Sleutelen aan de leerling of sleutelen aan de les? Twee invalshoeken voor Content Based Language Instruction nader bekeken.

voortgezet onderw ij s oorzaakt worden door het leervermogen van anne mieke een kind of door de maatschappelijke cultu rele omstandigheden waarin het kind leeft janssen van dieten om te voorkomen dat leerlingen m aatschap pelijk geisoleerd raken heeft de sc hool sinds het midden van de jaren n egentig onder andere een ta a lco rdinator aangest e ld die a ls sleutelen aan de leerling taak heeft om knelpunten te signaler en de nationale en internationale ontwikkelingen te of sleutelen aan de les volgen een professionele taalcultuur t e schep pen en diverse proje c ten te initieren een van twee invalshoeken voo r deze projecten is taalgericht vakond e rwij s binnen een mee rt a lige klas waarin aandacht content based language is voor sc ho oltaal en vakt a al binn e n de diver s e vakgebi ed e n d e praktijk in de lesse n instruction nader bekeke n biolo gie en ve rzorging laat zien dat t aa l g e ri cht vakonderwijs gecombine erd kan wor den met sam e nwerk e nd leren en het active ren va n s ociale vaardigheden h e t i s de bedoeling dat e lke vakgroep een vi si e for hajer e a zooo con s tatere n dat e r n og v eel moe t muleert t e n aanzien van v akinhoud vakdoe ge b e uren voo rdat inh o udsgeric hte b e nad e ringen len en dida c ti e k uiteindelijk zal d e s chool ge mee ngoed zijn geworden en zij spreken daarbij een e enduidige aanpak moet e n he bben t e n explici et over analyses van taalasp ect en in curricula a anzi e n van dida c tiek w a ardoor l e rare n ge en voo rb eelde n van lesse n e n mat eria le n es th er ri c hter ond e rs t e und en bijge s choold kunn e n s te man h eeft in h a ar d oct o ra alscriptie e e n bewer worden in e en profe s sionele cultuur le ra kin g van e en biologiele s volgen s twee model ren moet e n zic h geholpen voel e n daarbij i s len voor cont e nt ba s ed languag e instru ction het bel a ngrijk dat de leraar bereid is om de 1998 geprobeerd een kl ein e bijdrage te levere n aan leefwereld van d e leerlingen te l e re n kennen het vulle n van di e l eemte de twee b enade ringe n en in te spelen op d e individuele problem a di e z ij toegepas t he eft kunnen we b eno emen als tiek van leerlingen maar ook i s het be l a ng taalgericht vako nde rwijs e n inh o udgericht taal rijk da t hij zi c h laat helpen om e en eigen o nde rwijs omdat es th e r zelf gee n tijd had h eeft onderwij sid entit e it t e ontwikk e l e n wa a r ze anne mie k e jan ssen van diete n als haar b ege m ee hij ee n zinvolle bijdr a ge ka n lev e r e n le ids te r toestemming gegeven te putte n uit het do or aan het le e r e n e m a ncipati e pro ces v an leer haar geanalyseerde e n o ntwo rp e n materiaal lingen uit ee n meertalige en int e r c ulturele klas binn e n de open structuur van h e t vader rijncoll ege is d ez e cultuur z e ker to en ik da t is al weer even ge lede n in een aanwe zi g n asc holings cursus een dag kreeg om de inte gratie taalonderwij s en vakonderwij s aan de liter atuur orde te s t ell e n had ik behoefte a a n i ll u s tratie mat e riaal dat inde rtijd no g onvindbaar was ja g er y d e g s choon buit enland e rs in a rre n mo ede besloot ik da t dan maar zelf te moeten ook l e ren in s cho olschrift informatie maken e n koos daarv oor e e n tekstj e over blad v o or h et utrechts openbaar ond erwijs i98o geleedpotige dieren ik moet b ekennen dat ik n r 26 februari dat bij de hand had en du s niet naar de schoon g aanda cht voor de profe ssionele bibliothe e k hoefde om biologieboeken na te cultuur in d riffveer personee lsmag az in e xoc pluizen maar dat was niet de voo rn aamste utrecht numm er 9 1 3 maart 2000 drijfv ee r de belangrijkste re de n voor die k e uze w as dat ik n a zorg vuldige le zing dac ht dat dit wel e e n tekst wa s waar ik m e geen buil aan kon vall en ik wist immers dat taalge ri ch t 232 moe r 2000 4 voortgezet onderwij s vakonderwijs en ook vakgericht taalonder tevens nederlands leert klas b beheerst het wijs geen zaak is van taaldocenten a ll een ik nederlands beter en wordt in de les neder presenteerde mijn materi aal en de groep was lands via een vakinhoudelijk thema voor onder de indruk behalv e die ene biologiele bereid op taalgebruik in het reguliere onder raar ik citeer uit zijn nawoord van der wijs om de vers chi ll en zo duidelijk mogelijk lippe z j het blijkt dat lee rkrachten die niet te maken gebeurt dat in beide gevallen aan de zijn opgel eid om een bepaald vak t e ge ve n nie t de hand van dezelfde v a kinhoud aangezien w e juis te didactische ac htergronden ni et d e precieze geen ruimte hebben om een compl e te b eschrij vakinh o ude lijk e k ennis nie t de n oodzak e lijke ving te ge v e n brenge n we alleen een paar ervaringe n uit de concre te less ituaties e n nie t de relevant e fragmenten voor het voetlicht zi e b