Documenten
benadrukken van goede manieren door vol colette corbli n wassenen en geld voor geur en kleur over kosmeticagebruik in nederland theo rensma n de xnvo stelopdracht i99r vind ik geen suc anke tigchelaar ces een aantal op drachten was te sturend de variatie in tekstsoor t en te gering en voor een tweetal opgaven moest een leerl ing veel infor matie paraat hebben ik vind het jammer dat spel je gejeudeboul met dit jaar mijn favor iete n o p dracht tegenviel maar ik ben gelukkig dat er maar een verhaal een t of een d titel gegeven werd voor alle duidelijkh eid en de gemoedsrust van de cito medewer kers moedertaalonderwijs in het betreft hier mijn p rive mening frankrijk nederland ongeveer tien jaar gel eden werd het imen voluit h et i nternational mothertongue e duca tion network opgeric ht dat gebeurde door een aantal specia l isten op het gebied van moe dertaalonderwijs die geinteresseerd waren in verschillen en overeenkomsten tussen de in vul l ing van dat onderwijs in diverse europese landen op dit moment zijn ruim tien landen bij het men aangesloten er worden regel ma tig studies en rap portages gep ubliceerd oo k vinden er regelmat i g conferenties plaats waar resultaten besproken worden en waar geza menlijk nagedac h t wordt over de methodolo gisc h e problemen van internationaal vergelij k end onderzoek h ieronder wordt een eerst verslag uitgebracht van een in i99o gestart imen project gericht o p een vergelijking tussen twee pra k tijken van docentes moedertaal een in fran krijk en een in n ederland de werkwijze is als volgt in het eerste deel schetst theo rensman beknopt hoe dat wederzijdse bezoek is uitgepakt en staat stil bij enkele interessante punten van verge lij king daarna komt anke tigchelaar de neder l andse lerares aan het woord over frankrijk en ten slotte colette corblin de f ranse lerares over nederland h et gaat hier om eerste vanuit ver schillende perspectieven geschreven im pres sies van dit onderzoe k de bedoeling van de auteurs is zich nu te gaan bezig houden met een nauw keurigere analyse van al het verzame l de materiaa l om scherper zicht te krijgen o p het beeld zoal s dat nu geschetst is de rapp ortage daarover zal te zijner tijd plaatsvinden in een internationale tntert publi katie 154 moer 19915 bez oek aan he t college j p b e range r theo rensman de school waaraan col ette corbli n werkt is een k l ein col lege in het ode arron disse ment een i m e n projec t van parijs v lak bij de p lace de la rep ublique een college telt vier leerjaren die worden af gesloten met een examen en is bestemd voor alle leerlingen van p lusminus z z tot rs jaar h et vel dwerk van het tntety vind t p laats in de h et co l lege j pberanger is gelegen in een vorm van kl eine projecten dat gaat bij voor wij k met zeer veel buitenlanders m eer dan beeld a ldus imen leden van twee een enkele de helft van de leerlingen ongeveer 200 is keer drie landen observeren een aantal lessen afkomstig uit china turkije yoegos l avie van een leraar of lerares in het eigen en een noord afrika et cetera h et hele geb ie d wordt in het andere lan d vervolgens worden de genoemd zep z one a education p rioritaire geluidsbanden van deze lessen d oor hen uitge voorrangsonderwijs dit betekent dat de werk t en geanalyseerd waarbij vergelijking scholen ter p lekke enige extra faciliteiten k rij uiteraar d de belangrij kste focus is gen i n de praktijk k omt dit voorrangsbel eid ook andere cons t ructies zijn mogelijk af er hoofdzakelij k op neer dat de klassegroot hankelij k van factoren als b esch ik bare tijd en te k leiner is en d at er wat extra lessen f rans midde len er zijn nu al projecten geweest of ze worden gegeven lopen nog tussen engeland en h ongarije tus de dagindeling wij kt niet af van die op an sen nederl and b elgie en i talie tussen zwe d en dere co lleges s morgens vier lesuren van en ned erland en tussen d uits l and en neder 55 minuten een lange middagp auze van een land als het lu k t zal h et i me rt op lange termijn anderhal ve uu r compleet met warme maal tijd enig zich t kunnen b ieden op d e vele gezichten op school s middags gewoonlij k nog d rie l es van het moedertaal onderwijs in europa uren op woensdagmiddag en zaterdag vrij het is belangrijk je te rea l iseren dat elk on colette