Stellen en ‘schoolonderzoek’

gul den schoon per we e k verdient en daarvo or o a het kno pje v a n de v uil lozing o m moet dr aaien en g a zo maar door v anuit zo n tekst k o m je op problemen v a n ouders en kinderen generatieconflicten geza gsverh oudingen op deze manier bereikt u ook dat de leerlingen leren om de dinge n waar mee ze bezig zijn onder woorden te brengen i nderdaad tenminste daar streef ik naar ik probeer samen met de leerlinge n deze dingen te ervaren emotioneel en dan die ervaring te verwoorden soms merk en we da t je iets n i et ka nt verwoorden en dan ga je nadenken waarom kun je iets niet zeggen je dacht dat je precies wist wat je wilde zeggen maar als dat zo was dan zou je er woorden voor k unnen vi n den maar ook bij dit werk kom ik op pu nten dat ik zeg nu weet ik het niet meer ik heb alles gedaan wat bin nen mijn bereik lag en nu moet ik nieuwe kennis ni euwe ervaring nieuwe ideeen opdoen d an voel ik het als een groot gemis dat er zo weinig contact is tussen mensen die met dezelfde din gen bezig zij n ik weet w el bij na zeker dat er meer scholen zijn die behoefte hebben aan doelgerichte l esprogramm a s aan m ogel ijkheden bij persoonlijk heidsvorming we zouden een mogelijkheid moeten scheppen om elkaar op de hoogte te stellen om ervaringen uit te wisselen en om vandaaruit te pro beren elkaars lacunes aan te vullen stellen en schoolonderzoek lezen spreken stellen h j rollaar stellen is evenals spreken en lezen e en van de eindprodukten van het taalonderwij s de leerling moet daarvoor in i eder geva l enige vaardigheid hebben in de taalkunde taalbouw spelling 1 en taa lschat woordkerm i s deze staan echter altijd ten die nste van iets waarover gesproken gesteld en gelezen wordt en j uist dat iets vormt een groot probleem voor wie moeder taalonderwijs geeft het ligt immer s doorgaans op een terrein bui ten zij n eigenlijke vakspecialisme voortdurend wordt een beroep gedaan op de al ge mene ontwikkeling van leraar en leerling wil de communicatie waar alles toch eigenl ij k om begonnen is tot een redelijk niveau ontwi kke l d wor den dan za l de leerling ook enige vaardigheid moeten hebbe n t a v het onderwerp ande rs gezegd hij za l er wat van moeten weten hoe zorgen we daarvoor we kunnen de leerli ngen het onderwerp laten bestuderen of het thema zo makkelijk maken dat iedereen er wel over moet kunnen praten hier is voor de eerste oplossing gekozen 1 terecht krij gt mon deling stellen bij kl euter e n basisonderw ijs steeds meer aandacht 55 de examenklas havo waar het volgende beproefd is bestudeerde thuis een uitgereikte krantetekst op school vond daarover en over de verder verzamel de informatie een dis cussie plaats en deze werd gevolgd door een ermee samenhangende gerichte stelopdracht tekstinterpretatie mondelinge taalvaar digheid en stellen staan ook bij het eindexamen schoolonde rzoek nieuw mon deling centraal bij een van de fasen van het schoolonderzoek zullen deze leerlingen in groepen van vier discussieren over een onderwerp dat in verband st aat met een in de cursus al besproken thema tekstbehande l ing en opstel zijn ter afwisseling ook apart geoefend deze klas heeft steeds twee uur nede r lands aaneensluitend in een vroeg stadium van dit cursusj aar gaf de groep onderwerpen op waarover ze zou willen discussieren de leraar had inmiddels al een aantal kranten en tijdschriften verzameld waarin wellicht bruikbare artikelen te vinden zouden zijn taalkundig criterium daarbij was de omvang oplopend van 800 tot 1500 woorden en de stilistische moeilijkheidsg r aad nrc niveau inhoudelijk gold als eis dat er veel informatie in stond e n dat er liefst duidelijk ste lling in genomen werd de onde rwerpen geven we hier niet daar die afhankelijk blij ven va n de actualiteit en het karak t er van het onderwijs wel was een merk waardige ervaring dat onderwerpen waarvan iede r een zou verwachten dat ze het goed zouden doen drugs en vietnam stonden natuurlijk op de lijst t e leurstelden maar dat de animo voor nieuwe moeilijke onderwerpe n waa r op de leerlingen nog n iet waren uitgekeken j veel groter was deze cursus waarin vier fasen te onderscheiden zijn was vooraf slechts in hoofdlijnen