eno dig de bro nnen be zitte n om de les goed op te p 2 34 en 2 35 ze tt e n darwin zou zi c h aldu s mijn cursist in zijn graf hebb e n omgedra a id g elukkig he e ft twee b e n aderin ge n darwin er g een lucht van ge kr egen ma a r dat materi aal durf ik nerg e ns meer te vert onen de inhoudelijke basis voor de le ssenreeks en in terwijl ik m eer dan een we e k aan dat le sje klas n en s i s dezelfde ve rte ri ng van voed se l ge w e rkt ha d hee rma e a 1 994 p a ragraaf 4 1 in de opzet taalg ericht vakonderw ij s e n inhoud g ericht kunnen we wez enlijk e ve rschi lle n onders chei taalonderwij s i s bij uits t ek een zaak van den de l es voor klas nis gebaseerd op een samenwerki ng tussen v akdocenten en ta al benade ri ng voor taalgeri cht vakond erwijs door d oce nt en aa n de hi e rna be schrev e n a nal ys e bernard mohan 1 9 86 aa ngeduid a ls h et know van d e va kinhoud en opzet v a n de l es i s d a n ledge framewo rk kf h et uitgan gspunt voor ook m ee gew e rkt door e e n vakdo ce nt de les in klas s was de cognitive a cademie d e eerlijkh e id gebiedt te vermelden dat dit lang uage learning appro a ch calla cha mot mat eri aal nog niet onderworp e n is aa n de o ma lley 1 987 en kan gezi e n worden al s to ets va n bruikba a rh eid in d e kla s de w aa rd e inhoud sge ri c ht taalonde rwij s e rva n mo et e e rder g ezo c ht worden in de wijz e waa rop talige doelen uit vakinho ud e n het knowledge framewor k ge d es tilleerd kunnen word e n en hoe die ve rv olgens ge stalte zoude n kunn e n krij ge n in e e n v an d e aantrekk elijk e ke nm e rken van he t c on c r eet l es mat e ri a al kf i s de sys tema tisc h e wijz e w aarop de l e er in dit artik e l worden twee fi c tiev e kl a s sen stof gean a lyseerd wordt c e ntraal daa ri n s taat be sc hrev e n laten we ee ns gaan gluren bij die het begrip activiteit dat meer omvat d a n lesstof twe e denkb ee ldi g e kl a ssen di e beid e b e zig topic e en topic i s i e ts wa a rover ge praa t kan zijn met de spij sverte ring klas n is ee n worden maar het co ncept a c tiv it e it is e en opvangkl as met e en la ag behe e rs in gsniveau combinatie van acti e en th e oretisc h be grip van het nederlands die in een biolo gieles die twe e begripp en vormen dan ook de activit y specific practical general theoreti action situation cal background knowledge description concepts and classificatio n sequenc e princi p le s choic e ev a luatio n afbeelding i het knowledge framework naar mohan 1986 p 3 5 2000 4 moer 233 voortgezet onderwij s klas a in klas a zi tten g roepj es leer l ingen met lijstjes voo r zi c h d i e ze de week daarvoor zelf hebben i ngevu l d daarop hebben ze bijgehouden wat ze allemaal gegeten hebben in die week en hoeveel daarvan het is hun taak om wat op die individuele lijstjes staat onder te brengen in een groepsl ijst en om dat te kunnen doen moeten ze tevens de diverse voedingsmiddelen die geconsumeerd zijn proberen onder te brengen in categorieen als melk fruit of groente ze moeten het samen eens zien te worden over de indeling daa rt oe hebben ze een groot blad papier met een ruime tabel voor zich als ze het eens zijn over de indeling gaan ze kijken naar de hoeveelheden die verorberd zijn dat doen ze met behulp van invuloefeningen met het volgende stramien heeft geen weinig veel groente gegeten of heeft meer melk gedronken dan de groepsresultaten worden in de klas gerappo rteerd en daar wordt bekeken of de categoriseringen van de verschillende groepen overeenkomen en eventueel bijgesteld zouden kunnen worden dan wordt de maaltij ds chijf uitgedeel d en klas si ka a l ind i vi duee l en in groep j es behande ld opnieuw worden de gemaakte lijsten gecategoriseerd maar nu in de vier categorieen van de schijf en dan slaan we een aantal opdrachten over die moeten leiden tot de conclusie dat bepaalde voedingsstoffen een specifieke functie hebben en op specifieke plekken in het lichaam hun werk doen wat we dan ook niet gezien hebben is discussies en conclusies over gezond eetgedrag als we weer terugkomen zijn de groepen druk in de weer met het uitvoeren van proeven er wordt gekeken wat er gebeu rt als je water giet op suiker en op zand als je probeert koffie te ze tten met bonen en met gemalen koffie in een filter en er wordt vergeleken wat het effect is van het vermengen van water met olie en van citroensap met olie dat wordt beschreven met behulp van voorgestructureerde vragen waarin alleen ja nee antwoorden of eenwoorduitingen gebruikt hoeven te worden daarbij vinden we ook oefeningen die te maken hebben met de functie van het achtervoegsel baar in de trant van eetbaar betekent dat je iets kunt of ken je nog meer van die woorden de groepen rappo rt eren hun bevindingen klass i kaal en leggen de relatie tussen de proeven en de lesstof dat laatste is uiteraard voorbereid door middel van de opdrachten die gemaakt moesten worden gaan we in de laatste