Snel (weg)wijs

snel weg wijs vakliteratuur over het schoolvak nederlands samengevat ook al heeft iedere docent in zijn of hoar aanstelling een aantal uur voor het bijhouden van vakliteratuur toch schiet de tad vaak te kort om al die wetenschappelijke publicaties te lezen en dat is jammer want iedere docent kan voordeel halen uit de resultaten conclusies en aanbevelingen uit stramien overzichtelijk samengevat in gemiddeld twee a drie pagina s presen onderzoek om de docent tegemoet te komen en in een teren we de achtergrond vraagstelling poging de kloof tussen wetenschap en onderwijspraktijk zo methode resultaten conclusie en aan bevelingen van ieder onderzoek per ver mogelijk te dichten komt medio september een website domein is er ook een nabeschouwing uit waarop alle wetenschappelijke publicaties uit diverse over alle onderzoeken in dat domein didactische en onderwijskundige bronnen over het schoolvak en kele uitkomsten nederlands in het tijdvak 1997 tot en met 2002 staan om een indruk tegeven van de bruik baarheid van de inventarisatie laten we samengevat in opdracht van de nederlandse taalunie en hieronder al enkele uitkomsten volgen stichting lezen hebben we het stokje van mariette hooge we doen dat hier natuurlijk voor het domein literatuuronderwijs veen en helge bonset overgenomen zij publiceerden in het blijkt dat binnen het domein litera 1998 het schoolvak nederlands onderzocht waarin ze tuuronderwij s in vergelijking met de andere domeinen het meeste onder het empirisch onderzoek naar het schoolvak nederlands in zoek is verricht van de in totaal 65 het tijdvak 1969 tot en met 1996 beschreven onderzoeken op alle zeven domeinen zijn er vijfentwintig onderzoeken naar literatuuronderwijs uitgevoerd dit is martine braaksma en onze inventarisatie behelstpublicaties proefschriften verslagbundels van con 38 procent over deze vijfentwintig eva breedveld van 1997 tot en met 2002 over zeven ferenties en andere uitgaven van onderzoeken isgerapporteerd in 36 verschillende domeinen van het onderzoek verschillendepublicaties per onder schoolvak nederlands in het voortgezet niet allepublicaties kwamen in aan zoek kunnen dus meerderpublicaties onderwijs literatuuronderwijs leeson merking kwam voor onze inventarisa bestaan in totaal is er in 89 verschil derwijs schrijfonderwijs mondelinge tie we hebben ons beperkt tot em pi lendepublicaties gerapporteerd over de taalvaardigheid taalbeschouwing en risch onderzoek onderzoek waarbij er 65 onderzoeken naar het schoolvak argumentatie domeinoverschrijdend waarnemingen in de werkelijkheid nederlands op alle domeinen onderzoek en nederlands als tweede worden verricht zoals casestudies in tabel i staat een overzicht van het taal hoe zijn we daarbij te werk enquetes en experimenteel onderzoek aantal onderzoeken enpublicaties naar gegaan we hebben eerst een litera van 1997 tot en met 2002 in neder literatuuronderwijs ingedeeld in sub tuuronderzoek uitgevoerd in verschil land en vlaanderen op het gebied van domeinen de tabel laat zien dat bin lende nederlandse en vlaamse bron onderwijs nederlands als eerste en nen het onderzoek naar literatuuron nen zoals onderwijskundige en tweede taal voor leerlingen van twaalf derwij s het meeste onderzoek verricht didactische tijdschriften bijvoorbeeld tot achttien jaar is naar de beginsituatie van de leerling moer vonk en pedagogische studien depublicaties zijn volgens een bepaald en naar onderwijsleeractiviteiten vor 30 ts ji p letteren 13 3 blijven wel constant ook blijkt dat het subdomein aantal merendeel van de vmbo leerlingen publicaties lezen wel eenplezierige maar ver moeiende bezigheid vindt ze worden onderzoek naar doelstellingen vooralgeboeid tijdens het lezen van bijvoorbeeld wat wil het literatuuronderwijs bereiken informatie over nuttige taken in het hier en nu vmbo meisjes lezen ook onderzoek naar de beginsituatie van de leerling om al lezend het leven te veraangena bijvoorbeeld wat lezen leerlingen in hun vrije tijd 13 16 men andere onderwerpen binnen het sub onderzoek naar onderwijsleermateriaal domein onderzoek naar de beginsitu bij voorbeeld voidoen de methoden aan de exameneisen atie van de leerling zijn leesbevorde ring door ouders school en bibliotheek onderzoek naar onderwijsleeractiviteiten descriptief onderzoek begrip