Spelling – anders en toch gewoon

hugo de jonghe waarom maken we zo weinig gebruik van wat de leerlingen al geleerd hebben waarom hech ten we ook zo n overtrokken belang aan spel fouten wellicht omdat meer essentiele tekst spelling anders aspecten aan onze greep ontsnappen hebben we ook nog niet begrepen dat vergissingen en toch gewoon eigen zijn aan ieder leerproces waarom spelen we zo weinig op vastgestelde noden en be hoeften in en willen we de spelling telkens weer systematisch onderwijzen waarom leren we de leerlingen niet om efficient bronnen te er wordt heel wat afgeklaagd over de spelling dat gebruiken waarom maken en gebruiken we is terecht als het gaat om schrijvers die beter zouden schoolboeken waarin de spelling helemaal los moeten weten die klachten zijn echter niet terecht van de concrete leerlingen behandeld wordt als ze betrekking hebben op leerlingen die didactisch zodat ze ieder jaar opnieuw met een boek te in de steek gelaten zijn in dat geval zou er over het maken hebben waarin de stof van het vorige taalonderwijs geklaagd moeten worden bij voor jaar niet meer terug te vinden is waarom or beeld omdat het spellen om het spellen onderwezen ganiseren we die eeuwig slechte lessen over de wordt aan de hand van een les in het spellen van leestekens de woordtekens de werkwoordver hoofdletters laat hugo de jonghe zien hoe het an voeging enzovoort met alle regels die er ook ders kan maar bij kunnen horen waarom e e n aanta l s t elregel s er wordt nogal wat over de spelling van men sen gekankerd dat kan terecht zijn als het bij spellingcorrectheid is een na te streven tekst voorbeeld om de slechte schrijfgewoontes gaat eigenschap die niet voor iedereen en in alle van wie het beroepshalve beter zouden moeten omstandigheden even dwingend is ik moet weten of doen het gekanker kan ook vrese leren om teksten die ik voor een ander schrijf lijk onterecht zijn in het onderwijs bij voor goed te verzorgen maar niet iedereen heeft in beeld als het gaat om leerlingen die men di zijn leven dezelfde teksten te schrijven niet dactisch in de steek gelaten heeft in dat laatste iedereen wordt journalist of leraar neder geval moet er op het spellingonderwijs zelf lands een kattebelletje van een huisvrouw een gekankerd worden en dat wil ik nu eerst even krabbel voor jezelf zijn iets anders dan een doen om er dan niet meer op terug te komen rapport voor een college van deskundigen spellingonderwijs is vaak ontzettend saai spelling is maar een aspect van teksten en is alsof het niet mogelijk was om het op een lu dan nog tamelijk perifeer schrijven is onnoe dieke en of motiverende manier te doen vaak melijk veel complexer dan het vermijden van houden we echt niet genoeg rekening met de spelfouten eigen aard van kinderen door ze bijna moed het basisonderwijs slaagt er heel behoorlijk in willig tegen de haren in te strijken bovendien om kinderen te leren lezen en schrijven dat mikken we bij voortduring ook wel helemaal daarbij nog wat fout kan gaan spreekt vanzelf op het verkeerde doel kennis van spellingre begin maar met zo n ongedifferentieerde massa gels en niet op het goede zo correct mogelijk kinderen en onderschat de moeilijkheid van spellen zo krijgen de leerlingen lessen waarin spellen niet het niet om hun teksten gaat maar om regels leraren nederlands zijn er om kinderen te en regeltjes met als daar nog tijd voor rest helpen in de ontwikkeling van hun taalvaar een tikje schoolse oefening na we maken het digheid niet om erover te klagen dat die taal spellen los van het schrijven vaardigheid nog gebreken vertoont ze moe nog erger hoe vaak doen we niet alsof alles ten maar overwegen dat tandartsen ook niet telkens helemaal opnieuw te beginnen was klagen over de toestand van de gebitten van alsof er geen basisschool bestond waarin echt hun patienten al wel wat in verband met spelling gebeurd is spellingonderwijs moet inhaken op de con 1992 3 4 moer 99 crete behoeften van de