Strategisch spreek- en luisteronderwijs?

strategisch spreek en luisteronderwijs helge bonset op twee zaken wil ik met u ingaan de eerste is het concept strategisch handelen van de nederlandse leerpsycholoog wijlen van parreren ik wil u het belang daar van laten zien via de rol die het gespeeld heeft in ons ontwikkelwerk op het instituut voor leerplanontwikkeling slo in het bijzonder voor spreek en luisteronderwijs de tweede waar ik het over wil hebben is het concept strategie ik wil dat concept problematiseren wat niet moeilijk zal zijn want het is van zichzelf al zwaar proble matisch en vervolgens nagaan wat je nu binnen spreek en luisteronderwijs wel of niet een strategie zou mogen noemen erst iets over mijn achtergrond ik strategisch handelen ben leerplanontwikkelaar binnen het project nederlands van de slo in enschede nederland wat is dat strategisch handelen van de afgelopen jaren ben ik parreren 1988 strategisch handelen is betrokken geweest bij het een bijzondere vorm van handelen die maken van een didactiekboek bonset tegenover uitvoerend handelen staat e a 1992 en een leerplan verbeek e a uitvoerend handelen werkt op een uiteinde 1993 voor nederlands in de basisvorming lijk doel af het is gericht op het behalen van en het maken van een leerplan en lesmate een eindresultaat het doel van strate riaal voor spreek en luisteronderwijs2 gisch handelen ligt daarentegen in volgen boland e a 1993 in die basisvorming op de nieuwe handelingen men handelt stra dit moment zijn we bezig met vergelijkbare tegisch om uitvoerende handelingen beter activiteiten voor de bovenbouw van het te laten verlopen voortgezet onderwijs in nederland ik heb binnen het project nogal wat onderzoek wie bijvoorbeeld de nederlandse vreem gedaan naar spreek en luisteronderwijs delingenpolitie wil overtuigen van zijn of literatuurstudie maar vooral ook case stu haar recht om een goede vriend uit mali dies meer bepaald bestudering van bijzon afrika voor zes weken te logeren te krijgen dere meer dan gemiddelde lespraktijken kan natuurlijk onvoorbereid naar het kan van leraren met betrekking tot spreken en toor van de vreemdelingenpolitie gaan luisteren ik ben dus geen onderzoeker van maar het zal duidelijk zijn dat strategische strategieen maar wel van spreek en luis voorbereiding hier de kans op succes wel teronderwijs aanmerkelijk verhoogt hetzelfde geldt voor de scholier die een nieuwe walkman heeft gekocht die na vijf dagen kapot gaat en die sept okt 1995 nummer 1 25 jaargang v f i ii i idi i7 n nu van de winkelier een geheel nieuw gisch taalhandelen op school het doel van exemplaar wil en hetzelfde geldt voor de het strategisch taalhandelen is in dat laatste scholier die van zijn leraar de complexe taak geval niet alleen dat de betrokkene zijn of krijgt opgedragen om een vraaggesprek af haar doel bereikt maar ook dat hij of zij van te nemen aan de beoefenaar van een de hele operatie iets leert dat hij of zij kan beroep waarvoor die leerling zich interes toepassen in nieuwe enigszins vergelijkba seert ook die doet er goed aan zijn uitvoe re taalsituaties de zogenaamde transfer rend handelen te laten voorafgaan door dit onderscheid wordt helder uitgewerkt in strategisch handelen oostdam rijlaarsdam 1995 p 30 e v in de eerste twee gevallen hebben we te wat houdt dit strategisch handelen nu in maken met strategisch taalhandelen in het concreto in en nu beperk ik mijn voorbeel dagelijks leven in het tweede met strate den verder tot onderwijs en tot leertaken strategisch handelen orienteren op de taak wat moet ik precies doen waarom m oet ik het doe n orienteringsbas is hoe m oe t ik het doen waarom m oet ik het zo doen uitvoeren van de taak reflecteren op de