van fiche door leerlingen de bijvoorbeeld hoe ziet literatuuronderwijs er in de praktijk uit 9 over an van je ugdliteratuur naar volwassenenliteratuur en verschillen onderzoek naar onderwijsleeractiviteiten construerend onderzoek tussen allochtone en autochtone leer bijvoorbeeld hoe werkt een nieuwe didactische aanpak 2 lingen en multi cultureel literatuuron derwijs naar dat laatste onderwerp is onderzoek naar onderwi j sleeractiviteiten effectonderzoek onder andere onderzoek verricht door bijvoorbeeld hoe effectief is een nieuwe didactische aanpak marianne herrnans en cor geljon en dick schram uit die onderzoeken instrumentatie en evaluatie onderzoek beoordelingsinstrumenten bleek onder meer dat allochtone leer bijvoorbeeld is de beoordeling van het leesdossier betrouwbaar lingen minder kunnen profiteren van bepaalde culturele praktijken thuis instrumentatie en evaluatie onderzoek onderzoek naar prestaties zoals hetpraten over boeken voor bijvoorbeeld worden de gewenste doelstellingen gehaald z4 beeldgedrag van lezende ouders of de aanwezigheid van boeken thuis de totaal 25 36 mening van allochtone leerlingen over nederlandse romans loot vrijwel tabel i onderzoek naar literatuuronderwijs aantal onderzoeken en publicaties per subdomein parallel aan die van autochtone klasge noten het merendeel van de allochto men van descriptief onderzoek we welke onderwerpen zijn binnen dit ne leerlingen heeft een bezwaar teen zullen ter illustratie wat uitgebreider subdomein zoal onderzocht ten eer klassikale behandeling van een boek op deze twee subdomeinen ingaan en ste is er onderzoek uitgevoerd naar het uit de eigen literatuur enkele onderzoeken kort bespreken in leesgedrag en leeservaringen van leer ons complete overzicht is uiteraard linen door door bijvoorbeeld lilian van der onderzoek naar onderwijsleer meer te vinden ook over de onderzoe bolt en saskia tellegen en jolanda activiteiten ken binnen de andere subdomeinen frankhuisen het blijkt dat lezen met binnen het subdomein onderzoek emotionele betrokkenheid en lezen naar onderwijsleeractiviteiten descrip onderzoek naar de beginsituatie van voor stemmingsregulatie veel voorko tief onderzoek zijn negen onderzoe de leerling mende verschijnselen zijn bij jeugdige ken verricht de onderzoeksmethode de meestgebruikte methoden om de lezers in het algemeen en in het bij varieert bier vragenlijsten onder en beginsituatie van de leerlingen vast te zonder bij meisjes basisschoolleerlin interviews met docenten vragenlij sten stellen zijn vragenlijstonderzoek onder gen en scholieren met een hoge lees onder leerlingen en tests bij leerlingen leerlingen en verschillende soorten frequentie het stemmingsregulerend bijvoorbeeld het lezen van een fictie tests bij leerlingen zoals het hardop lezen loopt terug naarmate de leerlin fragment en het beantwoorden van vra denkend lezen van een verhaal en het g n kome en verder in het leerjaar maar g en het gaat in dit subdomein onder beantwoorden van vragen na afloop leesplezier en uithoudingsvermogen andere om onderzoek naar depraktijk tsji p letteren 13 3 i 31 tijk een aantal aanbevelingen van de onderzoekersgeven we ook hieronder vast weer lilian van der bolt is van mening dat het de leerling ten goede komt wan neer binnen het onderwijs zowel de leeshouding van afstand en kritiek als de leeshouding van betrokkenheid en overgave gestimuleerd worden en de leerling vaardigheden wordt bijge bracht om deze twee leeshoudingen zo efficient mogelijk of to wisselen marianne hermans denkt dat litera tuuronderwijs dat gebruik maakt van cultureel diverse teksten allochtone leerlingen verder kan helpen ook nederlandse leerlingen kunnen zich daarmee bewust worden van deper soonlijke betekenis die het lezen van literatuur kan hebben behalve voor het trainen van de leesvaardigheid en het brengen van leesplezier is multi culturele literatuurgeschikt voor bre dere doelen zoals het bevorderen van gelijkwaardigheid en cultureel bewust zijn hermans geeft enkele punten om rekening mee to houden bij het werken met multiculturele teksten voorzie de leerlingen van adequate achtergrondinformatie die het onderwerp van verschillende invals hoeken belicht maak niet de fout een leerling als vertegenwoordiger van zijn cultuur to zien maak welgebruik van zijn ervaringsdeskundigheid