Spreken en luisteren: het debat

spreken en luisteren het debat sylvia erlings wilma groeneweg in dit artikel geven we allereerst aan hoe wij gekomen zijn tot het ontwikkelen van een lessenreeks debatteren en wat onze uitgangspunten daarbij waren vervolgens schetsen we een beeld van het debat in de praktijk en beschrijven we waarom het debat een prettige werkvorm is die leerlingen gemotiveerd bezighoudt met spreken en luisteren het debat maakt deel uit van een lessenreeks spreek en luisteronderwijs die wij ontwikkeld hebben in opdracht van de stichting leerplanontwikkeling dit lesma teriaal is zo opgezet dat vanaf de brugklas aandacht besteed wordt aan bepaalde kennis en vaardigheden waardoor het debat tot de mogelijkheden behoort in het derde jaar waa ro m een reeks spreek leerkracht die spreek en luisteronderwijs geeft vervult namelijk een andere rol in de en luisteronderwijs klas hij is meer begeleider dan kennisover drager de sfeer in de klas kan rumoerig zijn als de leerlingen bijvoorbeeld in groeps eerkrachten zien over het algemeen overleg aan het werk zijn wel het nut in van spreek en luisteron bovendien worden veel leerkrachten derwijs maar luisteren en spre geconfronteerd met leerlingen die nogal ken zijn vaardigheden waaraan lacherig reageren op spreek en luisteron op school nog weinig gericht aandacht derwijs want dat kunnen we toch al dat wordt besteed de redenen waarom leer doen we al jaren wat valt daar nou aan te krachten betrekkelijk weinig tijd inruimen ieren voor deze vakonderdelen zijn legio daarnaast speelt de toetsproblematiek een het begint al met praktisch organisatori grote rol en heeft de leerkracht vaak de sche problemen grote klassen waardoor indruk dat het rendement van de lessen de leerkracht veel lestijd kwijt is om ieder laag en of niet controleerbaar is toets je een aan bod te laten komen daardoor kan wel wat je wilt toetsen hoe ga je om met het idee ontstaan dat er te weinig tijd over factoren als nervositeit spreekangst enz blijft voor andere vaardigheden hoe kun je toetsen als er geen goede toets verder zijn er klachten m b t het materiaal methode is er is te weinig goed lesmateriaal een goe de leerlijnopbouw en didactiek ontbreken er zijn dus nogal wat problemen die ervoor het bestaande materiaal biedt weinig diffe zorgen dat leerkrachten weinig aandacht rentiatie en reflectiemogelijkheden besteden aan gericht spreek en luisteron een leerkracht kan zich onwennig voelen derwijs wij hebben getracht er in ons eigen mondelinge vaardigheden te geven de onderwijs iets aan te doen door een lange nne 21e jaargang nummer 3 jan feb 1992 leerlijn te ontwikkelen hierna volgt een dueel groepsgewijs of klassikaal plaatsvin beschrijving van wat wij belangrijk vinden den de manier van nabespreken is afhan bij spreek en luisteronderwijs kelijk van de opdracht die gegeven is en het type activiteit interview discussie omdat spreek en luistervaardigheden betoog enz nauw met elkaar verbonden zijn zijn wij ervoor om ze niet apart aan te bieden maar geintegreerd deze manier van aan hoe geven we deze bieden lijkt ons voor de leerlingen een meer natuurlijke situatie in verband met dit laat opvattingen vorm in ste is het ook belangrijk voortdurend te pro de praktijk beren aansluiting te zoeken bij wat een leerling al weet en kan met betrekking tot spreken en luisteren onze voorkeur gaat de hieronder beschreven opzet voor de dan ook uit naar het door de leerling zelf leerjaren een tot en met drie vindt u punts laten ontdekken van regels die van belang gewijs terug in bijlage in deze opzet blijven zijn in diverse spreek en luistersituaties de verworven vaardigheden vanaf het eer het liefst situaties waarin leerlingen zichzelf ste