les van deze reeks kijken dan zijn de leerlingen klassikaal bezig met het bespreken van de schema s die de diverse groepen hebben ingevuld en waarin ze aangevuld hebben welke organen welke verteringssappen maken waar die sappen hun werk doen en welke voedingsstoffen daar ve rt eerd worden als huiswerk krijgen ze de opdracht mee om in eigen woorden op te schrijven wat er allemaal gebeu rt nadat het voedsel in de mond komt hoofds tru ctuur van he t kf zi e afb e elding i een ov e r ga ng v a n ta al e n l ee r s tof gekopp eld h e t mod e l is opge z e t vanuit h e t p e r s p ectie f aa n ee n con c r et e c ont ext expe rie ntial learning van k e nni ss tru c tur en h et vo rmt ee n bas is n aa r ee n situ ati e wa a rin b e te ke nis all ee n in voor zowe l de anal ys e van de l ee rdoelen a l s w oorden wordt uit ge drukt exposito ry lea rning d e o rd e ning va n h e t c urri c ulum en d aa rbin d e de nk s tru ct ur en in de link e rko l om z ij n nen weer van l e sse nree k se n in d e link erko dan ook v an ee n a nd ere ord e dan di e in d e lom zien w e sp ec ifi e k e prakti sc he a s p ec t en rec ht erkolom in d e ee rste vinde n we zak e n en in d e rec hte r d e gen e ralisere nd e theoreti op h e t niv ea u v a n b es chrijving m e t d e nk sc h e d e ze l a ats te vorme n he t do e l m a ar dat hand eling e n al s o bserveren verge lijke n loka wordt be reikt door t e b eginn en me t c on c rete li se re n e n d e rge lijke de te genh an ger d aarv an voorb eeld e n e n ge b e urt e ni sse n l e re n do o r te in de r ec ht erkol o m zijn d e c l assifi caties e n ervare n onmi dd e llijk d a arn a mo e t d e over c on cept e n de fini ere n rubri ce re n zo he e ft gang ge maakt worde n naa r d e me er al ge me n e i e de re cel in d e link e rkolom zijn t ege nhan ger the orie in d e rec ht er n aas t ord en en ve rande ring en w e kunn en hier e e n p ara ll e l trekken met opm e rken c hronolo gi e a anbrenge n of voor cummins model voor taalv a ardigh e id 1 98 1 s pellen vind e n w e prin c ip es als h y pothes es dat uit ga at va n communicati eve a ctivit e ite n opstell e n oorzaa k en gevolg relaties middel me t veel s teun v anuit d e context n aar a c ti vi do e l en te g en o ve r simp e l e keuz es c onflic te it e n me t we inig s t e un v a nuit de conte xt t e n alt e rnati eve n b es liss in gen s ta at ev a lu a tie 234 m o er 2000 4 voortgezet onderwij s klas b in klas b staat een torso voor de klas en zijn de leerlingen bezig om groepsgewijs in te vullen wat ze allemaal weten van de weg die het voedsel aflegt door het lichaam op het bord staan vier vragen en ze proberen antwoord te vinden op de eerste vraag de leerlingen zijn zoveel mogelijk in groepjes met gelijke moede rtaalachtergrond gezet af en toe loopt iemand naar de torso wijst iets aan en noemt d a a rbij een woord uit de eigen taal er wordt druk overlegd wat de nederlandse benaming zou kunnen zijn en de suggesties worden geverifieerd in het woordenboek gezamenlijk vullen ze de betreffende opdracht in klassikaal wordt bekeken of met behulp van de groepsoplossingen het antwoord op de vraag op het bord geschreven kan worden en besproken of er nog hiaten zijn daarna vult ieder voor zich een werkblad in met vragen als wat wist je al hoe wist je dat weet je nu meer en wat denk je dat nog moet ieren later zien we in die klas dat de docent een mondelinge presentatie geeft van het eerste gedeelte van de lesstof iedere leerling heeft een ko rt e invuloefening voor zich die tijdens het luisteren wordt ingevuld als we vervolgens weer naar binnen gluren zijn de leerlingen in groepjes bezig met dezelfde proeven als die beschreven in klas a maar de opdrachten zijn anders vooraf bedenken ze met behulp van multiple choice vragen wat er zal gebeuren en vervolgens vullen ze dat eerst op hun werkblad in in de vorm van een hypothese met behulp van het voorgedrukte al s dan na het uitvoeren van de proeven geven ze aan of hun voorspelling juist was en schrijven dan een conclusie weer later zijn ze bezig met de originele studietekst eerst lezen ze die in zijn geheel door en beantwoorden vragen over de structuur een van die vragen luidt bijvoorbeeld kun je een beter kopje voor die alinea bedenken een andere kijk eens terug naar de lesdoelen moet je de tekst bij opdracht 1 leren of alleen lezen dan lezen ze de tekst nog een keer en geven aan wat nog niet duidelijk is ve rvolgens krijgen ze de tekst weer maar ditmaal is het blad verdeeld in twee kolommen links staat de tekst en rechts vragen over details uit de tekst soms zijn dat mc vragen naar woordbetekenissen soms moeten ze een voorspelling doen of samenva tten op grond van de verworven kennis worden schema s ingevuld en wordt de lesstof aan de hand daarvan door een ve rtegenwoordiger van een groep aan de klas gepresenteerd de klas geeft zo nodig aanvullingen of commentaar in de laatste les staan twee