Sirene; een zoektocht, een zwerftocht, een Odyssee

hannie bruijnooge in het alg e meen sterk t e verminderen juist de mythologis che verhal e n zijn een b e langrijk e bron van inspiratie voor onze be s ch aving de mod erne toehoorde r wordt bij he t lezen sirene een zoektocht ervan ve r rast door het psychologi s ch inzi c ht en de v e rlangens e n emoties van de m en s di e een zwerftocht in de verhal e n ee n rol sp elen aan de h and van thema s kunn e n verbande n word e n gelegd een odyssee me t de h e dendaagse lit eratuur bij he t zoek e n n a ar en ontwikk e len van mat eria al he bb en w e in ons a chte rhoofd gehouden dat leerlingen ee n ruime k e uze aan de na am sire ne s ta a t voo r verl o kking en ve rle i lite ratuur vi s uee l en auditi e f g ebod en moet ding maar t egelijke rtij d voo r de a la rmb e l die worden zonde r d a t daar onmidd ellijk zw a ar rink e lt o ve r de afn e m e nde b e langs t e lling va n c o g nitieve opdrachte n aan ve rbond en wor jo nge ren voo r li tera tuur het project is ee n initia d en leerlin ge n mo e t en d e gele g e nhe id krij tief van de minis te r van we lz ijn vo lksgezo nd g e n zelf te lui ste r en te snuffele n e e n keu ze te h e id cultuur en h eeft twee h oofddo els te llinge n make n uit h e t aanbod en hun le ese rvaringe n he t be v o rd e ren va n h e t leze n e n h e t plez ie r in uit t e wisse l en ge stimule erd door versc hi lle n lezen van lee rlingen van twa alf to t e n m e t achttien d e w e rkvorm e n om dit te be reike n h ebb e n jaa r op de ha vo e n vwo we les pakk e tt en ontwikk eld zo al s film e n het to t stand b renge n va n een structurele sam en boek odysse u s en het po ez i eleesdo ssi e r we rking tu ssen biblioth eken en sch ol e n voo r havo e n ac tivit e iten ge or ganise erd zo a l s he t lit e r air en vw o c afe waarin de b el evin g v an lit e ra tuur cen het projec t is opgezet in d e vorm van ee n tr aal s t aat bij h et sa men s t ellen va n de l es p a k exp erim ent in het knooppunt arnh e m nij m egen k e tte n w e rkte n do ce nt e n biblioth ec arisse n he t kan gebied e n in de prov in cie zee land hi e r de con s ule nt b e elde nd e vorming van de s ti c h z ij n docente n en biblioth ecarissen op zoek geg aan ting vmc z e el a nd de d i re cteur van ee n na ar m a teriale n e n midde len o m de doels tellingen pl aatse lijke bio sc oop e n d e bo e khand e l in te b e rei ken om alle be tro kkene n op d e h oog te t e werkgro e p e n sa me n hie rond e r worde n de h o ude n van de o nt wi kke lingen versch een vier k ee r lesp a kkette n e n h e t or gani se re n van e en lita p e r jaar de nie u wsb oef odysse us in bee ld rair ca fe besc hreven hanni e bruijnooge was als proj ect co rdina tor betro kke n b ij de opzet en uitwerking van h et projec t film en boek in de procin c ie zeeland in di t artik el geeft zij een beschrijving van de activite ite n e n lespakk etten zoals als onde rde e l van de be eldc ultuur w a armee die voor siren e in zeela nd o ntwik k eld zijn jonge r e n tegenwo o rdig veelvuldi g word en g e c onfronteerd kan film bij uit s te k ee n mo tiv erende func ti e voor lit e ratuur vervull en centraal them a da arom zijn vo or de bove nbouw van havo en vwo ee n drie tal l esp a kke tte n ontwikkeld om het proj ec t sir e n e naar buit e n t oe a l s e e n m et a ls th e ma film en bo e k bij de lespak eenhe id te kunnen present e re n is er voor kett en z o rgt de biblioth eek voor voldoende gekozen alle ac tivite it en t e lat e n pl aatsvind e n e xemplaren v a n d e lit e r a tuur e n d e bijb e ho binne n ee n ce ntraal the ma d e g riekse mytho re nd e vid eoband e n bove ndien maakt ze logie in h e t al gem ee n en de verhal e n v a n afspraken met de bio sc oop ov er h et b e kijken ody ss eus in he t bijzonder vorm e n de rode van d e film draad in h e t o vergrote deel van de activitei het is be langrijk om op t e me rk e n d a t film ten onder andere door d e afn em e nde b et e in dit l es mate riaal e en midde l i s en geen doe l keni s v an de klassieke tale n in h et ond erwijs d e lit era ire te kst s taat centraal zo kan film blijkt de kenni s ov e r de g ri eks e mythologie fun ge ren al s bewijs van het tegenwoordig i n 1997 3 moer 99 zwang zijnde begrip inte rtextualiteit het matiek omdat de lessen redelijke onafhanke kan ee n thema in beeldtaal concretiseren een lijk van elkaar zijn opgebouwd is het ook bepaald genre verduidelijken en tonen hoe mogelijk keuzes t e maken s pa nning wordt opge bouwd natuurlijk kan de film ve rgeleke n worden met het verfilmde h eb je dat boek al gezien h e t de rd e bo ek waarbij a a nda c ht kan worden besteed le s pakket heb je dat boek al gezien legt in aan s pe c ifiek e film e n romaneige nsc happ e n vergelijking me t d e ee rd e rge noe md e meer deze laats te vorm van omgaan met film in de nadruk op het verfilmen van literatuur in literatuurl ess en is een belangrijk onderde el dit pakket wordt aanda c ht besteed aan het van de twee le s pakkett e n v an twee naar e en schrijve n va n een scenario de mi se en scene naar twee en wie b en ik en wie zijn wij cameras t andpunt e n perspe ctief er wordt gewerkt met de boeken en de verfilming v a n van twee naar een naar twee in he t oe roeg van hell a h a as se en de kle ine blonde lespakk e t van twee naar e en n a ar twee staat doo d van boudewijn buc h de rom a n he t go ud en ei v a n tim krabb e en in les i ervaren de leerlingen dat e en te ks t de ve rfilming sp oorloos c