leerjaar van belang voor het goed uit herkennen en waarvan ze het belang inzien voeren van nieuwe spreek en luisterop voor hun persoonlijke schoolse en buiten drachten in de daarna volgende jaren schoolse functioneren daarbij is bijvoorbeeld te denken aan het is een lange leerlijn spreek en luister het in groepjes laten formuleren van ver onderwijs die begint in het eerste jaar met schillen tussen luisteren en horen de vrat het belang van vragen stellen het laten ontdekken van regels waaraan diverse vormen en soorten vragen komen een goed groepsgesprek moet voldoen aan bod in dit jaar maakt de leerling ook of kennis met het tweegesprek waarbij infor het laten bepalen door welke factoren het matie verzamelen verwerken en presente stellen van vragen beinvloed wordt ren centraal staan de regels voor het de leerkracht kan tijdens een nabespreking schrijven van een brief het houden van een regels aanvullen en van etiketten voorzien telefoongesprek het houden van een inter view en verslag uitbrengen zijn onderwer het zelf ervaring opdoen in diverse spreek pen die in dat eerste jaar behandeld wor en luistersituaties aan de hand van van den de leerling leert werken met een tevoren geformuleerde regels lijkt ons een logboek zodat regelmatige reflectie op het heel belangrijke volgende stap met zelf eigen handelen kan plaatsvinden het log ervaring opdoen bedoelen we niet dat een boek komt elk jaar weer terug leerling alleen als luisteraar of spreker deel neemt maar ook het spreek en luisterge voortbordurend op de kennis en vaardighe drag observeert van anderen en indien er den die de leerling in het eerste jaar heeft video opnamen gemaakt kunnen worden opgedaan wordt er aan het eind van het van zichzelf eerste of aan het begin van het tweede jaar verwerking van het waargenomene is aandacht besteed aan de discussie ook noodzakelijk om te ontdekken wat goed en hier kan de luistervaardigheid schriftelijk minder goed ging denk daarbij bijvoor worden teruggevraagd in de vorm van een beeld aan een duidelijke en overzichtelijke observatieverslag mondelinge of schriftelijke presentatie van de observaties de nabespreking van de vervolgens staat het betoog op het pro uitkomsten van deze rapportage kan indivi gramma waarbij wij hebben gekozen voor jan feb 1992 nummer 3 21e jaargang mn het groepsbetoog onder meer om leerlin en krijgen om beurten de gelegenheid hun gen steun aan elkaar te geven met z n argumenten naar voren te brengen en te drieen of vieren voor de was is minder eng reageren op de tegenstanders in verschil dan in je eentje bovendien scheelt dat in lende opbouw en verweerbeurten probe tijd bij het betoog staan publiek en doel ren zij hun mening over de stelling op basis gerichtheid centraal na afloop van het van feiten voorbeelden citaten en argu betoog vindt er dan ook een discussie met menten zo sterk mogelijk te verdedigen de klas plaats m b t de dolgerichtheid van uiteraard spelen ook andere vaardigheden het betoog een rol maar daar komen we nog op terug het debat is het laatste onderdeel in de wat we net noemden als centrale vaardig reeks geintegreerd spreek en luisteronder heden komt leerlingen van pas in taalsitu wijs de diverse vaardigheden werkvor aties nu en later binnen en buiten de men opdrachten en uitte voeren rollen met school het kost je als leerkracht nauwelijks betrekking tot het debat zullen we in de moeite leerlingen duidelijk te maken hoe volgende paragraaf nader uitwerken belangrijk het is dat je in diverse leef leer en werksituaties je zegje kunt doen de spreeksituatie zoals die in het debat voor leren debatteren komt wordt door leerlingen als natuurlijk en functioneel ervaren ze worden namelijk rechtstreeks geconfronteerd met weer