Starten met leerlingportfolio’s in het taalonderwijs

227 starten met leerlingportfolio s in het taalonderwijs mienke droop sylvia peters vier keer per week werkt marijke hekman remedial teacher van basisschool de akker in nijmegen een half uur met vier of vijf leerlingen van groep 2 derde kleuterklas in het kader van stimulering van beginnende geletterdheid samen voeren ze allerlei activiteiten uit rondom prentenboeken zo hebben ze wekenlang gespeeld en gewerkt aan het maken van schatkaarten het bouwen van een groot piratenkasteel aan de hand van een zelfgemaakte bouwtekening het schrijven van een toneelstuk en het voorbereiden van een voorstelling voor de leerlingen van de onderbouw tweede en derde kleuterklas waarbij een poster gemaakt werd met toegangskaartjes dit naar aanleiding van een prentenboek over kapitein sladrop de kinderen zijn erg enthousiast over deze activiteiten de betekenisvolle contexten leiden bijna automatisch tot functionele lees en schrijfactiviteiten maar wat leren de kinderen van deze activiteiten op het gebied van taal en geletterdheid wat vinden de kinderen zelf dat ze geleerd hebben van deze activiteiten de leerlingen in het groepje van marijke hebben allemaal een eigen portfolio waarin ze een selectie van hun werk bewaren et portfolio van de leerlingen is een tijdens het werken liggen de mappen altijd groot plakboek op de voorkant op de hoek van de tafel vaak zitten de leer hebben ze zelf mooie tekeningen lingen in hun mappen te bladeren en laten gemaakt geregeld zoeken ze sa ze hun werk aan elkaar zien ze zijn trots op men met marijke werk uit voor hun hun mappen marijke grijpt geregeld haar portfolio en bespreken ze waarom kans om nog even met de leerlingen te pra ze het in hun portfolio willen bewa ten over de activiteiten van een paar weken ren er gaat van alles in toverspreu geleden weten ze nog welke toverspreuk ken die de leerlingen hebben bedacht ze gemaakt hebben of waar het toneelstuk tijdens het thema heksen de piraten over ging dat ze samen gemaakt hebben schatkaarten de bouwtekeningen van waar hebben ze hun eigen naam geschre het piratenkasteel de tekst van een toneel ven kunnen ze de eerste letter aanwijzen stuk over piraten uitnodigingen die ze ge de leerlingen vertellen maar al te graag aan schreven hebben voor de toneelvoorstel marijke en ook aan hun medeleerlingen ling menukaarten van de mcdonald s zelf over hun map gemaakt geld recepten voor brood bakken af en toe schrijft marijke uitspraken van de door op deze manier met de leerlingen over leerlingen bij het werk hun werk te praten krijgen zij betrokken juli 2011 nummer 5 40e jaargang 228 heid bij hun eigen leerproces en leren ze na lenden te laten zien op deze manier kan te denken over hun eigen werk dit is een een kunstenaar laten zien wat zijn beste belangrijke ervaring juist voor deze risico werken zijn hoe die tot stand gekomen zijn leerlingen die weinig betrokkenheid tonen en brengt hij in beeld hoe zijn werkstijl zich bij activiteiten in de klas ook marijke komt over de tijd ontwikkeld heeft met name in veel aan de weet over de ontwikkeling van amerika maar ook in engeland en australie de leerlingen op het gebied van beginnende hebben portfolio s de afgelopen jaren een ge letterdheid maar ook over onderwerpen plaats gekregen in het onderwijs als middel waar leerlingen zich voor interesseren waar ze om zicht te krijgen op de ontwikkeling van gemotiveerd voor zijn en graag aan werken kinderen maar ook als middel om leerlingen zelf actief te betrekken bij het eigen leerpro illustratie 1 zelfevaluatieformulier lezen ces ook in het basisonderwijs in nederland charlotte tweede leerjaar en vlaanderen begint het begrip steeds bekender te worden zie bv broeder bontje peijs 2001 castelijns kenter 2000 dochy schelfhout janssens 2003 droop peters 1999a 1999b van kammen 2002 een leerlingportfolio is een systematische en geordende verzameling van het werk