Siz…ware: herhalen, herhalen en nog eens herhalen

kingsoefeningen n of kortweg siz ware ver recensi e schenen als docent nederlands als tweede taal werk ik met spreken is z ilve r in boe kvorm het leek corinne sebregts mij een welkom alt ernati ef voor het s chrif te lijk werk me t het cursi ste nboek als mijn siz ware herhalen curs i s ten met de c omputer de le ssen spre ken is z ilve r zouden kunnen herhalen of inhalen herhalen en nog eens herhale n daarom h eb ik de o efe ningen van de cd rom beke ken en z e ve rgeleken m e t die in het cur s i s tenboek d e vr a a g die ik daarbij he b gesteld i s of h et werken m et het compu terprogramma meer waarde geeft aa n de le s s c van der ree spreken is zilver t erwer sen me t spre ken is zilver om die vra a g t e kingsoefeningen a baarn de kangoeroe 1995 beantwoorde n heb ik ook do ce nt e n die m e t isbn 90 663 341 t fi200 f29 5 het programma we rke n naar hun ervaringen gevraagd 2 he t is overigens ni e t mijn b edoeling spreken spre ken is z ilve r van d e r re e 1 994 i s ee n is z il ver als methode en de visi e op t aille ren die me thode n ed erland s als twee de taal vo or vo l eraan te n g rond sl ag ligt te r di scu ss ie te ste llen wasse n l ee rd ers eind 1995 is bij d ee l n van de me thode de cd rom sp re ken is zilver verve r i t ij s met t of 1 d ru k d an op 4 j enter we lke zin hoort bij iet plat j e f1 antwoorden fz woordenk f9 menu f le afbeelding i o efe n en m et beteke n isrelaties 202 mo e r 1996 4 taa ll ere n i s woordj es l e ren ess entieel voor communicatie communicatie is woordgebruik op m a at d w z woorde n bij het computerprogramma wordt g e en volgens hun gebruiksmogelijkheden begrij taaltheoretis c he verantwoording gegeve n er p en en gebruiken p 9 is wel een handl eiding maar die gaat over h e t begrip van de gebruik s mogelijkheden v a n ins ta ll eren van het programma en ge eft prakti woorden houdt ook in dat de t e erder imp li sche gebruiksaanwijzingen aangezi e n de opzet c iete kennis heeft v a n de antoniem en s yno van het programma op de cd rom voll edig niemen samenste llingen hyp eronieme n en overeenkomt met de opzet va n het cursisten hyponiem e n van woord en dez e maakt een bo e k moet de vis ie op tweede tai ll eren di e aan c ur si s t zic h eigen door bijvoorbeeld van reek het computerprogramma ten gronds lag ligt se n woorde n te z egge n welk woord er niet bij dezelfd e zijn al s d e visi e di e gegeven wordt in hoort woord en met een ve rwante betekeni s de docente nhandleiding van spre ken is z ilver bij e lkaar t e zoeken een samenste lling te ta illeren is woordjes leren st aa t in de maken of juis t t e ontra fel en e n woorde n te doce ntenhandle iding voor ve rwerkingsoefeningen a rubri ce ren he t gaat in sprek e n is z ilv e r s tee d s van der r ee 1 994 p 7 door inte nsie f te om b e grip en ge bruik van woorde n e n c on oefen e n met woorden en ze fre qu e nt t e her stru c tie s ni e t om spe lling of explicie te ke nnis halen verwerve n cursiste n kennis van woord e n to ep ass ing van tradtionele grunrn a ti c aregels b e tekeniss en e n b et e keni s r e latie s tu ss en woor cur s is t en mo et e n woorden ook in een c on den van der ree noemt d a t h et l e re n van de text b e grijpen want aangebode n in ee n pas grammati ca v a n he t woord behee rsing van se nde c ont ext l ate n woord en zi en wat z e nu de grammati c a van h et woord i s vol gen s h em ec ht b e te ken en p 1 3 leerders oefe ne n d a t menu wat hoort er niet bij wat hoort bij elkaar kies het goede woord kies het goede woord kies het goede woord maak een woord vul in maak de zin af maak een