Studiemethode-begeleiding: vaardigheden en technieken

studiemethode begeleiding vaardigheden en technieken piet van ham vele leerkrachten in het secundair onderwijs worden geconfronteerd met het probleem dat leerlingen zonder directe duidelijk aanwijsbare reden beneden hun mogelijkheden presteren an van de mogelijke oorzaken zou kunnen zijn dat deze leerlingen niet beschikken over de aangepaste methoden en technieken om de leerstof te verwerken leerkrachten die begaan zijn met deze problematiek en er in hun idaspraktijk de nadruk op willen leggen dat de wijze waarop de leerlingen de leerstof verwerken belangrijker is dan de hoeveelheid leerstof voelen meestal de nood zich verder te verdiepen en willen enig inzicht krijgen in leerpsychologische wetmatigheden en daarop afgestemde methoden in deze tekst willen wij een poging doen om aan deze nood tegemoet te komen ruimte beperkt onderwijsgebeuren zijn meestal leerproces en produktdoelstellingen zij beschrijven het gewens te resultaat minder de leerweg of de verschillende onderwijsproces etappes in het proses van het leren de aanpak is leerstofgericht het leren wordt aan de feeding et woord leren krijgt vanuit de dage overgelaten die zich beperkt tot begrijpen en lijkse praktijk intuitief een intellectue memoriseren er komen geen hogere niveau s van le betekenis het wordt voomame verwerking aan bod het gaat in feite om onecht lijk beschouwd als een cognitieve leren of produkt leren act als we leren echter definiken als wanneer de leerkracht de leerling centraal stelt het opdoen van ervaringen met zijn tota heeft hij automatisch oog voor het proses van le persoon die de totals persoonlijkheid verwerking bij de leerling door het sturen van het beinvloedt zijn deze leerervaringen tege leerproces geeft men de leerling de leans zich te lijkertijd ook affectief en fysiek in die zin ontplooien niet alleen op cognitief gebied maar krijgt leren ook een meervoudige betekenis oak op sociaal en affectief gebied in deze opvat de geformuleerde doelstellingen van een in bid en ting wordt leerstof een ontwikkelingsmiddel men 19 de jaargang nummer 1 sept 1989 schept groeikansen die de autonomie van de leer maal kunnen indelen hun studiewerk over deze ling bevorderen beschikbare tijd kunnen verdelen en op een aan het onderwijsproces dient dan ook afgestemd op gepaste wijze hun studieruimte kunnen organise het leerproces de leerling dient een aantal vaar ren digheden te verwerven die zijn zelfstandigheid in om deze studievaardigheden in te oefenen bij de casu het zelfstandig leren bevorderen de leerstof leerlingen kan men op verschillende manieren to is een hulpmiddel om vaardigheden bij de leerling work gaan te ontdekken en te ontwikkelen leerervaringen een eerste mogelijkheid is dat een aantal studie die de leerlingen doormaken zijn eropgerichtdeze technieken in een afzonderlijke leereenheid aan vaardigheden leans tot ontplooiing te geven ze gebracht worden min of meer losstaand ten aan hebben een effect op langere termijn en dit impli zien van het verwerven van de leerstof de studie ceert dat de leerkracht zich meer richt op het leer technieken op zich zijn zelf onderwerp en leerdoel proces dan op het leerresultaat men creeert een aantal studielessen met een aangepaste methodiek en verwerkingsinhoud de vaardigheden die to maken hebben met tijdsinde ling en werkorganisatie kunnen best op deze manier einddoelen van aangebracht worden in de bibliografie verwijzen wij naar een reeks van studielessen optimaal het voordeel van deze benaderingswijze ligt hierin dat leerkrachten die weinig vertrouwd zijn met het studeergedrag arsenaal van studietechnieken en de onderliggen de leerpsychologische wetmatigheden op deze gewenste wijze geleidelijk