van een kind het leerlingportfolio laat het pro ces van ontwikkeling zien en de resultaten het is niet zo maar een verzameling van pro ducten maar het laat de brede ontwikkeling van een kind zien en daarmee is het port folio als het ware een meetinstrument dat gebruikt kan worden naast andere meet instrumenten door het werken met port folio s ontstaat er automatisch samenwer king rondom evaluatie tussen leerkracht en leerling en is er ook veel interactie over het werk van de leerling tussen leerling en leer kracht maar ook tussen leerlingen onder ling werken met waarom leerlingportfolio s leerlingportfolio s in het onderwijs is beoordeling en evaluatie wat is een leerlingportfolio van het leerproces een taak van de leer kracht de leerkracht observeert neemt het portfolio is geen nieuwe uitvinding het tests af geeft cijfers of een ander oordeel en portfolio is een bekend begrip in de kunst verwerkt gegevens leerlingen hebben wereld het is een map waarin een kunste meestal uitsluitend een passieve rol in dit naar zijn werk bewaart om aan belangstel evaluatieproces bij interactief taalonderwijs 40e jaargang nummer 5 juli 2011 229 verhoeven aarnoutse 1999 2000 wordt leren leerlingen te reflecteren op de inhoud juist benadrukt dat leren een actief proces is van het taalonderwijs en op de manier waarbij de leerling zelf in interactie met zijn waarop zij tewerk zijn omgeving betekenis construeert de leerling ge gaan ze leren te rug te heeft zelf een centrale rol in het leerproces kijken en zien wat ze kinderen leren het is daarom belangrijk dat leerlingen ook ge leerd hebben dit kan zien wat ze actief betrokken worden bij de evaluatie van hun zelfvertrouwen en geleerd hebben het eigen leerproces intrinsieke motivatie tot op die manier leren stimuleren zo wor worden zij een veelbelovende manier om leerlingen ac den ook ge voelens van eigenaar van tief bij hun leerproces te betrekken is het com petentie en autono hun eigen leer werken met leerlingportfolio s hiermee mie bevorderd proces portfolio s en interactief taalonderwijs het werken met portfolio s sluit goed aan bij de uitgangspunten van interac tief taalonderwijs het heeft een relatie met betekenisvol leren het gaat om het evalueren van documenten die tot stand zijn gekomen in situaties waarin leerlingen daadwerkelijk gelezen geschreven gesproken of geluisterd heb ben voor kinderen zijn het betekenisvolle documenten voor leerkrachten vormen ze een bron voor authentieke evaluaties met betrekking tot sociaal leren portfolio s bieden de mogelijkheid tot inter actie tussen leerkracht en leerling over het werk van leerlingen leerlingen worden op die manier betrokken bij het evaluatieproces en werken daarin samen met de leerkracht ook bieden de portfolio s de mogelijkheid tot inter actie tussen leerlingen onderling zij kunnen samen praten over het werk dat is geselecteerd van elkaar leren respect voor elkaars werk samen terugkij ken over een langere periode en ten slotte heeft het werken met portfolio s betrekking op het strategisch leren centraal staat hierbij reflectie op het eigen leerproces wat heb ik geleerd hoe heb ik iets geleerd wat kan ik goed wat moet ik nog beter leren kinderen leren zien wat ze geleerd hebben metacognitieve vaardighe den op die manier worden zij eigenaar van hun eigen leerproces portfolio s zijn niet alleen zinvol voor leerlin brede ontwikkeling van een kind weer en gen maar ook voor de leerkracht en de geeft een leerkracht de mogelijkheid om ouders immers een portfolio geeft de met ouders aan de hand van concreet leer juli 2011 nummer 5 40e jaargang 230 lingmateriaal te praten over het werk en de wat is het doel van ontwikkeling van een leerling houding en leerlingportfolio s interesses leerlingportfolio s zijn zowel voor de leerling illustratie 2 zelfevaluatieformulier schrijven als voor de leerkracht van betekenis wessel tweede leerjaar de leerling wordt actief betrokken