entr a al met als the bij vers chillende m en s en v e rschi ll ende be e l ma h et klas si e ke li efdesc onc ept van de onbe den oproept en dat d e verfilming van een reikbare geli efde en h e t verl a nge n tot vere ni bo ek altijd d e pers oonlijk e verb e elding v a n ging h e r eni ging d e hoofdp ersoon rex is al d e c inea st i s in le s 2 krijgt onder and e re h et jaren w anhopig op zo e k naar z ijn vriendin b e grip s cena ri o handen e n vo e t en de l eer die op hun vakantie naar frankrijk van he t lingen krijge n ee n globaal overzi c ht v an h e t ene op he t and ere mome nt spoorloo s i s pro c es dat begint wann ee r een auteur de verdw en en filmrecht en v a n e en boek v erkoopt e n eindigt het l e spakket bestaat u i t vijf les s en in het wann eer de film in de roulatie wordt gebracht le erling e nkatern wordt de roman he t go ud e n vi a opdrachten die pa ss en bij elk s tadium in e i geintroduc eerd door and er andere e e n het tot stand kom e n van e e n film e rva re n ze krant enb e richt jonge vrouw uit luik v er dat het verfilmen van een boek een z ee r dwijnt op bus rei s naar sp anj e het be richt a rbeidsintensief en geldver sli ndend proces is dat tim krabb e inspireerd e tot het sc hrijven z e worden uitgenodigd om na te d e nk en over van de roman daarna volg en t ek s tfra gmen de manier waarop de cineast zijn id e e over het t e n uit plato s het sympos ium over het boek hee ft uitgewerkt in het leerli ngenkate rn sc heide n de r geslachten e n de bijb e l het is een tekstfragment uit o eroeg opgenom en en paradij sve rhaal in de volgend e le s sen wordt van h e tzelfde fragment e en s tuk uit he t scena ingega an op het maken v a n ve rfilmingen en ri o in opdra cht 2 moeten de leerli ngen he t op d e b elangrijke rol va n de ruimte binne n fragme nt en he t sce nario me t elkaar verge lij ee n film hierbij kunnen de l eerlinge n ki e ze n ke n zie afbeelding z in l es 3 sp elen tijd en uit opdrac hten voor het maken van maquettes ruimte een b elangrijke rol ter afs luiting van en fotorepo rtag es vervolgens wordt de rom a n he t lespakk et heb j e d a t boek al gezie n ce ntra al gesteld aan de hand van affec ti eve en bekijke n de leerli ngen de film d e kleine blonde co gnitieve vragen in de laatst e le s kan de film dood of oeroeg op video of in d e biosc oop sp oo rl oos vertoond worden evaluatie u it de reac t ies van docente n en w ie en ik en wie zijn wij in het le erlingen blijkt dat de l espakk e tten over film l espakk et wie ben ik e n wie zijn wij rond en bo e k z ee r po siti e f zijn ontvang en bij de de bo e ken sup e rtex en hoffm an s ho nger va n ev aluatie van het laat s tgeno emde le s pakke t leon d e winter staat het b egri p ide ntite it gaf 68 proce nt van de leerlingen aa n dat ze c e ntra a l aan de h and van een ruime poezi e door de less en meer belangste lling hebben bijlage e e n bijzonde r reina ertverh aal ee n gekrege n voor boeken d i t terwijl in he t fragme nt v a n g l durlac her een v erhaal l e spakket m ee r dan in de beide vo rige een van marc el m ri ng en het werk van l e on de groter accent op de film wordt gele gd w inter worden le e rlinge n in ze s l essen ge c on l ee rlingen gaven bij de evaluatie van de front ee rd met de joodse identiteitsprobl e le spakketten rond tim krabbe en leon de 100 moer 1997 3 opdracht 2 de o nh eilsp e llen de s feer van h et na chte lijke m eer wordt in het boek u itgebreid beschre ven hoe he eft d e scenarist j ohans a ngst d uidelij k ge maakt het co st u um van de ppoh e en k rijgertje k omt in h et boe k niet vo or wat kan de bed oe lin g van deze scene zijn geweest wat wil de s cenarist hier aantonen i n het boe k k rijgt jo han pas d agen nada t hij weer to t bewustzij n is g ekom en d e juist e toe d racht va n het ong eluk te h oren h oe is dat in het s cenario waarom zou de scenarist voor deze oplossing hebben gekozen ajbee lding i opdracht v oo r het verge lijke n van een boekfragmen t e n een sce nario uit o e roe g wint er a an vaker op e e n derge lijke mani er kunnen de a andacht voor d e eige n le es b e met lite ratuur t e wi ll en w erke n l eving v a n l ee rlin ge n s t aa t c e ntra al via d e ervarin gen en d e m anier waa rop door v oorb ee ldle sse n en informati e o ve r boek en biblioth eken k a n worden gewe rkt rond film wordt aanda c ht bes te ed aan de vakke n n e der en lit eratuur i s vastg e legd in film en lite ra lands fran s duit s enge ls kl assi e ke tal e n tuur stapp enplan 1 9 9 6 a ardrijkskund e gesc hie de nis maatschappij leer te ke nen en handvaardi gh eid waa rdoor odysseus m et het l esp a kket v akove rstij ge nd kan wor den gewe rkt uitvo erige informa ti e ov e r dit n aast de lesp a kkett en rond film en bo e k i s het l esp akket kunt u vi nd en in h et arti ke l c xv r lesp akk et ody sse us ontwikke ld d e keuze bestaat soms al het ze e uwse odyssee proj ect voor d e odyss ee is ingegeven door he t feit van cor g eljon dat v ersch e nen i s in levende dat l eerlinge n re lati ef w einig ov er de kla ssieke talen 1 996 cultuur w e ten terwijl de invlo e d ervan op onze h edendaagse cultuur bijzond e r gro o t is poezieleesdossier er is vooral aanda c ht be stee d aan het bij elkaar brengen v a n tit el s di e thematisch in in h e t k a de r van siren e zijn op schole n verband staan met de odyssee d e gelezen gem ee nsc h ap s ch e lde mond in vliss inge n in teks t en worden vergel e ke n me t mome nt e n uit s eptember 1 993 d e to e nmali ge brugklas