activiteiten centraal bespreking van door de leerlingen gezochte informatie over gezonde voeding en reflectie op wat geleerd is verantwoording op basi s v a n algemeen gel zijn di e afhankelijk van het taalniveau van dende prin cipes die ov e rgang van he t c on de l e erling e n bij ieder o nd e rdeel van de crete naar h e t meer g en eraliserende niv e au i s v akinhoudelijke doel e n kom e n d e b e een b e la n grijke stap die niet verwaarloo s d sc hreven d e nk s tructuren in de regel w e l m a g worden d a t is t e ns lott e h et uit e i nd elijke aa n d e ord e e n m e n zor gt d a n in h e t l eer d oe l c urriculum voor een c y cli s che orde nin g wat mij wel een s opvalt i s dat docenten opklimmend in talige moeilijkheids g r a ad s oms op e e n voortre ffelijke wijze we t e n hoe bij beginn e nde twe edet aalleerder s zijn dat a b s tracte lee rstof con cree t te make n ste m z ee r ee nvoudi ge formul e rin g en die gelei vork gitaar en trommel meebren g en ma a r d e lijk a a n complexer worden cla ss ifi c atie dan vervolgens nalaten e e n duidelijke link te kan met behulp van is e e n aap is een leggen naar de theo ri e maak nu de vragen in zoogdier maar kan opklimmen naar b e het boek of ervan uitgaa n dat leerlinge n dat hoort tot de kla s se der zelf moete n kunnen op basis van de beschrijving van de klas a en het knowledge framework kenni ss tructuren of daarbij behorende denk handelingen die van toepassing zijn op de in klas n wordt begonnen met het inv enta ri betreffende leerdoelen worden vervolgens seren van wat men eet dat is het concrete de talige doelen geformuleerd uiter a ard beschrijvings niveau dat wordt niet a llee n 2000 moer 2 35 voortgezet onderwij s gedaan om niet i e t s concreet s t e kunnen va n voorges tructureerde vrage n wa a rin de be ginnen het daarbij g eformul e erde taaldo e l centrale b egrippen te lke n s ter u gkomen daa r is tevens uitbreiding van de woordens c hat na wordt de link gele gd met voedingsstoffen klas w bestaat uit leerders met een laag e n het v erte ri ngskanaal dat gebeu rt voor behe e rsingsniveau van het nederlands het n am e lijk door het invullen van s c h e ma s of gaat da n om benaming e n van vo edingsmid woordjes in zinnen en tekste n di e s te e ds meer de l e n ho ev eelhe d e n e n de s p ec ifi e k e terme n o pen worden dit zijn d e re ce pti ev e v e rwer daarvoor drie s neetj es brood de l ee rlinge n kingso efeningen di e voorb er eiden op de stap dra gen die zelf aan op grond van hun da g e die n a iedere opdracht volgt rapportere n van lijkse pra k t ij k d e resultat en e n ve rt e llen waar no g onzeke r als ze d e ze spe c ifieke voedin gs middelen h e id over i s mo ete n onde rbrenge n in rubrie ke n en v erv ol ge n s o rd e n e n a an d e hand van de vo e din gs klas n krij g t d e ori g in e le l eerbo e kt e ks t du s s toffen di e ze bevatte n zijn we b ezig me t de ni e t ond e r o ge n w e l wordt e rv oor g e volgende s ta p clas s ificeren om d a t t e kun zorgd dat d e r e l e va nte v a kinhoudelijke le e r nen doen moeten argume nten geformulee rd d oelen b e r eikt worden e n d e c entrale v ak kunn e n word e n dat kan met b ehulp v a n woorden b e he e rs t t eg e lijk e rtijd i s een ee nv o udige tali ge midde len a a rdapp el en e n aa ntal tali ge do el e n a a n d e ord e g e w ees t s pagh etti zit te n in ee n gro e p want in aarda p t aalhand e linge n di e noodz a k elijk zijn om p e le n zitte n koolhydrat e n en in s p aghetti ook d e noodz a k e lijk e d e nkha nde lin ge n te kun di e formuleringen kunn e n va n r e cepti ef naa r n e n v e rwoorde n zo al s ve rge lijk e n me e r produ c ti e f g e tra ind worde n aa n het verge dan of lokali se re n zitten in r el at e re n n e t lijk e n va n wa t door indi v idu e le l eerlin gen als conditi es al s dan se lec t e r e n zijn geco n s ume erd w o rdt is e en h eel duidelijk goe d v oor e n uitbr e idin g va n d e a l gem e n e tali g d oe l g ekopp e ld weinig v ee l e n de wo ord e n sc hat rond v oedin gs midd e l e n en trapp e n va n verge lijking daarva n ma ar het s p ec ifieke t e rm e n voor ho evee lh e den d aar geldt te vens a ls voorbere idin g op d e s tap van h e t voord ee l van h e t l e r en daarv a n in n aa r de k e nni ss tru c turen keuz e e n e valuati e ee n v a kinhoud e lijke c ont ex t i s dat ze zin bed e nk e n o f dat e e tp atroon ge zond is c on h e bb e n d e l ee rlingen h e bb e n ze direct c ree t e n toe t s in g d aarv a n aan d e h a nd van no dig om inho ud e lijke take n t e kunn e n a l ge mee n g eld e nd e c rite ria e valuati e dit uitvo e r e n di e inhoud e lijk e t a k e n zijn we l de el v an d e lessenr eek s had v a kinhoudelijk a nder s dan in h e t biologi e boek duid e lijk gezi e n tot do e l het c onc e pt voedin gsstoffe n geri c ht op h e t t evens verw e rve n va n talig e te introdu ce ren dat een cruci a