is een ervaren lerares die vanaf 1973 derzoek per definitie be p erk ingen kent die de voor de k las staat ze heeft lange tijd gewer kt uitkomsten relativeren een onderzoek a l s het in een vo lledige bet r ek king 18 uur aan een h ier ge p resenteerde lijkt aan dergelijke beper col l ege in rouen mome n teel werkt ze op kingen geen gebrek te h ebben als je k ijkt naar half time basis en geeft dus 9 uur in parijs de middel en en menskracht die er voor be functioneert ze als titulaire remplakante ze is schikbaar zijn twee leraressen moedertaal ingedeeld in een pool van docenten die aan onderwijs een uit parijs en een uit gouda die het begin van het schoo ljaar te horen k rijgen bl ij zijn dat ze de tijd k unnen vinden om en op welke school ze dat jaar ter opvul l ing van kel e lessen van elkaar te bezoeken aangevuld geb leken vacatures worden aangestel d met een lerareno pl eider die oo k niet om werk de klas waarin de observaties plaatsvinden is verlegen zit de cinquieme qua leeftijdsgroep verge l ijkb aar als dit verslag een vergelij k ing tussen met de brugklas in nederland de kl as krijgt fran k rij k en n ederland zou hebben geheten zes uur moeder taalon derwijs gegeven door zou dat daarom natuurl ijk wel wat e r g preten drie verschil l ende docenten colette neemt tieus geklon ken hebben waar het in feite op vier uur voor haar re k ening de andere twee neer komt is het vergelijken van de p raktij k zijn min of meer onde rsteuningslessen van een lerares in een k l as met l eerlingen van h aar cinquieme telt 14 leerlingen waaro nder ongeveer deze l fde leeftijd ge d urende onge diverse alloc htone kinderen h et is natuu r lij k veer een wee k met die van haar coll ega in he t fijn om met zo n kleine groep te werken zegt andere l and colette daarover maar eigenlij k zoud en een een onderzoek a l s d it dient daarom op de aantal leerlingen zoals de drie chinese meis eerste plaats beschouwd te worden als een bij jes veel beter gediend zijn met on derwijs in drage aan de beel dvorming waaraan geen ge frans als tweede taal er is ec h ter geen mo neraliserende conclusies opgehangen moeten gelijkheid om de groe p te s p litsen col ette worden noemt nog een twee d e be langrij ke factor di e 1991 5 moer 155 haar on d erwijs b emoei lijkt bij gebrek aan vol literaire tekst alleen tekstbeg rip op het pro doende middelen en vanwege organisatorische gramma staat een in modern f rans bewerkt problemen is het voor haar moeilijk om de middeleeuws schel menverhaal courtebarbe de videorecorder en de co m puter in de les met drie blinden van compiegne dat is th uis al gelezen enige regelm aat te gebruiken en de les begint met het gezamenlij k bespre k en i n totaal heeft col ette in deze klas zeven les van de grote lijnen aan de hand van een serie sen die vallen binnen het kader van dit imen vragen van colette wie zijn de hoofdperso onderzoek d r ie eind september t99o en nog nages welk thema zit er in op wel ke plaats eens vier eind november r99o van die lessen speelt het et cetera dit gedeelte neemt on geef ik nu korte samenvattingen geveer tien minuten in beslag aan het eind waarvan colette een samenvatting geeft frans in parijs in het tweede deel van de les komen brok stukken van de tekst ge detailleerd aan de orde literaire teksten geintegreerde aanpak i n septem steeds leest een leerling een fragment voor ber en in november geeft colette twee lessen krijgt enig commentaar op de wijze van voor een blokuur met 20 minuten pauze waarin lezen en beantwoordt vervolgens een aantal ze een kleine literaire tekst of te k stfragment door colette gestelde vragen van gedetail l eer aan de or de ste l t waaraan ze diverse talige acti de aard van het type wat dee d hij nu precies viteiten kop pe lt de eerste keer betreft het een en waarom denk je dat hij dat zei h iermee is impressionistische beschrijving van ongeveer de rest van de les gevuld tien rege l s uit een boek van h enri b osco l en jant et la riviere de tweede keer een parodierend zakelijke tekst samenvatten een arti keltje uit gedicht van jean anouilh le carrosse inutile een huis aan huis verspreid magazine deux een geestige variant op het sproo kje van asse gares pour le sud ouest over de problemen van poester de k omst van de tgv voor de stations van pa nadat ze