aan kunnen kennis maken met dit werkterrein vaardigheden het nadeel van doze werkwijze is dat zowel leer doel als lesinhoud losstaan van de to verwerven de vaardigheden die men van de leerling vereist leerstof daardoor wordt de transfer van het ge om tot een persoonlijke verwerking van de leerstof leerde naar de dagelijkse studiepralctijk bemoei to komen zijn veelvuldig het werk de opgedane lijkt due methods worth veelvuldig gehanteerd kennis en vaardigheden moeten gecontroleerd of door studiebegeleiders die buiten de klaspraktijk getoetst kunnenworden de leerlingen zouden een staan ze hebben gemerkt dat leerlingen deze aantal hulpmiddelen doelmatig moeten kunnen studielessen ijverig gaan studeren zoals ze elk gebruiken bij de verwerking van de leerstof ze ander vale leren hun manier van werken in de moeten een aantal vragen kunnen stellen en de verschillende leervakken wordt hierdoor weinig of kern van een leerstofgeheel kunnen vatten het niet beinvloed herformuleren structureren synthetiseren en in tegreren van de leerstof in een breder geheel zijn als de leraarvoldoendevertrouwd is methetdomein na to streven einddoelen de leerlingen moeten van studietechnieken en leertips kan hij meer nauwkeurig en aandachtig kunnen werken en een aandacht besteden aan het inbouwen van studie aantal inprentingstechnieken kunnen gebruiken technieken en leertips in de eigen les dat kan hun kritische zin dient ontwikkeld zodanig dat zij gebeuren op een systematische manier het on de leerstofgehelen vanuit een aantal vooropges detwijsleerproces wordt afgestemd op het ontwik telde criteria kunnen beoordelen dat vereist van kelen van het leren leren de leerkracht bakent de leerlingen dat zij verschillende leestechnieken onderwerp en leerdoel van een bepaald leerstof beheersen op het gebied van studie organisatie geheel of en probeert de noodzakelijke achtereen tijdsindeling en werkverdeling verwachten wij ook volgende leerstappen to formuleren om tot het dat de leerlingen de beschikbare studietijd opti verwerken van de leerstof to komen doze leer v ip 1 s e p t 1989 19 de jaargang nummer 1 stappen hebben als kenmerk dat ze gevarieerd om een bepaald leerdoel te bereiken het houdt logisch opgebouwd en doelmatig zijn zij dienen dan ook in datwij rekening houden met individuele gericht te zijn op het ontwikkelen van zelfstandig verschillen in leertype leerstijl en aanwezige leren voorkennis zowel op inhoudelijk als procedureel afhankelijk van het leerdoel dat men zich stelt bij vlak een gegeven leerstofonderdeel wordt bij de leer in het verdere verloop van dit artikel belichten we ling een beroep gedaan op 66n of meerdere cog een aantal studievaardigheden met het accent op nitieve vaardigheden het leerdoel kan een looter skimmend lezen structureren en vragen stellen reproduceren van een vakinhoud beogen maw ook gaan we iets meet praktisch in op een aantal evenzeer een form uleren classificeren conclude studietechnieken ren toepassen interpreteren e a wannest de leerkracht voldoende vaardigheden verworven heeft om op een variabele wijze leer stappen te formuleren kan meer en meer rekening studievaardigheden gehoudenworden met het individueel karakter van elk cognitief vemerkingsproces immers de reeks zelfstandig lerende personen dienen ook naar het van leerstappen moet een zodanige varieteit ver huger onderwijs toe een aantal vaardigheden te tonen dat elke leerling aangepast aan zijn eigen ontwildwien we bespreken hier een aantal vaar persoonlijkheid een verantwoorde keuze kan dighedenzoalszeaangebrachtworden in een reeks maken niet iedere leerling bewandeltdezelfdeweg studiemethodelessen voor laatstejaarsleerlingen 19 de jaargang nummer 1 sept 1989 a lezen en luisteren studeren kan niet zonder