Publicatie datum: 1994-01-01
Auteur: Márgitka van Woerkom
Collectie: 04
Volume: 04
Nummer: ?
Pagina’s: 11-16
Documenten
margitka van woerkom sirene lonke n o f verlokke n naa r goed e literatuur in gesprek met enny snoeren enny snoeren wacuwijk i960 studeerde cultu rele antropologie aan de katholieke universiteit van nijmegen ze is momenteel werkzaam bij de provinciate bibliotheekcentrale gelderland pbcg als coordinator voor het experimentele leesbevorderingsprojekt sirene de leescultuur van de jongeren is de laatste jaren drastisch veranderd er wordt vee l minde r geleze n da n zo n vijftie n jaa r geleden ee n stukj e cultuuroverdracht loop t hierdoo r gevaar het wordt tij d da t w e ons gaan bezinnen op de beeldvorming van jongeren over lezen iedereen die zich met literaire vorming bezighoudt moet bier als gelijkwaardige partner over mee kunnen denken alleen op die manier is het mogelijk tot een oplossing voor een struktureel probleem te komen het sireneprojekt dat geinitieerd is door de pbcg houdt in dat de instanties die zich bezighouden met literaire vorming dat wil zeggen onder andere alle bibliotheken in het knooppunt nijmegen amhem he t zogenaamde kan gebied en alle docenten nederlands van havo vwo scholen moeten zien te komen tot een struktuur waari n we het lezen va n goede literatuur kunne n stimuleren mijn rol daarin is die van coordinator om die struktuur tot stand te brengen heeft siren e een aantal experimentele deelprojekten ontwikkeld overigens niet alleen voor gelderland maar ook voor de provincie zeeland die weliswaar verschillen van elkaar maar wel vergelijkbaar zijn zo is er bijvoorbeeld i n het kan gebied ee n projekt theate r voo r de lijst e n in zeeland het projekt boek en film voor de leerlingen is het van groot belang dat de projekten aansluiten bij hun belevingswereld ze moeten geprikkeld worden door het aanbod toch hebben we gekozen voor activiteiten die leerlingen laten zien dat lezen ook gewoon leuk kan zijn zodat we niet van plan zijn alle projekten af te sluiten met een prijs een festival of een gereed produkt zoals een afflche en of poster om die nieuwe produkten te ontwikkelen voor het kan gebied hebben we onder andere contact gezocht met de katholieke universiteit nijmegen kun en het regionaal steunpunt kunstzinnige vorming rskv voorts hebben we iemand van de lerarenopleiding bereid gevonden om mee te denken in het samenwerkingsmodel partners in de literaire vorming de projekten in het kan gebied en zeeland zullen samen een pilot funktie gaan vervullen voor andere nog te ontwikkelen leesbevorderingsprojekten in 11 van woerkom lonken of verlokken naar goede literatuur het land van een echte speerpuntfunktie kun je eigenlijk niet spreken want afhankelijk van de evaluaue van de experimenten zal bekeken worden of deze zogenaamde speerpunten het land in kunnen sardes samenweikingsveiband advisering research dienstveriening in de educatieve sector als adviseur voor dit soor t leesbevorderingsactiviteite n voor het gehele onderwijs heeft daartoe een landelijke stuurgroep ingesteld die toe zal zien op de beleidsuitgangspunten van deprojekten op de kwaliteit van de uit te voeren activiteiten en op de methodiekontwikkeling samen met de stichtin g schrijver s schoo l e n samenlevin g sss begeleid t e n ondersteunt sardes beleidsmatig en inhoudelijk de projekten daarnaast is er zowe l hie r al s i n zeelan d ee n regional e stuurgroe p ontstaa n waari n personen uit de verschillende literaire disciplines zijn vertegenwoordigd het hele sireneprojekt da t in het kan gebied subsidie ontvangt van wvc de provincie gelderiand en de gemeenten arnhem en nijmegen za l drie jaar gaan duren in oktober 1992 zijn we gestart met de voorbereidingsfase waarin we gemventariseerd hebben welke wensen behoef ten en eventuele knelpunten er bij de doelgroepen docenten en bibliotheekmedewerkers leefden hierdoor werden de contacten wederzijds al zover verstevigd dat de intentie van skene