maar geef van het leesdossier en de literaire ont vormen van fictie wel is er een duide hem niet het idee dat hi de enige wikkeling van leerlingen canonvor lijke discrepantie tussen docenten en expert is op het gebied van die min de de adolescentenroman en docen leerlingen docenten houden vooral bepaalde cultuur ten en leerlingen over fictie e van literaire fictie en leerlingen van nodig een schrijver uit op school en fictieonderwijs in de basisvorming p opulaire fictie laat de leerlingen een boek van deze daarover concluderen erik van schoo schrijver voorbereiden stel twee ten en ron oostdam dat het nieuwe aanbevelingen voor de onderwijs leerlingen aan als inleider en discus fictie onderwijs in de basisvorming praktijk sieleider stel eenpanel samen van aansluit bij de interesses van zowel in onze samenvattingen van de onder een stuk of zes leerlingen die het docenten als leerlingen docenten en zoeken en in de nabeschouwingen boek heelgoed gelezen hebben en leerlingen staan positief tegenover de hebben we indien mogelij k aandacht laat hen hun favorietepassage voor verbreding van het onderwijs met aan besteed aan de implicaties van de lezen nadat ze hun motivatie voor dacht voor lectuur en niet schriftelijke onderzoeken voor de onderwijsprak deze keuzegegeven hebben kan de 32 ts j i pi lette r e n 13 3 schrijver reageren tot slot kunnen gebruikte en aanbevolen literatuur marianne hermans cultuur en lezen ver vragen gesteld worden ook vanuit schillen tussen allochtone en autochtone hetpubliek cor geljon en dick schram het beeld van scholieren in leesgedrag en literatuuronder de ander de mogelijkheden van intercultu wijs in anne mariken raukema dick cor geljon en dick schram vinden dat rele literatuurdidactiek in dick schram en schram en cedric stalpers red lezen en intercultureel literatuuronderwijs cor geljon red grensverleggend literatuur leesgedrag van adolescenten en jongvolwasse bestemd is voor allochtone en autoch onderwijs zutphen thieme 1998 p 156 nen delft eburon stichting lezen reeks 5 tone leerlingen het liefst voor hen 189 2002 p 155 173 samen via reflectie op teksten uit een andere cultuur dan de hunne komen erik van schooten en ron oostdam tictie mariette hoogeveen en helge bonset het leerlingen in contact met andere hou onderwijs en basisvorming attitudes van schoolvak nederlands onderzocht een inventa din en waarden en instituties en dat docenten en vormgeving van het onderwijs risatie van onderzoek naar onderwijs neder maakt dat ze zich meer bewust worden in spiegel 15 4997 i p 31 67 lands als eerste en tweede taal in nederland en van hun eigen culturele normen en vlaanderen leuven apeldoorn garant waarden en vooral van de betrekkelijk erik van schooten en ron oostdam leer 1998 heid hiervan teksten met eenzelfde lingen in de basisvorming over fictie en fictie thema zijn zeer geschikt om cultureel onderwijs in spiegel 16 1998 p 47 82 saskia tellegen en jolanda frankhuisen verschillende referentiekaders gevoels waarom is lezenplezierig delft eburon waarden en betekenislagen met elkaar lilian van der bolt ontroerend goed een stichting lezen reeks 2 2002 te vergelijken het gaat dan niet in eer onderzoek naar affectieve leeservaringen van ste instantie om het zoeken naar over leerlingen in het basis en voortgezet onderwijs eenkomsten maar juist om de confron proefschrift universiteit van amsterdam tatie met het vreemde amsterdam 2000 website advertentle we ho en met dit voorproefje een indruk te hebbengegeven van de bruikbaarheid van de website taalunieversum org onderwijs onderzoek van de nederlandse taal unie die medio september zal verschij nen op deze website staat ook het onderzoek van hoogeveen en bonset uit 1998 stichting lezen brengt bin nenkort eenpapieren publicatie uit van de beschrijving van het onderzoek naar de domeinen literatuuronderwijs en leesonderwijs martine braaksma werkt als onderzoeker aan het instituut van de lerarenopleiding van de universiteit van amsterdam en als docent nederlands in het voortgezet onderwijs eva breedveld is werkzaam als docent taalbeheersing en taalkunde bij de educa tieve faculteit amsterdam voor meer inforrnatie over onze literatuurrnethodes bel de thiememeulenhoff docentenlijn 0575 59 49 02 of kijk op thiememeulenhoff nl tsjip letteren 13 3 33