Surinaamse meisjes: hun ervarings- en belevingswereld

mies van nieker k surinaamse meisjes hun ervarings en belevingswerel d de laatste jaren verschijnt er een toenemende ten op de gemiddelde situatie van surinaams stroom literatuur over buitenlandse en surinaam creoolse meisjes en om daarbinnen een zo groot se jongeren als er gesproken wordt over zwarte mogelijke variatie aan te brengen jongeren worden meisjes al gauw over het hoofd gezien studies over meisjes hebben meestal be d e school e n i nforme le r elati es trekking op blanke meisjes dit artikel gaat over surinaams creoolse meisjes vrijwel alle in het onderzoek betrokken meisjes en is vooral gebaseerd op het onderzoek dat ik hebben de gehele of een deel van de lagere school gedaan heb in amsterdam bij dit onderzoek in nederland doorlopen de meerderheid van de zijn vooral schoolgaande maar ook werkende en meisjes had vroeger ongeveer tot de puberteit in werkloze meisjes in de leeftijd van 14 tot 21 jaar het algemeen meer nederlandse vriendinnen dan betrokken de meeste van hen zijn tussen 1970 nu het geval is langzamerhand vond er een ver en 1975 naar nederland geemigreerd dat bete schuiving plaats naar meer en of intensievere kent dat zij grotendeels naar nederland zijn geko vriendschappen met surinaamse leeftijdgenoten men in de periode van de derde migratiegolf vlak vriendschappen met nederlandse jongeren be voor de onafhankelijkheid van suriname waarin perken zich vaak tot school buiten school of na voornamelijk surinamers uit de laagste sociaal de schoolperiode verminderen of verdwijnen deze economische groepen suriname verlieten op een contacten vaak dat geldt in mindere mate voor enkele uitzondering na komen de in het onder de jongste meisjes die hun vrije tijd meer buitens zoek betrokken meisjes uit deze lagere milieus huis doorbrengen er is gekozen voor twee ingangen vrije tijd en dat contacten met nederlandse jongeren minder onderwijs het zijn twee gebieden naast familie worden heeft voor een deel te maken met de in en werk die van belang zijn voor het leven van tensiteit van die contacten slechts bij enkele jongeren en hun sub culturen zie bijvoorbeeld meisjes namelijk wanneer ze al tijdens de school hall jefferson 1976 voor de vrije tijd heb ik tijd een hechtere vriendschap hadden en bijvoor me voornamelijk gericht op een surinaams jonge beeld ook bij elkaar thuis kwamen blijven de rencentrum in de staatsliedenbuurt in amster contacten bestaan ook hangt die verandering sa dam oud west het publiek is er voor het over men met het verschil in omgang tussen nederlan grote deel creools daarnaast komen er regelma ders en surinamers met surinamers voel je je tig hindoestaanse nederlandse en soms marok meer thuis je begrijpt elkaar beter je kan kaanse jongeren wat onderwijs betreft werd ge meer jezelf zijn bij nederlanders kan je je niet kozen voor een lbo lhno en een mavo school altijd surinaams gedragen de meeste surinaamse scholieren in de leeftijd van 15 tot 19 jaar volgen deze typen onderwijs lucia3 2 0 jaar i k trek nu meer op met suriname rs gooskens e a 1979 daarnaast bezocht ik een vroege r had ik wel hollandse vriendjes maar toch k l i k te het niet zo streekschool kantoorafdeling waar werkende en werkloze jongeren een part time opleiding vol een veel gehoorde mening van leraren en lerares gen een aparte ingang vormde tenslotte een sen op de scholen waar ik een deel van mijn on meisjestehuis derzoek uitvoerde is dat de surinaamse en ande voor het onderzoek heb ik deel genomen aan de re buitenlandse leerlingen nogal op elkaar aan activiteiten in het jongerencentrum en interviews trekken hetgeen ze als negatief beoordelen gehouden 2 in de gesprekken en interviews die ik groepsvorming zou integratie in de weg staan met de meisjes had vormden onder meer de vier desalniettemin is de school de plaats bij uitstek genoemde gebieden vrije tijd school werk en fa waar veel zo niet de meeste interactie tussen su milie onderwerp van gesprek het is niet met ze rinaamse en nederlandse