welk leerjaar gekozen wordt voor deze woord en ze moeten dus zeer kritisch luis opdracht hangt sterk af van het voorgaan teren en alert kunnen reageren wie de de onderwijs en de mate waarin leerkrach beste argumenten heeft en of de meeste ten willen differentieren een van de aardige argumenten van de tegenpartij kan weer aspecten van deze werkvorm is namelijk leggen heeft gewonnen een voorbereide dat je de opdrachten qua inhoud en orga jury van drie a vijf leerlingen bepaalt de uit nisatorische eisen zo moeilijk of makkelijk slag van het debat uit de praktijk blijkt dat kunt maken als je maar wilt op de ver leerlingen het debat een leuke en leerzame schillende differentiatiemogelijkheden kun vorm van spreek en luisteronderwijs vin nen we gezien de beperkte omvang van den dat bevordert de motivatie deze bijdrage niet ingaan de beschrijving bovendien prikkelt het wedstrijdelement de die nu aan de orde komt heeft betrekking nieuwsgierigheid waardoor ze gestimuleerd op een derde klas vw0 2 worden zich grondig voor te bereiden en op zoek te gaan naar originele en gevarieerde informatiebronnen dit wordt versterkt als je vaardigheden als leerkracht de onderwerpskeuze vrij laat en leerlingen aanmoedigt een onderwerp te het debat is een geintegreerde spreek luis wezen uit hun directe omgeving waardoor teropdracht het is een methode om een de inhoud van het debat aan belang wint aantal vaardigheden te ontwikkelen cen traal daarbij staat het leren omgaan met we benadrukken opzettelijk de motivatie argumenten leerlingen bestrijden elkaars behalve de uiteindelijke debatopdracht krij standpunt met betrekking tot een stelling gen de leerlingen namelijk ook andere op basis van argumenten het zoeken van taken opgedragen en andere rollen te ver argumenten voor een standpunt en het vullen om de organisatie van het debat zo doeltreffend en verantwoord verdedigen en soepel mogelijk te laten verlopen ze zijn aanvallen van een standpunt krijgen de dus wij lang op allerlei manieren en via aller nadruk de leerlingen debatteren in duo s lei opdrachten bezig met deze lessenreeks nti 21e jaargang nummer 3 jan feb 1992 een voordeel van die intensieve lange verschillende andere typen spreek en luis voorbereiding is dat ze inzien dat ze niet teropdrachten zodat op zich niet veel tijd zomaar een standpunt kunnen verdedigen nodig is om leerlingen duidelijk te maken kennis van zaken en zich verdiepen in het waar het in het debat om draait het verdedi standpunt van een ander leiden ertoe dat gen van het eigen standpunt m b t een stel leerlingen genuanceerder gaan denken en ling op basis van argumenten en het aan kritischer worden t a v gesproken en vallen van het standpunt en de argumenten geschreven standpunten in het algemeen van de tegenpartij een grondige bespreking van het debat en alles wat daarmee samen de vaardigheden die verder in het debat hangt komt in latere lessen aan de orde naar voren komen zijn de volgende van belang is dat leerlingen zo snel mogelijk leerlingen moeten hun gedachten en een onderwerp kiezen en een stelling formu gevoelens mondeling zo kunnen formule leren zodat ze als huiswerk materiaal kun ren dat datgene wat zij over willen bren nen gaan verzamelen het zou niet praktisch gen begrepen wordt op de door hen zijn dat uit te stellen tot na het moment bedoelde manier waarop alles besproken is literatuur verza leerlingen moeten materiaal kunnen verza melen en verwerken kan een tijdrovende melen verwerken en overzichtelijk en ver zaak zijn staanbaar mondeling kunnen presenteren leerlingen moeten materiaal kunnen verza om verschillende redenen laten we de leer melen verwerken en overzichtelijk en lingen in duo s tegen elkaar debatteren samenhangend