de tek st heeft voorgelezen begint ze rijs colette laat het eerst in stilte l ezen beant een uitgebrei d e dialoog met de kl as over de woordt informatieve vragen en geeft dan met tekstinhoud d ie dia loog heeft de vorm van behulp van een tekening op het bord weer hoe een vraag antwoordsessie geleid door de lera de situatie er uit ziet vervol gens deelt ze een res en omvat ook structuralistische noties als stencil uit met tien vragen als waarom arri het perspectief van de auteur wanneer dat on veert de tcv at l antique op montparnasse te derdeel vo l tooid is gaat de lerares over naar het zamen leveren de antwoorden op deze vragen uitgebreide m iddendeel van de l essen een taal de beoogde samenvatting van de tekst de kundige exercitie uitgaande van in de tekst leerlingen werken h ier ongeveer to minuten voorkomende verschijnselen het gaat daarbij aan daarna worden de antwoorden k l assikaal om zaken als zinstypen woordvorming stam besproken prefix suffix et cetera en vervoeging m et veelvuldige gebruikmak ing van het bord ana creatief schrijven gekoppeld aan lezen co lette lyseert colette bep aa l de woorden of stu kjes begint met het laten lezen van een tekst van de tekst en geeft de leerli ngen vervo l gens regel columnist art buchwald getiteld wat doen matig de op dracht in hun schrift kleine uit we met de maan h et gaat om een geestig stuk wer kingen te ma k en die weer klassikaa l wor uit 1969 waarin vertegenwoordigers van di den nabesproken het laatste deel van deze verse ameri k aanse de p artementen confereren lessen is gewijd aan het onderwerp spell ing en over wat ze met de zojuist veroverde maan zou verloopt als volgt de blaadjes met de behan den wil l en doen defensie wi l er uiteraard een delde tekst worden ingenomen waarna deze basis tegen de russen van ma k en bosbouw tekst letter l ij k gedicteerd wordt colette neemt voelt meer voor een natuurpark het ministerie de d ictees mee naar huis de huiswerkopdrach van trans p ort is alleen geinteresseerd in de aan ten l iggen in het verlengde van wat behandeld leg van wegen en zo k an het natuurlij k nog is woordvorming vervoeging et cetera wel een tijdje voortgaan d e strategie van de lerares met deze tekst bestaat er echter uit dat ze dit vervolg heeft geschrap t in plaats daarva n 156 moer 199 1 5 heeft ze tussen haa kjes de m ededeling toege a nke t igchelaar geeft ongeveer 6 jaar l es ze voegd dat ook nog an d ere departementen met is b egonnen op het christe l ij k lyceum in een eigen voorstel komen combinatie met een aantal uren op een naco in na het lezen vo l gt een rondje vragen over de utrec ht aan het eind van dat eerste jaar moest tekst en v r aagt col ette de leerl ingen of ze het ze kiezen en koos voor doorgaan op het ch ris een l euke column vinden en zo ja waarom telijk lyceum vanwege de verscheidenheid in dan volg t de gedetai ll eerde analyse van wat de l eeft ij d en de grotere moge l ij kheid iets te doen vertegenwoordigers van de a meri kaanse de met li teratuur z e geeft dit schooljaar 29 les partementen inbrengen colette kon digt tevo uren maar h eeft 3 uur b uitengewoon verlof ren al aan dat de leerlingen straks zelf aan de vanwege de cursus onderwijsmanagement die discussie zullen moeten mee doen en dit min ze aan het vo l gen is of meer in de stijl van de schrijver de ana lyse de klas waarin de observaties plaatsvinden is waar zij naar toe werkt berust op t wee pijlers een brug k las van 32 lee r lingen met nog twee de structuur van zo n interventie wordt zicht o bservanten er bij vind ik het lokaal we l erg baar gemaakt eerst presentatie van het depar klein meldt anke er zijn vier lesuren n e tement dan het voorstel tenslotte de motive derlands per wee k aangevuld met wat steun ring daarva n lessen voor wie daarvoor in aanmerking komt in samenhang d aarmee ex pl oreert ze samen al noemt anke het les geven in een brugklas met de kl as de gebruikte taa l bij voorbeeld de over het algemeen leuk werk een schaduw militante stijl van de vertegenwoordiger van zijde is voor haar de kl assegrootte die brengt defensie veel correctiewerk mee vereist veel organisa na deze analyse die in een vrolijke enigszins tievermogen van de docent en zorgt er boven opgewonden sfeer p laatsvindt geeft col ette dien voor dat niet el k e leerling