jongeren plaatsvindt kerheid te zeggen in hoeverre het hier gaat om het gedrag van sommige leraren en leraressen een representatieve groep voor alle surinaamse wordt meer dan het gedrag van nederlandse meisjes wel is geprobeerd het onderzoek te rich medeleerlingen als discriminerend ervaren e r 80 blijken wel eens conflicten te zijn tussen neder dige hindernissen doubleren zakken voor het landse en surinaamse leerlingen of er worden examen de moed niet opgeven en toch hun di door nederlandse leerlingen discriminerende op ploma weten te behalen maar deze zelfde leerlin merkingen gemaakt maar ik heb de indruk dat gen kunnen op school een gedrag vertonen dat als daar minder zwaar aan getild wordt dan aan al lastig wordt beschouwd hoewel ik dat niet echt dan niet vermeend discriminerend gedrag van onderzocht heb bevestigt mijn indruk hierover leraren en leraressen een aantal docenten meent wat fuller 1982 zegt over zwarte meisjes op overigens dat surinaamse leerlingen zich vaak on een engelse school de meisjes van haar onder terecht gediscrimineerd voelen zoek vertonen in hun schoolgedrag tegenstrijdige aspecten van de goede en de slechte leerling onderwijs e n we r k onderwijskwalificaties worden gezien als belang rijk middel om toegang te krijgen tot de arbeids de meeste surinaamse meisjes ervaren het als markt terwijl tegelijkertijd de school gezien structureel discriminerend dat veel surinaamse wordt als vervelend en kinderachtig ambitie ten kinderen bij aankomst in nederland een klas aanzien van schoolprestaties gaat samen met non moesten doubleren sommige meisjes zijn zich conformistisch gedrag ter illustratie het volgen bewust van het feit dat surinaamse jongeren rela de uit mijn onderzoek tief minder doorstromen naar hogere vormen van voortgezet onderwijs sylviana 1 9 jaar toen i k daar mavo school pas ging was i k heel rus t i g h e maar later had i k r uzie met a l die vivian 16 jaar z e stuurden alle surinaamse kinderen meisjes na een conflict met een leraar werd ik d aar d r naar de huishoudschool af getrapt h ij heeft er een heleboel leugens bij vertel d heleboel leugens en nieman d wou me verdedigen n ie mand alleen v ivian wist dat m aar ja vivia n z e zou toch zeggen ze vrijwel allemaal dat je hier meer den haar niet eens geloven want vivian en ik waren een kansen hebt om een opleiding te volgen dan in pot nat wan t we hadden ook een soort meiden g roep suriname zowel de meisjes als hun ouders hech daar noemden we onszelf de gang weet je als we d r aan k wamen iedereen was bang en hun waren zwak ten veel belang aan onderwijs de ouders kwamen toen moest ik eraf gewoon het ging er ge niet alleen naar nederland in de verwachting hier woon om dat we een groepje hadden en als bijvoorbeeld meer sociaal economische zekerheid te hebben een nederlands meisje uit ons groepje he t had gedaan maar ook met de hoop op een betere toekomst was ze ook van school afgestuurd toen sylviana naar een andere sc h ool ging ging vivian voor hun kinderen zonder diploma begin je kort daarop naar dezelfde school daar werd zij overi niets in suriname is hun redenering gens binnen de kortste keren vanaf gestuurd het halen van een papiertje vinden de ouders zowel s ylviana als vivian hebben zij het niet z on der zowel voor jongens als voor meisjes belangrijk moei te het mavo diploma gehaald en volgen nu een dit hangt onder meer samen met de traditioneel beroepsopleiding belangrijke economische rol van surinaams creoolse en met name volkscreoolse vrouwen griffin 1982 p 68 zegt over het schoolgedrag zij gaan er doorgaans vanuit zelf te moeten kun van zwarte meisjes in engeland en de beoordeling nen werken voor haar inkomen om zichzelf en daarvan op school vanwege racistische en sek haar kinderen te onderhouden je diploma is je sistische stereotypen over zwarte meisjes zien man tenders van de rhoer 1983 veel blanke leraren hen als probleemgevallen omdat ze niet in de ras specifieke idealen passen sandra 14 jaar k ij k bijvoorbeeld een jong meisj e he over volwassen