lezen lezen is zeer belangrijk omdat het de basis vormt van heel het leerproces men staat voor de opgave de ingewikkelde constructie die de schrijver in zijn hoofd had terug op te bouwen of men daarin slaagt hangt af van de reconstructiemogelijkheid van de student en van de wijze waarop de schrijver iets meedeelt dikwijls least men wat men denkt dat er staat dat berust meestal op een te vlugge interpretatie van het geschreve ne eigen denkschema s worden te vlug geconfronteerd met de tekst begrippen in de tekst krijgen dan eerder een betekenis vanuit je eigen denkkader dan wel vanuit de omschrijving in de tekst een tweede oorzaak kan gelegen zijn in een onnauwkeu rig waarnemen veal voorkomende fouten zijn het niet lezen van ontkenningen verkeerde interpretatie van voegwoorden onnauwkeurige lazing van de lidwoorden lezen kan op verschillende manieren gebeuren niet alles moet bij een eerste lazing begrepen zijn dat hangt af van de wijze waarop de leerstof aangepakt wordt men onderscheidt a diagonaal lezen dwars over de bladzijden gaan even sfilstaan bij bepaalde woorden of zinnen met de bedoeling iets terug op te fris sen of iets speciaals te zoeken b snellezen ales lezen in een hoog tempo niet zozeer om te begrijpen wel am een overzicht te krijgen gedachten op te frissen c skimmend lezen aan een hoog tempo lezen maar vooral titels inleidingen en eindpunten van paragrafen en alinea s onderverdelin gen met als bedoeling een overzicht te krijgen van wat er in het geheel staat d intensief lezen allen traag lezen met de bedoeling alles wat in de tekst staat grondig op te nemen skimmend lezen en intensief lezen worden voornamelijk gebruikt door het jaar snellezen en diagonaal lezen zijn heel belangrijk in de examenperiode de meeste studenten ltifit sept il 1989 19 de jaargang nummer 1 zijn enkel vertrouwd met het intensief lezen skimmend lezen wordt meestal verwaarloosd b begrijpen tommagagt begrijpen wat er staat is gewoon zin per zin de betekenis achterhalen tijdens het lezen het is een belangrijke ver eiste in het leexproces de meeste moeilijkheden doen zich niet voor op het vlak van het begrijpen maar wel op hoe dit begrijpen wordt aangewend gebruikt want ofwel stopper een aantal studenten met studeren na deze fase ofwel gaan ze na die fase onmiddellijk over naar de fase van het memoriseren zowel het ere als het andere volstaat niet de eerste groep herkent enkel de leerstof kent ze niet de tweede groep schakeltbegrijpen gelijk aan verwerken ver werken is echter meer dan alleen maar begrijpen ga je te vlug memoriseren dan zal je zonder verwerking het ge heugen te veal belasten verwerken heeft te maker met structureren en toepassen c structureren mo m v st een structuur d w z een netwerk aanbrengen in de leer stof maakt het je geheugen een stuk gemalckelijker de baste manier van werken is zelf overzichten structuren en planner construeren je bewijst jezelf dat je een inzicht hebt in de leerstof een structuur wind je niet in 6en keen dat vergt tijd en inspanning door de stadia van de tekst kan de structuur zich wijzigen meestal maakt men een onderscheid fusser voorlopig structuurschema en definitief structuurschema bij beide gaat het er steeds om te formuleren wat de kern is en hoofd en bijzaken te onderscheiden een definitief structuurschema opstell en is pas mogelijk na een intensie ve lazing een voorlopig structuurschema kan al na het skimmend lezen belangrijk is ook dat je de leerstof bevraagt door vragen te stellar diep je de leerstof uit dat is noodzakelijk om tot een bepaald inzicht te komen de acrd van de vragen die 19 de jaargang nummer 1 sept 1989w 34 s u t je stelt verschilt in functie van het niveau van verwerking van de leerstof en of de aangebrachte structuur