het onderschrijven van het belang om te komen tot een samenwerkingsmodel tussen schole n e n ander e leesbevorderend e instanties voo r all e partije n duidelijk werd vanaf afgelopen september zijn de concrete projekten van start gegaan ik zal over enkele iets vertellen theater voor de lijst een van onze projekten is theater voor de lijst een bij veel docenten bekend maar nog weini g gebruik t projekt voor de bovenbouwklassen leerlinge n lezen i n eerst e instanti e klassikaa l ee n boe k va n ee n toneelstu k da t gedramatiseerd is dit jaar is dat kees dejongen va n theo thijssen geweest het boek krijge n z e i n bruikleen va n sirene daarn a gaat d e kla s i n zij n geheel naa r de voorstellin g e n aan de hand van een zogenaamd e kijk e n leeswijzer die is ontwikkeld door de kun en het rskv kunnen leerlingen een theaterverslag maken van het boek en de voorstelling dit theaterverslag mag same n me t he t gelezen boe k al s twe e afzonderlijk e nummer s o p d e eindexamenlijst geplaatst worden wat leerlingen vooral aardig vinden aan dit projekt is da t ze de mogelijkheid hebben om na afloop va n de voorstellin g met de acteurs regisseur of de recensent te praten de samenwerking me t de bibliotheek bestaat met name hieruit dat men een schrijversmap lever t me t onde r ander e all e recensie s ove r het boek e n d e verschillende voorstellingen die er zijn geweest om leerlingen een goed beeld te late n krijge n va n d e verschillend e maniere n va n interpretere n va n toneelstukken is er ook een videoband beschikbaar met scenes uit werken van shakespeare loesjeprqjekt voor het loesje poezieprojekt in zowel onder als bovenbouw havo vwo is de vereniging tloesje uit arnhem in de arm genomen deze vereniging genie t 12 van woerkom lonken of veriokken naar goede literatuur in heel nederland en vooral in het kan gebied veel bekendheid door haar korte pakkende teksten die ze overal opplakt de onderbouwiecrlmgea krijgen een workshop aangeboden die voomamelijk gericht is op klank en ritme waarna ze zelf vergelijkbare teksten van liedjes of poezie waannee ze afflniteit hebben in de bibliotheek gaan zoeken deze poezie word t klassikaa l besproken i n d e les di e daaro p volg t kom t vi a bemiddeling van sss een bekende tekstschrijver o f dichter in de klas zo hebben zich in die lessen werkelijk spectaculaire ontmoetingen voorgedaa n met huub van der lubbe van popgroep de dijk voor de bovenbouw wordt gebruikt gemaakt van het zogenaamde rondj e loesje waarin maatschappijkritische tekste n aa n bod komen leerlingen associeren in een eerste workshop aan de hand van woorden en zinnen en schrijven z o nun eigen tekst voor een affiche o f voo r een bijdrage in nun schoolkrant ook zij gaan evenals de lagere klassen op zoek in de bibliotheek naar poezie die hen aanspreekt en praten vervolgens in een les met een dichter over het tot stand komen van zijn werk zowel ted van lieshout als leendert witvliet hebben als auteurs dit keer hun medewerking voor de bovenbouw verleend aan dit projekt natuurlijk zijn ook hiervoor handleidingen voor de docent geschreven leeskringen er zijn door sirene in nauw overleg met de kun twee soorten leeskringen ontwikkeld voo r he t regulier e lees e n literatuuronderwij s binne n he t voortgezet onderwijs d e klas als leeskring en leeskringen buite n school beide soorten bestaan elk uit zes bijeenkomsten die eenmaal per drie weken plaatsvinden bij de klas als leeskring helpen ervaren leeskringleiders minimaal drie keer een docent in zijn of haar klas bij het klassikaal lezen en bespreken van proza en poezie zonder da t daa r sprake i s va n struktuuranalyse va n zogehete n tekstbestuderingsmethoden primai r staat in die leeskring de beleving van elke individuel e lezer w e hebbe n daaro m bi j d e ontwikkelin g va n d e handleiding rekening gehoude n met de nieuwe eindexameneisen zoal s die ondermeer beschreve n staa n i n het cven rapport d e bedoeling va n het projekt is dat de