vrouwelijkheid afro caribische 1 5 of zo je ziet een man of een leuke jongen je laat meisjes worden vaak gezien als onruststokers en voo r hem de school in de stee k en als h ij je dan niet meer wil wat heb je dan dan heb je niks je hebt niet als te luidruchtig of agressief en worden gedefi eens je di p loma nieerd als ontregelend vaak hebben de meisjes al vastomlijnde plannen deze nadruk op het belang van onderwijs en di voor na de schoolperiode en ze twijfelen niet aan ploma s zorgt bij een aantal meisjes voor een goe de mogelijkheid die ook uit te voeren de be de motivatie en doorzettingsvermogen voor het roepsambities van zowel lhno als mavo scholie schoolwerk het valt bijvoorbeeld op dat er meis ren gaan vaak uit naar traditioneel vrouwelijke jes zijn die op relatief oudere leeftijd en na de no beroepen als kapster schoonheidsspecialiste mo 81 de ontwerpster etc en verzorgende beroepen landers en dat de economische crisis op hen bejaardenverzorgster kinderverzorgster peuter wordt afgewenteld of zoals een meisje het for leidster of beroepen in de administratieve sector muleerde overigens de beroepen die ook hun moeders zij het met minder scholing vaak uitoefen d en judith 17 jaar maar dat ze toch een punt gaan zoe die beroepskeuze lijkt overeen te komen met die ken om de economie goed te laten gaan dat ze niet al leen op surinamers maar ook op buitenlanders gaan af van blanke arbeidersklasse meisjes met dit ver reageren en dat vind i k heel discriminerend er staat schil dat zwarte meisjes misschien niet automa h ier in nederland dat je niet mag discrimineren maar tisch hun opleiding volgen met direct het per zelfs de regering discrimineert spectief van een huwelijk in het vooruitzicht maar de geschiedenis hoeft zich niet noodzakelij biedt de school nog een enigszins beschermde kerwijs te herhalen sharpe 1976 zegt bijvoor omgeving in de arbeidswereld is dat minder het beeld dat de neiging tot het sluiten van huwelij geval ken onder westindische jongeren in engeland toeneemt wendy 19 jaar i k heb ook wel eens bij een vrouw ge de grote waarde die de meisjes uit fuller s onder werkt dat was mijn eerste stage die had een hekel aan zoek hechten aan onderwijs als noodzakelijke s urinaamse mensen en dan kwam ik daar moest voor d r ramen lappen en zo zegt ze nou die ramen zijn voorwaarde tot het verkrijgen van werk brengen niet goed gelapt ging ik stofzuigen had ik ook nie t ze bewust in verband met de hoge werkloosheid goed gedaan ik kon niks goed doen toen ben ik maar en de mogelijkheid van discriminatie op grond weg gegaan z e heeft later tegen mijn leidster gezegd dat van ras en sekse volgens fuller proberen zwarte ze liever geen surinaamse had m ijn leidster heeft toen gezegd of zij of niemand meisjes door langer op school te blijven in verge lijking met jongens deze discriminatie te ontlo l ucia 20 jaar vroeger had mijn vader het altijd over pen naast dit vertrouwen in de mogelijkheid om discriminatie ik geloofde er niet in i k voelde me blank discriminatie op de arbeidsmarkt te vermijden chinees alles ik had er geen last van maar nou dat je solliciteert die mensen kennen je niet dan merk je het vertrouwen ze ook in eigen kunnen om hun op weer wel leiding te voltooien hoewel de engelse situatie niet dezelfde is als de lucille 19 jaar ik zocht werk voor zaterdag in de stad nederlandse lijken er toch overeenkomsten te en zo donderdagavond ben ik gegaan in een boetiekje zijns ook veel van de in mijn onderzoek betrok stond een bordje gevraagd verkoopster ik ben naar binnen gegaan die nederlandse man zag dat ik een suri ken meisjes hebben een optimistische toekomst naams meisje was zei hij we zitten al vol toen zei ik verwachting enkele nederlandse hulpverleners tegen hem dan mag je het bordje wel weg halen die beroepshalve met surinaamse meisjes te ma ken hebben merkten dat ook op veel meisjes natuurlijk zijn er ook onder surinaamse meisjes geloven in hun toekomstige mogelijkheden op de vroegtijdige schoolverlaatsters en zijn er meisjes arbeidsmarkt in