andere zin waar of niet waar spreek en luisteroefening kies met 1 i of druk op a k f2 woordenlijst f3 info f9 m enu f10 stop afbeelding z het m enu van les io cd rom en b oek kom en ste rk ove reen 1996 4 moer 203 door bijvoorbeeld woorden in een zin in te worden aangeboden en beantwoord van d e vu llen zinnetjes die e en b etekeni srelatie heb twin tig oefeningen van een les uit het boek ben bij elkaar t e zoeke n of zinnen als de m a n blijve n er op de c omputer ongeveer twaalf over zet de hoed op zijn tenen te lezen te over d enken e n dan te z eggen of ze waar of nie t zelfb eoo rdeling waar zijn er zijn veel verschi lle nd e ty pe n o efe ningen di e ste eds weer terugko me n in e en oefening die allee n te vinde n i s in he t all e l essen van het c ur s istenbo e k computerprogramma is spree k en lui ster waarbij c ur s i s te n na e e n situati eb esc hrij v ing opzet van het computerprogramm a e en zin kunne n in s preken leerde rs hore n bijvoorb eeld uw kind i s ziek u kunt nie t voor h et compute rprogramma zijn de oefe naar sc hool kome n u be lt na a r school wat ningen uit h e t b o ek enig s zins ve rande rd zodat zegt u daarna kunne n zij een zin inspreken z e met de comput e r g emaakt kunnen worden of een voorbeeldzin b e lui s teren en nas preken bij een o e fening in het bo e k worden bijvo or de lee rder s kunn en hun eigen spr eekprodukt beeld zes zinnen aangeboden e n i s uit i edere m e t de vo o rb eeldzin ve rge lijken de c ompu zin een woord wegg e l a te n boven de oefenin g te r geeft ge e n fe edbac k op h e t s pre ekprodukt staan de zes in t e v ulle n woord en op de cd d e teerder mo et dus zic hz e lf beoord el en dit rom worden dezelfde zinnen om de be urt i s in overeenstemming met de huidige tre nd aangeboden met steeds vi er alternatieven waar binne n h et onderwij s n e de rlands al s twe ede va n de te e rd e r er ee n inde z in in moet type n taal waarbij accent g el egd wordt op z elfbe he t voordeel van de ze manie r van aanbiede n i s oord eling als asp ect van het leren le ren het dat e en tee rde r ni e t zoals bij de oefening in he t zelf b eoordel e n van de prestaties wordt in het bo ek e en woord overhoudt en dat dus in de computerprogramma ec hter niet van d e t eerd ers laatst e zin invult d e computervorm van dez e gevraagd nad a t zij de an dere o efeninge n gedaan oefening heeft daardoor een meerwaard e boven he bb en he t is da n ook wat veel verlangd al s de de zelfde o e fening in het bo e k teerd ers zonder aanwijzin ge n of criteri a voor in d e korte handle iding die bij d e cd rom beoordeling hun e ig e n spreekprodukt en op wordt gel eve rd staat dat d e cd rom ni et is gepasthe id of uitspraak mo e t en beoordel en b e doeld al s vervanging van he t c urs i s tenbo e k do cent en g even a a n dat he t ontbre ke n van maar als onderste uning docent e n wordt a an feedba c k in d e praktijk ni e t b e zwaarlijk i s geraden om c ursis te n na de eers te drie klassika cur s i s ten l a ten hun s pree kprodukt door de le l ess en met het c ursistenboek lesse n op de do cent beoord el e n a l s hun zinnen erg afwij computer te late n herhalen ook wordt in de ken va n h et voorb eeld d e docent versc ha ft handleiding aangegeven d a t nieuwkomers met dan de nodige fe edback dit dra agt echt er niet b e hulp van het oefenprogramma zelfs tandig bij aan d e zelfs tandi ghe id van de teerd e r g emist e lessen in kunnen hal en in dat geval dient de cd rom du s wel als verva nging van zelfstandig lere n he t cursi s tenboek sommige oefe ninge n uit het boek spreken is z elfstandigheid i s e r wel als het g a at om de zilve r zijn niet