al of niet voorlopig is een antwoord op een vraag zoeken is een be langrijk hulpmiddel om de concentratie te verhogen d verwerken 4030 na 4 de leerstof verwerken is zich die eigen maken dat bete kent een integratie ervan in eigen kennen en kunnen je gnat vergelijken verbanden leggen met reeds aanwezige kennis met de praktijk de realiteit de nieuw opgenomen kennis wordt daardoor geintegreerd in een breder geheel e toepassen toepassen betekent dat je opgedane theoretische kennis kan gebruiken je kennis gebruik je om nieuwe taken te ontdekken andere gezichtspunten in te nemen nieuwe vormen te ontdekken onduidelijke cons tructies te vervol ledigen verbanden te leggen problemen op te lossen voor spellingen te maken te vergeli en en dat niet alleen op het specifieke domain dat je bestudeerd hebt je legt ook verbanden met andere domeinen een markante manier van toepassen is het maken van oefeningen f memoriseren zeker is dat ook in het huger onderwijs geheugenwerk moet geleverd worden heel wat studiematerie moet immers gereproduceerd worden op het examen aileen begrijpen is niet voldoende het komt er op aan begrijpen en memoriseren op de juiste momenten te leren gebrui ken en ze mekaar te later aanvullen het meeste geheugenwerk doe je tijdens de examenperio de tijdens het jaar te veel memoriseren kan te tijdrovend zijn en kan je ontmoedigen omdat je blijkbaar toch veel vergeet bovendien loop je het gevaar te vlug te willen memoriseren zodat het begrijpen en verwerken verwaar loosd worden je mag niet vergeten datje tijdens het maken van overzichten het structureren het herlezen en het ificsept 1989 19 de jaargang nummer 1 herwerken ook bezig bent met memoriseren sommige belangrijke taken of vrij moeilijke gegevens die je vaak nodig hebt tijdens het jaar kan jewel memori seren regel is dan wet dat je deze gegevens regelmatig gedurende korte periodes doorneemt skimmend lezen en structureren skimmend lezen betekent aan een hoog tempo lezen om een overzicht to krijgen van wat er in het geheel staat het gaat er niet om alles te lezen wel om de titels inleidin gen en eindpunten van paragrafen en alinea s onderver delingen voor de intensieve lezing van een hoofdstuk is het ver standig eerst via skimmend lezen to komen tot een globate orientatie voor zo n orientatie trekt je best wat tijd uit volgende werkwijze kan het je wet gemakkelijker maker de regels hanteer je op een flexibele manier het zijn aan wijzingen die een help kunnen zijnbij het skimmend lezen 1 lees de onderscheiden titels van het hoofdstuk van de paragrafen andere ondertitels bekijk eerst de titel van het hoofdstuk en vraag je of waarover het in dit hoofdstuk gaat welke vragen roept de titel bij je op is er een verband met vorige hoofdstukken titels zijn meestal een kernachtige aanduiding van het behandelde onderwerp door lezing van de titels en on derverdelingen kan je op deze wijze al een zeer ruw sche matisch overzicht krijgen van een hoofdstuk dat eerste overzicht wordt nu gemodfficeerd aangepast en aange vuld steeds in functie van de vragen die je gesteld hebt bij de onderscheiden titels 19 de jaargang nummer 1 sept 1989 1 14r 2 lees sommige alinea s niet alle alinea s hebben evenveel belang alhoewel het moeilijk is algemeen geldende regels te geven lees je best in alle gevallen de eerste en laatste alinea van een bepaald geheel we gaan uit van de veronderstelling dat de schrij ver in de eerste alinea de probleemstelling schetst en in de laatste alinea zijn condusies het kan natuurlijk zijn dat dat respectievelijk in de tweede en voorlaatste alinea gebeurt door deze benaderingswijze krijgen de titels iets meer inhoud en ben je reeds gekomen tot een oppervlak kige kennismaking 3 lees niet alles in een aline a het