bij de inhoud van het taalonderwijs ontwikkelt reflectievaardigheden en krijgt zicht op zijn eigen ontwikkeling documenteert zelf het taal lees en spellingproces treedt in interactie met de leerkracht en met medeleerlingen over het werk is in staat ook aan ouders duidelijk te maken waaraan hij werkt de leerkracht volgt het proces van brede taalontwik keling aan de hand van materiaal van de leerling treedt in interactie met de leerling over de resultaten van het werk overlegt met collega s over werk van de leerling overdracht naar andere colle ga s overgang overlegt met ouders en leerling over de vorderingen en de motivatie ontwikkelt reflectievaardigheden in het vervolg van dit artikel beschrijven we hoe ziet een portfolio eruit procedures voor het werken met leerling portfolio s voor taal deze portfolio s hebben een portfolio bestaat uit twee mappen een betrekking op de taalontwikkeling van kin map is bestemd voor werk in ontwikkeling deren en de ontwikkeling van geletterdheid het andere voor reeds geselecteerd werk in de onderbouw van het basisonderwijs een portfolio kan op verschillende manieren tweede en derde kleuterklas we gaan worden vormgegeven het kan een grote achtereenvolgens in op de doelen van leer stevige kartonnen map zijn met snelbinders lingportfolio s het ontwerp van de portfo a3 formaat een plakboek of een archief lio s de procedures die passen bij het wer doos met tabbladen kunnen verschillende ken met portfolio s en het gebruik van de gebieden in de map makkelijk van elkaar portfolio s in uw eigen klas gescheiden worden 40e jaargang nummer 5 juli 2011 231 tips persoonlijk document een portfolio is een persoonlijk document van de leerlingen het moet er voor de leerling herkenbaar uitzien het is daarom aan te raden kinderen zelf een voorkant te laten maken van hun eigen portfolio ook informatie over de leerling maakt het portfolio tot een persoonlijk document in het begin van het portfolio kan bv een door de leerlingen gemaakt dit ben ik boekje zit ten met tekeningen of verhaaltjes van de leerling leerlingen kunnen voor hun portfolio ook een dit vind ik leuk boekje maken met plaatjes tekenin gen verhaaltjes bv dit vind ik leuk om te doen in de klas op het speelplein thuis of een dit kan ik al boekje het werk dat leerlingen daarna selecte ren voor het portfolio wordt chronologisch en voorzien van datum in het portfolio bewaard door een inhoudsopgave te maken is in een oogopslag te zien wat er in het portfolio bewaard wordt plek in de klas het is belangrijk de portfolio s te bewaren op een plek waar leerlingen mak kelijk zelf bij kunnen bv in een krat op de grond of op een vaste plaats in een kast map met snelhechter het is handig om met dubbelzijdig plakband een snelhechter in een map te plakken de kinderen kunnen zelf met een perforator leren omgaan en zo zelf hun spullen in de map stoppen de ervaring leert dat kinderen snel leren omgaan met de perforator procedure verzamelen het portfolio kunnen diverse soorten werk selecteren reflecteren verzameld worden het kunnen zelfge maakte tekeningen en verhaaltjes zijn maar het portfolio is geen doel op zich de meer ook werkbladen en toets waarde zit hem in het proces en het berei bladen om een brede kijk om een brede kijk ken van doelen het proces bestaat uit drie te krijgen op de taalont te krijgen op de stappen verzamelen selecteren en reflecte wikkeling van kinderen zijn taalontwikkeling ren open taken het meest illus van kinderen zijn tratief een portfolio vol open taken het ge sloten opdrachten en meest illustratief verzamelen van leerlingwerk werkbladen laat vaak maar een beperkte ontwikkeling de eerste fase bestaat uit het verzamelen van van kinderen zien verder kan ook een boe het leerlingwerk het is handig als de leerlin kenladder zie bijlage 1 een overzicht van gen zelf hun werk verzamelen in een map in de gelezen boeken met commentaar op de juli 2011 nummer 5 40e jaargang 