leerlingen leraressen aangemaakt dat al het onderstaande mogelijk is en leraren nederlands moeten die behoeften een hoge oefenfrequentie kennen door gewetensvolle analyse van wat de directe terugkoppeling de leerlingen komen leerlingen schrijven schrijfopdrachten schrif zo gauw mogelijk te weten dat wat ze schre ten agenda s enzovoort goede taalleraren or ven goed was en wat ze eventueel nog verkeerd ganiseren boeiende taal activiteiten en stellen dede n zich daarbij observerend op versterkend effect door ruime herhaling wat wat voor de klas als geheel geen punt is moet van belang is komt vaker teru g niet klassikaal behandeld worden voor klassi gebruikmaking van niet te onderschatten kale behandeling komt alleen datgene in aan voorkenni s merking wat in het schrijven van de meeste samenwerking de leerlingen werken in pare n leerlingen nog een probleem is degelijke motivatie door verrassing en span inductieve spellinglessen zijn tijdverlies in ning doe ik het in de volgende taak beter ductie is aangewezen als het om inzicht niet om de ontwikkeling van een vaardigheid gaat na een inleidend praatje meteen maar over het in het geval van spelling gaat het erom een hoofdletterprobleem waar ze blijkbaar nog goede habitus te ontwikkelen en daar moet zo wel eens mee zitten krijgen de leerlingen de min mogelijk theorie bij komen kijken zijn er bovenste helft van de eerste transparant die op regels nodig dan kan men die beter op een pag ioi afgebeeld is blaadje geven op toepassing komt het aan het onderste gedeelte van de eerste transpa leerlingen moeten weten waar ze oplossingen rant met het kopieerapparaat gevoeglijk wat kunnen vinden en het nodige materiaal moet uitvergroot blijft voorlopig verborgen de daarvoor blijvend ter beschikking staan spel leerlingen schrijven het hoofdletterloze tekstje lingboekje spraakkunst eventueel een set over nu met de nodige hoofdletters erin om stencils dat ze telkens met z n tweeen samenzitten is leraren nederlands moeten vertrouwen heb het prima dat ze bij elkaar te rade gaan zijn alle ben in de mogelijkheid van iedere leerling om paren klaar dan is er tijd om vragen te stellen de spelling te leren beheersen in de mate die leraar of lerares kom hier nog niet tussenbei voor hem of haar van belang is de zorg er maar voor dat de hele klas zoveel bovendien moeten zij zelf de spellingachter mogelijk bij het bepraten betrokken wordt gronden zo goed beheersen dat zij in staat zijn hou er liever maar wat spanning in zo van hun spellingonderwijs ludiek te organiseren toch maar eens kijken of jullie er helemaal uit zult komen lopen de leerlingen vast verwijs e e n h oofdl etter les a l s voo r beeld ze dan maar naar een beschikbaar hulpmiddel een spelling of nog beter een spraakkunst ik liet me eerder uit tegen systematisch spel boek of desnoods de spellingstencil die je lingonderwijs dat moet ook wel als je van de voor hen hebt klaargemaakt zie het voorbeeld concrete noden en behoeften van je leerlingen op pag roz wilt vertrekken toch kan een les over een en heb maar niet te gauw de indruk dat je niets kel spellingonderwerp ook wel eens zin heb te doen hebt terwijl de leerlingen aan het werk ben bij voorbeeld als je hebt vastgesteld dat je zijn je hebt de handen vrij om te kijken hoe ze leerlingen er systematisch last mee hebben het doen je kunt luisteren naar het overleg in dan organiseer je een spellingles maar die de samenwerkende paartjes je kunt nu meer richt je dan zo in dat je echt je doel bereikt het te weten komen over de manier waarop ze tot probleem grotendeels althans uit de wereld oplossingen komen over de manier waarop ze helpen niet weer maar wat stof aan de exa fouten ebben gemaakt en waarop ze die al of menmaterie toevoegen niet verbeteren enzovoort observatietijd is stel dat de leerlingen van een eerste klas er in gouden tijd het duurt niet lang of je hebt hun teksten blijk van geven problemen te heb door dat je als lerares of