le rol s p eelt in middelen om ze t e kunn e n uitvoeren door de p a rag raaf over s pij sve rt e ring maar ni e t d e opbouw van r ece pti e f naar produ c tief e n uit gelegd wordt b o v e ndien vormde het ee n va n con c r ee t na a r a b s trac t h e t ge bruik van uit s te ke nd e kaps tok voor uitbre idin g van d e vi s ue el m a t e ri a al zo a ls sc h e ma s tab e llen of w oor densc h a t e n c onte xtgebond e n o e fe nin s troomdia g r a mm e n vormt ee n belan g rijk g e n m e t trappen v a n v e rg elijkin g hu lpmidd el he t zal duid elijk zijn dat e e n derge lijk e ve rvo l ge ns voerde n de l ee rlinge n pro efj es l esse nr ee ks v ee l meer tijd v e rgt dan ee n uit w aa rom in d e le e rs tof is ee n a ant a l normal e biol ogi eles om die re de n wordt i n be g ripp e n cru c iaal er zijn vers chi llende s o o r h et vakinhoude lijke curric ulum ee n se lec ti e t e n vo e ding s stoffen sommige d aa rvan zijn ge maakt va n de mees t wezenlijk e doelen zond er verwerkin g opn ee mbaar in het blo ed bovendien wordt hier ook e en aantal ta a l andere mo e ten ee rs t v ertee rd worde n en zijn do e l e n functi oneel gerealise erd dat spaart niet dir ec t ve rteerba a r dat doen ve rteringssap weer tijd in de ta alless en di e daardoor e en pen p as dan kunne n de voedingss t offen doo r d e gerin gere omva ng in het roos t er kunn e n darm wand h ee n op genomen worde n in het krij gen bloed dat zorgt voor v erder tra n s port die proefjes hebb e n t e maken met die begripp e n le e rli ngen be sc hrijv en de proeven m et be hulp 236 moer 2000 voortgezet onderwij s de cognitive academic language ve rt erings kanaal g een cultuurgebonden onder learning approac h werp is en iedere en daar wel iets over weet daaraan voorafgaand heeft de docent deze aan d e verschillen in benaming kunnen ave al s tr a tegie voo rb e r eid d oor te ve r tell en over zien wat het wezenlijke ve rschil is tussen het het nut e rv an met een duidelijk voorbeeld uit kf en calla h e t omgaan met s cho o ltaal haar e igen ervari ng en door cursisten te staat in calla centra a l en de vakinhoud i s vrag e n naar hun eigen erva ri ngen ook heeft weli s wa ar b e langrijk maa r ee n n evendo e l z e ve rt eld d e present a tiefase voor die strat e dat ge ldt z e ke r voor d e vroegere publicati e gie hoe dat in d eze l es toegepast zou kunnen van chamo t en o mall ey 1 98 7 in hun worden e n daartoe vi e r vrage n op he t bord handbo e k 1994 schuiven ze meer ric hting geschreven het antwoord op die vragen is de vakinhoud in calla i s het e chter de ta aldo esse nti e van de inhoudelijke leerstof en zij ce nt di e de lessen verzorgt d eze wordt bij d e vormen du s oo k d e l es d oel en v oorb e reidin g geas si st ee rd door d e va kdo ce nt zo a ls gez eg d zijn d e le e rlin ge n nu be zi g d a t is anders bij het kf daar i s h e t d e m et h e t in praktijk brengen van de s trat egie v akdo ce nt die de l ess en ge eft e n de ze wo rdt ge bruikmake n v a n voorkennis dat is ook bij de voorbere iding e n eventue e l ook i n d e de reden dat de groepjes d eze kee r zove el les geas s ist ee rd door de taalde s kundige mo ge lijk naar taa lachtergrond sam enge steld in calla s taan dri e componente n ce ntra al zijn zodat ke nnis in d e ei ge n ta a l aan bod kan vakinh oud t aa l e n s trat egi een de v a kd oce nt kome n h e t is belan grijk t e l aten zi en dat dat is be hulpz aam bij d e selectie v a n vakinhoud e bruikbar e k e nni s i s lee rlingen r e fl ec te r e n lijk e th em a s en de b es chrijvin g van de beno da n op di e s trate g ie do o r aan te geven wat z e di gd e voorkennis e n va ardighede n die v a k al wis t en wat ze van elka ar geleerd hebben inhoude lijke thema s vormen de basis v oor e n wat ze nog denke n te moe t e n lere n sc hool se t a alv aa rdigheden di e explici e t aan d e pl a nnin g om de l ee rdo el e n di e immers al ord e kome n a ls de b e ho e ft e d a ara an uit d e beke nd zijn te bere iken inhoud blijkt er wordt bij voorkeur gewerkt in de pr ese ntati efa se van de les wordt d e met auth e nti ek m a t e riaal e n to ege w e rkt na a r w eg di e h e t vo e dsel a fle gt mond e lin g gepre het ve rwoorden van de vakinhoud zoals dat se ntee rd door de doc e nt en de l ee rlingen in h e t r eguli e re c urri culum gebruik e lijk is vull e n b elangrijke woorden in in ee n gat e n typi sc h voor calla i s d e grote a a ndacht t ek s t di e ee n zee r b eknopte weergav e is v a n voor l ee rs trate gi een di e worden gesel ec teerd d e esse ntie dit i s b e d oeld om te o e fen e n met op hun gesc hikth e id v oor e n b e wu s t ge traind aa nt ek enin ge n m a ke n di e te ks t h ad ook ee n in ee n gee i gende cont ext call n l esse n k en sch e m a kunne n zijn d e aant ekeninge n wor nen een va st s tramien v oorb e reidin g presen d e n besproke n e n e r wordt omdat voork en ta tie o e fenin