met zijn of haar een opsomming van een groot aantal f ranse specifieke problemen aan bod kan komen departementen de leer lingen moeten er drie in totaal geeft anke in haar brugklas 4 lessen kiezen en alvast wat l euke mogel ij kheden be die vallen binnen het kader van dit imen denken daarna is er nog even tijd voor een onderzoek eind februari i99i van die lessen korte eveneens opgewonden discussie waar geef ik nu korte samenvattingen volgens de door vondsten uit de klas hoorbaar zijn als er zelfde aanpak als bij de lessen van haar franse een gevangenis voor de ergste gek ken van ma col lega ken ener een reusachtige ge ldop slagp l aats van ma ken om diefstall en te voorkomen als de bel n ed e rl and s in gouda gaat geeft de l erares de leerlingen de opdracht hun te k st thuis af te maken ontleden er komt een ontleed proefwerk aan vertelt anke en daarom zal ze vandaag all es bezoek aa n he t chri s tel ijk lyce um in go ud a over het gezegde repeteren via de vraag ant woordmethode wat was ook weer et ce de schoo l waaraan ank e tigch e l aar werkt is tera construeert ze samen met de leerl ingen een redel ijk grote scho l engemeenschap van het schema van naamwoordelijk en werkwoor ongeveer 1200 leerlingen met de afdelingen delijk gezegde op h et bor d daarna gaan de havo atheneum en gymnasium h et christe leerl ingen gedurende 25 minuten in kleine lijk lyceum is van protestant christelijke sig groepjes aan de slag met zestien losse zinnen natuur en h eeft een streekfunctie de hel ft van de o p dracht behelst het verde len in zinsdelen de leer l ingen k omt uit de kl eine dorpen in de en het benoemen van het gezegde h et laatste omgeving van gouda de meeste leerlingen kwartier van de les is k lassikaal anke bespreekt komen uit de middl e class of hoger er zijn de opgave aan de hand van het werk van een weinig buitenl andse k inderen l eer l ing waarbij ze voortdurend en na d rukke de dagindeling is de vol gende eerst drie les l ijk d e te volgen methode hanteert het kan dus uren van so minuten dan een pauze van 20 mi een koppe lwerkwoord zijn en hier is het dat nuten na de daarop vol gende twee l esuren een ook want et cetera half uur p auze waarna tenslotte nog 3 lesuren h et einde van de school dag is 16 15 uur 1991 5 moer 1 5 7 spelling o p het programma staat de spel l ing we l uitgebreid de opdracht voor de vervolg l es van het vo l tooid deelwoord anke begint met uit ze h eeft aangaande zes sprookjesfiguren het op het bord noteren van voor de vuist weg een serie vragen opgesteld die zo n figuur uit de klas geroepen voltooide deelwoorden en meer re lief moeten geven bij voorbee l d over laat uit dat rijtje de eerste regel destil leren het de kabouter hoe groot is een kabouter precies prefix ge staat er vaa k voor ze behandelt va wat eet hij is hij getrouwd hoe oud kan rianten voor deze regel en stipt vervolgens als hij worden kun je een kabouter tegenko tweede regel aan de uitgang van respectievelijk men en zovoor t sterk e en zwakke werkwoorden dit wordt de leerlingen moeten nu eerst groepjes vor door de leerlingen toegepast op het rijtje op men op basis van de gezamenlijke keuze van het bord de derde en meest ingewi k kelde een sprookjesfiguur en vervolgens als huis regel is de keuze tussen d en t bij zwakke werk de vragen over die figuur beantwoorden werkwoord en waarvoor uiteraard het kofschip en verder moeten ze de volgende les te k enma van stap el loopt teriaal meebrengen vertelt anke als afs luiting anke kondigt nu een k l ein mar k tonderzoek de procedure tijdens die volgende les is als aan en vraagt haar leerlingen een aantal spor vol gt de groepjes moeten eerst de individuele ten op te geven die ze beoefenen die komen antwoorden op ankes vragen met elkaar ver o p het bord waarna het voltooid deelwoord gelijken en zien te komen tot een gemeen moet worden gevormd met toepassing van de schappelijk produkt daarna brengen ze die regels h et hoogtepunt van deze reeks is met tekst over op een grote flap gecombineerd een duidel ijke knipoog naar de f ranse gast met een k leurrijke tekening die zegt anke uiteraard het werkwoord jeudeboulen dat netjes natuurlijk goed moet corresponderen met de volgens de regels het voltooid dee lwoordgejeu tekst als jein je verhaal schrijft een kabouter aebould