opgenomen in het c ompu bediening van het programma h e t program terprogramma dat zijn onder andere d e o e fe ma is vrij e envoudi g van op z et waardoor ningen waarbij teerders g e baren moet en l e r e n c urs is t en n iet v e el tijd nodig hebben om t e en gebruiken roll ens pe llen luisteroefe ningen ontdekken wa t de mog e lijkh e den van h et en oefeningen me t li edje s en creati eve sc hrijf programma zijn do centen vinden het pre tti g opdra c hten in de handle iding bij de cd rom dat cursis ten z elf met het programma kunnen wordt over ontb rekende oefeningen gezegd werken het onderwijs aan ander s taligen k e nt dat die niet ges c hikt waren voor opname in veel tusse ntijd se instro om met de nodige gevol een computerprogramma de reden van dat gen voor de voortgang van het lesprogramma niet gesc hikt zijn wordt niet gegeven en i s door de computer bestaat er mogelijkh e id tot ook niet steeds duidelijk de luisteroefeningen differentieren de docent kan cursist e n di e kunnen bijvoorbeeld be s t op de computer in s tromen z e lf lessen laten inhalen terwijl ande zoo moer 1996 4 ren voor zich l e sse n herhalen daardoor krijgt van d e fout ontdekken in de handle iding bij de do c ent tijd om extra b e gel eiding te geven het computerprogramma staat de hints en aan cursisten die minder goed meekom e n hulp in h e t programm a zijn zo nadrukkelijk zelfs tandig leren is e c ht er mee r dan alleen dat hij d e cur sist csl altijd s nel n a ar he t werken cursist en moeten zelf s ignal e re n wel go e de antwoord wordt g el eid p 7 al s cur sis ke kenni s en vaardigheden ze nog niet vol te n e en v e rk ee rd woord kiezen is de hint d a t doend e be heersen en v e rvolg e ns na a r eigen i s fout ve rvolg e ns wordt h e t go e de a ntwoord inzicht probere n de beheersing t e verbeteren geg e ven wa nn ee r ee n woord in ee n zin moet het comput erprogramm a van sprek en is zilver worden ingevuld wordt de zin nogmaals aan geeft de curs is ten de geleg e nhe id tij dens het geboden waarbij de eerste l e tter van het in te maken van d e oefeninge n de woord e nlij st van vulle n woord al is aangegeven een le s te raadpl eg e n en of m et f z de ant het c omputerprogramma gee ft geen hints woorde n van die o efening op t e vragen d e di e op d e fout van een te erder zijn afgestemd woordenlij s t helpt t e erde rs bij he t zoek e n naar na het verkeerd in typ en van e en woord g ee ft het goed e antwoord na ee n moeilij k woord de c omput er bij voorb eeld nie t aan dat het te hebb e n ges ele c teerd met de muis of de woord ni e t go e d i s ge sc hreven als dat wel zo pijltj es to e tsen wordt d e b e t ekenis erv an uitge zou zijn kon de c ursist begrijp e n wat hij he e ft legd me t ee n illu s tra tie en of een zin di e d e gedaan de hint die nu gegeven wordt de betekeni s van het wo ord to ont d e hulp die ee r ste le tte r van het woord i s niet van toepas cursi s t e n krijgen als zij de an twoord e n opvr agen s ing na e en typ e fout do c enten m erken ove sluit ied e re mogelijkh e id uit om op eig e n wijze rigen s dat de te e rders bet er gaan s pe llen door h e t antwoord t e vinden cursist en krijgen het dat h et programma op de fout geschreve n antwoord kado e n zie n me t een de antwoord e n woorde n reageert m et d a t is fout d at cursis van alle o pdrachten van d e oefening hoewel ze t en woord e n goed kunnen s pe ll en is echt e r die missc hien nog nie t wilden weten gee n do el van sprek en is z ilve r het gaat o m doc enten m e rk en d a t c ursist e n s oms de b e grip en gebruik van woorde n bove ndien woordenlij st woord voor woord do o rne me n kunn en c