taak heb ik het doel bereikt controle op het doel zo ja hoe waardoor explicitering zo nee waarom waardoor niet foutenanalyse wat heb ik hie rvan geleerd recapitulatie relaties tussen de ty pen handelingen 1 cyclisch 0 u e 0 enz 2 begeleidend f o r l u orienteren op de taak samen geven deze vragen de essentie van de leertaak aan als een leerling een vraag allereerst het creeren van een goede oriente gesprek moet houden zal hem dus allereerst ringsbasis voor de leerling zie figuur de duidelijk moeten zijn wat dat voor type eerste twee vragen bij orienteren op de taak gesprek is met welk doel mensen dat voe hebben betrekking op het doel dat moet ren met andere mensen en waarom hij dat worden bereikt en op de zin van dat doel nu moet voeren aan de orde zal dan komen nm 25 jaargang nummer 1 sept okt 1995 dat bepaalde vraaggesprekken een vorm taak zie figuur de zin van de eerste vraag van informatieverwerving zijn je laat als inter onder reflecteren op de taak zal direct dui viewer de ander zijn kennis en opvattingen delijk zijn het belang van de tweede vraag naar voren brengen op die gebieden waar is dat hij de leerling er toe brengt om over jij graag iets wilt weten je gebruikt hem bepaalde intuitief gehanteerde regels die of haar als informatiebron de zin van het succesvol zijn gebleken te expliciteren voeren van een vraaggesprek als leerling met regels waar hij dus zijn voordeel mee kan een beoefenaar van een beroep is dat je doen in volgende situaties bijvoorbeeld ik informatie verwerft over dat beroep wat van besef nu dat ik aan het eind van ieder belang is voor je orientatie op je toekomst gesprekspunt steeds in eigen woorden heb maar ook dat je leert om informatie te ver samengevat wat de geinterviewde volgens werven namelijk door deskundigen vragen mij gezegd had dat is me goed bevallen te stellen waarmee je een belangrijke vaar want daardoor bleven hij en ik steeds op digheid verwerft voor studie en beroep hetzelfde spoor zitten dat doe ik volgende keer dus weer de laatste twee vragen bij orienteren op de het belang van de derde vraag is het spie taak gaan in op de verschillende tleelhande gelbeeld van de tweede vraag nagaan lingendie nodig zijn om de taak uit te kunnen waarop de mislukking van de handeling voeren en op de zin van die deelhandelin berust bijvoorbeeld toen ik het interview gen samen garanderen ze dat de leerling uitwerkte van de band merkte ik dat veel inzichtelijk bezig is dat hij begrijpt wat hij aan dingen die de geinterviewde zei eigenlijk het doen is bij vraaggesprekken houden zijn niet begreep ik heb te vaak ja gezegd in enkele belangrijke deelhandelingen bijvoor plaats van door te vragen en dat moet ik beeld een voorbereidingslijstje maken met de volgende keer anders doen vragen en gesprekspunten doorvragen tij vraag 4 is de recapitulatie de vastlegging dens het gesprek op zaken die vaag blijven als leereffect van het voorafgaande vooral of die je niet begrijpt en regelmatig samen nodig voor de transfer naar nieuwe volgen vatten parafraseren in eigen woorden van de situaties de kennis wordt wendbaarder wat de ander zegt de leerling moet natuurlijk als hij veralgemeend wordt in de orientatiefase deze deelhandelingen oefenen hij kan ze waarschijnlijk niet vanzelf dit alles wat ik nu geschetst heb kan een maar hij moet ook de zin ervan inzien een leerling natuurlijk niet in zijn eentje bij de voorbereidingslijstje met vragen en punten orientatie heeft hij in ieder geval informatie heb je nodig om geen dingen te vergeten en en steun nodig van de leerkracht ook even vooral om controle op het gesprek te hou tuele ervaringen van medeleerlingen zijn van den regelmatig samenvatten is nodig om te veel belang bij de