ieder geval zolang zij nog op die een uitgesproken nare schoolgeschiedenis school zitten achter de rug hebben op de streekschool bij voorbeeld kwam ik in contact met meisjes die glenda 1 7 jaar m aar als je goede p apieren hebt letten vaak van school type veranderd waren en de ze volgens mij niet zo op je huidskleur a ls je goede pa eindstreep niet gehaald hadden en of werkloos pieren hebt heb je best wel kans om aan een goede baan te komen waren bovendien is de werkloosheid onder suri naamse meisjes relatief hoger dan onder suri patricia 16 jaar vind je het gek als je geen diploma s hebt naamse jongens en nederlandse jongens en meis en je kunt geen werk vinden dan kun je enkel maar jes 7 toch zijn er veel minder meisjes dan jon werk vinden bij een schoonmaakbedrijf als je geen di ploma hebt kan je niet in een groot kantoor gaan zitten gens die in een situatie van duurzame perspectief je bent geen directeur en je hebt geen diploma s dat loosheid een alternatieve overlevingsstrategie kie kan niet zen en gaan behoren tot de randgroepjongeren e een deel van de jongens die uit de boot vallen dat betekent echter niet dat de meisjes zich niet grijpt terug op een al in suriname bestaande tra bewust zijn van de discriminatie op de arbeids ditie van overleven buiten de officiele arbeids markt sommigen menen dat dat niet alleen geldt markt binnen de surinaamse creoolse cultuur voor surinamers maar ook voor andere buiten is dat voor jongens gelegitimeerd voor meisje s 82 bestaat er veel minder een dergelijk alternatief inde ogen van de ouderen zijn zij het meest ver de enige mogelijkheid voor hen tot het verwer hollandst ven van een betere positie en zelfstandigheid zijn onderwijskwalificaties joyce 14 jaar ze de ouders hebben nog echt die su rinaamse gewoontes die ik helemaal niet kan uitstaan m i jn vader en moeder mochten vroeger niet naar een vrije t i j d di s co of zo en nou vinden ze dat ik ook niet naar de disco mag nou ik ga wel vind ik stom ja we zijn school werk familie en vrije tijd zijn de levens toch hier in nederland niet die ouwe gewoontes sferen waarin de oudercultuur de cultuur waar toe jongeren behoren naar klasse en etnische af rasta s vormen een duidelijk te onderscheiden komst en de dominante nederlandse cultuur groep onder de surinaamse jongeren onder de factoren die jongeren beinvloeden het is rasta s zijn meisjes veruit in de minderheid hun vooral op het gebied van de vrije tijd dat etnische muziek is reggae daarin wordt onder meer de ei identiteit zich duidelijk manifesteert gen historie en de back to the roots gedachte de mate waarin de jongeren omgaan met leden bezongen van de eigen etnische groep is een van de aspec ten van etnische identiteit 10 meer dan op school patricia 16 jaar suriname zat aan afrika vast weet je of op het werk is interactie met surinaamse of en we zijn gewoon gespl i tst je moet je ook bezig h o u nederlandse leeftijdgenoten in de vrije tijd een den met s urinaam se cultuur wan t s uriname komt toch van afrika af k ij k el k land heeft zijn ei gen cultuur vrije keuze in het algemeen staan meisjes meer ghana heeft zijn eigen cultuur en zo was ook surina me open voor contacten met nederlanders dan jon stukje van h eeft oo k zijn eigen cultuur gens en lijken ze flexibeler in het hanteren van andere situaties dan ze van huis uit gewend zijn in tegenstelling tot de disco meisjes die volgens ze hebben meestal ook meer contact met neder de laatste mode gekleed gaan moeten rasta s landse jongeren de geinterviewde meisjes die een niets hebben van de glitter van de westerse sa vriend hebben hebben echter allemaal een suri menleving naamse vriend in de sfeer van de vrije tijd blijkt ook het duide a ni t a 17 jaar n o u ik wee t we zijn op de goede we g lijkst dat jongeren niet zozeer tussen twee cultu maar als je aan die andere kant bent die disco of wat ren leven maar dat zij het creatieve vermogen dan ook helemaal op het slec h te pad ga je dan n ou als hebben verschillende culturele invloeden te inte jij die ande