232 boeken worden opgenomen ook foto s van kinderen willen hun werk vaak direct mee leerlingen aan het werk of anekdotes kunnen naar huis nemen door vooral bij de intro illustratief zijn voor de ontwikkeling van kin ductie aan leerlingen duidelijk te maken wat deren het is erg handig om een fototoestel de bedoeling is kan dit worden voorkomen in de klas te leggen zodat tijdens de activitei het is ook mogelijk een fotokopie te maken ten van kinderen foto s gemaakt kunnen van het werk zodat de kinderen het toch worden leerkracht marijke merkt daarover mee naar huis kunnen nemen bovendien het volgende op in het begin kwamen de zal de behoefte om de losse werkjes mee kinderen niet echt toe aan schrijven maar ze naar huis te nemen verminderen wanneer werkten met magneetletters op het mag kinderen gewend zijn de portfolio s regel neetbord op dat moment had ik geen foto matig mee naar huis te nemen toestel bij me terwijl ze heel veel met woord jes en letters zijn bezig geweest dat is jammer tips dateren het is van belang om werk van de kinderen te dateren of de kinderen zelf de datum op het werk te laten plaatsen zo ontstaat een chronologisch beeld van de ontwikkeling van kinderen daarnaast kan het van belang zijn soms om commentaar toe te voegen over de context waarbinnen bepaald werk tot stand is gekomen en waarom het is uitgekozen voor alle leerlingen hetzelfde bewaren door kinderen zelf keuzes te laten maken over wat ze willen verzamelen en waarom ontstaat er diversiteit in het verzamelde werk natuurlijk kunnen leerlingen elkaar aansteken en beinvloeden in hun keuzes zodat hun portfo lio s op elkaar gaan lijken maar het hoeft dus niet losse bladen of schrift het is handig open opdrachten op losse bladen te laten maken die kunnen gemakkelijk in een map bewaard worden door opdrachten die in een schrift gemaakt zijn te kopieren kunnen ze toch in een map bewaard worden selecteren alleen of met iets te selecteren voor het uiteindelijke port de leerkracht folio u kunt de leerlingen helpen met selec teren door ze gericht te laten zoeken per na een periode van ongeveer vier tot zes keer worden twee of drie stukken geselec weken hebben de leerlingen heel wat werk teerd bv stukken verzameld en komt het moment om 40e jaargang nummer 5 juli 2011 233 kies het stuk wat jezelf het beste vindt een groepje leerlingen werk uitkiezen door waar je heel trots op bent al op jonge leeftijd te starten met het wer kies een stuk dat beter kan ken met portfolio s raken de leerlingen hier kies een stuk dat je samen met een aan gewend hierdoor zijn ze in de hogere groepje hebt gemaakt leerjaren al redelijk goed in staat om zelf standig werk te selecteren en over hun werk bij de jongere kinderen heeft de leerkracht te praten met andere leerlingen en met de een grote rol in het verzamelen en selecte leerkracht ren u kunt samen met de leerling of met reflecteren door regelmatig werk te selecteren voor hun portfolio ik vind dit werk het mooiste documenteren de leerlingen hun leervorderingen zo omdat je zo de schat moest raken ze actief betrokken bij hun eigen leerproces ze kij zoeken je moest lopen en ken terug op wat ze de afgelopen periode gedaan heb op de schatkaart kijken ben en leren werk te selecteren op grond van bepaalde commentaar van matthijs criteria belangrijk is dat ze een reflectie op het geselec groep 2 derde kleuterklas teerde werk schrijven en bespreken met de leerkracht ze bij de selectie van een werkje voor le ren verwoorden waarom ze iets goed vinden maar ook zijn portfolio wat beter kan of hoe ze het kunnen verbeteren zo leren ze zelf doelen te stellen op deze manier ontwikkelen kin deren metacognitieve vaardigheden duncan kan zijn naam voordat de stukken in het portfolio gaan schrijven leer zonder voorbeeld schrijven lingen bij ieder stuk waarom ze nu juist dit werk geselec hij vindt het zelf zo prachtig teerd hebben hiervoor kunnen aparte formulieren ge dat