reflectie moet de leer checken of je de ander goed hebt begrepen kracht hem helpen via vragen over en com en de zin van doorvragen is datje dan meer mentaar op zijn taakuitvoering ook hier is te weten komt dit klinkt voor ons allemaal commentaar van medeleerlingen belangrijk nogal vanzelfsprekend maar dat is het voor leerlingen helemaal niet en het is dan ook van belang dat dit soort zaken in een orien strategisch en uitvoerend tatiefase wordt geexpliciteerd handelen ten slotte nog een paar woorden over de reflecteren op de taak relatie tussen strategisch handelen en uit voerend handelen er zijn twee relaties de tweede belangrijke pijler van strategisch denkbaar een cyclische en een begelei handelen is de reflectie op de uitgevoerde dende zie figuur sept okt 1995 nummer 1 25 jaargang vi de cyclische relatie is degene die ik net versie van het leerstofschema uit bonnet geschetst heb orientatie op de taak e a 1992 zo zal het dit jaar verschijnen in uitvoering van de taak reflectie op de de tweede druk zie figuur op volgende taak waarvan de leerresultaten worden blz meegenomen naar de orientatie op een vol gende nieuwe taak enzovoort zo ontstaat eerst even wat algemene uitleg een cyclisch leerproces op steeds hoger de totaalvaardigheden of taken zijn de niveau tekstsoorten of taalsituaties waaraan of waarin gehandeld moet worden de tweede is een stap verder het strate instructies ieren lezen verslagen leren gisch handelen orientatie reflectie gaat schrijven leren vertellen en samenvat het uitvoerend handelen direct begeleiden ten leren luisteren naar leerstof vraag en geeft dan aanleiding tot bijsturen van dat gesprekken leren voeren dit zijn de uitvoerend handelen een leerling merkt tij produkten van het taalgebruik dens het interview zelf al dat hij een paar de deelvaardigheden of deeltaken zijn minuten eerder te makkelijk genoegen heeft de noodzakelijke stappen in het proces genomen met een vaag antwoord en zegt die leiden tot het talig produkt wat u net zei over punt x daar wou ik nog de basisvaardigheden zijn de voorwaar even op terug komen want dat is me toch den die vervuld moeten zijn voordat er nog niet helemaal duidelijk wat bedoelt u van het overige onderwijs sprake kan nu precies met x in dit geval zijn het de zijn kennis en vaardigheden die de leerling opgedaan heeft in de orientatie plus de in de deelvaardigheden of deeltaken zitten reflectie tijdens de uitvoering van het han de pijlers van het strategisch handelen ver delen die maken dat hij dat handelen vrijwel werkt in deelvaardigheden 2 horizontaal direct kan bijstellen ziet u de orientatie op de taak en op de communicatieve context in deelvaardighe nog een stap verder is dat de leerling door den 3 bevindt zich de verkenning of voor vragen dusdanig zou hebben geautomati bereiding van de inhoud van het lezen seerd dat hij er niet meer op hoeft te reflec schrijven enzovoort een specifiek stukje teren dat hij het bijna vanzelf doet het orientatie op de taak dat wij hebben afge strategisch handelen is dan gereduceerd tot splitst van de totale orientatie in deelvaar een kort moment waarin men precies op digheden 5 en 6 zit de reflectie op de taak tijd beseft nu dit doen aldus van verwerkt deelvaardigheden 5 gaan in op paneren er is dan intussen sprake van een het produkt van het taalgebruik de hoog ontwikkelde vaardigheid en de vraag geschreven tekst het gevoerde gesprek is natuurlijk of je wel met alle leerlingen de deelvaardigheden 6 gaan in op het pro zover kan komen zeker bij het leren van ces met name de gevolgde aanpak bij het gecompliceerde taalhandelingen schrijven spreken enzovoort met aandacht voor wat daarbij succesvol is gebleken en wat er fout is gegaan en