sers de odys se e w a ardoor le erlingen culturele e n ntnv o xev o en xnv o vw o b e gonnen met histo risch e verschille n en ove reenkomsten het a anle g g en van een poezi e le esdo ss ier dat ontdekken in de dida ctisch e handleiding b ij op zij tijdens hun hel e verder e sc hoolloopbaan re is m e t odysse us 1996 zijn less ugge s tie s zu ll en aanvu ll en in het fraai e c ahier dat d e opgenomen waarme e doc e nten aan het werk leerlingen gebruiken nemen zij ongev e e r 1997 3 m o er 101 vi e r gedichten per jaar op d e ze gedichten wie maakt vragen voor de literaire quiz zijn b e handeld in de le ss en nederlands de wi e zorgt voor de publiciteit zow el int e rn pers oonlijke v e rwerking van d e gedicht e n in als extern wie zorgt dat de auteur na a floop h e t l e es doss ier is begel e id tijd en s de less en in zijn hot el komt e tcetera dit alles afhanke n e d e rlands en t e kenen hoe een en ander in lijk va n d e verschille nde onderdele n van het zijn werk ging is vastgelegd in de docenten programma de le e rlingen bereid e n d e z e h a ndl e iding wij t eken e n v oo r poez ie 1 99 6 onderdele n individueel of in gro epje s voor nann ett e kneepkens e en van de b e trokken d o centen verte lt e r me er ove r in he t artik el zo h ebb e n le e rlin ge n op v ers c hillende pl aat wij te ke ne n voor po e zi e d a t u kunt vinde n sen in de provincie ontmoetin ge n m et aut e urs op pagina t r r van di t numme r ge organis eerd een paar voorb e elden leerlin ge n ontvan ge n ronald giphart op e en prac h literair cafe tig midd el e euw s k a ste el a chte r de duinen bij domburg ontmo et e n herm an pleij tijdens na ast l esp akke tten zijn er activit ei ten ontwik ee n midd e l ee uws e av ond met ton e el z an g k e ld zoal s he t organis ere n van een li ter a ir cafe do ce nte n tr a den op als he use troub a dours en he t initiatie f voor h e t organi s ere n v a n ee n d an s in de kantine van de school m e nsje van lit era ir ca fe g aat uit va n d e do ce nt mees tal d e ke ul en geeft ac te de presen ce in h e t j a zz c afe d ocent n ederlands d e l ee rlin ge n of d e biblio in t erneuzen e n ee n vijftal zee r mondige th ecaris middels d e do or siren e z e ela nd le erlin gen vo ele n le on d e winter aan de tand v e r s pr eide ni euwsb rie f odysse u s in b eeld i s t er afsluitin g van een voor do ce nte n en m en op de hoog te van d e mo gelijkh eid ee n biblioth ecarissen ge organi se erde s tudiedag lit e rair ca fe te organi seren d e ko s te n zijn le erlingen zijn he el g o e d in s taat z e lf een grot e nd eel s voor r e kening van sire ne voor lite rair cafe t e organi sere n op s taat dat d e le e rlinge n na uw b et rokken zijn h et programma b es t aat re gelm a ti g uit me er bij de voorb e r e idin gen he t is hun literair dan allee n voorlez en uit e ig en we rk e n een cafe de bib lioth ecaris van de pl aatse lijke inte rvie w me t d e sc hrij ve r om d e fe es t bibliotheek zorgt v oor voldo ende boe ke n en vr e ugd e t e ve rho ge n is er muzi e k toneel of ac ht e rgrondinformatie ove r d e auteur hie ruit een lit e rair e quiz zo a ls h e t v oorb eeld e e n is door d e docent lee rling e n e n d e biblio a vond m e t ronald tiphart laat zi e n zie thecaris ge zame nlijk e en le e rlinge nk a te rn afbe eldin g 2 s amengest e ld de z e kat ernen zijn te r voor b ereiding in de le sse n n e de rlands besprok e n de ge he le proj ec tp eri ode h ebbe n l ee rlingen do ce nt e n lee rlingen ga an in s am enw erkin g lit e r a ire cafes ge organi seerd he t i s jui st de me t d e biblioth ee k aan de s lag m eestal we rkt e i ge n betrokke nheid di e ervoor zorgt da t ee n ee n b e paald e klas d e vers c hill ende or g anisa to de r ge lijk e ac tivite it su cces vol is risc he aspec te n v e rd e r uit le e rlinge n kiez en e valuati e s wijz en uit dat m et name d e z e in ove rl eg m et d e do cent e n d e biblioth ecari s m a ni e r van we rken bij r aagt tot h et ve rgro de a ute ur nemen z e lf c ontac t op met de te n van he t e nthou siasme van leerlin gen sti c hting s c hrij ve rs s c hool samenlevin g om zo a l s ze ze lf z e g ge n e en lit e rai r cafe mo e t zijn koms t c ontractu ee l v as t t e le gge n en b esli s t va k e r worden geo rgani seerd b es luit en wa ar he t lite rair cafe zal word en n a afloop v a n de e xp eri me nt e n zijn de gehouden d e l e erlin gen vu lle n in ove rleg e rv ari ngen vast gel eg d in lit e rair cafe s tapp en me t de aut e ur hun do ce nt en de biblioth e plan 1996 hi e rin zijn praktisch e tip s op ge cari s he t programm a ve rde r in er wordt e en nom en m e t b e tre kking tot d e voorb ereidin g dr a aibo ek ge maakt w aarin d e volge nd e vra d e finan c i eri ng e n d e organi s ati e gen worde n b eantwoord wi e ontv angt de aut eur wie r egelt de aa nkl e ding van de zaal d e klas al s leeskrin g wie b e nadert d e bo ekhandel voor ee n bo e ke ns t a nd wie int e rvie wt de aute ur wie e e n a nd ere ac tiviteit was h e t houde n van zorgt voor bijvoorb ee ld h e t muzikal e inter le esk ri n gen in de peri ode maart tot e n me t me zzo wie ve rzorge n een tone e loptrede n m ei 1 995 lazen l ee rlingen boe ken voor d e 102 moer 1997 3 een avond met ronald tiphart op 9 december 1993 organiseerden de leerlingen van klas vwo 5a van een scholengemeenschap in middelburg een bijzonder geslaagde literaire avond met ronald tiphart al vroeg in de avond vertrokken zo n 150 leerlingen en hun docenten met de bus naar het