g ev alu atie e n uitbre idin g als nis nu h et them a is g ereflect e erd op het nut een nie uwe lee rstrat egi e geintroduce e rd wordt d a arv an bij h et luisteren geb e urt dat d aa rbinn en we er vo l gen s h e tzelf to e n we later wee r in di e klas keken waren d e s tra mi e n d e l ee rlinge n b e zig pro efj es uit t e v oere n ook hi e r i s het doel d e voorb ere iding van de klas b en g all a c l ass ificatie va n voedings middelen e n van c entrale begrippen hi e r is e chter anders dan to e n w e klas b binn e nkw a men trachtten de bij klas a nog e e n duidelijk doel aan g ekop leerlin gen d e weg van he t voed se l door het peld h e t forniul e re n v an hypothe s e s res ulta vert eri ngskanaa l te b esc hrijv e n dan b evin ten e n c onclu si es d e n w e ons in d e v oorbereidingsfas e van d e ver vo lg e ns wordt de originele s tudietek s t l es di e in het algemeen g ebruikt wordt v oor gebruikt met alle gebr eken die daaraan kun het ac tiveren van voorkenni s maar hier nen kleven de t e kst wordt snel in zijn geheel vormt het tevens de oefenfase van de leerstra gel e ze n en daarbij worden globale vragen tegie want in deze le s staat voorkennis gesteld t op do wn en ook vragen die te maken oproepen e n d a arv an gebruikm a ke n cen traal hebben met le esstrate gi e en zoal s kijk eens het thema leent zich d a arvoor omdat het teru g naar de le s doelen moet je d e teks t bij 2000 4 m oer 237 voortgez e t ond e rwij s op drac h t i le re n of alleen lezen i n d e naar tek s te n daarover op het internet bij l ee rdoelen staa t n amelijk da t leerli nge n d e voorbe e ld me t als doel het pres e nte ren van weg van het voed se l en all e s wat onderweg praktische tip s de uitbreidingsfase van de gebeu rt moeten kunnen bes c hrijven in het le e rstrategie die ce ntraal staat i s reflecti e op bo e k staat dat hele proces echter niet in de hoe die ing e zet zou kunn e n worden bij studietekst beschreven maar in e en opdracht andere vakken en bij de volgende l es di e zal met als in s t ruc tie le e s he t hele re isverha al ga an over het blo e dv a tenstelsel goed door na di e global e behand eling wordt d e teks t verschillen tussen klas a en s op d e tail s bekeken en de vrag e n die daarbij s taan zijn erop geri cht inte ractie tus se n top klas b wordt voorb ereid op het ta al gebruik in down waa r zal d e volge nde a linea over gaan het reguli e r e curriculum e n besc hikt ove r e e n e n bottom up wat betekent hier lez e n te hoger taalv aardi gh e idsniv eau ne de rl ands dan b ewe rks t ellige n d a arv oor is d e t e kst in een kl a s a d aarom vind e n we in kl as s aut he n spec ial e vorm gegot en de blads pi egel h ee ft tiek e tekst e n en in n niet in beide kla sse n zijn twee k o lomm e n in d e linke rkolom staat de zow el vakinh o ud al s taa l do e l e n maar in klas teks t en in de rechterkolom s t a an de vrag e n n zijn d e didactie k en de ta a l zo aan ge past betre ffende taal en leesstrate gi een naast de d a t t aal gee n b el e mmerin g me e r kan zijn plek in d e tekst waar ze op s l a an daaronder voor het b e grijpen en l e r e n va n vakinhou sta an o ver d e voll e breedt e vra g e n betre ffe nd e d en in kla s s wordt vooral met l e ers tr a tegie de vakinh o ud deze w erkwijz e i s ontl ee nd en gew e rkt di e de l e erling in s ta at m o eten a a n nut a ll 1 9 8 3 n a afloop b e kijk e n d e s t e ll e n t e fun c tion e re n in een auth e ntieke le erling e n of nu duid elijk i s w a t na e e rst e taalgebruik ssi tua tie op school le zing n og problem en opleve rde m et ande re wo ord e n in klas n wordt h e t omdat de z e t e kst bol s taa t va n d e lijde nd e onderwijs a an g epas t aan de leerling e n in kla s vorm e n omdat deze vorm bij rappo rtage in s de leerling aa n het onderwij s uit eraard het alg e me en va ak nodi g i s maar bij de z e s tof wordt een x f curri c ulum ook zo op ge zet dat in het bijzonder wordt h e t l e re n gebruike n deelnam e in het reguliere onderwij s he t uit d aarvan in deze les e xpli c i e t aan d e ord e e ind elijk e r es ult a at is d e r ed en dat vak ges t eld e n ge o e fe nd ma a r ni e t met lo sse inhoud de b asis vormt i s bij kl as n vooral cont exloz e uit s luite nd op de v orm g e richt e ing e g eve n door h et feit dat ni e t all ee n taal e e n zinnen n ee in functie v a n de inhoud v an dit b ela ngrijk e rol s peelt bij al dan ni e t s u cc e s vol them a le participatie in h et reguli e re onderwij s dat h et in v ulle n van de schema s di e nt t e r as pe c t spee lt ook e e n rol bij klas s maa r daar bev esti gin g van het gelee rde e n het rappo rte fungee rt de va kinhoud toch m ee r als kap s tok ren b e o ogt met name h et o efen en in verwoor we zien d at ook a a n d e wijze waarop de s tof de n en present eren daarva n gean al yse erd wo rdt wat bij he t kf d enkhan wat w e h e le maal nie t g e zi