oplevert draagt altijd een blauwe puntmuts en je te a ls huiswerk krijgen de brugk l assers een kent er een met een paarse zit je natuurlijk lijstje van vijfentwintig wer k woorden op fout verder zal ze ook letten op goede verzor waarvan ze volgens de regels de vo l tooide deel ging van de teksten correcte spelling goede woorden moeten maken daar beginnen ze de structurering laatste minuten van de les al aan anker brugklas is tijdens deze les over de he le lijn met zichtbaar enthousiasme aan de gang creatief schrijven gekoppeld aan lezen twee op na afloop hangt anke dan ook een aantal goed eenvolgende lessen rond het thema sprookjes verzorgde kleurrijke produkten aan de muur in de eerste les kondigt anke aan dat de tekst soort amuserende teksten aan de orde is en enkel e vergelijkingspunten leest om te beginnen het sprookje assepoester in de bewerking van roald dahl voor en tot slot onder verwijzing naar de eerder ver thousiaste reacties uit de klas daarna inventa melde beperkte geldigheid qua generalisering riseert ze op het bord de kenmerken van wil ik hier enkele punten noemen die er voor sprookjes zoals de leerlingen die kennen en mij uitspringen wanneer ik vergelijk wat ik voegt er zelf nog een enkele aan toe het gaat gezien heb in parijs en in gouda om constateringen als dieren kunnen praten zowel in de franse praktijk als de nederlandse en er zit een les of moraal in voor de lezer ze komen cursorische elementen voor als spel koppelt daarbij terug naar de tekst van dahl ling samenvatten tekstbegrip naast enigszins daarna volgt de fase van de toepassing anke thematisch gekleurde de lessen creatief schrij deelt twee sprookjes uit de verliefden van ven met name h andersen en het aanzoek van g bomans en de franse praktijk is in het spoor van het offi geeft de opdracht in beide teksten na te gaan of ciele programma en de traditie veel sterker ge genoemde kenmerken er in voorkomen daar richt op het werken met literaire teksten dan de voor zijn ongeveer 20 minuten beschikbaar nederlandse praktij k anke neemt de antwoorden aan het eind van in de nederlandse praktijk komen de onder de les in delen spelling en grammatica separaat aan bod voordat deze eerste les eindigt legt ze even terwijl colette er in een geintegreerde context i so moer 19915 mee we rkt op ge hangen aan te k sten die ook als lende niveaus te vormen varierend van een zodanig behandeld worden ch inees meisje d at twee jaar in fr a nk rij k is tot h et ele m ent woordvorm i ng komt in de f ranse een wat oud ere franse jongen die naar mijn l essen op ex pl iciete ruime schaal voor a nde rs i d ee q ua ontwikkel ing d e klas al ver voor uit is dan h et geval is i n de ne d erland se prak tijk ik vraag me af of er ook zoiets als een kl asse vergelij king van het va konderdeel c reatief schrij sfeer een groepsverband h eerst in deze groe p ven in fran k rij k en nede rland laat zien dat dit ik voe l het niet d ui delijk het lijkt me meer een i n de geobserveer de f ranse les geschied t vol groep van toevallig bij elkaar in de kl as zittend e gens meer gesloten struct uur lerares die ind ividuele leerli n gen te zijn kl assikaal h e t pad uitzet en de leerlingen aan de han d neemt naar de individueel te maken op d e lessen die door colette gegeven worden dracht en in n ederland op wat meer op en b ekij k ik met een gevoel van groot respect manier lerares die de l eerl ingen op drach t ver hier is een professionele leerk racht aan het stre kt en h en zelf in groepjes hierover laat woord die weet wat ze wil en dat binnen d e overleggen en hieraan laat werken een verschil grenzen van deze klas en deze school met de dus in werkvormen en in sam enh ang daarmee leerlingen p robeert te be reiken natu url ijk ook in inhouden doe l stell ingen de l essen verlop en globaal op d e volgend e resultaten et cetera manier aan het begi n van d e les wor dt een tekst bes proken die d e l eerlingen al dan niet opge kregen heb ben als huiswerk aan de hand van d ie tekst wordt afwisselen d een aantal on anke tigchelaar der delen behand eld tekstbegrip grammatica woor d vorming b ij mij een klein o n der d eel in frans in parijs een van de hogere klassen hier een be l angrij k onderdeel spelling samenvatten en schrijven vakku ndige integratie kortom waarbij i k me t name