achter de duinen gelegen kasteel westhove in domburg allereerst was daar een zogenaamd literair diner met de schrijver waarna de feestelijke avond kon beginnen de auteur droeg voor uit eigen werk werd geinterviewd door een docent over giph en ik ook van jou en er was een literaire quiz waarin sommige leerlingen een boek uitbeeldden terwijl anderen moesten raden om welk boek het ging er waren zo n 20 winnaars die allemaal van de plaatselijke boekhandel een boek van tiphart cadeau kregen de anderen togen in de dagen daarna en masse naar de plaatselijke boekhandel om giph te kopen het in middelburg best verkochte boek in de maand december e en a vond met ronald ci p h a pt 1 introducti e 2 ik ben de verh ale n die ik v e rt e l 3 i k o o k va n jo u 4 k l ei n e pauz e 5 de grot e literaire ouit 6 vragenrond e 7 pauze op 8 gs p h 9 a ta lu l t i ng afb eelding a literair cafe m e t r o nald tiphart ned e rlands e kinderju ry biblioth ecari sse n zoveel mogelijk lee rlingen konde n worden m a akten e en voors e le c tie uit d e lijst v a n in gele z e n h e bben d e bibliothe k e n gezorgd 1 994 voor het e erst ve rsc henen jeu gdboeken voor ex tra e xemplar e n de bo eke n zijn uit in de c c a tego ri e voor kinderen van twa alf gele e nd via d e sc hoolbibli o th ee k zow el kla s t gt en met v e erti en jaar om ervoor te s ikaal als buiten de les zijn de l e e se rva ringen zorgen dat de ze s ti e n ges el ec teerde titel s door uitgewiss eld al da n niet in samenwerkin g 1997 3 moer 103 met de do c ent ned erlands traden de bibli othe openbare bib li otheek kan bieden in een dis c aris sen op als lee sk ri ngbegeleider in een cussie kwam naar voren kwam dat do c enten introductiebijeenkomst werd doel en werk be hoefte hebben aan een duidelijk overzicht wijze van de ju ry besproken daarna l azen de van mate ri alen en mogelijkhe de n van de open le e rlingen minimaal vijf boeken i n een of bare bib li otheek e e n bro chure voor do c enten twee v ervolgbije enkomsten werden de veel en een contactpersoon in de plaats elijke biblio gele zen bo eken b e sprok e n en me ningen uit the e k gewiss eld de activiteiten werden fee s telijk a fge slo te n me t een film of sc hrijversbezoek de tw ee d e en derde studiemidd a g kregen e e n de experime nt en lat en zi en dat leerlinge n meer praktische invu lling do or het uitwi sse l en van leeservaringen tot me t de odyssee van home rus als uitg angs lezen worde n ge s timule erd de doce nt en de punt w e rd o p de tw eede s tudi ed a g d e bibliot h e c ari s zijn d e bege leiders zij s che p ody ssee in de kl as in m a art 1 994 in de p en de voorwaard e n voor het optim a al fun c z eeuwse bibliotheek een voorb e eld gegev e n tioneren van e e n kinde rju ry d e manie r van de m a nier w a arop th e matisc h we rk e n waarop i s gewerkt w erd vas t g el egd in de klas gestalte kan krijge n e n op w e lke mani e r e en a ls l eeskring 1996 th ema vakover stij gend kan worden b e nad e rd h et lespakket odys seu s was inmiddels ge studiedage n re ed en de ze s tudieda g had tot do e l do centen van all e vakgebied en e nthou s i ast te m a ke n binn en sir en e zijn nie t all ee n activite iten voor he t we rken met het m at eria al d e voor l ee rlinge n ontwikke ld voord a t e r g o e d onde rwe rp e n die aa n de ord e kw a me n ware n l es mate riaal ontwikke ld kon worde n e n voor de wij z e waar o p de odys s ee is ontstaan d e dat me n hi e rmee go e d zou kunn e n w erke n invloe d die h et v e rhaal he eft op d e hede n h add en ook d e doc e nt en e n de bibliothecaris daa g se lit eratuur d e mani e ren waarop de sen behoefte aa n info rmatie e n scholing voor do ce nt in zijn l ess en m et de odyssee kan hen w erde n s tudie dage n e n c ur s u ssen ge orga werken d e wijz e waarop h e t odysse u s ve r ni se erd o m ha al terugkomt in d e b ee ld ende kun s t en de informatie ov er h e t projec t te v e rsc haffe n ond ers teuning die de op e nbar e biblioth ee k c onta c te n tu ssen do c ent en en bibli o thec aris k a n bi ed e n al s do ce nt en m e t het les pakke t s en te b e vorde re n wi lle n gaa n w e rke n omd at he t p akket vak gedac hte n uit te wiss el e n ov er de rol die ove rs tijge nd is w a r en docente n van allerl ei lit e r a tuuronderwij s en biblioth eek kunn e n v a kge bie de n op d e tweed e s tudi e middag aan s p e len op het g ebi ed van le es be vorderi ng wezi g in nove mb e r 1 993 v ond d e eerste studi emid onder d e tit e l sire ne ee n ody ss e e blikt e n d ag plaats ond er d e tit e l l eespl ez i e r e n we op e en s tudie midd ag in nov emb e r 1 9 95 literatuuronderwijs d e ec hte des kundige n te rug op de pl a nn e n e n ac tivite ite n do ce nt e n he rman pleij harry be kk erin g e n cor e n biblioth ecarissen nam en dee l a a n work g e ljon ginge n in hun l e zin gen in op de vraa g shop s rond film e n bo ek d e klas als l ees kring of he t e i genlijk w el zo e rg geste ld i s me t he t po e zi elees do ss i er lite ra ir cafe j e ugdlit eratuur lees ge drag van l ee rl i nge n e n of h e t lite in h e t voortge zet ond erwij s e n het le spakke t ra tuur o nd e rwij s daa rva n eige nlijk wel de odyss eu s wi e e r no g nie t mee gewe rkt had sc huld ko n worde n gegev en de midd e l e n die kon ke nnis nemen van de e rvari n ge n van de do ce nt te r be sc hikkin g sta a n om het a nde ren en vel en raakt en enthous i as t om er z e lf l eesge dr a g te beinvloede n en h et l ees pl ez i er t e mee te gaan werken t