hij alleen maar zijn naam bruikt worden met gerichte vragen bv wil schrijven hij blijft het herhalen ook de volgende waarom ben je trots op dit werk dag nog in het begin heb ik hoe zou je het kunnen verbeteren wat kun je veran hem veel aangestuurd tot deren het zelf schrijven van zijn hoe hebben jullie samengewerkt aan het stuk naam zonder voorbeeld lukte het steeds niet in bijlage 2 zijn enkele voorbeeldformulieren opgenomen nu komt het lukt het aan de hand van dergelijke formulieren selecteert u voor onverwacht toch nog iedere leerling iets voor het portfolio en bespreekt u uw hij is er nu pas aan toe selectie met de leerling zo worden de vorderingen aantekening van de leerkracht bij besproken en plannen gemaakt voor de komende tijd u de selectie van een werkje voor het schrijft commentaar op het reflectieformulier voor de leer portfolio van duncan kracht ook ouders kunt u betrekken bij het werken met groep 2 derde kleuterklas portfolio s zij kunnen ook af en toe iets selecteren voor het portfolio en geven dan ook aan waarom ze dat stuk juli 2011 nummer 5 40e jaargang 234 geselecteerd hebben hiervoor geeft de leerkracht gerichte opdrachten aan de leerlingen de leerlingen ik heb dit werk gekozen omdat nemen met een brief voor de ouders de verzamel matthijs interesse begint te krijgen map mee naar huis om hieruit iets te selecteren voor voor letters en woorden hij vraagt het portfolio zo kunnen ouders het mooiste werk steeds of ik wil lezen wat er staat uitkiezen en aangeven waarom heeft dus ook in de gaten dat er een relatie is tussen geschre ven en in gesprek met de leerling houdt u rekening met gesproken taal aspecten die met het gebruik van portfolio s samen commentaar van de leerkracht bij de hangen keuze van een werkje voor het portfolio van welke veranderingen over tijd zijn zichtbaar matthijs groep 2 derde kleuterklas bestaat er diversiteit in het werk hoe is de manier van werken in hoeverre is de leerling in staat tot zelfreflectie stimuleren van reflectievaardigheden kracht voor de leerlingen model staan een werkblad met hulpvragen kan de kinderen reflectie en zelfevaluatievaardigheden raken helpen richting te geven aan hun reflecties de kern van het werken met portfolio s juist deze aspecten blijken leerkrachten vaak portfolio s kunnen betrekking hebben op alle moeilijk te vinden om bij kinderen te stimu vakgebieden van het onderwijs als een port leren castelijns kenter van loo 2001 folio meerdere vakgebieden beslaat is het droop peters janssen 2001 van boxel handig om deze met tabbladen van elkaar te peters droop 2002 van stiphout 2003 onderscheiden op die manier komt al het kinderen reflecteren niet uit zichzelf en werk dat bij elkaar hoort op chronologische maken in de ogen van volgorde achter elkaar zo ontstaat per reflectie en leerkrachten vaak opper domein een goed beeld van het werk en de zelfevaluatie vlakkige opmerkingen vooruitgang daarin voor taal lezen kunnen vaardigheden over hun werk kortom bij de indeling van een portfolio de tussen raken de kern van het is iets dat ze gaande doelen beginnende en gevorderde geletterd het werken met weg moeten leren maar heid verhoeven aarnoutse 1999 aar portfolio s ook leerkrachten zijn noutse verhoeven 2003 als leidraad vaak niet gewend om op gebruikt worden deze doelen bieden een die manier met leerlingen in gesprek te kader voor het lees en schrijfonderwijs voor gaan ze zijn gewend om toetsende en con het gehele basisonderwijs door werk trolerende vragen te stellen de eigen vra rondom deze doelen te verzamelen wordt gen van de leerkracht staan dan voorop bij zowel voor de leerkracht als de leerlingen reflectie gaat het juist om het stellen van zichtbaar op welke manier aan deze doelen open vragen of om het doorvragen op wat gewerkt wordt om leerlingen op een zin de leerling heeft verteld dan krijgen kinde volle manier hun werk te laten evalueren is ren de kans om zelf te gaan nadenken