ursiste n ook beter l e ren spe ll en als om zo hun woordke nnis t e control e re n of t e zij geri c ht e feedb ac k krijg en op de spelfout en tes ten dat ge drag pa s t bij zelfs tandig leren vervolgen s gedwongen worden woorden cor blijkbaar i s er bij cur s is ten de b eho efte om rect te spe lle n inzicht te verkrijgen in wat zij al we t en e n d e fee db ack op e en gemaa kte fout be staat kunn e n het is daarom jammer dat de moge niet zo al s bijvoorb ee ld bij de software bij code lijkheden om zelf een pa d uit t e stipp e len om ne derlands uit inform a ti e over e en woord het go e de antwoord te v inde n bep e rkt zijn vorm of grammati ca aa nge zien spreke n is als teerder s de oefe ning e n van een b ep aa lde zilver ge e n taalkenni s in expli c iete regels aan les aan het make n zijn e n ze willen een woord bi edt is het niet moge lijk om te verwijzen opzoeken dat uit ee n a nde re le s ko mt da n naar regels om d e t ee rder op het spoor van h et kunnen zij dat ni e t opzoe ken zonde r de o e fe goede antwoord te zette n ma ar e e n hint in de ning af te s luit en d e l es te ve rlate n en op zo ek vorm van e en pla a tj e d a t ee n woord of een zin te gaan naar de le s met d e woorde nlij s t waarin ill u stree rt zou wel kunnen worde n gegeven dat woord voorkomt handige r zou h e t zijn als het compute rprogramma ee n ap a rte alfa het gebruik van plaatjes be ti sche woord enlij s t van het hel e boe k had die t en a ll en tijde te ra adplegen i s da t geeft op d e computer wordt elk e opdracht onder t ee rders de mogelijkheid om hiaten in hun s teund m et een plaatj e het tonen van e en woordkenni s s nel te her s tell en pl aatje zou in veel g eva llen bet er uitgesteld kunnen worde n totdat de teerder een fout hints heeft gem aakt een voorbe e ld van een oefe ning waarbij het direct aanbieden van e en de hint s di e in het programma worden gege plaatje niet wense lijk is is de oefening kan ven geven de t ee rde r ge e n gelegenheid de deze zin de oefe ning b estaat uit een aantal gemaakte fout te analyseren om de oorzaak zinnen die soms onzinnig zijn een zin in zo n 1996 4 moer aos mo e ten bij d e piloot het woord het vli e gtuig ei se lectere n door van de alt ernati eve n het woord te kieze n dat b esc hrijft wat e r op het pl aatj e te zi en is kan de cursi st zonder de vraag t e le ze n en te horen een c orrec t ant woord geve n aang e zie n het pl a atje steeds h e t e erst op het sch erm ver schijnt k a n een c u rsis t die s nel verder wil he t antwoord ook al geve n voorda t de vraag uitgesproken i s de c ursist e n ho eve n dus nie t al le z e nd of luis terend de be te keni s va n ee n woord op te roep en hun afb eelding 3 de b oo m leg t het ei op tafel woordke nnis te ac tiveren e n e en woord te oe fe ning is bijvo orbe eld de boom l egt he t ei se l ec t eren dat ee n bepaalde b e t ek e nisrelati e op tafel de zin ver sc hijnt op h et sc h e rm e n m e t h e t aa nge bod e n woord h eeft h e t pro t egelijke rtijd zie t de t e erde r ee n plaatj e va n gramm a o e fe nt du s nie t h e t ke nnen v a n ee n een ob er di e ee n ei op ta fel z et woord op d e wijze di e do or de aut eur van d e tee rder le es t e n hoort de zin en zi e t op sprek e n is z ilve r wordt aanbevol en het plaa tj e geen boom maar e en ob e r hij a ntwoordt dus da t d e zin niet k a n het docentenprogramm a in h et cur s i s t enbo ek b esta a t de o efening all een uit zinnen bij het maken van de o efe bij het verlaten van he t prog ramma krij gt ning in het bo e k mo e t de teerder bij d e zin d e de t eerde r fee dback in de vo rm van e e n ove r boom l egt het ei op de tafe