ege lijk me t de work b ev ord e re n w e rd en b es proke n aanda cht shop s was er voor rec toren bib li oth ee kdirec we rd b es t eed a an ve rfilmde lite ra t uur h et ti es en v ertegenwo o rdigers van provin cial e en gebruik van klas s i ek e te ksten e n h et ge bruik la ndelijke or ganisaties ee n apart pro g ramma van j e ugdlitera tuur d e consulent jeugdbiblio zij b likte n vooruit n aar de toe kom s t waa ri n in theekwerk van de ze e uwse bibliothe ek ging zeeland verder gewerkt ga at worden aan uit gebr eid in op de ond ers teunende rol die de lee s b e vorderi ng de inste ll ing en die parti ci 104 moer 1997 3 rinderboeyeaywis deze boeken hebben de afgelopen zo jaar een gouden griffel gekregen sommige titels kloppen echter niet helemaal zet de juiste titel erachter door wie zijn ze geschreven zet de juiste letter voor het nummer van het boek n b het zijn allemaal boeken voorra jaar en ouder zoals je ziet zijn er minder schrijvers dan boeken dat klopt een van de schrijvers heeft voor meer dan een boek een gouden griffel gekregen i keizer van katoren a thea beckman 2 het malle ding van elasti ek u anton quintana 3 de turk en de kat van tante da c karel eykman 4 het wereldje van jan ligthart d guus kuije r 5 krui st oc h t in onderbroek e willem wilmink 6 de kinderen van het zevende woud f henk barnar d 7 krassen in het tafella ken g els pelgro m 8 zeegezicht 9 de bananenkoning h simone schell 10 kleine wapper en lange sofie i wim hofman ll liefdesverd ri et j jan terlouw 12 waar het ha rt vol van is k leonie kooiker 13 het wil maar niet vlo tten i jaap ter haa r 14 de eiereters afb eelding 3 kind e rbo eke nquiz tijde ns de c urs us jeugdliteratuur geerde n in het proje c t ri chtten in de loop van op welke wijze een project g est art k a n wor 1 99 7 het platform lee sbevorderin g op den wie erbij betrokke n zijn of moete n word e n welke be slissingen wanne e r en door c ursusse n wi e genomen moet en worde n welke finan c iel e middel e n n o dig zijn om h e t proj ec t t e p rojectmatig werken i e de re openbar e kunn en uitvo e re n op welke manier d e voo rt biblioth ee k m et e en havo vwo school in gan g wordt b ewaakt en ho e ee n project haar werkgebied heeft bij de sta rt van h e t b e heerst kan word en uitvoerig i s s tilg es taan sireneproject e en biblioth ecari s aange steld als bij d e manier waarop bibliothek e n de con contactpersoon voor het v oo rtge zet ond er tac t en met d e sc hole n in hun we rkgebi ed wij s dez e bibliothe c ari s se n waren be trokk en verde r kunnen uitbouwen g ebruikmake nd bij d e opze t e n uitvo eri ng van activiteiten op van d e in het kad e r van sirene ontwikkelde plaa tselijk niv eau zij hielpen bijvoorb eeld mat e rialen bij h et opzett en van e en literair cafe c o rdi ook directies vervullen ee n belan grijk e n ee rden h et s amenst ellen van een l ee rlingen rol bij het opz e tten e n uitvo e r e n v a n katern stelden boekenlijsten s amen leverden proj e ct e n v e elal in de voorwaard e een boeke nkist bij de lespakkett e n rond film n s cheppend e s feer da a rom is in e e n aparte en boek maar hadden no g weinig e rvari ng bij e enkomst voor dir ec tie s van bibliothe met een proje c tmatige manier van werk en k en aanda c ht bes t ee d a a n de rol va n d e voor hen is daarom d e c ursus proje c tmatig dir ec tie al s opdrac htg e v e r w e rke n ge org a nise e rd een tweedaagse cur s us die tot doel had bibliothe c ari s sen te scho cursus jeugdliteratuur u it cont acten len in het z elf opzetten van leesbevorderende met docenten nederlands bleek dat zij niet of re s ultaat geri chte activiteiten aan de hand nauwelijks op de hoogte zijn van het fantas van c oncret e voorbeelden kwam a an de orde tische aanbod aan jeugdliteratuur waarmee i n 1997 3 moer 105 het voort gezet onderwijs kan worden gewerkt gaven aan welke ondersteuning ze do c enten ten dele komt dit doordat daar in de oplei kunnen bieden maar het is van belang hier ding van docenten niet of n a uwelijks aan aan een vervolg te geven bib li othecari ssen d acht a an wordt b est eed om he t gebruik van mo et en h e t v oo rtouw ne me n zij kenn e n als jeugdliteratuur in de onderbouw van het ge en ander het aanbod aan jeugdliteratuur en v oortgezet onderwijs te bevorderen is voor ondersteunende materialen het is aan hen de do ce nte n ned erla nd s de cursu s jeugdlitera do ce nte n sys te matisc h op d e hoogte te houden tuur ontwikkeld in h et eerste deel stond van nieuwe materialen en voorbeelden van d e jeugdlite ratuur in he t algemeen ce ntra a l tij manier waarop hiermee gewerkt kan worden dens de e e r s te cursu s avond we rd de kenni s van doc e nten ten aanzien van jeugdlite ratuur drama en leesbevordering in samen gepeild do o r midde l va n e en kinderbo e ken werking me t de sti chting v mc ze euws e quiz zie a fbe e lding 3 raad voor volk s ge zondheid maa t schapp e lijk e ontwikk eling en cultuur zijn e en tijd e ns de cur su s werd onder ande re ook het tweetal activiteiten rond drama al s middel tot leerplan fic tie in de basis vorming 1993 van de l e esbevorde ring opge zet de ee r s te voor de slo b es proken w a arna aanda cht w erd b e steed le erlingen d e tweede voor docent en a a n de mog e lijke benad ering en v an het allere e rst is tijdens het jaarlijks teru gkerend gebruik van jeugdlite ratuur provinci a al jong ere n the aterfe s tival gewerkt d e didacti sche bena de ring waarbij j e ugdlitera rond de verhalen van odyss eus in s lechts drie tuur wordt