docent deze wijze van benaderen zelf gaat overnemen waarbij teruggegrepen ka n worde n o p ee n handleidin g di e daarvoo r speciaa l ontwikkeld is het blijkt evenwel steeds dat het welslagen van zo n klas als leeskring eigenlijk staat of valt bij het enuiousiasme van de docent want het is uiteindelijk de bedoeling dat de hde klas participeert in het projekt de leeskring buiten school is eigenlijk een geheel ander verhaal daar wordt door individuele leerlingen via actieve werving middels een folder van sss aan deelgenomen op vrijwillige basis op zes vooravonden ontmoeten lezers apart uit de onder e n d e bovenbouw elkaar i n d e plaatselijke openbar e bibliotheek z e kiezen gezamenlijk ee n boek en bespreken dit op dezelfde wijze als bij de klas als leeskring met elkaar weer onder begeleiding van een ervaren leeskringleider na die zes bijeenkomsten vind t er vervolgens voor 13 van woerkom lonken of verlokken naar goede literatuur alle deelnemers een afsluitende ontmoeting plaats in de vorm van forum met een bekende auteur dit jaar was midas dekkers daarvoor uitgenodigd nascholingscursus leesbevordering literatuur door siren e i s he t afgelope n najaa r voo r docente n nederland s e n bibhotheekmedewerkers ee n nascholingscursu s georganiseer d va n ach t achtereenvolgende middagbijeenkomsten deze cursus had een tweeledig doel het elkaar op de hoogte houden van de meest recente ontwikkelingen op ieders gebied va n d e hterair e vormin g e n he t kome n to t ee n goe d samenwerkingsmodel voo r beide partijen vooral dit laatste is erg belangrijk gebleken omdat duidelijk is dat men eigenlijk weinig van elkaars activiteiten op de hoogte is en wil d e hteraire vorming goed van de grond komen dan zal er echt van samenwerking sprake moeten zijn de deelnemers aan de nascholingscursus hebbe n voor dat model ee n aantal aanbevelingen gedaan op grond van elkaars verwachtingen en gesignaleerde knelpunten die aanbevelingen zij n nu gebundeld en kunnen zo hun dienst bewijzen wannee r schole n e n bibliotheke n besluite n to t ee n hechter e samenwerking op het gebied van de hteraire vorming op kleine schaal za l die samenwerkin g overigen s komen d jaar al gaan plaatsvinden tusse n 66n bibliotheek en een paar scholen in het kan gebied zie elders in dit nummer red als onderdele n boo d d e cursu s informati e ove r onde r ander e d e relati e basisvorming e n jeugdliteratuur dram a e n leesbeleving vertelle n e n voorlezen leesdossier s e n leeskringen w e hebbe n geprobeer d vi a goed e voorlichting en workshops de docenten en bibliotheekmedewerkers aandacht te laten schenken aan leesbevordering literatuur natuurlijk hebbe n niet alle onderdelen evenveel sukse s gehad maar wat in ieder geval heel belangrijk is geweest is dat er een begin is gemaakt met de profilering van de relatie tussen bibliotheken en het onderwijs de deelnemers hebben gelegenheid gehad met elkaar van gedachten te wisselen en onder het motto een goed begi n is het halve werk ka n n u ee n samenwerkingsstruktuu r onde r schole n e n bibliotheken worden opgebouwd het aanbieden van diensten en activiteiten tussen beide instances ka n zo straks bibliotheekmedewerkers e n docente n dichter bij elkaar brengen een eerste terug en vooruitblik nu bijna alle projekten afgerond zijn en de komende tijd geevalueerd zulle n worden zullen we moeten bezien welke projekten het komende jaar doorgang zullen vinden i n princip e zulle n all e activiteite n opnieu w worde n aangeboden de nascholingscursus zal in ieder geval gewijzigd worden het geheel za l meer een workshopachtig karakte r krijgen omdat uit de evaluatie al wel i s gebleken dat zowel de docenten als de bibliotheekmedewerkers meer behoefte hebben aan praktijkvoorbeelden en konkrete samenwerking dan aan theorie ook de leeskring buiten school krijgt in ieder geval een andere doelgroep de folder die destijds door sss is ontwikkeld en waarmee we dit jaar leerlingen 14 van woerkom lonken of