d e conse qu ente ko pp eling van het zelf terwij l ik het col lege in de rue b eranger be schrijven aan h et vak onderdeel omgaan met treed waan i k mij weer even op mijn oud ere teksten zeer interessant vind l agere school een gro te groen houten poort d e benadering van d e klas is bij voortduri n g vormt de entree houten t ra pp en lei den ons frontaa l het kl assegespre k en de indivi duele naar boven naar een kleine docentenk amer opdrachten vormen d e basisstruct uur va n de waar de ko ffietafel bestaat uit oud e school ban lessen colette neemt in de periode dat wij er ken vanu it d ie ruimte kij ken we uit op een zijn ook consequent huiswerk van de leerlingen schoolplein met spelende k i nderen z o dra de in en kij k t dit na b el gaat blij k t dat iedere kl as een eigen vak h et l ij k t mij een van de voordelen van de heeft om zich in te verzamelen omvang van de betrek king in fran k r ij k t ijd om colette k omt ons ha l en en we lop en met h aar aandacht te besteden aan wat je doet tijd om te mee naar een van de l o kalen d e kin d eren staan reflecteren we l vraag ik mij gedu rende de in de rij voor de klas te wachten en mogen p erio d e dat ik er ben voort d urend af of er op d aarna naar b innen i n d e kl as hoog geplaatste deze sc hool met zoveel verschill en in niveau ramen die elke bl ik n aar b uiten verh inderen ooit gesp roken wor d t over d ifferentiatie in h et zijn de kle ine di n gen die d e sfeer van een klasverband zekere disci pl ine uit oude tij d en uitademen h et materiaa l dat i k colette heb zien geb rui het geb ou w de vakken o p het sc h oo lp lein de k en k omt voornamelijk uit eigen kok er zoals rijen de ramen a an colette kan ik wel mer bij voorbeeld die zeer inventieve schrijfop k en dat het h ier disci p line met een knipoog dracht naar aan leid ing van de te k st van a r t betreft b uc h wald een keer heb ik een b oekje gezien de cinquieme d ie we b ezoe ken is een kl eine met teksten dat de leerlingen zel f aangesch aft groep zo n veertien leer l ingen waaronder in hebben met verh alen uit de mi ddeleeuwen mijn ogen vee l allochtone leerl ingen de klas les fabliaux du moyen age colette is niet af blij kt een heterogeen gezelsch ap van versc h il hankelijk van een sectie ze kent het verschijn i99i 5 moer 159 se l zelfs niet en heeft de totale vrijheid lijkt in groepjes werkende leerlingen bij de inter het wel met alle voor en na delen van dien actie tussen de aandachtige klas en de lerares en het lij kt me een eenzaam avontuur om in je ook bij de leraren onderling die zelf hun eigen ee ntje verantwoo rde lij k te zij n v o or a l je l es leermiddelen gemaakt hebben voor gramma sen n ooit overleg met col l ega s nooit ook tica en spelling en ook een eigen curriculum elk aar hel pen of ondersteunen met materiaal of hebben opgesteld voor de brugklas naar mijn ideeen h et heeft natuurlij k ook leuke kanten indruk wordt onze situatie meer gekenmerkt in onafhank elijk heid kun je je eigen program door aan de ene kant centralisme nationale ma maken dat laatste natuur l ijk wel binnen de programma s en instructies en aan de andere franse grenzen van h et van regeringswege kant individualisme waarbij iedereen daarvan vastgestelde onderwijsprogramma zouden gewoon alleen dat uitvoert wat hem haar goed nede rland se secties soms meer uit tijdnood dunkt voor zijn of haar eigen klas gedwongen zijn om samen te werken vanwege de autonomie was duidelijk aanwezig bij alle hun betrek kingsomvang ik weet het niet lesactiviteiten die ik heb bijgewoond het opval l end in mijn ogen is ook de tekstkeuze draaiboek daarvan zag er als volgt uit de lera vaak literaire teksten waarbij ik staand in de res vertelt wat in de les de bedoeling is daarna nederlandse onderwijstraditie sterk zou aar krijgen de leerlingen een schriftelijke oefe zelen of die voor leer l ingen van de brugklas ning waarbij de lerares langsloopt om te hel geschik t zouden zijn ben ik b einvloed door pen en raad te geven aan wie daarom vraagt een onderwijstraditie waarin naast de kwali een aantal minuten voor het einde van de les teit van de tekst het leesplezier van de leerling worden de oefeningen gezamenlijk nageke zo n belangrijk uitgangspunt vormt zo n dui ken de leerlingen maken bij het werken in delijk literaire te