re kant wil gaan be k ij k he t maar eens zal je ogen open zijn maar ja dan zal h et al te laat zijn e n zo greren in een eigen levensstijl de surinaamse denken wij z ij denken niet z o zijn no g nie t zo ver weet meisjes uit mijn onderzoek vormen in dat opzicht je ze zijn nog met mode mode mode dingen maar geen homogene groep er zijn drie groepen te eens ja dan zal h et al te laat zijn onderscheiden waarbij uiteraard niet iedereen even goed in deze indeling valt zij zetten zich enerzijds af tegen de blanke wes de disco meisjes zijn de jongste meisjes die bo terse samenleving anderzijds wensen zij zich ook vendien vaak al op jonge leeftijd naar nederland duidelijk te onderscheiden van de oudere genera zijn gekomen hun stijl zoals die tot uitdruk tie surinamers bepaalde elementen van de king komt in muziek kleding taalgebruik etc oudercultuur verwerpen ze terwijl ze ook gedeel komt voor een belangrijk deel overeen met die telijk voortbouwen op die oudercultuur bijvoor van nederlandse meisjes uit hun sociale omge beeld de herwaardering van de taal het sranan ving anderzijds weten zij hun eigen identiteit te tongo en de keuze van suriname als het beloof hanteren als belangrijk middel in de vorming van de land waarnaar men zal terugkeren ook nieu een eigen disco stijl hoewel hun participatie in de we elementen worden opgenomen zoals de te disco cultuur niet ook automatisch integratie be rug naar de natuur gedachte tekent is het wel zo dat deze meisjes relatief hoewel rasta s vooral omgaan met andere ras meer contact hebben met nederlandse leeftijdge ta s en vaak afgeschilderd worden als een groep noten en dat zij vaker algemene jongerenvoorzie die zich isoleert blijkt uit mijn onderzoek dat ningen bezoeken daarnaast komen zij in gelegen deze meisjes ook omgaan met nederlandse jonge heden die als meer surinaamse plekken gelden ren er is bijvoorbeeld ook een klein aantal of bepaalde disco s waar veel surinamers komen nederlandse meisjes rasta 83 de levensstijl van rasta s is een gezamenlijke po len dat wil zeggen voor de perioden dat zij geen beroep ging van surinaamse jongeren tot ontwikkeling op een vrouw kunnen doen tenders van de rhoer 1983 p 53 van een nieuwe eigen zwarte identiteit en be wustzijn en het zoeken van een eigen weg in de nederlandse samenleving de opvoeding van meisjes is bovendien strakker een derde te onderscheiden groep vormen de dan die van jongens jongens hebben bijvoor meer traditionele of de meer op de surinaamse beeld een grotere bewegingsvrijheid buitenshuis gemeenschap georienteerde meisjes deze meisjes traditioneel gezien zeker in suriname bewegen zijn relatief meer aan thuis aan de familie en aan meisjes zich s avonds niet zonder begeleiding van de surinaamse gemeenschap gebonden zij be ouderen een broer of bepaalde vriendin buitens wegen zich minder buitenshuis dan de disco en huis voor sommige meisjes geldt dat hier in ne rasta meisjes voor deze groep als geheel geldt derland nog meisjes zijn zich daar mede onder dat als zij met nederlandse leeftijdgenoten om invloed van de nederlandse situatie bewust van gaan dit meer iets is dat voortkomt uit de situa vivian 16 jaar want kijk hun situatie van de ouders tie op school op het werk en sommigen in het was heel anders he en dat begrijpen ze niet ze begrij meisjestehuis dan dat het een meer vrije keuze pen niet dat wij nu eenmaal heel anders zijn dan hun en is een aantal heeft een uitgesproken voorkeur dat b e gint daa r kom e n z e nu pa s achte r denk ik wa n t voor surinaamse muziek en ze gaan ook vaker als ik tegen mijn moeder een paar jaar geleden zei ik ga naar surinaamse feesten we g nou uh maar k ijk als je een jongen b e nt mag je aa81 1 es 1 maar zodra je een meisje b e nt dat kan ik ni et uitstaan maar hier in nederland heb je eigenlijk ge hellen 19 jaar a lsje d r een t i jdje niet naar toe gaat l e erd om voor je m e ning op te komen tenm i nste ik en je gaat weer dan vind je het hartstikke leuk dan leef dat heb ik toch wel op school geleerd je je gewoon uit