verlokken naar goede literatuur hebben geworven heeft vooral deelnemers getrokken die al heel veel en graag lezen nu is dat niet echt de bedoeling van het projekt sirene wil voora l df e leerlingen die je juist over de streep moet trekken om goede literatuur te lezen stimuleren tot deelname aan een leeskring het wervingsmateriaal zal dan ook dit keer gericht zijn op bijvoorbeeld bovenbouwleerlingen die doordat ze veel soms drie of vier talen in hun eindexamenpakket hebben extra hulp nodig hebben boeke n t e leze n e n t e bespreken natuurlij k kenne n onderbouwleerlingen die lijstdruk nog niet maar lijkt het me voor hen toch eveneens leuk wat steun te krijgen bij hun keuze en wijze van vertellen over eenboek voor 1994 199 5 staa n er overigens twe e nieuw e projekte n o p stapel he t pogzieprojekt en vertellen en voorlezen het poezieprojekt slui t nau w aa n bi j he t tweejaarlijk s gelder s wintertuinfestival da t begi n 199 5 wee r za l worde n gehouden di t literatuurfestival wordt georganiseerd door verschillende literaire instanues in arnhem er worden dichters uitgenodigd maar ook leerlingen wordt gevraagd hun eigen poezie voor te dragen op een podium daarvoor zijn al lespakketten gemaakt voo r d e deelnemende docenten door het rskv e n is er materiaal beschikbaar van doe maar dicht maar via workshops schrijven klassen in hun lessen nederlands zelf gedichte n voor het festival daarnaas t maken ze kennis met professionele dichters daarnaast zullen leerlingen hun gedichten ten gehore brengen op een professioneel podium het andere projekt vertellen en voorlezen moet nog helemaal ontwikkel d worden maa r w e zoeke n waarschijnlij k aansluitin g bi j he t nijmeegs e vertelfestival da t jaarlijks plaatsvind t i n d e laatst e wee k va n januari d e activiteiten zijn vooral bedoeld voor leerlingen uit de eerste drie klassen van de hav o e n he t vwo waarbi j z e zowe l doo r docente n e n bibliotheekmedewerkers al s professionel e verteller s e n voorlezer s geconfronteerd zulle n worden met deze wijze van overdracht van literatuur daarbij zulle n deelnemend e klasse n i n d e gelegenhei d worde n gestel d onderdelen t e volge n va n beide eerde r geneoemd e festival s e n kennis t e maken met het vertellen en voorlezen uit eigen werk op een open podium tot besluit is het denk ik goed toch al iets te zeggen over de evaluatie van dit eerste experimente d sirene jaar dez e evaluati e vind t plaat s doo r he t onafhankelijk onderzoeksinstituu t sco kohnstamm di t burea u za l zowe l het effek t al s he t proce s beoordelen he t blijf t du s nie t bi j ee n intern e evaluatie voorts blijkt uit de eerste gegevens al datde invulling en uitvoering va n een projekt ontzettend afhankelijk is van de al dan niet actief betrokken docenten met andere woorden sirene heeft etgenlijke een zeer breekbaar concept het is namelijk van groot belang je te realiseren dat elke deelname aan een projekt het afgelopen jaar altij d heeft betekend dat docenten daar extra tijd en ruimte voor moeste n vri j maken binne n hu n eige n regulier e lees e n literatuurprogramma he t i s daaro m ook ee n zee r realistisch beel d da t de evaluates te zien zullen geven 15 van woerkom lonken of verlokken naar goede literatuur de bibliotheken die bij de diverse activiteiten betrokken zijn geweest hebben dit eerst e jaar eigenlij k jamme r genoeg allee n ee n onderstennend e ro l gespeeld het is denkbaar dat bij voorbeeid bij de leeskringen buiten school de bibliouieekmedewerkers een veel actievere funcde zullen gaan vervullen wat evenwel uitermate belangrijk zal zijn voor de komende tijd wil men echt spreken van partners in de literaire vorming is dat er zowel in de school als in de bibliothee k daadwerkelij k mense n beschikbaa r zulle n zij n di e d e samenwerking tussen beide partners in nun takenpakket als gezamenlijk doel willen nastreven pas dan lonkt sirene niet alleen naar goede literatuur maar verlokt zij er eveneens naar 16