schriftelijk kunnen vastleg samenwerken vinden we een belangrijke gen vaardigheid bovendien hebben ze steun aan leerlingen moeten hun mening kunnen elkaar wat de spreekangst vermindert en onderbouwen en conclusies daaraan kun kunnen ze de hoeveelheid werk verdelen nen verbinden een praktisch voordeed voor de leerkracht is leerlingen moeten kunnen samenwerken dat er vier leerlingen tegelijk aan bod komen leerlingen moeten al luisterend aantekenin leerlingen worden in groepjes van vier inge gen kunnen maken aan de hand waarvan deeld op belangstelling voor een onderwerp ze een verslag moeten kunnen schrijven daarna overleggom ze met z n vieren over de leerlingen moeten zichzelf en anderen stelling de voorwaarden voor de onder kunnen evalueren werpskeuze en voorwaarden voor een goe om deze vaardigheden wat beter te kunnen de stelling worden klassikaal besproken plaatsen volgt er nu een schets van de gro daarna begeleidt de leerkracht ieder groepje ve opzet van de lessenreeks de debates apart leerlingen vinden het formuleren van zelf en de organisatie van het door de leerlin een stelling over het algemeen niet makkelijk gen te verzetten werk wij trekken hier ongeveer twee lessen voor ut een voorbeeld van een door hen gefor muleerde stelling is de gemeente amster opdrachten en rollen dam moet gratis hercine verstrekken aan drugsverslaafden om de daarmee samen de lessenreeks neemt ongeveer negen les hangende criminaliteit te verminderen sen in beslag voor het werkelijke debatte ren kan plaatsvinden het aantal lessen als onderwerp en stelling bekend zijn kun waarin gedebatteerd wordt is afhankelijk nen de leerlingen vast starten met de litera van de klassegrootte allereerst is er een tuurverzameling in de vierde les kan de korte introductieles over het debat aan de leerkracht duidelijk maken wat de andere lange leerlijn die hiervoor beschreven is is taken van de leerling zijn en welk werk te zien dat leerlingen al vertrouwd zijn met daarbij hoort jan feb 1992 nummer 3 21e jaargang mtt rll l in de eerste plaats houden alle leerlingen de daaropvolgende les moeten debatteren individueel een logboek bij in dit logboek of jureren de verslaggevers maken aante schrijven ze op wat er gelezen geschreven keningen tijdens het luisteren hun verslag en besproken wordt wat voor afspraken er bevat een samenvatting en een beoordeling gemaakt zijn hoe de tijd en werkplanning van het debat eventueel omgezet in een eruit zien enz daarnaast noteren ze ook cijfer na afloop van alle debatten krijgen de hoe er gewerkt wordt welke problemen leerlingen alles te lezen wat over hun debat zich voordoen en hoe ze die denken op te is geschreven vervolgens worden de gege lossen tenslotte komt al het werk m b t de ven cijfers bekendgemaakt die in overleg inhoud van het debat erin te staan leerlin met de leerkracht vastgesteld worden gen worden hierdoor gedwongen zich op allerlei zaken te bezinnen en voor de leer de laatste rol is die van tijdwaarnemer kracht is het een handig evaluatiedocument deze houdt de van te voren afgesproken regels in de gaten en geeft om de minuut in de tweede plaats is iedere leerling een via bordjes de resterende spreektijd aan keer jurylid bij het debat van klasgenoten voor het duo dat aan de beurt is als alle onderwerpen bekend zijn kunnen ze naar keuze intekenen ai naargelang de de conclusie die je hieraan kunt verbinden klassegrootte zijn er drie a vijf juryleden per is dat er iedere debatles veel leerlingen met debat omdat er geen beroep mogelijk is een taak zijn vier debatterende leerlingen tegen de uitslag van de jury moeten de drie a vijf juryleden drie a vijf verslaggevers leerlingen het gevoel hebben dat de jury en een tijdwaarnemer de betrokkenheid