie en erotische literatuur wordt volgens hen on der drie aspecten duidelijk bedoeling inhoud en effect maar over dat effect is eigenlijk niets met zekerheid te zeggen ze bespreken absoluut pornografi sche teksten duidelijk erotisch realistische teksten en klassieke grensgeval len over de structuur van het obscene boek zeggen ze dat die gekenmerkt wordt door een opvoeren van erotische opwinding het wordt steeds heter in hoe verre dat afwijkt va n de spanningsopbouw bij niet pornografische tekste n is twijfelachtig in vrijwel ieder goed gecomponeerde tekst zit een vorm van een climaxwerking ze noemen een aantal thema s die typerend zouden zijn voor porno maar be klemtonen wel heel verstandig dat men daarbij steeds het verhaal als geheel moet blijven bezien het voorkomen van zo n aspect in een tekst maakt die tekst daarmee niet automatisch tot porno het gaat dan om thema s als ver leiding waarbij het slachtoffer uiteindelijk graag meewerkt ontmaagding met sterk sadistische elementen bloedschande het schenden van alles wat heilig is is populair mannen zijn overprikkeld vrouwen zijn nymphomaan negers en aziaten zijn seksuele symbolen homoseksualiteit en flagellantisme worden nog apart genoemd als erg populair in pornografie ook in andere serieuze zie de bronvermelding en minder serieuze studies over het verschijnsel porno staan de bedoeling van de auteur en de inhoud van de tekst steeds centraal wat die minder serieuze studies betreft ne t zoals de voorlichtingsfilm in de jaren zestig een aardige mogelijkheid bood om gele galiseerd porno in de bioscopen op het scherm te krijgen zijn er ook nogal wat boekjes uitgegeven waarin grote fragmenten porno worden afgewissel d met kleine stukjes quasi wetenschappeujke prietpraa t van de hand van een professor1 zonder verdere titel en zonder vaste woon of verblijfplaats de rol van de lezer pornografie kan m i alleen zinnig gedefinieerd worden als men de lezer erbij betrekt de individuele lezer met zijn eigen normen en waardensysteem zijn eigen fantasie met zijn eigen al dan niet evenwichtige houding to v sexuali teit en met zijn eigen beeld t a v wat literatuur is die individuele lezer is de enige die voor zichzelf de beoordeling pornografie kan toekennen aan een tekst bekend is de anekdote van de patient die d e rorschach vlekkentes t krijg t voorgelegd bij elke nieuwe vlek de meest onsmakelijke seksuele activitei ten meent te ontwaren en tegen de psychiater zegt wat ben jij een viezerik om mij met dit soort smerige afbeeldingen te confronteren beauty is in the eye of th e beholder norman holland maakt daarvan in the t of me beholder porno zit m in de persoon van de lezer 6 dirksen sex in de tekst pornografi e of erotische kunst van emde boas beschrijft in zijn obsceniteit en pornografie anno 1966 hoe hij op een tentoonstelling van pop art hevig geschokt en verontwaardigd rea geerde op een kunstwerk dat bestond uit een doodskistachtige doos met daarin authentieke geemailleerde plaatjes met hier rust hij vertelt er meteen bij dat bij in die tijd overgevoelig bijna allergisch was voor alles rondom dood en begraven ten gevolge van het plotseling overlijden van twee heel nabije familieleden hij concludeert hieruit mijns inziens terecht dat de woede de verontwaardi ging de walging die iets bij ons oproept minstens voor een belangrijk deel wijst op een overgevoeligheid bij onszelf voor dat iets twee zaken zijn dus van belang a onz e houding t a v seksualiteit b onze normen t a v literatuur de lite raire waarde van een tekst wat het eerste betreft gershon legman heeft geschreven murder is a crime writing about it isn t sex isn t a crime writing about it is why een volstrek t evenwichtig uitgebalanceerd harmonieus mens geheel vri j van neurosen en andere hinderlijke psychische dwarsliggers zal welk onder werp hij ook in een fictionele teks t aangeboden krijgt zich open en geinte resseerd bewegen in de wereld die hij n av d e tekst oproept wie niet hele maal vrij van neurosen niet volstrekt in evenwicht is ieder van ons dus zal vroeg of laat via fictie op gevoelige plekken stuiten wie ooit een kind door de dood is kwijtgeraakt of daar om een of andere reden erg bang voor is zal overgevoelig reageren op het meesterstuk van enquist wie lijdt onder de de mentie van zijn bejaarde vader of partner zal niet onbevangen reageren op hersenschimmen wie lijdt onder een concentratiekampverleden van zichzelf of va n een dierbare zal extra gevoelig reageren op kinderjaren of bezonken rood en toegepast o p seks wie ooit betrokken is gewees t bi j ee n verkrachting kan de passage in ontaarde moeders die daarover gaat niet uitlezen dan het tweede belangrijke aspect onze normen tav literatuur eigenlijk is het enige aspect dat zou moeten tellen bij de confrontatie met fic tie waarin een grotere of kleinere dosis sex zit de kwaliteit van het gebodene heeft het literaire waarde dat kan eigenlijk alleen ieder voor zich uitmaken maar we zouden ons ervan bewust moeten zijn wanneer onze beoordeling ver troebeld wordt door onze gevoeligheid op seksueel gebied proza op het literaire niveau