dus volgende keer een strategisch anders moet leerstofschema u ziet misschien al dat dit leerstofschema ook tot transfer tussen de diverse deeltaken ik wil u nu laten zien welke invulling strate uitnodigt schrijf en spreektaken bijvoor gisch handelen heeft gekregen in ons leer beeld hebben duidelijke overeenkomsten stofschema voor nederlands in de basis evenals lees en luistertaken daarvan kan vorming deze tabel is een verbeterde gebruik gemaakt worden bij het orienteren 25 jaargang nummer 1 sept okt 1995 lezen schrijven spreken luisteren gesprekken voeren basis 1 technisch lezen 1 technisch schrijven 1 technisch spreken 1 concentreren 1 gespreksconventies vaardig kennen heden deel 2 orienteren op het 2 orienteren op het 2 orienteren op het 2 orienteren op het 2 orienteren op het vaardig lezen schrijven spreken luisteren gesprek bedsit deel taken 3 inhoud verkennen 3 inhoud voorbereiden 3 kilkoud voorbereiden 3 inhoud verkennen 3 inhoud voorbereiden 4 informatie 4 informatie 4 informatie 4 informatie 4 informatie uitwisseler verwerken verstrekken verstrekken verwerken iuisterenlbeoordelenl woorden enz woordkeus woordkeus aandacht r eaoeren leestekens spelling tekstopbouw bedoeling spreker doelgericht door tekstverbanden leestekens subjectief taalgebruik vragen bedoeling schrijver zinsbouw subjectief taalge tekstopbouw bruik 5 reflecteren op de 5 reflecteren op de 5 reflecteren op de 5 reflecteren op de 5 reflecteren op het tekst tekst gesproken tekst gesproken tekst gesprek 6 reflecteren op hot 6 reflecteren op het 6 reflecteren op het 6 reflecteren op het 6 reflecteren op het lezen schryven spreken klisteren voeren van gesprekken totaal i instructies vragen en formulieren instructies instructies vaardig reclame heden reclameteksten advertenties taken nieuwsberichten kranteberichten en artikelen school en studie leerstof boeken verslagen vertellen en semen vetten n gegevens werkstukken vraaggesprekken bestanden betogende teksten discussies brieven sollicitatiegesprekken informeren bij instantie creatief schrijven presenteren van een boek inhoud verkennen of voorbereiden en monologische spreken in een eenrichtings reflecteren op deze taken als leerlingen situatie met publiek luisteren is het mono geleerd hebben zich te orienteren op doel logische luisteren hetzij naar een of meer en publiek bij een spreektaak hebben ze sprekers hetzij naar de media gesprekken daar ook wat aan bij het orienteren op een voeren houdt alle dialogen en polylogen in schrijftaak en vice versa twee of meer gespreksdeelnemers en directe interactie met een in principe even nog een laatste opmerking over dit sche redige beurtverdeling het vraaggesprek ma speciaal met betrekking tot het spreek dat ik tot nog toe steeds als voorbeeld heb en luisteronderwijs we hebben dit opge genomen valt in die laatste categorie deeld in drie domeinen spreken is het viz sept okt 1995 nummer 1 25 jaargang hrl a jj hji iyii strategisch handelen in taal op dit punt in het gunstigste geval is er bij vaardigheidsonderwijs dit type onderwijs aandacht voor deelvaar digheden 4 uit de tabel in de nieuwe is deze verwerking van strategisch hande methodes is er nu ook aandacht voor de len in taalvaardigheidsonderwijs nu iets deelvaardigheden 3 en voor de deelvaardig nieuws dat is wel zeker het is zelfs zo heden 5 maar nog steeds niet voor de nieuw dat nieuwe methodes ook goede deelvaardigheden 2 en de deelvaardighe methodes er nog niet zoveel raad mee den 6 en daarmee niet voor belangrijke weten in de oudere methodes werd aspecten van orientatie en reflectie ik illus gewoon een taak opgegeven schrijf een treer dat door onze slo aanpak van het brief houd een spreekbeurt je leraar leest