opgevat als l ee r s tof zate rdagmiddagen hebben zo n 30 leerlingen de p e dagog isch e bena de ring waarbij de do ce nt van een brabantse e n tie n ze e uwse sc hol e n zi c h b ep erkt tot boekpromotie e n zic h ont onde r l eiding van e rvaren regi sse urs gew e rkt houdt v a n verwerkingsm e thode n of andere aan de totstandkoming v a n e e n dynamisc h e le ss en in h e t l ezen e n verras s e nde voorst ellin g rond de v e rhalen ee n c ombi nati e hie rva n rek e ning houdend ov e r odysseus t e r voorbereidin g lazen d e met e n afgestemd op h et nive a u e n de lee rlinge n h e t in het k a der van sirene samen b e langs tell ing van de hele klas m aa r ook van ge s teld e le erlingenbo e k op reis m e t odysseu s de individue le le erling 1 996 en zetten hun eigen inte rpret ati e op d e d e doc enten moeste n antwoord kunnen planken zie a fb eelding 4 g ev en op de vra a g welke benad ering d e s e c ti e koos ten aanzi en van j e ugdlite ratuur e n fic e e n van d e regis seurs heeft de e rvari nge n ti eond erwijs v e rder werd uitvo eri g inge b eschreve n in van literatuur naar dra ma 1996 gaan op de inhoud van de j e u gdboeken ze lf e en handle iding voor docenten doel van de de bijb e h o r end e secundair e literatuur en d e handleidin g is doc ent en ee n p raktijkgerichte overg an g van jeugd na a r volwa sse nenlit era a a npak te bieden voor he t werk e n me t drama tuur wa arbij th ematisc h leze n e en be l a ngrijk als middel tot le esbevorderi ng naa s t aanwij hulpmiddel ka n zijn zin gen voor h et kiezen van een v erhaal wordt a a nda c ht b es t eed a an de organis atie in d e kl as in h et tw ee de deel van d e cur s us we rd de wam iing up s de e e rste kennis making met he t gro e p d ee lnemer s ge splitst e en d e el v an de verhaal he t werk e n aan e en present a tie en he t do cent e n e n bibliothecarisse n nam deel aan w e rken naar ee n grot e voorste lling ook zijn h et ond erdeel poezie ho e kan ik me t gedi c h le s voorbe elden opgenomen zie afbe elding 5 t en aan d e slag en e en a nder deel a a n he t ond erdeel film wat is er en hoe kan ik cursus drama en leesbevorderin g d aarmee werken in de klas late r is ook he t omdat drama door do ce nt en in h et voortge ond e rd ee l drama aan d e cursus toege vo e gd z e t onderwij s niet makk elijk wo rdt opgepakt voor d e c onta ctpersonen in de plaats elijk e al s middel tot le esb evorde ri n g is de c urs u s biblioth e ek lag er na afloop van de c urs us e en dr ama en le esbevorde ri ng ge orga nise erd duid elijk e taak d e a anzet tot h e t g eb ruik van met de docent e nhandle iding als b asis hebb e n jeugdliteratuur i s geg even biblioth ec ari ss e n docenten in zes avonden de benodigde vaar zorgden voor d e benodigde mate ri ale n en digheden geleerd om in de praktijk me t io6 moer 1997 3 afbee lding q scene ui t de od dysseu s ui tvoering va n h e t sch o li e renfesti val in goes dr a ma te w e rke n onde r b ege l eiding van d e wij s ve rl evendi ge n en jonger en help e n hun do ce nt e navee n vi sser h ee ft ie de re deel weg t e vinden in d e hoe veelh e id in forma tie ne me r daa rn a gewe rkt met dram a in de klas vandaar da t in z eeland d e brochure de d e d ee lne m e rs maakt en z elf een dr aa iboe k bib lio th eek een op e n boek i s s ame n ges t e ld voor de m a nie r waarop ze m e t een b epaald e a a n de hand va n hoofd s tuktit el s als ni e t t ek s t in de kla s wild en we rk en h e t was d e a ll ee n boeken wie de j e u g d h eeft wat en bedoe ling de l eerlin ge n door roll en sp e l war waa r ho e vind ik w a t ik zoe k e n l eesb e min g up en geric ht e o efe nin gen a an de hand v ord e ring wordt duid elijk op we lk e manie r van de tek s t to t ee n kl ein e present a ti e te la t en d e bibliotheek h et vo ortge ze t onde rwij s van kom en op de z e ma ni e r w ordt duid elijk di e ns t kan z ijn n ie t allee n de di en s tve rl e ning welk e probl em e n zi c h bij h e t we rk e n me t va n d e z eeuw se bibliothee k als o pe nb ar e dram a in de klas kunn en voordo e n e n op bibliotheek ma a r ook haar di e n s tve rl ening w elk e m a ni er d eze kunn e n w orde n op gelo s t al s pro v in c ial e biblioth eek ce ntr a l e e n al s wet en sc happ elijke biblioth eek wordt uitvo e brochure voor docenten rig ond e r d e a andac ht gebrac ht d e z ee uws e biblioth ee k s p eeld e ee n belan g rijk e rol binn e n uit c onta c ten tijd en s de studie dage n e n c ur sir en e al s ce ntraal c o rdinati epunt van sire s ussen is gebl ek e n dat docenten in h et voortge n e z eeland w as d e biblioth ee k proj ec tv e ra nt zet ond erwijs nie t of na uwe lijks op d e hoog t e woordelijk en had ze d a nkzij d e inze t en tijd zijn v a n de material en en mogelijkh e den di e van v ee l me de w erke rs e en b elan grijk e voor d e biblioth e k en kunn e n bi e de n inzi c ht in tre kkersrol d ez e mo gelijkh e de n k an h e t lit e ratuurond er 1997 3 m oe r 10 7 rol van docenten en bibliothecarisse n stuurgroep herhaaldelijk naar de manier waarop de op gang gekomen samenwerking hoewel in de aanvang van het project niet tussen plaatselijke op e nbare bibliotheken en kon word e n gesproken van e e n gelijkwaar s cholen voor xnvo vw o verde r kan worden dig e s am e nwerking tussen bibliotheken en uitg ebouwd een aspect dat speciale aandacht s cholen trad er in de loop van de proj e ct verdient in samenwerking met a ll e in zee p e riod e een ve rb e tering op d o or inten s ieve land bij het