kst als die van henri bosco groepjes de indruk er aan gewend te zijn om zou me in elk geval heel pittig lij k en voor de rustig hun antwoorden onderling te bespreken brugklassers zoa l s ik ze heb toch lijkt het hier zonder dat de lerares hoeft in te grijpen aan te kunnen kleine details valt het vertrouwelijke klimaat af wij worden ook nog vriendelij k uitgenodigd te zien de lerares gaat gewoon de klas uit om op de lunch op school samen met docenten en iets te kopieren of ook ze eet tijdens de les een leerlingen op de woensdag na staat er elke appel schooldag in de middagpauze een warme de mooiste vrucht die dit samenwerkings maaltijd voor hen klaar een waar genoegen klimaat afwerpt zijn de tekeningen die door we mogen colette wel voorbereiden op het groepjes van vier leerlingen vervaardigd wor meegenomen boterhammetje van de neder den de lerares laat de leerlingen eerst aan de landers hand van een aantal vragen een tekst schrij ven waarin ze de kenmerken van traditionele sprookjesfiguren heksen feeen reuzen moe ten uitwerken individueel bereiden de leer colette corbli n lingen thuis de antwoorden voor in de klas kiezen ze dan de beste tekst uit of ze maken er nederlands in gouda 4 gezamenlijk een daarna maken ze daar binnen de tijdslimiet die de lerares gesteld heeft op een groot vel tekenpapier een illustratie bij en dat alles zonder een spoor van ruzie ze doen alle wat me vooral is opgevallen is het hoge niveau maal hun best om het werk zo mooi mogelijk en het homogene karakter van de klas in te maken wat daarnaast nog opvalt is dat bij de frankrijk zijn de klassen heterogeen ten ge afronding van het werk de lerares de produk volge van politieke besluitvorming zelf geef ten op niet selectieve wijze benadert elk ik les aan een klas waarvan het niveau niet zo werkstuk wordt door haar gewaardeerd met hoog is de onderlinge verhoudingen in ankes een kort commentaar zonder gedetailleerde klas lijken me in het teken te staan van zowel opmerkingen over schrijfvaardigheid en in samenwerking als autonomie ventiviteit alle werkstukken en ze lijken de samenwerking zie ik gestalte krijgen bij de stuk voor stuk goed geschreven en humoris i o o moer 1991 5 tisch komen ac hter in d e klas aan de m u ur te katura le types l eidt als vanze lf naar de l aatste hangen de beoordeling van het werk zal op les die gewijd is aa n h et tekenen een later tijds t ip pl aatsvinden i k was verrast door het fei t dat de tekst werd wat het beoordelen betreft nog deze observa gebruikt om de creativiteit van de leer l ingen tie de lerares geeft in een van de lessen een op het gebied van de tek envaardigheid te sti spell ingsopdrac h t terug waarbij ik de leerlin mu l eren d it weloverwogen transformeren gen heel blij of teleurgesteld zie reageren op van een teks t in een grafisch e vorm is een hun cijfer leerlingen en lerares zijn heel ge werk wijze die i k niet ken wat ik we l zij het spitst op het bij houden van res ultaten en vor zelden heb meegemaakt is dat een gedic ht deri n gen er l ijkt een zeer sterke consensus te aanl eiding geeft tot een grafische expressie wat bestaan betreffen de doelen en beoordel i n g in dan gebeurt in samenwerking met de te k en het licht van het overgaan naar de vol gende leraar in het geva l van a nkes lessen gaat he t klas op het franse college gaan de leerlingen om een veel vrijer sp ontaner manier van l ezen collectief over naar d e volgende klas op enkele en greep krijgen op de kenmer ken van sprook uitzonderingen na die gaan werken er bestaat jesfiguren ook al lenen niet alle teksten zich leer p licht tot 16 jaar of naar het kort beroeps voor een grafische uitbeelding vee l passages onderwijs gaan het feit nu dat ze er vrijwel uit novel len en romans zijn toch geschikt voor zeker van zijn dat ze het gemeenschap pelij k e dit soort bewerkingen studiepad zull en k unnen bl ijven volgen is er dit is wat ik voora l onthouden heb van de over het algemeen debet aan dat ze onver lessen van an k e schill iger staan ten opzichte van h u n resulta ten wat me tenslotte opvalt is de manier waarop wat betreft de manier waarop het moeder anke met haar leerlingen omgaat zeker gezien taalonderwijs gegeven wordt constateerde ik de werkbelasting van een docent in nederland dat het weekprogramma in onderscheiden 