gesprekken voeren in het bijzonder voor nu een tekst voor en maak aantekeningen het vraaggesprek te vergelijken met die van ik heb het zelf twintig jaar geleden ook nog twee goede en goed verkochte methodes zo gedaan een lijst met tien schrijfopdrach nieuw nederlands en goed nederlands ten waarvan er dan een maar liefst luidde houd een interview met een bekende in de slo aanpak zie bijvoorbeeld boland nederlander leerlingen kregen geen e a 1993 start de leerling met zich te oefening en geen aanwijzingen en de orienteren op een gesprek bijvoorbeeld het opdracht werd dus ook alleen gekozen vraaggesprek aan de hand van de volgen door leerlingen die zo zeker van hun zaak de vragen waren dat ik ze ook niet veel hoefde te leren orienteren op het gesprek wie is zijn mijn gespreksparmer s wat voor soort gesprek is het waarom wordt het gev oerd heb ik eerder zo n soort gesprek gevoerd hoe verloopt dit soo rt gesprekken meestal is de gesprekssituatie formeel of informeel hoe stel ik me op wat willen mijn gesprekspartner s bereiken wat wil ik bereiken reflecteren op het gesprek heb ik het doe l bereikt dat ik had met het gesprek had ik me voldoende geo ri enteerd en voorbereid heb ik vold oende doorgevraagd heb ik actief genoeg deelgenomen heb ik goed naar anderen geluisterd en hun woorden samengevat wat leer ik hierv an voor een verge lijkbaar volgend gesprek deze vragen worden in de klas besproken wisselen die uit de communicatieve con de leraar geeft informatie en voorbeelden text wordt geanalyseerd daarna pas van bijvoorbeeld vraaggesprekken de leer maken leerlingen een voorbereidingslijstje lingen roepen hun voorkennis en ervaringen met vragen en gesprekspunten en gaan ze met betrekking tot vraaggesprekken op en het doorvragen en het luisteren samenvat viz 25 jaargang nummer 1 sept okt 1995 ten oefenen in de richting van strategisch handelen maar goed nederlands deel 1 valt met maar dat ori6ntatie en reflectie hoofdpij de deur in huis t je iemand lers daarvan nog niet volledig worden interviewenvoorbereiden vormgegeven vrees voor wat is hetvan hinterview watis lees en schri precies dezelfde het onderwerp daarna bede conclusie te trekken zou zijn welke punten je meer wilt weten voor elk punt bedenk je vraag p 149 s trategie wat i s nieuw nederlands deel 1 laat de leerlin gen interview band lk wil nu met u ingaan op de kwestievan tatievragen b de bworden ver strategie als spr en engd drie wil w plaatsen valt in de context van strategisch interviewerkomen 2 noem twee handelen dan moeten er misschienvoor vragen diehijstelde om weten dat onderwijs net als voorlees en sc komen 3 geef een voorbeeld van een ant wel strategieenwijzenzijn woord waar hij niet wijzer welke zijn datdan p 87 de methodes hebben nog steeds een we stuiten nu eerst op de lastigevraagwat geweldige de tau ri een strategie eigenlijk is van deelaspecten daarvan te komen omschrijft begrip volgt die bieden de ori6ntering in bepaalde typen situaties orienteringsbasistaak eenvoudiger maken gecompliceerde situaties en taken dragen als het gaat om reflecteren op het gesprek deze regels het karakter van heuristieken zie in o2aanpak leerling kansrijke regels om een probleem dit zich wederom in interactie met leerkracht geval een taalprobleem bijvoorbeeld het en medeleerlingen het daargenoemde type houden van een interview op te lo vragen voor de derde vierde en vijfde vraag nieuw er zijn twee andere manierenvan p en goed nederlands ook belangstelling het in eewat andere formulering voor de eerste tweede en vraag trial and error gewoonproberen en dat zijn nu juist vragendie en kijkenwat egoed of foutgaat in hebben met het ontwikkelen van eigen feite is dit wat iktwintigjaar geleden aanpak