over het van belang dat de doelen en criteria die wat zij van hun werk vinden door zelf zij uiteindelijk moeten halen duidelijk zijn hardop denkend voor te doen kan de leer door de doelen vooraf te bespreken en bij de 40e jaargang nummer 5 juli 2011 235 evaluatie weer terug te halen raken de leer begrijpend lezen alleen voor het onderdeel lingen hiermee vertrouwd informatieverwerking waren de correlaties lager ook in het europees taalportfolio seuntiens 2004 vertaalde de domeinen wordt met dergelijke competentielijsten strategisch schrijven begrijpend lezen en gewerkt broeder e a 2001 hierin zijn vra informatieverwerking van de tussendoelen gen opgenomen die betrekking hebben op gevorderde geletterdheid in competenties luisteren lezen spreken en schrijven ook voor leerlingen zij maakte inschattingslijs deze lijsten blijken in redelijke mate samen ten waarop leerlingen op een 3 puntsschaal te hangen met de oordelen van leerkrachten konden aangeven in welke mate zij over en de scores op taalvaardigheidstoetsen deze competenties beschikten en legde die harane 2003 voor aan leerlingen van groep 6 vierde leer jaar en groep 8 zesde leerjaar van het dergelijke competentielijsten zouden een basisonderwijs de inschattingen van de vast onderdeel kunnen zijn in een leerling leerlingen bleken in redelijke mate te corre portfolio en een hulpmiddel om leerlingen te leren met de oordelen van hun leerkrachten laten nadenken over de mate waarin zij de en met hun scores op toetsen voor taal en doelen van het onderwijs behaald hebben voorbeeld van competenties begrijpend lezen voor de bovenbouw 1 voordat ik begin met het lezen van een tekst bekijk ik de titel de plaatjes en de tekst 2 voordat ik begin met het lezen van een tekst denk ik na waarover de tekst zal gaan 3 voordat ik begin met het lezen van een tekst denk ik na over wat ik zelf al van het onderwerp af weet 4 ik vraag me tijdens het lezen af of ik begrijp wat er in de tekst staat 5 als ik iets niet begrijp zoek ik terug in de zinnen die ik al gelezen heb 6 ik beleef plezier aan het lezen 7 als ik een tekst lees kan ik zeggen waar een verwijswoord naar verwijst 8 als ik een tekst gelezen heb kan ik vertellen wat de hoofdgedachte was in een tekst 9 ik kan een samenvatting maken van een tekst 10 ik kan vertellen in welke tijd iets gebeurd is in een verhaal 11 ik kan vertellen waar een verhaal zich afspeelt 12 ik kan zeggen wat de verschillende alinea s met elkaar te maken hebben 13 als ik een tekst gelezen heb kan ik vertellen wat ik van de tekst geleerd heb 14 als ik een tekst gelezen heb denk ik erover na of het verhaal wel klopt met wat ik van tevoren dacht 15 ik kan zeggen wat ik van een tekst vind 16 ik kan aangeven wat het verschil is tussen verschillende soorten teksten 17 ik kan het einde van een verhaal voorspellen juli 2011 nummer 5 40e jaargang 236 starten met portfolio s een brief voor de ouders met informatie in uw klas over het werken met portfolio s een manier voor het verzamelen van werk het vereist enige tijd om het werken met afspraken over het gebruik van fototoe portfolio s eigen te maken dat kan het best stel videocamera gebeuren binnen teamverband zodat de ervaringen gedeeld worden plan regelmatig het werken met portfolio s in de klas een overleg over het gebruik van de portfo vertel de leerlingen wat portfolio s zijn lio s iedere leerkracht experimenteert op waarvoor ze gebruikt gaan worden en eigen wijze met de portfolio s de een begint maak duidelijk dat niet alle werkjes met een kleine groep de ander verzamelt direct mee naar huis gaan maak afspra werk tijdens het zelfstandig werken en weer ken over het eigendom van de portfo een ander kiest bepaalde activiteiten voor het lio s en de verzorging de leerling is werken met portfolio s kies vervolgens een hiervoor verantwoordelijk collega om nauw mee samen te werken laat de leerlingen zelf de omslag van het portfolio vormgeven tekenen