als leraar eigenlijk al ben met het gebruik van hoofdletters je zou tijd te veel zelf gepraat hebt te veel zelf oplos dan bij voorbeeld met het in dit artikel gepre singen hebt aangedragen voor problemen waar senteerde materiaal kunnen werken het is zo de leerlingen zelf best achter konden komen 100 moer 19923 4 i n de luchthaven zaventem datum 21 december 1985 de hee r en mev rouw janssens zu l len naa r new york gaan vertrekken vertrek 10 15 u ze hebbende tijd h ij leest z n standaard zij een boekje over noord a merika kerst en n i euwjaarsvakantie inde verenigde staten iets van de amer i kaanse ambassade of van het re i sbu r eau van de vtb missch i en inde luchthaven zaventem datum 2 1 dec ember 1985 de heer en mevrouw janssens zullen naa r new york gaan ve rt rekke n ve r t rek 10 15 u ze hebben de tijd hij leest z n standaard z ij een boekj e o v er noord ameri ka kerst en ni euwjaa rsvakantie inde verenigde stat en iets van de amerikaans e ambassade of van het reisbure a u van de vtb m is s c h ien pi eter en hansje janssens gaan mee op de transatlantische v l ucht dwar s over de at l antische o ceaan daa r voo r moeten ze nog even landen in shannon ie rl and om de t ijd te korten spelen ze het vermakel ijke en leerr ij ke ganzenspel zolang ze nog i n zaventem zij n pieter en hans je janssens gaan mee op de transatlantische vlu cht dwa rs over de at lantische oceaan daarvoor moeten z e nog even landen in shannon ierland om de tijd te korten spe len ze het vermake lijke en leer r ijke gan zenspe l zolang ze nog in zave ntem z ijn dames en heren zegt een stem passagiers met bestemm i ng new york worden verzocht z ich naar ex i t 8 te begeven aller l ei mensen z ie j e opstappen amer i kanen aziaten de meesten japanne rs zwarten noordafr i kanen en ook nogal wat landgenoten en men sen uit andere europese landen dames en he ren z egt een s tem pas sagiers met bestemming new yor k wo rden ve rzocht z ich na ar exi t 8 t e begeven allerle i mens en zie j e op s tap p en amerikanen aziaten de me esten japanne rs z war ten noo rdafrikan e n en ook noga l wa t landgen o ten en men sen ui t ande re europe se landen ook ervaar je hoe prettig het is om in de klas boren leerinstinct ze leren heus wel wat ze met leuk en aantrekkelijk materiaal voor de leren willen of wat zij zelf als belangrijk ervaren dag te komen dat je thuis ontwikkeld of in een herformulering van ten brinkes normale de lerarenbibliotheek opgespoord hebt en zo functionaliteit het ongeluk is alleen maar dat moeilijk is het ontwerpen van goed materiaal we er telkens weer in blijken te slagen om van niet de school een schoolse instelling te maken maar goed ik zou niet meer mopperen p lez i er o m de leerl ingen plezier om de lerende leerling het kan maar dan moeten wij van ons belerende toontje af leraressen en leraren hebben recht op arbeids dat we iets weten dat we vakkundig zijn dat vreugde ze gaan mopperen als ze geen resul we zelf naar school zijn geweest enzovoort dat taat bereiken als de leerlingen niet meewillen moeten we niet doen blijken door telkens weer als ze tegen eindeloze obstakels op moeten voor een hele klas uit te leggen hoe het moet tornen ze beleven arbeidsvreugde als het re we moeten het integendeel demonstreren sultaat niet uitblijft als ze zien hoe leerlingen door de manier waarop wij het leren van de steeds meer blijken te kunnen en te willen kinderen organiseren ook al staan we er op het kunnen als ze voelen hoe die leerlingen zich eerste gezicht misschien zelfs ietwat onkun inzetten en hoe ze met hun medeleerlingen en dig bij mensen in het onderwijs hebben nu onder de leiding van hem of haar die de oefe eenmaal dat dwaze gevoel dat ze zelf voor geen ning opgezet heeft het ene obstakel na het gat te vangen mogen zijn ik zou zeggen laten andere te boven komen leraressen en leraren maar eens wat onwetend we moeten maar niet twijfelen aan de goede heid spelen laten ze maar eens doen