geprogrammeerd zeker na het m i dden lopen de onderdelen in el kaar over als i nt roductie op de eerste fase werd de procedure uitgelegd e n de rol van voorzitter besproken daar in de eerste vier lessen elke lee rling een keer voorzitter zou zijn werden vier teksten uitgedeeld en kregen de zeven voorzitters bij teks t 1 resp 2 3 en 4 de opdracht onderling hun tekst te be studeren en evt procedurepr oblemen te bespreken na de eva l uatie van de eerste groepsdiscussie de volgende les volgde instructie t a v het beginnen van een opstel terwij l deze vaardigheid de volgende lessen verder werd ge oefend kwamen de rollen in de groepsdiscussie aan de orde en daarna de op bouw van de gedachtenwisseling dit laa tste sloot natuurlijk aan bij de tweede fase van het opstel het centrale deel waarin informatie en meningsvorming plaatshebben i nmiddels waren er ande r e groepen gekome n meestal gro t er en vaak zonder voorzitter de derde fase van het opstel betrof punt i ge formulering van conclusie en de af r onding van het werk steeds werd zo n opstelfragment geschreven in het tweede lesuu r direct na de discussi e de bespreking ervan was soms groepsgewij s soms kl assikaal terwijl de ler aar het werk doorgaans thuis nog doornam en er de volgende les op kon terugkomen in de laatste fase vroeg de discussie n a v de tek st vaak zoveel tijd dat het complete opstel als huiswerk moest wo r den opgegeven ook de bespreking eiste dan natuurlij k meer tijd eerst had men een onderwerp in twee les uren te nslotte e en op vie r uur 56 een dergelijke cursus is voor allen zeer vermoeiend afwisseling is dan ook absolute noodzaak men kan on voorbereide massale of bewaak te discussies houden creatieve schrijfoefeningen maar ook lessen di e aan iets totaal anders gewijd zij n men krij gt de indruk dat bij deze opzet en algemene ontwikkeling en commu nicatievaardigheid van de leerling toe neemt wellicht worden leze r s door dit verslag op ideeen gebracht die ze met hun l eerlingen kunne n toepassen he t werkstuk vw o andr e van ka m pe n inleiding een aantal leerlingen van de eindexamenklassen gymnasium en atheneum kan dit jaar voor het eerst tij dens het exame n in plaats van het bekende opstel een zgn werkstuk maken in ambtelijke termen de leerli n gen mogen een stelopdracht u i twerken te kiezen uit een aantal opdrachten waaromtrent de kandidaat zich gedurende de laatste twee jaar onder leiding kennis heeft kunnen verschaffen 1 voorgeschiede nis het idee om in plaats van het opstel de stelopdracht of het werkstuk als eindexamenonderdeel in te voeren is afkomstig van een g roep universitaire docenten in de didactiek van het nederlands dezen hie l den zich bezig met doeleinden en leerplan nederlands vwo in een vetslag verschenen in 1966 werd het werkstuk aan de orde gesteld de kandidaat zo stelde de commissie zich voor heeft verschillende boeken en artikelen bestudeerd b v over nfitltatuli op het examen mobiliseert hij dan dele n van de inhoud voor het ontwikkelen van een eigen gedachtengang 2 pas op het examen krijgt hij de eigenlijke schrijf stel opdracht de leraar is hem bij het verzamelen van het materiaal behulpzaam het gaat erom te controle r en of de kandidaat met zijn gegevens iets kan doen d w z er op een bepaald aspect gerichte begrij pelijke uiteenzetting van make n 1 de commissie had niet al leen literaire onderwerpen op het oog maar ook hist ori sche taalkundige aar drijkskundige de opvatting van de commissie dat zo n stelopdracht gezien de doeleinden van het vwo een j uister toetsingsmiddel was dan het opstel we r d over het al gemeen positief ontvangen zo positief dat dit jaar kandidaten zich aan het nieuwe eindexamenonderdeel kunnen wijden intermezzo de voorkeur van bovengenoemde groep voor de stelopdracht heeft dir ect te maken met de twijfels d i e er bestonden ten aanzien van het tr aditio nele opstel een opstel schrijven kon dikwijls inhouden naar aanleiding van een titel enkele dichtregels waren ook zeer geliefd zoiets was dan bestemd voor creatieve geesten e en tot anderhalf foliovel volschrij ven in niet al te 1 circulaire staatssecretaris kenm avo 70 27 bijl pag 2 2 stencil onderwijskundig studiecentrum 1966 pag 3 57