28 lesuren die heel wat zwaarder is dan die eenhe d en is opgedeel d van een gemiddelde docent in frankrijk 18 om te beginnen een les grammatica a nke 20 uur de manier waarop anke met haar klas laat leerlingen kort her h alen wat ze in de vori omgaat vind ik ontspannen geduldig en en ge lessen geleerd heb ben inzake h et verschi l thousiast iets wat ik vanaf het eerste moment tussen werkwoorde l ijk en naamwoorde l ij k dat ik het lyceum en de brugklas in gouda gezegde en zet dit in schema op het b ord binnenstapte zo gevoeld heb een vorm van hoe geinteresseer d de leerlingen zijn va l t op onderwijs geven in een kalm bijna ontspan wanneer ze in groepjes met de oefeningen aan nen klimaat dat me op dit moment wat ver de slag gaan d e volgende les is gewijd aan de verwijderd voorkomt van het onderwijs zoals spelling van vo l tooide deelwoorden de regels ik het ken daarvoor worden in een gezamenlij k e geani meer de zoek tocht opgespoord de uitkomsten komen o p het bord wat me opvalt is he t ni veau van de theoretische kennis van de l eerlin noten en literatuur gen inzake dergelij ke linguistische detai ls naast hun enthousiaste samenwerking met i over het i at e n is eerder in moer bericht in van anke de ven delnoy 1988 en delnoy rensman de twee laatste lessen worden besteed aan het 1990 bestuderen van l iteratuur a nke start met een 2 alle lesobservaties hebben plaatsgevonden inventarisatie van tekstsoorten en van de k en zonder structuur vooraf iedereen heeft geno merken van het s p roo kje vervolgens leest ze teerd wat haar hem opviel de lesbeschrijvin assepoester van roald dah l voor waarnaar zeer gen die later geschreven werden door theo aandachtig ge l uisterd wordt en waarbij af en rensman berusten mede op geluidsbanden toe ge l ac hen word t nad at even gepraat is over 3 dank aan resy delnoy voor haar waardevolle de sprookjeskenmerken van de te k st komen de opmerkingen personages aan bod met hun af en toe mon 4 colette verstaat geen nederlands maar heeft sterlijk gedrag h et beschrijven van deze kari een goed beeld gekregen van ankes lessen 1 9 91 5 moer 161 doordat theo rensman tijdens de les tolkte en jan boland doordat ze korte tijd later kennis heeft kunnen nemen van de in het engels uitgewerkte les verslagen 5 vertaling mirjam rensman luyten spreek en luisteronderwijs d el noy r t rensman d ato il gran tra ffi in ontwikkelin g co i ritardi con tinuar ono verslag van een stud iereis naar i talie in moer t99o z p 20 27 ven p h van de r d elnoy jeug d boe ken in een klas in z wed en kij ken naar moedertaa l onderwijs in een internationaal verband in het spreek en luisteronderwijs zit nog steeds in het moer z 988 6 p 32 40 verdomhoekje om in deze situatie verandering te b rengen ontwikkelen medewerkers van de slo in het kader van het project nederlands voor de eerste fase van het voortgezet onderwijs vo t een leerplan voor dit vakonderdeel uitgaande van praktijkobservaties proberen ze te achte rhalen welk m ateriaal er al is en wat e r nog ontwikkeld moet worden in het volgende gaat jan boland in op de mogelijkheden en beperkin gen van de leerplanontwikkeling voor het spreek en luisteronderwijs debbie weet ook wel een nieuw onderwerp de stad zij vindt het leuk om de stad in te gaan in haar vrije tijd vooral op donderdagavond is dat leuk een jongen reageert waarom doen we dit eigenlijk kringgesprek leraar ik vind dat we moeten leren om met elkaar over een onderwerp te praten nu wil ik het met jullie over de stad hebben matthieu neemt het woord hij vindt de stad gaaf je kunt er lol trappen het is er gezellig lekker klooien in v d op de roltrappen een beetje ouwehoeren de rest van de klas lacht en m e t mtiden wordt er geroepen leraar wie vindt dit gek of gaan jullie allemaal zo graag de stad in dit is een fragment uit een les spreek en luis tervaardig h eid in een eerste klas tso h et is afk omstig uit een verslag over het spreek en luisteronderwijs in een school voor tao dat een medewerkster van de slo maakte het ging er haar om te weten te k omen hoe een leerk rac h t die al gedurende een aantal jaren doelbewust spreek en luisteronderwijs geeft dat nu aanpa kt deze wer kwijze passen mede werkers van het project nederlands voor de eers t e fase van het voortgezet onderwijs vo z i02 m oe r 1991 5