belangrijkste dat in een alinea gezegd wordt bevindt zich vaak in de eerste zin van de alinea het overige is een uitweiding of verdere ontwikkeling soms treft men de omgekeerde opbouw aan de alinea begirt met gegevens die niet zo belangrijk zijn maar die leiden tot een stalling die de alinea afsluit de essentie bevindt zich dan in de laatste zin meestal kan je volstaan met de lazing van de eerste en laatste zin van de alinea om te voorkomen dat je dan toch nog de essentie mist omdat ze in de middenmoot opge borgen is kan je aandacht besteden aan de isignaaltekens 4 let op de signaaltekens signaaltekens zijn aanduidingen in de tekst die onze aandacht zullen trekker op de belangrijke informatie a signaaltekens en signaalwoorden 1 duidelijke signalen zijn 1 2 a b ten eerste ten tweede 2 onopvallende signalen zijn woorden die wiizen op een illustratie of een voor beeld in het bijzonder valt te darken aan bijvoor beeld zoals daar zijn woorden die een contrast aanduiden anderzijds maar niettemin in tegenstelling maar toch sept 1989 19 de jaargang nummer 1 woorden die laten zien dat er een opsomming volgt daarbij eveneens voorts vervolgens bovendien en woorden die een chronologie aanduiden eerst ver volgens daarna later voorafgaand tenslotte woorden die duiden op een condusie of samenvatting samenvattend conduderend het geheel overziende ergo b typografische signalers lander lettertype grotere letter kleinere letter vetjes cursief gespatieerd gedrukte woorden 2 onderstreping 3 inspringen van de tekst bredere mange 4 afwijkende afstand tossers de opeenvolgende regels uit het voorgaande blijkt dat je na skimmend lezen een globate orientatie op de tekst bekomt begin nooit meteen intensief te lezen het zal aanvankelijk wet wat doorzet tingsvermogen vragen omdat je meestal moat afstappen van een verkeerde gewoonte door een orientatie op de te bestuderen tekst in zijn geheel kan je komen tot een voor lopig structuurschema vragen stellen in feite is het kunnen stellen en beantwoorden van alle soorten vragen de belangrijkste garantie voor een succes vol leerproces we hebben echter vastgesteld dat die vaardigheid de meeste problemen stelt aan de student het komt er op neer dat je tijdens het studeren voortdu rend de leerstofbevraagt studenten weten vaak niet welke vragen ze moeten stellen bij het leren vragen stellen speelt het aanvankelijk niet zo n grote rot welk soort vragen je stelt belangrijk is dat je door vragen te stellen ze leant te onderscheiden van elkaar de meest eenvoudige strategie om onderscheiden vragen te stellen is de verschillende vragende voornaamwoor den te gebruiken aan het begin van elke vraag dat wit zeggen dat je wie wat waarom wanneer waar en hoe vragen stelt 19 de jaargang nummer 1 sept 198 een ingewikkelder indeling van het soort vragen dat je kan stellen heeft betrekking op een aantal logische cate gorieen er zijn definitie inhouds structuur vergelij kings condusie verbands eigenschaps en toepassings vragen een haarscherp onderscheid tussen deze verschil lende soorten is niet altijd te waken belangrijk is wel dat je een verscheidenheid van vragen nastreeft wanneer je eenmaal de vaardigheid van het vragen stellen onder de knie hebt zal je leren selecteren dat wil zeggen dat je het soort vragen dat je gaat stellen last varieren in functie van het studiemoment waarop je jezelf bevindt en het soort vragen dat de prof stelt op het examen de inhoudelijke elementen van een leerstof geheel kun nen in een aantal categorieen ondergebracht worden een inventarisatie van de leerstofelementen in daze catego rieen waarborgt volledigheid bij de stadia van de ver schillende elementen van de leerstof en schept tevens een 14t sept 1989 19 de jaargang nummer 1 begrippenkader