bij deskundig is de leden moeten zich dus het debat wordt op deze manier versterkt ook op een tweede onderwerp voorberei wat vooral bij grote klassen een voordeel is den elk jurylid levert voor het eerste debat de leerlingen zonder taak maken de klas in begint een literatuurverslag met bronnenlijst orde aan het begin van de les tafels stoe in voor het maken daarvan krijgen ze een len tevens blijkt dat door de diverse taken stencil met richtlijnen en eisen voor dit ver de vaardigheden schrijven en lezen niet blij slag wordt namelijk een cijfer gegeven de ven liggen bovendien wordt door het juryleden moeten nog iets inleveren het schriftelijk terugvragen van luistergedrag en juryrapport na afloop van het debat trekt het inleveren van een leesverslag het pro de jury zich terug tot vlak voor het einde bleem van te weinig rapportcijfers onder van de les om te beraadslagen over de uit vangen slag van het debat ze doen dit op basis van een schema dat ze invullen tijdens het als de diverse taken en rollen duidelijk zijn luisteren naar het debat deze schema s voor alle leerlingen volgt tot slot een aantal worden met elkaar vergeleken zodat een lessen voor het inhoudelijk bespreken en grof onderbouwde uitslag nog dezelfde les het opzetten van het debat zelf ook wor in de klas meegedeeld kan worden de den in deze lessen de regels waaraan de daaropvolgende les moet deze uitslag debatterende leerlingen moeten voldoen schriftelijk uitvoerig onderbouwd ingeleverd vastgesteld worden ook hiervoor zijn stencils met richtlijnen en eisen uitgedeeld de opbouw van het debat dan komt iedere leerling ook nog aan bod als verslaggever aan het begin van de het debat bestaat voor beide duo s uit debatles wijst de leerkracht de verslagge opbouwbeurten en verweerbeurten wij vers aan waarbij natuurlijk wel rekening werken zelf met twee opbouwbeurten en gehouden moet worden met leerlingen die twee verweerbeurten 21e jaargang nummer 3 jan feb 1992 de eerste opbouwbeurt van de voorstan een nieuw plan wel nodig is maar niet dit ders van een nieuw plan bestaat uit het want het is onuitvoerbaar het heeft geen of analyseren van weinig effect er zitten grote nadelen aan de huidige situatie wat zijn voor en het plan of de genoemde voordelen nadelen ervan hoeveel zijn er en hoe bestaan niet belangrijk zijn ze een andere mogelijkheid is een nieuw plan het huidige beleid welke maatregelen is wel nodig het plan van de voorstanders welke sancties welke uitvoerders welke is goed maar ons plan is beter dit kan het financien hoe te krijgen debat een zeer verrassende wending mogelijke gevolgen voor en nadelen van geven omdat het voor de voorstanders het het huidige beleid moeilijkst is om zich op voor te bereiden de tegenstanders hoeven geen nieuwe de tweede opbouwbeurt van de voorstan oplossingen te bedenken het ontkennen ders bestaat uit een schets van het nieuwe van problemen nadelen enz en het twijfel plan aangeven welke nadelen het nieuwe zaaien over oplossingen voordelen enz plan opheft of het uitvoerbaar is welke bij kunnen al tot de overwinning leiden als ze komende voordelen er zijn en in hoeverre tenminste geen argumenten laten liggen het betaalbaar en doeltreffend is de voorstanders hebben dus eigenlijk meer om aan te tonen te bewijzen zij krijgen de opbouwbeurten zijn voorbereid dit daarom een iets langere opbouwbeurt en betekent overigens niet dat de leerlingen als extraatje een slotbeurt waarin geen beide opbouwbeurten uitgeschreven voor nieuwe argumenten naar voren mogen zich mogen hebben liggen het is en blijft komen maar waarin ze de voor hen een spreekopdracht wat ze aan voor en belangrijkste punten nog eens kunnen her nadelen argumenten citaten enz willen halen gebruiken