echt dansen n ou dan gaat het leven gewoon door en als ik weer denk heee ik heb zin om naar de b ijlmer te gaan twee drie maanden later ga ik de invloed van het onderwijs in nederland of weer om niet te vergeten dat ik s urinaamse ben meer in het algemeen de nederlandse sociale omgeving is merkbaar in veranderd gedrag vaar in het algemeen geldt voor deze groep dat hun digheden en attitudes van surinaamse jongeren culturele identiteit misschien minder verschilt positief van het contact met nederlanders vinden van die van hun ouders in vergelijking met disco de meisjes zelf dat je met hen vrijer kan praten en rasta meisjes maar dat zij die kritischer en dat je meer een eigen mening kan hebben bij su zelfbewuster hanteren in die zin is de term tra rinamers moet je je vaak ouderwets gedragen ditoneel voor deze meisjes minder juist respect hebben voor en gehoorzaamheid aan ou deren veel ouderen menen dat hun kinderen in f a mi l ie nederland hollandse manieren leren en vrijpos tig worden sommige surinaamse meisjes vinden meisjes brengen in vergelijking met jongens meer dat nederlandse meisjes te vrij worden gelaten vrije tijd thuis of bij familie door dan buitens door hun ouders zij verkiezen meer een tussen huis dat hangt voor een groot deel samen met weg het verschil in rolpatroon tussen mannen en vrou het familieleven is bij veel meisjes belangrijk de wen en het verschil in opvoeding dat er is tussen familieband is doorgaans hechter dan bij neder jongens en meisjes vrouwen nemen niet alleen landers met name is dat het geval tussen moeder een centrale positie in in het familieleven maar en dochter en tussen een meisje en haar zussen zijn ook degenen die voor het grootste deel de de relatie tussen ouders en kinderen wordt ech verantwoordelijkheid dragen voor de opvoeding ter beinvloed door verschil in ervaringen en op van de kinderen en het huishouden hoewel jon vattingen tussen de generaties bij een aantal gens ook worden ingeschakeld bij het huishoude meisjes lopen de spanningen of conflicten zo lijk werk is de opvoeding van meisjes er toch hoog op dat het leidt tot een breuk thuis de meer op gericht dat vooral zij later deze taken kern van de conflicten is meestal een verschil van vervullen mening over vrijheid en zelfstandigheid meisjes leren om later deze taken alti j d te kunnen ver vul le n terwijl jongen s worden getraind voor noodgeval 84 eig e n t a al e n cultuu r naams spreken moeten kinderen vaak in het ne derlands antwoorden het feit dat de eigen familie voor meisjes zo n be een en ander hangt samen met het verschil in sta langrijke rol speelt verklaart mede het verschil tus tussen beide talen in suriname de mate met jongens als het gaat om de gehechtheid aan waarin nederlands gesproken wordt houdt ver bepaalde centrale cultuurelementen zoals winti band met het sociaal economisch milieu hoe ho en bigi pokoe 1 z ger men op de maatschappelijke ladder staat des veel surinaamse meisjes zijn van mening dat je temeer spreekt men nederlands het surinaams je eigen taal en cultuur niet moet vergeten of je wordt gezien als straattaal het feit dat meisjes er zeker niet voor moet schamen ze waarderen meer thuis zijn zeker in suriname en jongens bepaalde elementen van de eigen cultuur voed vaker buitenshuis buiten de controle van de ou selgewoonten en een bepaald soort gedrag dat als ders verklaart mede waarom meisjes in vergelij typisch surinaams wordt gezien bijvoorbeeld king met jongens meer nederlands spreken gastvrijheid nederlanders zijn niet gastvrij of alle meisjes spreken onderling echter beide talen gierig minder formaliteit in contacten met an zij het niet in gelijke mate er wordt gemakkelijk deren nederlanders zijn stijf deftig beleefd geswitcht van het een naar het ander in bepaalde wat betreft winti en bigi pokoe zijn er verschil situaties wordt bij voorkeur in het surinaams ge len enkelen beoordelen het negatief sommige sproken bijvoorbeeld als het gaat om grappen of rasta meisjes anderen her waarderen de eigen als iemand kwaad is