alsof ze het wil van de leerlingen toch zeker nog niet als antwoord niet zo meteen weten zodat ze de ze pas twaalf a dertien jaar oud zijn worden ze leerlingen naar hun boek moeten verwijzen later onhanteerbaar dan zal in veel gevallen de het duurt niet lang of de leerlingen komen school zelf daar ook wel voor iets tussen zitten ook wel achter het geheim van de didactische de leerlingen hebben nu eenmaal hun aange onwetendheid 1992 3 4 moer 101 h o ofd l ett e r s hoo f d le t ters hoo fd let t e r s ho o fd lett er s h oof d le tter s h oo fd l e tt e rs met een hoofdletter sch ri jf je de ee rste l etter van een n i euwe z in alle e i genname n voor en familienamen kerkelijke feestdage n aardrijkskundige namen namen van gebouwe n namen van instellinge n namen van hemellichamen namen van partije n namen van tale n namen van straten namen van schepe n alle woo r den die god aandu i den let op a l les wat soortnaam i s k ri jgt een kl ei ne l ette r vraag een kun je van allemaal een voo r beeld vinden schr ijf het naast de regel vraag twee ki j k goed naar wat h i eronder staat waar zijn dat uitzonde r ingen op zijn het a ll emaal uitzonder i ngen a s morgens staat jan altijd vroeg op d ten opzichte van brussel ligt leuven in het oosten b de antieke vo l keren vereerden versch il lende goden e bartholomeu s en marjole i n woonden ineen eenvoudig c de meneer van het kasteel r ijdt met een oud fo rdje boerenhuisje mijn ervaring met deze les is dat de leerlingen lezen staat daar kijken de leerlingen met enige er flink de pas in zetten en na het eerste stukje spanning naar uit het geeft niet dat het een tekst gauw met het tweede verder willen om wat fantastisch verhaal betreft ook gekke dat ze zich sterk aangesproken voelen werken kronkels zorgen voor wat afleiding als toetje ze in een prettige sfeer van samenwerking en kregen de leerlingen het vermakelijke en leer een tikje competitie tussen de verschillende rijke ganzenspel mee naar huis waar in een van paren ze laten ook zien dat ze tussen de paren de oefentekstjes sprake van is een hoofdletter onderling informatie uitwisselen er ontwik oefening in de vorm van een ouderwets gan kelt zich een didactische dynamiek waardoor zenspel zie hiernaast de klas het leren zelf duidelijk in de hand neemt noot uiteraard kan de oefening voortgezet wor den zolang er nog wat bij te leren valt maar i deze bijdrage is een wat ingekorte versie met dan moet je als lerares of leraar voldoende ma name wat het lesmateriaal betreft van een al teriaal achter de hand hebben transparanten eerder verschenen artikel namelijk in vonk waarop het vervolg van de amerika reis te 1991 5 p 30 39 102 moer 1992 3 4 1 1 viel hoofdletters n fa dobbelsteen w 22 l 1 watje afkapt b lijft klei n t grote volgt vind nog twee 9 is dat het gentse gravensteen mooi om je gevangen voor b eel d e n te zetten sla twee beurten ove r 2 nu is het ker stm i s en er i s kerstvreugde alom ga 10 rus s isch of engel s ieder z n taal schrijf d r ie talen op naar 3 en drink een glas bordeaux van buiten europa 3 komt alle bordeaux uit bordeaux ga terug naar 1 11 een straat zonde r e i nd de lange stapstraat of de 4 daa r ben je dan gedoopt leen pauwels of pau l verre krim s traat schrijf zes lange straatnamen op leens te l je ogen dubbel 12 zoek saturnus bi j planeten en ste rren ga door naar 5 in z n fordje rijdt henr i ford terug naar 2 14 6 de vijanden van hare koninklijke hooghe i d prinses 1 3 requiescat in pa ce wa c ht tot er ee n ander in je graf anastasia gaan weer aan de slag s l a een beurt over en komt liggen bedenk namen voor haar vader haar moeder en haar 14 zo komt de ri j n uit de alpen p rettige reis sla een beurt br oer over 7 daar z ijnde vooruitstrevenden of zijn het de vernieu 15 is dat belg i e op de kaa r t ga naa r 8 wers stap mee naar 9 16 en zo kom je in de hemel b ij de l ieve god en zijn 8 we lke stad brugge amsterdam of keu l en engelen 1992 3i4 moer 10 3