en he bb e n zijn de de lin gen zijn w aar a an ta lige realisatie s ge evalu a tie fase en de uitbr eidingsfas e bij dit kopp e ld word en p asse nd bij h et niv e au va n thema worden de drie compone nten inhoud de le e rling h ee t bij calla sc hoolse taalfun c taal e n l ee rs trategieen geevalu ee rd met behulp ti e bij klas n st o nd dan ook de biologi e l e r a ar van ee n vragenlijst de vra gen zijn geformu voor de klas e n bij kl a s s d e ta aldo c ent leerd in t ermen van gedrag bijvoorbeeld ik ka n de d el en van h e t verteri ngskanaal no e m en conclusi e en v ertelle n wat hun fun cti e i s of ik kan hypoth eses op s chrijven ook vra gen al s wat in haj er e a zooo worden de vi er me es t zou ik nog beter will en kunn en voorkome nd e modell en voor inhoudgeric ht in d e uitbreidingsfase wordt de nieuw e ond erwij s s ch ematisch we e rgegeve n informati e v e rbonden aan al b es taande con inhoudgeri c ht taalonderwijs ceptuel e k e nnis in dit geval ge be urt dat via ges c hakeld va kt aalonderwijs een disc uss ie over gezond e vo e ding he t taalb ewu s t vakond e rwij s en thema wordt d an a fge s lote n met he t zo e ken t aa lge ric ht v a ko nderwijs 2 38 moer 2000 4 voortgezet onderwij s in dat s chema wordt onderscheid gemaa kt deel i s ni e t all een dat het heel motiv e rend tu ssen b enaderi ng en di e geschikt zijn voor voor l eerlinge n i s om taal in een functionele twee de taalonderwij s en voor vakonderwijs cont ext te leren maar vooral ook dat we wa arm ee min of m ee r g esuggere erd wordt da armee tegelijk e rtijd w e rken aan d efi cienties d a t de eerste twe e inge ze t kunnen worde n in in h e t ned erlands en mo ge lijke d eficienties opvan g en schakelonderwijs e n d e tweed e in and e re vakk en organisatori sch gezien is laats t e uit s luitend b e doeld zijn voor het reg u h e t iet s minder in grijp e nd om met een derge liere ond e rwij s taal ge ri c ht v akond e rwij s lijk e aanpak te beginnen in de s chakelfa s e van shel te red con tent staat du s ges chaa rd onde r d e de op va n g voor v akond erwij s geschikte m e thode n dat e e n d e rgelijke aanpak zou natuurlijk ook i s t er ec ht want vakinh o ud verw erve n i s ee n he e l geschikt zijn voor d e integra ti e v a n promin e nt doel va n die b e nad ering t a alonde r w ij s en vak o nde rwij s i n x oc s d a ar d a t li gt minde r duid elijk bij de ta aldo ele n bij valt m e t name t e d e nke n aan die nive au s bij h e t as p ec t t aal wo rdt ge z egd dat de i e n 2 waarvoo r gee n diploma s v e re i s t cruc ial e v raag in di e b e n a d e rin g i s ho e inhoud word e n d a t zou elle nlange voo rt raj ect en en va k taa l op d e b est e manie r v erw orve n kunn en voorkom e n kunne n worde n ond er h e t as p ect inhoud vinde n w e b esc hreve n d a t di e vo orop st aa t en h e t calla model z oa l s hi e r b eschr e v e n i s d a t vak taa l een n eve ndo e l i s d ie h aa kj es duid e lijk b es t emd vo o r s ch ak e londerw ij s a l s m a ke n e en we r e l d va n versc hil uit al s w e al ee n bas i s ni ve au n ed erla nds be heers t wordt di e se ri eu s nem e n i s e r volge n s mij gee n er kl even e chter nade len aa n het b el a n grijk e nke l e r ed e n om ni et o o k t aal ge ri c ht va k st e na deel i s in mijn o ge n h e t fe it d a t d e o nd e rwij s ond e r t e br enge n bij b e n a d e rin m eeste t aaldoce nte n nie t uitge ru s t zijn om ge n di e gesc hikt kunn e n zij n voor in ie de r vakinhoude n te d oce ren he t klinkt ook ni et geva l h et sc hak el onde rw ij s en zelfs voor h e t e rg logi sch om daa rv o o r t e kiez en al s va kdo op va n gonde rwij s in d at laats te geval is taal cent e n e n vakur e n b esc hikb aar zijn zo a l s in geen n e ve ndo e l mee r ma ar krij gt h e t de z elf h et vo o rtgezet onderwijs en x oc s h et ge val de sta tu s a ls d e inh o ud om di e re de n h e b ik i s dit mod el i s ec h ter w el e rg nutti g in di e kl as n e n het kno wle d ge fra m ewo rk beschre s itu a ti es wa ar dit ni et zo i s he t calla ve n model zou bij vo orb ee ld h ee l g esc hikt zijn h e t i s duide lijk dat een d erge lijk e b e na d e v o o r ta a llessen in d e volw assen en e ducati e rin g vraag t om ee n l a n ge t ermijnplanning voor hoo gop ge l e ide n di e zi c h voo rbereid en h e t ve r g t e en imm e n se o rgan is ato risc h e en op ee n s tudi e inh o ude lijk e omslag e n inves t erin g in ont wikk e lin g er mo e te n ke rnva kk en ge koz e n t ot du sver h e b ik gesprok en o ve r to e pass in wo rd e n d aa rbi n nen m oe te n k e rndo e l e n ge n v ol ge n s h e t boe kj e e e n m ee r prakti word e n b e paald d ez e mo e te n gean al ysee rd s ch e b e na d ering is t e kijk en na ar el e m e nt e n wor d e n en ve rt aa ld naa r lesmate ri aal dat di e op korte t e rmij n bruikbaar z o ud en kun t e lke n s van c on c ree t naa r ab str ac t gaat