schil overleg samen met het onderbouw team over deren foto enz de doelen en functies van het werken reserveer iedere maand een uur voor het met portfolio s selecteren van werk voor het portfolio de activiteiten van het taalonderwijs die bespreek met de leerlingen wat je kunt zich lenen voor portfolio s verzamelen in het portfolio en waarom de vormgeving van de leerlingportfolio s hoe gaat een portfolio er uit zien ouders communicatie met ouders kunnen helpen bij de voorbereiding houd ouders op de hoogte van het werken met portfolio s illustratie 3 uitnodiging diede tweede leerjaar bespreek het portfolio op een ouder middag samen met de kinderen de kin deren vertellen dan zelf aan de hand van hun portfolio waar ze de afgelopen tijd aan gewerkt hebben plan een aantal data waarop de portfo lio s mee naar huis gaan ouders krijgen een brief mee met de vraag om hun commentaar te geven op speciale bijge voegde reflectieformulieren aan het einde van het schooljaar selecteren de leerlingen een paar stukken uit hun port folio ongeveer drie stukken als leerkracht selecteert u ook een aantal stukken samen met het commentaar hierbij worden de selecties in een enveloppe gestopt en mee genomen naar het volgende leerjaar de portfolio s gaan mee naar huis 40e jaargang nummer 5 juli 2011 237 aandachtspunten ook voor jonge kinderen zinvol jonge kinderen vinden het moeilijk om te vertellen waarom ze iets kiezen voor hun portfolio door samen geregeld de map te bekijken en te bespreken raken ze er wel aan gewend zelf iets te kiezen en te bewaren en hierover te praten ze vinden het leuk om met de leerkracht terug te kijken en te zien wat ze allemaal gedaan hebben ook voor zwakke leerlingen juist voor leerlingen voor wie de taal ontwikkeling een risico vormt is een portfolio een krachtig middel om hun betrokkenheid en zelfvertrouwen bij het leren te vergroten een portfolio legt nadruk op die aspecten van taal ontwikkeling van leerlingen die beheerst worden dit werkt juist stimulerend voor leerlingen ook in gesprek met de leerkracht wordt vanuit deze aspecten naar de ontwikkeling van leerlingen gekeken bovendien geeft het de leer kracht veel aanvullende informatie over de ontwikkeling van zwakke leerlin gen hele klas of kleine groep het is mogelijk met de hele groep te starten met het werken met portfolio s maar er kan ook met een kleine groep gewerkt worden bv om het werken met portfolio s onder de knie te krijgen wanneer u met een kleine groep van maximaal vier of vijf kinderen werkt wordt aangeraden om met een hetero geen groepje leerlingen te werken onder heterogeen wordt verstaan dat de kinderen verschillen in hun taal ontwikkeling informeren ouders het is belangrijk ouders aan het begin van het schooljaar op de hoogte te stellen van het werken met portfolio s dat kan bv door middel van een brief of tijdens een ouderavond zo weten zij dat hun kind een portfolio maakt en wat de functie ervan is aan het eind van het schooljaar kunt u de leerlingen vragen hun ouders uit te nodigen voor het bekijken en bespreken van het portfolio juli 2011 nummer 5 40e jaargang 238 illustratie 4 samen naar een verhaal kijken aan te besteden in minilessen waarin ook diede en tineke tweede leerjaar ruimte is voor gerichte instructie het is belangrijk aan het begin van het schooljaar het begrip portfolio te introduceren en er over te praten waarom de leerlingen zo n map gaan maken bij de instructie is het van belang zelf een voorbeeld te geven door het laten zien van een eigen portfolio u besteedt dan aandacht aan het keuzeproces en laat zien waarom u iets bewaard heeft de volgende vragen kunnen aan de orde komen hoe heb ik iets gekozen waarom heb ik het bewaard wat vind ik er goed aan wat kan ik ervan leren waarom is het belangrijk voor mij gedurende het hele jaar dient u geregeld aandacht te besteden aan het selecteren van werk en het verwoorden van de keuze het minilessen is handig om