door de leerling stellen van aan mijn leerlingen vroeg maak nou leerdoelen voor volgende taken nieuw maar gewoon een interview zien nederlands en goed nederlands geven we daarna wel of het goed is oniet dit aandacht aan de beoordelingvan hpro is duidelijk de minst manier dukt tevorengegeven van probleemoplossen normen heeft de leerling algoritmen toepassen een reeks voor heeft hij gogeluisterd maar ze geschreven regels nauwkeurig afwer geven geen aandacht aan het proces de ken maar zulke voorgeschreven regels ontwikkelingvan een met gegarandeerd succes bestaan er leerlingen niet voor gecompliceerde taaltaken en deze mogelijkheid van probleemoplos mijn conclusieis datin de van sen in princ vervalt het spreek en luisteronis dus sept oa 1995 nummer 1 jaargang ik vind dat van parrerens definitie van stra onderzoekers als oxford cohen 1992 tegie het voordeel heeft dat hij in ieder geval gaan er vanuit dat er wel degelijk ook redelijk specifiek is zulks in tegenstelling tot assertieve en sociale strategieen bestaan in definities als een plan van handelen om de aanpak van taaltaken als overkoepelen een doel te bereiken van dijk kintsch de affectieve strategie noemen zij under 1983 of vager nog het geheel van activi standing one s affective state dat wil zeg teiten dat iemand heeft om een bepaald gen beseffen hoe je je voelt voor of tijdens doel te bereiken boekaerts simons de taakuitvoering en proberen daar invloed 1993 van paneren geeft door te spreken op uit te oefenen bijvoorbeeld door je over eenvoudiger aan dat het niet alleen gevoelens van dat moment te herkennen en gaat om doelgerichte actie daarover is te accepteren door jezelf moed in te spre iedereen het wel eens maar ook om effi ken of door een muziekje op te zetten voor ciente actie efficient in die zin dat uit moge de ontspanning als onderdeel van sociale lijke handelingsalternatieven diegene geko strategie noemen oxford cohen anderen zen wordt die met een minimum aan om informatie en feed back vragen voor en middelen kans geeft op een maximum aan tijdens de taakuitvoering het belang van dit resultaat het plan om van punt a naar punt type strategieen juist met betrekking tot b te lopen is doelgericht maar naar mijn spreek en luistertaken waar het sociale en mening niet strategisch van aard van een affectieve vanzelf al een grote rol spelen strategisch plan is pas sprake als met lijkt mij evident behulp van kaart kompas en terreinkennis de kortste veiligste of mooiste weg wordt een derde boeiende vraag moeten de heu gekozen ristische regels waarover van parreren spreekt altijd bewust gehanteerd worden maar van parrerens definitie roept ook wel duidelijker gesteld kan een strategie ook vragen op ten eerste valt op dat hij het onbewust gehanteerd worden mag je dan begrip strategie exclusief verbindt met de nog wel van een strategie spreken dit is orientering op de taak terwijl oscar de een heet hangijzer in strategieland van wandel wiens uitgebreide literatuurstudie parreren suggereert dat strategisch hande 1994 de directe aanleiding vormde tot len en naar ik aanneem dus ook strate deze studiedag onderscheid maakt tussen gieen geautomatiseerd kunnen worden en orienteringsstrategieen verkenningsstrate dus niet per se bewust hoeven te worden gieen produktiestrategieen beoordelings gehanteerd oxford 1990 neemt hetzelfde strategieen en reflectiestrategieen volgens standpunt in maar in het genoemde artikel hem spelen strategieen dus een rol in alle met cohen neemt ze een strenger stand fasen van het taalgebruiks en taalleerpro punt in strategy use involves some degree ces deze gedachte spreekt mij meer aan of conscious awareness on the task of the als een leerling in de orientatiefase