d e n en zijn er is ni e ts mi s me t sel ec tief wink e tali ge doe l en m oe t e n b eschr eve n wo rd e n e n l en a ls dat maa r geb e urt v anuit ee n vi si e op weer in di e l essen ve rw e rkt worde n va n ond e rwij s d e w ijze bij v oorb eeld w aarop in r ece pt ief na ar pro du c ti ef en van ee nvoudi g in h et kf de l ess t of g eanalyseerd wordt om z o h et b eg i n tot dic hte r bij norm a l e scho o lta al taald oe l e n a an d e nkh a ndelinge n te kopp el e n in de l oop van d e tijd va kl e erkrac ht en zulle n zou ook v oor de inri c hting v an het v a kond e r ge traind m oe te n wo rd e n of geass i s teerd d o or wij s bij m e ertali ge klasse n he e l ve rh elder end taaldo ce nt en in d e klas kunne n w e rk e n j e zi e t op di e manie r ec ht kortom dat is gee n ge ringe ond ern e ming me e r da n alle e n mo e ilijk e woordj es ook zou ma a r h e t lijkt m e in het k a de r va n di sc u ss i es h e t kf s te un kunn e n zijn bij de ord ening va n ov e r t aalb e leid d e moeite w a ard te ove r con c r et e erva rin g en n aa r ab s tracte l eers tof en w ege n of w erke n me t ta a lg eri cht v akond e r met name bij h e t l egg en van die link aan wij s in e e n vroeg s ta dium v an de opvan g tot calla zoude n we bijvoorb e eld het syste ma d e mo gelijkhede n be hoort het grot e voor ti s ch int eg reren van l eer s trat egie en kunnen 2000 4 moer 239 voortgezet onderwij s ontl enen of consequent beginnen met active an lanssens r e n van kennis dat zijn zaken w a arv oor niet alle s op zijn kop gezet hoeft te word e n noot en literatuur nederlands op de werkvloer i mochten e r in mijn persoonlijke w e ergave of de werkvloer in het al snog vakinhoudelijke fouten ge slop en zijn d a n li g t dat ze ke r ni e t aan de des kundi g h e id nederlands va n d e ze ler a ar chamot a j o m alley the co gnitive academic language le arning approa c h abridge to t he main s tre a m in teso l qu a rt e r in ne derland heeft m en al h eel wat e rv a ri ng m et ly nr 21 1 9 87 blz 227 2 4 7 curs usse n ne de rla nds op de we rk v loer in vlaan ch amot a j o malley the calla hand deren werd er de laatste ja ren ha rd aan gewerkt b ook impl em e nting the cogniti ve a cademi c lan hie rbij werd re kening ge h o ud en m et de sp ecifie ke guage learn i ng appro a ch r eading m n ad beh oeften en s tru cturen va n de vlaamse s itu a tie e n dis on wesley 1994 er we rde n eigen accente n ge legd in d e pedag ogisch cummins j m swain analysi s by rh e to didac tisch e uitwe rking an lan ssen s gaat i n op ric readin g th e t ext o r the rea de r s own ned e rlands vlaam se gelijkeni ssen en verschil len proj ec tion s a reply t o ede l s k y e t al in d aa rb ij staa t een v raag centra a l h oe ve rhoude n applied ling uistics 4 1 9 8 3 blz 23 1 taal en vakdoelen zich ten opzichte van elkaa r in h aj e r m t meest ri n ga m mi ed ema ee n c urs us ne derlands op de werk vl oe r ta a lgericht v a konde rwij s e en ni e uw e impul s voor taalbel e id in leve nde tal en tijdschrift jrg r nr r m a art 2000 blz 34 43 de werkvloer beweegt heerma e y kooi s tr a p laa nsm a s muiz elaar de ogen van de natuur bio l ogi e voor ee n b e drijfsl e id er v erte lt de produ c ti e va n de bas isvorm i ng houte n edu cati ev e partner s ve l gen is l an ge tijd ee n arb e id s int ensieve n e derland 1 994 bez ighei d geweest waarvoor laaggesc hoo l de lippe h van der n a woord bij de brui ne boon we rkkrachten ge bruikt kond en worde n toen we rk s tuk p os t h so opleiding tot l er a ar nt2 wij in het be gin van d e j aren zev enti g ee n eindhov e n zond er j a a r fo rse uitbre iding k e nden kwam e n we a l s moh an b lang u age a n d conte nt r e adin g m n va nz elf bij w e rkn em er s van vreemd e n a tiona addi s on we sl e y 1 986 lite it uit sc holin g e n ook d e k e nni s v a n he t nutall c teaching r eading skills in a fore ign ne de rlands w a r e n ni e t verei s t z odra z e de language l ondon 19 83 arb eid aan hun ma chin e k e nden kw a me n er ste ma n e een b e werk ing van ee n bi o l og iel es nog we inig woorde n aan te pa s d e l aa tste vo lgens t wee mo d ellen voo r co n ten t base d lan jar e n is o o k de productie van v e l gen ge auto g uage in stru ction s c riptie t oe gep ast e t aal matisee rd e n ge ra ti o nali see rd d e ta ken v an wete nschap xu nijm ege n 1 99 8 d e arb eide rs w erd en compl ex er d e beho e fte aa n communi cati e op de werkvlo er e n a an om en bijs cholin ge n in all erlei opl eidingen i s toe ge nomen sommi ge werknem ers ko nden onvoldo e nd e mee e volue ren door hun ge bre k ki ge kenni s va n d e taal voor he n w as he t noodzakelijk dat ze beter nederland s l eerden om zi c h te kunn e n handhaven in h et b edrijf en w ij wilden natuurlijk ook e en b ero ep blijve n doen op de vakke nnis di e die werknemers door de jaren he en hadde n opg e bouwd 2 0 moer 2000