een flap te maken met aan dachtspunten voor selectie die u telkens voor veel leerlingen is het een nieuwe erva terug kunt halen u kunt ook een flap ring zelf werk te verzamelen en te selecte maken met een lijst van voorbeelden van ren juist in de onderbouw tweede en derde werk dat de leerlingen kunnen verzamelen kleuterklas gaat veel werk aan het eind van het begrip portfolio krijgt dan meer bete de ochtend mee naar huis ook vinden leer kenis voor de leerlingen op die manier lingen ook oudere leerlingen het moeilijk heeft het portfolio daadwerkelijk een func te verwoorden waarom ze iets gekozen heb tie in het onderwijs ben het is daarom belangrijk hier aandacht mienke droop sylvia peters expertisecentrum nederlands radboud universiteit nijmegen m droop taalonderwijs nl s peters taalonderwijs nl 40e jaargang nummer 5 juli 2011 239 bibliografie aarnoutse c verhoeven l red 2003 tussendoelen gevorderde geletterdheid leerlijnen voor groep 4 tot en met 8 nijmegen expertisecentrum nederlands broeder p bontje d peijs n 2001 een europees talenpaspoort op reis in het basisonderwijs alkmaar europees platform voor het nederlandse onderwijs castelijns j kenter b 2000 leren met portfolio s gebruiksmogelijkheden in het primair onderwijs amersfoort cps castelijns j kenter b van loo j 2001 leerlingportfolio s en hun betekenis voor het leerproces amersfoort cps dochy f schelfhout w janssens s red 2003 anders evalueren leuven lannoo droop m peters s a f 1999a kleuters met een portfolio didactief school 29 1 2 p 33 droop m peters s a f 1999b starten met leerlingportfolio s bouwstenen voor interactief taalonderwijs 1 nijmegen expertisecentrum nederlands droop m peters s janssen a 2001 reflecteren met jonge kinderen aan de hand van portfolio s taal lezen primair nr 4 harrane h 2003 kunnen leerlingen zichzelf inschatten zelfbeoordeling met het taalportfolio door allochtone leerlingen in het basisonderwijs doctoraalscriptie universiteit van tilburg kenter b janssen j castelijns j 2002 portfolio s ik weet hoe ik leer de wereld van het jonge kind 29 7 p 196 199 seuntiens i 2004 competentielijsten als beoordelingsinstrument in het basisonder wijs onderzoek naar de kwaliteit van zelf beoordeling via competentielijsten op het gebied van stellen begrijpend lezen en informatieverwerking in het basisonderwijs doctoraalscriptie katholieke universiteit nijmegen sijtstra j aarnoutse c verhoeven l 1999 taalontwikkeling van nul tot twaalf raamplan deel ii nijmegen expertisecentrum nederlands van boxel n peters s droop m 2002 oefenen in reflecteren door verhalen te schrijven de wereld van het jonge kind sept 2002 p 28 31 van kammen d 2002 werken met portfolio in de onderbouw baarn hb uitgevers van stiphout s 2003 portfoliogesprekken de invloed van interacties met docenten en medeleerlingen op de kwaliteit van zelfbeoordeling doctoraalscriptie universiteit van maastricht verhoeven l aarnoutse c red de blauw a boland t vernooy k van t zandt r 1999 tussendoelen beginnende geletterdheid een leerlijn voor groep 1 tot en met 3 nijmegen expertisecentrum nederlands verhoeven l aarnoutse c 1999 2000 interactief taalonderwijs balans tussen constructief en instructief leren spiegel 17 3 18 4 p 9 29 juli 2011 nummer 5 40e jaargang 240 bijlagen bijlage 1 boekenladder boekenladder naam klas datum titel van het boek en auteur hoe vond ik het boek teken of schrijf iets over het boek dat je heel mooi vond 40e jaargang nummer 5 juli 2011 241 bijlage 2 reflectieformulieren naam datum ik heb dit voor mijn portfolio geselecteerd omdat handtekening naam datum dit is mijn beste stuk omdat handtekening naam leerling titel werkstuk datum selectie dit stuk laat zien 1 mijn beste werk 2 verbetering op een bepaald gebied 3 waar ik hard aan moet werken ik heb het stuk geselecteerd omdat het laat zien dat ik kan ik zou het kunnen verbeteren door juli 2011 nummer 5 40e jaargang 242 40e jaargang nummer 5 juli 2011