of structuur die het instuderen en het onthouden vergemaldcelijken bovendien is diversiteit van vragen en invalshoeken t o v de leerstof gewaarborgd dit inventarisatieschema kan samengevat worden in een zevental vragen 1 welke zijn de nieuwe woorden termen bepalingen uitdrukkingen 2 welke zijn de nieuwe feiten b v data gebeurtenissen personen plaatsen verschijn selen in biologie fysica informatiebronnen 3 welke conventies overeenkomsten komen voor conventies zijn overeengekomen gebruiken tekens en symbolen b v spellingsregels grammatica versvormen afspraken constructieregels symbolen in wiskunde scheikunde fysica afkortingen opbouw van een sona te redevoering verhandeling schikking in een verslag codes 4 welke ontwikkelingen en trends doen zich voor ontwikkelingen zijn evoluties in tijd en ruimte b v si tueren van verschijnselen waar en wanneer is wat ge beurd personen gebeurtenissen taken werkwijzen procedes gebruiken in een bepaalde periode opvolging in de geschiedenis situering in de ruimte b v stand van planeten ontwikkelingen in de biologie sociale wetge ving huisvesting menselijke ontwikkelingen ontwik keling arbeidsbeweging groei 5 welke dassificaties categorieen en criteria komen voor het gaat om schema s die leerstofelementen indelen vol gens bepaalde criteria b v een classificatieschema van werktuigen een indelingswijze van woordsoorten soor ten lijmen planten insekten literatuurstijlen indeling van verschillende vormen van reclame economische wetmatigheden ook inbegrepen zijn de normen criteria waarop feiten principes opinies theorieen beoordeeld worden b v op welke punter en hoe op welke criteria met welke normen beoordeelt men een verslag een schilderij een voordracht een bedrijfsuitbreiding een boekhouding een boek 6 welke methoden technieken komen aan bod hiermeewordt de werkwijzebedoeld de kennis van de verschillende stappen die men moet doen om jets tot een goed einde to brengen het gnat bier om weten schappelijke methoden technieken b v van de staart deling van het vragenstellen van het bewijzen van het 14w 19dejargn ume1spt 98 historisch onderzoek van de bronnenraadpleging in formatieverzameling experimenteel opzet 7 welke generalisaties principes theorieen komen voor het gaat bier order meer om wetter b v wet van newton erfelijkheidswetten wet van vraag en aanbod om principes waarop iets steunt b v principes van het communisme liberalisme federalisme gedragsprinci pes leerprincipes om theorieen b v de evolutie theorie filosofische theorieen scheikundige theorieen organisatievormen in deze vragen zit een opgaande lijn van 1 naar 7 worden ze abstracter elk van deze categorieen komt niet in elk snort leerstof evenveel voor naargelang de specifieke inhoud van elk vak zullen bepaalde categorieen meer voorkomen dan andere sommige van deze categorieen kunnen leerstofgehelen betreffen die zich uitstrekken over meerdere hoofdstuk ken het is echter evenzeer mogelijk dat in een zeer gecon denseerde tekst een ontwikkeling van een bepaald feno meen geschetst wordt op een halve bladzijde het hanteren van dit vragenschema heeft tot gevolg dat je de leerstof dassificeert in een aantal categorieen dit model van classificatie is een structuur waarin de verschillende leerstofelementen kunnen worden opgeborgen wil je dit classificatiemodel bewust hanteren dan is een volgehou den werkwijze noodzakelijk enkele voorstellen in de marge noteer je d m v afkortingen of het in de nevenstaande tekst gaat om een woord w feit f con ventie c methode m woorden feiten conventies methoden worden telkens in een bepaalde kleur onderlijnd in de marge kan in potlood een verduidelijking komen van het onderlijnde ontwikkelingen dassificafies en principes kan je samen gevat noteren op