als men learner once a behaviour is used uncons taal plan ontwikkelt om bij ieder vaag ant ciously it is not a strategy ik ben geneigd woord meteen door te vragen tijdens zijn de volgende oplossing voor te stellen wat interview zal hij deze strategie bij de uitvoe ooit bewust verworven is blijft strategie ring van het interview toch ook daadwerke heten ook als het later geautomatiseerd en lijk moeten toepassen anders heeft hij nog dus niet meer bewust is wat nooit bewust niet veel aan zijn goede voornemens verworven is is geen strategie ten tweede klinkt regels erg exclusief cog op grond van het voorafgaande heb ik zelf nitief of eventueel meta cognitief volgens maar eens een definitie van strategie gepro mij is dat ook van parrerens bedoeling als beerd op te stellen en die ziet eruit als cognitief psycholoog maar taalstrategie volgt r 1 ja 25 jaargang nummer 1 sept okt 1995 4 000 een strategie is een bewust verwo rv en aanpak die de kans vergroot dat tijdens o ri entati e en reflectie op en uitvoering van een gecomp liceerde taak het meest doeltreffende handelingsal ternatief wordt gekozen ik licht een paar elementen uit de definitie in de moedertaal is voor normale sprekers nog even toe van die taal aan het begin van de schooltijd bewust verworven dus ooit bewust al niet meer problematisch er is ook geen geweest of nog bewust sprake van een mogelijke keuze uit meer of aanpak ruimer dan het begrip regel minder doeltreffende handelingsalternatie dus ook het affectieve en sociale valt ven misschien is de simpelste proef voor of hieronder iets nu wel of niet een strategie is kan een orientatie re flectie uitvoering dus niet leerling het zich bewust voornemen dat alleen de orientatie kan hier duidelijk niet een leerling kan zich gecompliceerde taak voor eenvoudige niet voornemen ik ga nu eens bij de uitvoe taken is volgens mij geen strategie ring van mijn luistertaak fonetische eenhe nodig den identificeren want zonder dat is er meest doeltreffende handelingsalterna helemaal geen luisteren tief hier vinden we het al genoemde efficientiecriterium terug vergelijkbare gevallen zijn ik voeg toe dat deze definitie alleen geldt identificeren van vaste segmenten in voor het begrip strategie in de context van een klankenstroom ook bij luisteren leertaken of bij spreken articuleren van morfologie en fonologie bepalen van de woordorde kent spreek en luisteronder syntactisch vormen van zinsbouw en klemtoonpatroon wijs strategieen naar mijn mening gaat het hier om linguisti als we deze definitie toepassen op de door sche basiskennis en vaardigheden bij de oscar de wandel 1994 verzamelde speci afwezigheid waarvan helemaal geen taalge fieke strategieen voor spreken en luisteren bruik en communicatie plaats kunnen vin de lijst op p 233 e v sneuvelt helaas het den nu kunnen zulke basisvaardigheden grootste deel van deze strategieen ik geef en kennis wel strategisch worden ingezet enkele voorbeelden zoals er in westhoffs strategie voor voor spellend lezen 1981 een duidelijke rol is onder luisteren vermeldt de wandel als weggelegd voor linguistische kennis over strategie de waarschijnlijkheid van het voorkomen het identificeren van fonetische eenhe van bepaalde lettercombinaties en van den als onderdeel van het analyseren bepaalde betekeniscombinaties van klankenstromen is dit een strategie volgens mij niet het uit de wandels hoofdstukken over gebeurt niet bewust en het is ook niet luisteren en spreken blijkt dan ook dat de bewust verworven maar min of meer van zaken die hij noemt in de lijst van pagina zelf in de primaire buitenschoolse taalver 233 eigenlijk onderdeel uitmaken van stra werving althans voor wat de moedertaal tegieen namelijk een