proj ect betrokken orga nisaties samenwerki ng o ntstond bij doce nte n e n werd in de loop van 1 99 7 h e t platform bibliothe c a ris se n inzic ht in elk aars werk lees bevorde ri ng opgericht soort d e samenwerking wierp zijn vru c ht en af op plaat s elijk niv e au aange stuurd door bibliotheca ri ssen ervoeren in een project als ee n provin ciaal c oordin a tor zijn bo ekhan sire ne dat docenten nog ve e l te weinig op de d e ls bibliotheken jongere n c entra en bio s co hoogte zijn v a n de dienstverlening van op en p e n zod a nig bij de a c tiviteiten betrokken bar e bibliotheken vooral tijdens de eerste dat h et opze tt e n van l eesbevorder ende activi studiedag bl eek de houding van doc enten te n teit e n ook na afloop van siren e e en v e rvolg opzic hte van de de s kundigh eid va n de biblio krij gt thecaris zeer ne gati ef opmerkingen als wat doe je als bibliothe cari s bij de ze we rkgroep d e rol v a n d e doc e nt als intermedi air tus sen j e h ebt toch ge en inbreng e n wij kunne n het jong e ren en lite ratuur is v a n cru c iaal b e lang zelf wel we hebb en de bibliotheek niet zeke r in e en projec t a ls hi erv oor omschre ve n nodig toonden dat er he el wat werk moe s t h e t enthous ia sme waa rm ee do c enten door worden verzet voordat van enig e gelijk he nz elf gelezen literatuur onder d e a a nd a cht wa a rdige s amenwerking kon worden g espro v an le erlingen br engen i s le es b e vorder end ke n dat er to c h op plaatse lijk niveau struc maar ni e t i e de re le e rling krijgt les van e en turele samenw e rking tot stand i s gebracht is doc e nt die goed op de hoogt e i s van de mede te dank en aan de enorme inzet van de he d e nd a agse lit eratuur voor jongeren en da a r bibliotheca rissen het in s tellen van e en pro op een buit engewoon e nthousia s te mani e r iets vin ciaal c o rdinati e punt i s bij de opzet e n v an doorg eeft h et is do ce nten niet altijd uitvo ering van ac tiviteiten en bij he t tot stand kwa lijk te nem en dat het e nthousiasme ont komen van plaatse lijke same nwe rking v a n breekt de en o rme werkdruk e n de v eran cruc iaal b elang gebleken de ringen in het ond erwij s zijn er de oorz aa k van dat niet ied e reen op de hoogte is van d e op plaat s elijk nive au zijn de activiteiten in me e st r ec ente aanspreke nd e literatuur sire to e nemende mate gec oordine e rd door de n e ze e land heeft ee n poging gedaan do c enten bib lioth ec arissen het a a ntal klassenbezoeke n behulpzaam te zijn bij h et verl ev e ndigen van i s toeg e nomen en do ce nt e n vragen vaker naar h et literatuuronderwij s d at i s ge lukt zo mate ri aal ter onderst e uning van de le s sen de blijkt uit sc hri fte lijk e e n mond elinge ev a lua sam enw e rking krijg t g e stalte maar neemt in ti es bij h et werken met d e v er sc hi llende het lich t v a n de basisvorming en met name de lespakkett en he t organis e re n va n literaire tweede f as e de rol van de me diath e ek in het ca fes en a lle andere ac tivit e iten blijft d e studi ehuis nog in omvang to e met sirene is e nthou siast e b e trokke nhe id van d e do c ent de aanzet al ge geven e chter van groot b e la ng daar waar de do cent z elf e nthou s ia s t met h e t mat eriaal h e eft bibliotheekfiliaa l gew erkt e n daar w a ar v e elvuldiger le es bevor d erende a c tivite iten hebben pla a t sgevonden er is ge inv entaris e erd in ho everre de doel valt e en groter e ffec t t e cons tateren dan op gro ep jongeren die e e n opl e iding volgt op s c hol en di e s lec hts bij e en enke l exp eri me nt sc holen voor xnvo vwo te segmenteren i s zijn betrokke n naar lee s g edra g en informatiebeho efte de res ultaten van dit onderzoek hebb en er onder doc e nten rea gere n enthous iast op de ontwik me e r toe geleid dat op ee n school voor havo kelde mate rial e n e n vragen d e provin ciale vwo in samenwerking met de op e nbare rob moer 1997 3 53 gericht gesprek het geri cht gesprek is een gesprek dat gestuurd wordt door de docent de bed oe ling is dat er iets van het dramatische kon fl ikt dat verborgen in het verhaal zit duidelijk wordt voor de groep een konflikt is voe lbaar en dus straks speelbaar een spel waarin konflikten uitgespeeld worden gaat verder dan alleen een illustratie van het verhaal en is spannender om de dramatische konflikten uit een verhaal te lichten kan men zoeken naar tegenstel lingen zowel in personen als in situaties om een idee te geven van tegenstellingen die bruikbaar zijn voor drama volgen hier een aantal tegenstellingen die in het voorbeeldverhaal op reis met odysseus te vinden zijn de passieve telemachos tegenover de aktieve vrijer s de onverschilligheid v an de bedienden bij de aankomst van athene tegenover de gastvrijheid van telemacho s de moedeloosheid van telemachos versus de krachtige telemachos na de komst v an athene het verdriet van eu ry kleia over het vertrek van telemachos tegenover zijn opgetogen heid telemachos als slap ventje in het begin tegenover z ijn heldhaftige vader odysseus en zo zijn er nog meer tegenstellingen te vinden naast het zoeken naar deze tegenstellingen is het ook g oed alvast te zoeken naar het hoogtepunt of keerpunt de climax in het verhaal dit is een punt waar alle verhaallijnen als het ware naar toe werken en waarop het dramatisch konflikt wordt opgelost of veranderd dit m oet uiteraard een belangrijke scene in het spel worden omdat hier iets gebeurt waar het blijkbaar om gaat in het voorbeeldverhaal is het keerpunt of hoogtepunt het verhaal dat koning