de onbeschreven kant van de cursus vragen die gesteld worden kan je noteren op de onbe drukte linkerkant van de cursus enkel bij een intensieve lezing kan deze methode van vragen stellen en structureren haar maximaal nut hebben wel zal deze oefening in het vragen stellen je ook van pas komen bij het skimmend lezen alhoewel daar niet dezelf de grondigheid en exactheid verwacht wordt sept 1989 19 de jaargang nummer 1 leertechnieken de boven genoemde vaardigheden kunnen in langrijk dat je ook de andere technieken kent geoefend worden door een aantal leermetho en kunt hanteren elke techniek heeft zijn voor den en technieken niet elke gebruikte tech en nadelen kennismaken met de verschillen niek zal de leerling evenzeer aanspreken hij de technieken is een eerste stay enkel door heeft dan ook de neiging steeds maar dezelfde een efficient gebruik leer je ze ook effectief techniek te gebruiken beheersen elk van de hieronder geschetste leertechnieken doen min of meer een beroep naargelang de omstandigheden blijft het be op de boven beschreven vaardigheden a onderlijnmethode 4 deze methode wordt door veel studenten gebruikt zij het dan niet steeds op de meest efficiente manier ze bestaat erin structuur aan te brengen in de tekst door te onderlij nen velen voelen er zich goad bij vooral op het moment dat ze bezig zijn met onderlijnen alleen al de vaststelling dat je met iets bezig bent zorgt maar al te vaak voor de ge ruststelling dat a pes in orde is daarom willen we enkele algemene richtlijnen i v m onderlijnen geven in feite breng je ook weer een structuur aan wanneer je onderlijnt tenminste indien je op een goede manier on derlijnt onderlijn nooit vooraleer je de hale tekst gelezen hebt wees consequent bij het gebruik van je tekens en kleu ren als je met kleuren werkt gebruik er niet te veal max 4 en onderlijn zeker niet te veal onderlijn niet alles zelfs als je maar met den kleur werkt gebruik liever geen teksten die al door een ander onder lijnd zijn onderlijnen is vooral nuttig indien je maar over weinig tijd beschikt 19 de jaargang nummer 1 sept 1989 op ii b samenvattingsmethode 6 agomemik dew methode sluit nauw aan bij de onderlijnmethode i p v te onderlijnen wordt hier aangestreept met een mar keerstift bovendien wordt op basis van het gemarkeerde gedeelte van de cursus een samenvatting gemaakt die achteraf nog meer gecondenseerd wordt lees een paragraaf of een gedeelte van een paragraaf dat een min of meer afgewerkt geheel vormt en dat niet te lang uitvalt markeer met een gele viltstift die stukken die je het be langrijkst vindt geel is de kleur die het minst irriteert die de tekst nog voldoende tot zijn recht laat komen herlees de gele stukken en maak een samenvatting op basis van die gele uittreksels maak uiteindelijk een eindsamenvatting op basis van de samenvatting die je al gemaakt hebt enkele voordelen je kan op een snelle wijze samenvatten omdat je in de eerste fase al onderlijnt en tegelijkertijd met grotere stap pen werkt paragrafen er zit wel een stuk afwisseling in het werken omdat je zowel moet aanstrepen als samenvattingen maken deze afwisseling kan de aandacht bevorderen enkele nadelen indian je geconfronteerd wordt met echt moeilijke stuk ken is deze methode minder aan te bevelen vooral omdat je met grotere stukken werkt en daardoor de moeilijkheidsgraad wel eens over het hoofd kan zien voor positief wetenschappelijke vakken is alleen het eerste gedeelte echt goed bruikbaar het doorstrepen met een gele stift het samenvatten op basis van het geel doorstreepte heeft hier meestal minder zin juist omdat er vaak al een structuur is c schematiseermethode deze methode bevelen we enkel aan als middel om te leren hoe onderscheid te maken tussen hoofd en bijza ken