l h et c on cept bij zic ht va n d e resultate n h e t tot a al aant al he t woord boom oproep e n bijvoorb eeld dat beantwo o rde opdr acht en wo rdt aa ngegeven een boom een g rote pl a nt is in de docenten gevo lgd d o or het aant al go ed e antwo ord e n handleiding bij het cur s i s te nbo e k s taat je ke nt dit wordt omgereke nd naar een p erce nt a g e woordj es als je al lui s terend e n le ze nd bij elke het aantal go e d e antwoord e n is mees tal het woordv orm direct de b eteke nis we et bij elke z elfde als h e t aantal g ema akte opdr achten zin dir ect de strekking van der ree 1 994 omdat de teerder pas ve rde r k an als h et goe de p 8 legge n i s een w e rkwoord dat ee n b epaal antwoord is gegev e n he t aa ntal is i ets lage r al s de hand eling uitdrukt al s c urs is t e n het wo o rd een c ur s is t ee n of m e erdere keren met e en boom en he t woord leg ge n kennen roe pe n o efe ning stopt terwijl hij een opdrac ht no g zij de bet e ke nisse n van deze woorde n op ni et correc t ha d b eantwoord terwijl zij d e zin lezen z e c on s tate re n dan dat h e t lijkt m e dat cur s is t en h e t vreemd vind en de beteke niss en ni et bij elka ar p assen ee n dat z e bijn a altijd een hoog aant a l go e de boom kan ni e t s le ggen de c ur si s t e n ant antwo orde n hebb en of z e nu veel fout en woorden in het boek o f in hun s chrift dat de h ebb e n gem a akt voord a t ze he t goede ant zin ni e t kan dit proces van b et e ke nissen woo rd vo nde n of nie t d ocent en geve n aa n oproep e n e n c ombin e re n is bij he t b ea nt d a t c urs is t e n h e t prettig vind e n s t ee ds een woorde n van de opdrac ht op de c ompute r h o og p e rcentage go e de antwoorde n te h eb nie t nodig doordat de cur s i s t h et plaa tj e zie t b en d e hoge score heeft o ok nadelen aan he t v erandert d e opdra c ht d e t e erde r ho e ft alleen e ind van ee n le s wordt ni e t p e r definiti e een de woord e n uit de zin t e ve rge lij ke n m et wa t juis t e afsp iegelin g van de pres taties va n de hij op he t plaatj e ziet te erde r gegeve n e n daardoor wordt e r geen bij v eel o efe ni ngen hoeft d e vr a ag nie t gel e moge lijkh e id tot z elfb e oordeling geb o den zen of ge ho ord te worden omdat e r een do c ent en zorgen er op ee n a nde re mani er plaatj e in beeld ver schijnt bij e en o e fening als voor dat c ur si ste n zic h realis ere n da t b e paa ld e wat hoort bij elk aar versc hijnt er bijvoor o efe ning e n nog moeilijkh e d e n geve n bijvoor be eld een afb eelding va n ee n vliegtuig d e b eeld door een uitdra a i te make n van he t vra ag luidt wat hoort bij e lkaar h e t aan ge doc ente nprogramma en die m et cur s isten t e boden woord is d e piloot daarbij worden bes preken op zo n uitdra ai is va n i e der e e en aantal alternati even gegeven d e cursis t en oefe ning di e de cur s i s t ge daan heeft te zi e n 206 moer 1996 4 hoeveel pogingen nodig waren om het goed e e c hter niet tot de uitgangspunten van de antwoord te vinde n de docent en de cur methode ten tweed e voegen cursis ten zelf s i s t maken samen e en foutenanalys e waarna ee n functie to e aan de woordenlij s ten door ze de oefeningen wa arin veel fouten werden t e gebruiken als c ontrolemiddel bij de herh a gemaakt nog eens worden gedaan bovendien ling van woorden docent e n g e ven aan dat ontstaat ee n beeld van de vorde ringe n van het o e fe nprogramma tegemoet komt a an ee n le erde rs als de uitdraaien p er cur s i s t in e en grote behoeft e a an afwi sseli n g in de lesse n dos s i er word e n opg e sl agen doordat cur s i s ten er zelf me e aa n het werk kunnen aan dit z elfs