strategie van rost betreft het gaat hier ook niet om een 1990 met betrekking tot voorspellend luis gecompliceerde taak klanken identificeren teren en een strategie van van dijk sept okt 1995 nummer 1 25 jaargang nw kintsch 1983 dieik numaar samenvatals 1 spreek enluisteronderwijsin tijdenshetsprekenaansluiten lespraktijkvorm gaakrijgen luisteraar zulk v context van strategisch handelen ten spellend luisteren kan het identificeren van eerste leren leerlingen waarschijn fonetische lijkmeer van wanneer h worden ingezet en bij het sprekend aan gebeurt maar ten tweede vergroot het sluiten op de kennisinhouden van je luiste ook de mogelijkheiddat on2 r raar kan je strategisch gebruik maken van specifieke strategieen spreek en de mogelijkhedendie zinsbouwklem luistertaken toon van de leerlingenanalyseren ceren van fonetische eenheden en het vor 2 aansluitend empirisch men van zinsbouw en klemtoonpatronen via taakanalyleerlingen zelf nog geen strategieen geworden ke strategieen voor spreek en luisterta ken worden ontdekt start voorspellend luisteren evenals empirisch waarin aansluiten op de kennisinhouden van de ontdekte strategieenworden luisteraar zijn in principe wel strategieen ik op hun effivi zegnu expres in naar mijn meninghieringedachten de positie van het spreek en luisteronder gang wijs is de laatste jaren op papier verbeterd namelijk in e door opname ervan in ontdekt en beproefd worden om in een eindtermen zowel in nedin onderwijscontextstrategieheten viaanderen laten we hopen en er naar ontdekt geidentificeerd moeten ze worden streven dit nuook meer en betonder via de analyse van de uitvoering van leerta wijs ken door leerlingen met methoden als en luisteren ten gevolge zal hebben waarin observeren interviewen strategie belangrijkespeelt protocollen beproefd moeten ze worden in e ec ivi ei son erz uit de be die en van vdijk kintsch valt niet op te maken of dezevoor instituut voor leerplai slo de strategieen enigeempirische postbus 2041 ben gezocht en gevonden dan wel dat ze nl 7500 ca enschede ze puur en alleen ontlenen aan door henzelf opgestelde theoretische taal gebruik en communic noten naar spreek en luisterondis in schrijfonder mijn wijs tot op heden amper onderzoek couzijn en theun die mij gedaan en dus ook geen onderzoek dat op dit puntwaardevolleideeen zich gericht informatieleverden en beproeven het strategieennu dus ooniet h dit 2 voor een bespreking van spreken ernstig tekort zou naar mijn mening op twee en luisteren in de basisvorming zi manierenwordenbestreden vonk 24 5 mei juni ingeboekt nvdr z sept okt 1995 bibliografie boekaerts m p r j simons leren en instructie psychologie van de leerling en het leerproces assen 1993 boland j e a spreken en luisteren in de basisvorming een leerplan enschede 1993 bonset h e a nederlands in de basisvorming een praktische didactiek muiderberg 1992 buit e h goed nederlands deel 1 groningen 1992 de wandel 0 onvoltooid tegenwoordig een inventariserend onderzoek naar metacognitieve en cognitieve strategieen voor luisteren lezen spreken en schrij ven antwerpen 1994 oostdam r g rijlaarsdam towards strategic language learning amsterdam 1995 oxford r language learning strategies what every teacher should know new york 1990 oxford r a cohen language learning strategies crucial issues of concept and definition applied language learning 1992 nrs 1 2 rost m listening in language learning londen new york 1990 schlebusch j e a nieuw nederlands deel 1 groningen 1990 van dijk t a w kintsch strategies of discourse comprehension londen new york 1983 van parreren c f ontwikkelend onderwijs leuven amersfoort 1988 verbeek j e a een leerplan nederlands groningen 1993 sept okt 1995 nummer 1 25 jaargang