van de bouquetreeks of dat nu voor vrouwen ge schreven is met de nadruk op clichematige romantiek of voo r mannen met de nadruk op ongeremde seksuele escapades of ande r macho vertoon is e n blijft gewoo n slech t geschreven goedkoop proz a met duidelijk literair e kenmerken als originaliteit in toon en benadering van het onderwerp is ook al gaat het over romantiek en of ongeremde seksuele escapades of ander ma cho vertoon gewoon literatuur 7 dirksen sex in de tekst pornografi e of erotische kunst hoe slecht is porno nou eigenlijk wie een zeer bevredigend seksleven leidt zal minder behoefte hebben aan de prikkeling van zijn zinnen door erotische teksten dan iemand bij wie het seks leven in het slop is geraakt of iemand voor wie seksualiteit nog een groot terra incognita is aan welks grenzen hij staat te trappelen van ongeduldige nieuwsgierigheid wie elke dag voortreffelijk dineert zal zich niet gauw t e buiten gaan aan marsen of milky ways hij hoeft daardoor nog geen principiele snoephater te worden wie zo nu en dan een mars consumeert hoeft daarmee zijn eetlust niet te bederven zolang de mars met zorg van goede grondstoffen is bereid kan incidentele consumptie geen probleem opleveren het voortdurend en uit sluitend naar binnen slaan van marsen echter is ongezond elke verstandige ouder opvoeder die zoiets bij zijn kinderen waarneemt zal eens een goed ge sprek daarover voeren met die kinderen elke volwassene die zelf dat snoepge drag vertoont weet dat hij niet gezond bezig is het risico bij zulke eenzij dige voeding die op verslaving gaat lijken is ook nog dat zeker jonge con sumenten als er geen mars te koop is of als die te duur wordt genoegen gaan nemen met produkten van b en c merken die het glazuur van je tanden doen springen of het maagzuur aantasten ruggemergverweking zul je er niet van krijgen het bestaan van winkels van het type jamin vol zoete verleidingen is ove rigens allee n een probleem voor de snoepverslaafde en voor de niet snoeper die moeite heeft met de eigen strengheid tav dat snoepen overigens in een lezing over porno heeft kousbroek gewezen op het merk waardige feit dat in discussies over porno niemand ooit een persoonlijk stand punt verdedigt hij laat door een vergelijking met poezie zien hoe merkwaar dig de hele discussie daardoor wordt het bestaansrecht van poezie zou dan worden verdedigd door mensen die voortdurend laten doorschemeren dat ze zdf nooit gedichten lezen en daar ook geen behoefte aan hebben ze staan er wel op niet onverhoeds geconfronteerd te worden met poezie waar ze niet om ge vraagd hebben iedereen heeft het recht om van ongewenste poezie verschoond te blijven maar ze vinden wel dat andere mensen lijders aan een gefrustreerd en beschamend verlangen de kans moeten hebben om van die poezie te ge nieten maar veroorzaakt lezen van poezie geen gewenning ontstaat er geen behoefte aan steeds extremere vormen van poezie geeft het lezen van poezie geen totaal verkeerd beeld van de werkelijkheid kousbroek citeert met instemming de opvoedster van sartre madame picard geen boek kan gevaarlijk zij n als het goed is geschreven of wi e zei het ook alweer er zijn geen slechte boeken er zijn alleen slechte lezers terug naar het begin het eerste fragment in de inleiding van dit artikel komt uit het als porno veroordeelde bob en daphne het tweede uit een gewone li teraire roman advokaat van de hanen van van der heijden en het derde uit een van de als erotisch betitelde verhalen uit veranderlijk en wisselvallig van geerten meijsing 8 dirksen sex in de tekst pornografi e of erotische kunst wat de bedoeling van aalberse was met zijn tekst is al ter sprake gekomen wat van der heijden en meijsing bezielde toen ze de teksten schreven waaruit ik citeerde weet ik niet het gaat in de tekstfragmenten duidelijk om seks maar het is de lezer die de lettertekens in zijn hersenen tot beelden tot fanta sieen maakt en daar al of niet van geniet en al of niet door geschokt raakt en laat die lezer dan tenminste bij zichzelf blijven als zijn door de tekst op geroepen fantasieen botsen tegen de muur van zijn eigen fatsoensnormen en niet de schrijver en of de tekst het hellevuur van de pornografie inwensen al eerder in tsjip 5 2 wees ik erop dat schrijvers al s van deijssel en de haan en van oudshoorn en blaman en reve en boon en vul maar aan allemaal als viezeriken werden beschouwd door tijdgenoten met iets strakkere fatsoensnormen en nu als literatoren te boek staan nu is bijvoorbeeld voor sommigen giphart een viezerik tijden veranderen en wij en onze normen als het goed is met hen literatuur emde boas dr c van inleiding totdestudie van de pornografie den haag 1966 emde boas dr c van obsceniteit en pornografie anno 1966 den haag 1966 holland n laughing a psychology of humor ithaca u s a 1982 kousbroek r ons behaarde speelgoed in vrij nederland jrg 48 25 april 1987 kronhausen dr e e n dr ph kronhausen wat is pornografie bewerking door jac ques de haan den haag 1967 legman g rationale of the dirty joke an analysis of sexual humor new york 1968 otten w j denken is een lust amsterdam 1985 9