t a ndig we rk e n wordt conc lusi e ec hter onvoldo e nd e ri c hting geg e ven om c ur s is ten te late n leren ler en h e t is dan de vra ag dz cd rom spre k e n is z ilve r ve rwerkings of dit soort afwisseling waard e to e vo e gt aan d e oefeninge n a is ee n vrij nieuw medium om less en met spre k en is zilver lee rde rs te ond erst e un en bij het le ren van he t ne de rlands de mani er waarop in sommige noten en l iteratuur oe feninge n me t plaatj es wordt gewe rkt maakt dat h e t o efe nprogramma niet s teed s overeen er zijn twee ver s i es van de cd rom er s temt met d e vi s i e op t a alle re n di e a an spre ken b es taat e en prog ramm a me t g e luid en e en is zilve r ten gronds lag ligt h et is bijvoorbeeld va riant zond er geluid me t d e eerste k a n s l echts vre emd d a t ee n programm a dat het le re n va n op e en c omput er tege lijk wo rde n gewerkt s ynoniemen als e en van d e uitgan gs punten om b e ide cd u om s te kunn e n ge bruik e n i s he eft s oms synoni em e n in ee n b ep a alde c on ee n 386 4 8 6 co mputer m et cd rom drive t ext nie t herkent e n niet beide goedke urt al s double spee d nodig die da arbij besc hikt ove r e en c ursi st bijvoorb eeld he t t ege noverge s t eld e 5 90 kb c onve nti on eel gehe uge n vga ee n mo et geve n van ze t neer in de zin de liftjon 3 5 i 44 mb diskdrive een harde sc hij f 2mb ge n z e t de bagage neer moet d at zijn pakt v rij e n ee n mui s voor de va riant met geluid op ki es t de c ursis t voor tilt op dan tel t d e komt da ar een s oundbl as te r ge luidsk a art ee n c ompute r dat fo ut hoo fdtelefo on e n mi c rofoon bij d e cd rom inhoudelijk komt het o e fe nprogramma ove r zo nder g eluid kos t f1200 de cd rom een met h et c ursi s t e nbo e k do ce nte n erva re n me t g e luid kost f a 9 s dat ni et al s een nadeel wa nt door de and ere mani e r va n oe fen en zijn de o efe ningen ande rs a m et dank aan m e vrouwvan til va n h e t albe da ze h ebb e n niet de indruk d a t c ursi s ten vinden co llege in rotterd am m evrouw muld er e n dat z e m ee r va n h e tz e lfde doen maar inhou m ev rouw kroon va n h et jan va n skoral col delijk wordt nie t s ni e uws gebode n vo or h et lege in alkm aa r l e ren ke nne n van d e woorden zoal s sp reke n is z ilv er b e oogt tee rders kenn e n woorde n a ls z e 3 dit onderdeel van de cd rom blijkt niet op z e sp o nt a an opro ep en e n gebruike n in ee n alle computers goed te werken docenten pregnant e cont ext is h e t nodig om in h et vonden de geluidskwaliteit van de opname o efe nprogr a mma and e r e cont ext e n in nieuwe erg slecht bij een docent kwam er geen oefe ningen te bi ed en de cd rom spreken is geluid uit de computer als men de eigen z ilver ve rwerkingsoefeningen n draagt e r in opname wilde beluisteren d ez e vorm nie t toe bij dat d e woordkennis overdra agbaar wordt n aa r ni e uwe s ituati es en h andl e iding bij h e t interac tieve o e fe nprogram andere c ontexte n h e t blijft bij h e t herhalen ma spre ken is zilver ve rwerkingsoefe ningen a en le ren m aken van de o efe ning en uit het ap eldoorn de kangoe ro e 1996 c ur s i s tenb oe k van d er ree s c spreke n is z il ve r bas is tek ste n en het computerprogramma vo e gt inhoudelijk docentenhandleiding bij venverkingsoefeningen a geen waa rde to e aan de less en me t spreke n is ap eldo orn de k a ngoe ro e 1994 z ilve r uit pr aktijkervaring en kom e n wel twee van d er r ee s c sprek en is z ilv er verw erkings positi eve punt e n naar voren te n eerst e verb e oefe ningen a ape ldoorn d e kan goero e 1994 tert de sp elling van cursiste n spelling behoort 1996 4 moer 20 7