menelaos vertelt aan telemachos hieruit blijkt dat odysseus nog leeft en naar huis terug gaat komen en dit is het nieuws waarvoor telemachos zijn queeste ondernomen heeft afb ee lding 5 voo rbeeld van h e t werken m e t drama bib li otheek een interessant expe ri ment van spe cifi eke aandacht is b est e ed aan d e l ees start is gegaan de openbare biblioth ee k c ollectie voor leerlingen in de onderbouw vli ssingen opende een filiaal in schol en leerlinge n maken gebruik van een volwaar gemeen schap s c heldemond de best a ande col dige bibliotheekvoorziening zowel op het lectie is grondig gesaneerd en aangevuld me t gebied van l e e s als informatieve materi a len lees en informatieve boeken en door jonge daarnaas t zijn tijds chriften en dag en w e ek ren veel gebruikte informatie uit de openbare bladen in de c o ll ectie opgenomen een vijft al bibliotheek zoals achtergrondinformatie over medewerkers van de openbare bibliotheek uiteenlopende onderwerpen auteurs infor vlissin g en zijn verantwoordelijk voor het matie literom etcetera de op eningstijden goed functioneren van de s choolbibliotheek zijn aanzienlijk verruimd het bezit van de zij verrichten er bij toerbeu rt werkzaamheden schoolbib liotheek is opgenomen in de catalo en ondersteunen de vrijwill igers ouders bij gus van a ll e bibliotheken in zeeland waardoor het uitlenen deze vorm van dienstverlening leerlingen meteen kunnen zien of een boek bes chikbaar ste llen van co ll ecties personeel elders aanwezig is en eventueel kan worden en in toenem e nde ma te orga ni se re n van aangevraagd ac tiviteiten heeft een positieve invloed op 1997 3 moer 109 h et lee sgedrag v a n le erlin gen zo blijkt uit didactische handle iding bij op reis m e t odysse us ond erzo ek d e manie r waarop de s c hool in midd e lburg z ee uwse bibliotheek 1 996 m e er ond erwij s inhoudelijk opzi cht gebruik doe se laa r f p van van twee naar een naa r ma akt va n d e bibliothee k mo et no g ve rd er twee doc e ntenh a ndle iding en l eerlingkate rn w orde n uit ge bouwd d e a a npak i s v ee lbelo m i dd e lburg z e euwse bibliothee k 1 996 v end in he t li cht van d e basi svormin g e n de doe se laa r f p van wie b e n ik en w i e z ij n wij twee de fa s e krij g t d eze uni e ke vo rm van do ce ntenh a ndleiding e n lee rlin gkat ern mid same nwe rking v e rd e r gestalte d e lburg ze e uwse biblioth ee k 1 996 film en lite ratuur st app e npla n middelbur g tot slot z ee uwse biblioth ee k 1996 ge ljon c c xv r b es taa t s oms al h et z e euw se he t proj ect sir en e h eeft ee n sc hat aan info r odyssee proj ec t in levend e ta len 512 199 6 mati e op gel e ve rd d e ontwikkeld e produ ct e n blz 437 439 zijn in h e t v o orj aar v an 1996 ov erge drag e n ho o tegem m v a n de b ibli ot h eek ee n op e n aan d e sti chtin g le ze n zij i s ve ra ntwoo r d e boek wegwijze r voo r h et voo rtgeze t onderwijs lijk vo or land e lijke impl em ent atie midd e lburg z ee uwse bibli o thee k 1995 h e t e indres ultaa t is ee n uitge w erkte handle i knuls t w g kr aayka mp l eesgewoon ten ee n ding di e in h et naj a ar 1 99 7 v ersc hijnt d e ze halve ee u w o nde rzoe k naar he t leze n e n zijn ha ndl e idi ng di e wordt sam en ges t eld d oo r de bel age rs rij swijk so ci aal cul t uree l planbu sti c hting s c hrijv e rs s c hool s a m enl evin g r eau 1996 hee ft a l s w erktit e l praktijkboek lees b evorde lite ra ir cafe s tappe np la n midd elburg z eeuw se ring hi e rin wordt b esc hreve n h oe d e b e l a ng biblio t he ek 1996 s tell ing v oor lite ra tuur bij l ee rlinge n v a n od ysse us in bee ld nie uwsbrie f van he t leesb e schole n voo r x e v o vw o ka n w o rd e n ges ti v ord er ing s proj ec t sir e n e 12 18 j a ri ge n mul ee rd w elk e produ c t e n da a rv oor zijn xnv o vw o midde lburg z ee uwse biblio o ntwikke ld en we lk e w e rkvo rme n kunn e n th eek 1993 1996 w o rde n toegepast2 op reis m e t odysse u s d e t eks t v a n d e odyssee bo e k r tot e n me t 9 midd elburg z eeuw se noten en l iteratuur biblioth eek 199 6 projectm a tig we rken amste rdam h ogesc hool van h e t minis t eri e w e rd gea dvi see rd do or de am s te rd a m 19 95 sti chtin g l e ze n d e proj ectm a ti ge b egel ei provinc iale stuur g ro ep x ev o vw o projectpl a n ding w as in ha nd e n van sardes sti c htin g 1993 1995 midde lburg stuur g ro ep havo advise rin g resea rch e n di e ns tve rle nin g in de v wo 1993 edu c ati eve s ector sss sti chting s c hrij ve r s ru a rdi m j kloprogge project lite ra tuur 12 s cho o l sam e nl evin g v erzorgd e d e inhou i 8 ja rige n am s te rda m sti c htin g sc hrij ve rs d e lijke b egelei ding s c h o ol sam enl e vin g 1992 wi e m ee r wil we te n ov er d e ac tivit eite n di e visse r n van lite rat uur naar dra ma een in ze e la nd h e bb e n pl aat sgevo nd e n k a n handl ei ding voo r doce n ten in he t v oo rtgeze t on hi e rv oor c onta c t opn e m e n m et hanni e de rwijs midde lburg z ee uw se biblioth ee k bruijn ooge z ee uw se bibl i oth ee k pos tbu s 1996 800 4 433 0 e n midde lburg te l e foon oi18 wij teken e n voo r poezi e ha ndl e id i ng poezie lees 65 43 17 doss ier midde lburg zee uwse biblioth ee k 1996 bo e r m de d pra k e w agenra n s fi c ti e in d e basisvorming ee n lee rpl an i n tsjip 31 4 19 93 blz 7 6 5 cursu s jeugdliteratuur midde lbu rg z ee uw se bibliotheek 1 996 de kla s als lees kring ve rs lag exp eri m e nten sirene zee l and midde lburg z ee uw se bibliothee k 1996 iio m o er 1997 3