hebben ze genoteerd op sys teemkaartjes de jury controleert voor het voor de juryleden zijn de eisen voor de debat begint of er geen uitgeschreven opbouw en verweerbeurten richtlijn voor tekstgedeelten op de kaartjes voorkomen het bepalen van de uitslag zj letten dus in de beide verweerbeurten wordt er inge ap gaan op elkaars argumenten indien moge de duidelijkheid van de analyse van de lijk worden ze weerlegd het laten liggen huidige situatie en het bestaande beleid van argumenten levert minpunten op de duidelijkheid van het nieuwe plan het laten liggen van argumenten de tegenstanders van het nieuwe plan het weerleggen van argumenten gaan als volgt te werk bovendien neemt ze eventuele strafpunten in de eerste opbouwbeurt zijn er diverse in haar beoordeling mee mogelijkheden zij kunnen aantonen dat de huidige situatie niet zo slecht is dat de pro blemen niet zo ernstig zijn of dat het huidi tot slot ge beleid niet verantwoordelijk is voor de gesignaleerde problemen een kleine bij wij werken in onze praktijk heel plezierig stelling van het beleid zal misschien genoeg met deze lessenreeks zijn om eventuele problemen op te lossen de leerlingen zijn betrokken en gemoti een nieuw plan is niet nodig veerd omdat ze het een zinnige en span nende opdracht vinden de tweede opbouwbeurt van de tegenstan een aantal problemen wordt verholpen ders is gericht op de opbouwbeurten van de variatie aan rollen en opdrachten is de voorstanders ze kunnen aangeven dat aantrekkelijk en handig jan feb 1992 nummer 3 21e jaargang de aanwezigheid van allerlei nabespre kingsdocumenten is handig om leerlingen noten adviezen te geven voor de volgende 0 dit artikel is de licht gewijzigde versie keer van een lezing gehouden op 27 septem zeker met behulp van video opnamen ber 1991 in amsterdam t b v de confe kunnen leerlingen zowel hun eigen als rentie het schoolvak nederlands 5 andermans fouten leren herkennen en 1 medio 92 zal het lesmateriaal rond benoemen in een volgend stadium kun spreken en luisteren verschijnen in de nen ze zelfs hun eigen voortgang waar reeks basisvorming het bevat twee nemen volledig uitgewerkte lessenseries rond het interview en het debat bestemd voor kortom debatteren is de moeite waard het derde jaar voortgezet onderwijs besteladres slo afdeling verkoop postbus 2041 nl 7500 ca enschede tel 00 31 53 840840 2 wo voorbereidend wetenschappelijk ondetwys is de hoogste vorm van akte sylvia filings wilma groeneweg meen voortgezet secundair onderwis hoge nieuwstraat 5 7 die toegang geeft tot de universiteit nvdr nl 3311 ah dordrecht bijlage onze lange leerlijn in schema jaar onderwerp nevenactiviteit leervorm 1 vraag klassegesprek verzamelen en analyseren van vragen 1 tweegesprek informatieverzameling aantekeningen leren maken verwerking en presentatie daarvan schriftelijk en mon deling verzoek in de vorm van brief en telefoonge sprek opstellen van regels en een vragenlijst het hou den van een interview en het schrijven van een verslag en of mondelinge presentatie logboek 1 2 polyloog opstellen van regels voor en het houden van discus sies schriftelijke en mondelinge presentatie van obser vaties m b t de totale discussie en discussiegedrag van individuele leerlingen logboek 2 3 groepsbetoog opstellen van regels voor en het houden van een groepsbetoog klassegesprek publieksanalyse aan de hand van het tweegesprek en de enquete discussie na afloop m b t doelgerichtheid logboek 3 betoog debat het uitbreiden van de theorie voor het houden van betogen en het voeren van discussies een alternatief voor het betoog is het debat het schriftelijk presente ren van voorbereidend werk mondelinge en schriftelij ke verslaggeving logboek in 21e jaargang nummer 3 jan feb 1992