cultuur meer zoals hun ouders voor de meeste sommige meisjes die hier op jonge leeftijd geko meisjes geldt echter dat deze elementen van de ei men zijn zeggen zelf het surinaams niet zo goed gen cultuur een soort vanzelfsprekendheden zijn te spreken en het daarom ook niet zo gauw te maar dat er daarnaast een grotere orientatie is durven spreken maar vaak geven ze te kennen op de eigen subcultuur in het geval van rasta s het wel graag goed te willen leren hun kritiek op of de in nederland gangbare jongerencultuur verhollandste surinamers is onder andere dat ze disco meisjes hun eigen taal niet meer willen spreken met betrekking tot het sranan tongo de suri naamse taal van de creoolse bevolkingsgroep be marjan 1 6 jaar in suriname mocht je geen surinaams staat er een meer eensgezinde visie ouderen zien p raten op school j e moest n ederlan ds praten anders gingen ze je slaan in de pauze sprak ik s urinaams maar het meestal als niet netjes niet beleefd jonge in de klas n ederlands terw ijl die onderwijzers zelf s uri ren hebben soms ook wel het gevoel dat neder naams waren spra k en ze zelf ook n ederlands j e mag lands spreken beter is het is in ieder geval een toch wel je eigen taal praten vereiste als je in nederland woont en op school zit maar zij hebben toch ook heel duidelijk het sylvana 1 9 jaar e igenlij k moesten ze wel s urinaams op school leren want weet je ik kan zelf niet zo goed idee dat surinaams je eigen taal is die je niet surinaams moet vergeten met name rasta s denken er zo over niet alleen de onderwaardering van het sranan tongo verwerpen de meesten maar ook het in sandra 14 jaar z e r asta jongens vinden h et verve sterke mate op nederland georienteerde onder lend als wij n ed erlands praten de m eisjes z e zeggen wijs in suriname dat een aantal meisjes uit erva je moet je eigen t aal p raten ring kent hoewel er ook positieve voorbeelden alle meisjes verstaan surinaams en spreken het in zijn hebben sommigen kritiek ook op het onder wijs dat zij volgen van beide een voorbeeld meerdere of mindere mate bij de meeste meisjes wordt er nu thuis nederlands en surinaams ge sproken veel meisjes mochten vroeger geen sra judith 17 jaar we hebben er met handel over gehad wat nederland alle m aal kr i jgt van s uriname m aar dat nan spreken met name voor jonge kinderen kon ik niet uitstaan d aar ben ik oo k hee l fel op d at vindt men het belangrijk dat ze thuis nederlands wis t ik ook nie t t oen ik h et hoorde toen dacht i k jeee spreken mede met het oog op het nederlandsta wat zij n jullie uitbuiters w ant jull i e zijn echt sli m ge lige onderwijs jongeren behoren ouderen of on weest ik zweer he t je stel je vo or als n ederland nou zegt ok je krijgt geen geld meer suriname haalt bekenden niet in het surinaams aan te spreken h et nie t meer jullie heb ben zo vee l dingen d r u it ge terwijl ouders soms tegen hun kinderen suri haald 85 diana 16 jaar ik vraag me soms af waarom we hier op omdat de surinamers agressief zouden zijn op school nooit iets over suriname krijgen in suriname vallend in dit verband is dat vrijwel geen van de ging elke aardrijkskundeles over nederland je moest alle geinterviewde meisjes zegt ooit zelf de toegang provincies uit je hoofd leren met de hoofdsteden en zo net of daar zelf nederland was maar alsje hier komt tot een disco geweigerd te zijn maar wel jongens hoor je niets over suriname met aardrijkskunde of zo af te kennen die dat is overkomen al of niet in hun en toe een voorbeeld het enige wat je hoort sur i na bijzijn en of gelegenheden waar dat gebeurt 1 3 mers rot op naar je land het lijkt of hier sprake is van omgekeerde discri minatie meisjes worden juist wel toegelaten en d iscriminatie wel op grond van sekse wellicht speelt hierbij een ander soort stereotypen een rol zwarte meis alle meisjes zijn zich ervan bewust dat er in ne jes als een exotische aantrekkelijkheid derland negatieve stereotypen leven over surina dit alles neemt niet weg dat ook discriminatie mers alle surinamers worden over een kam ge ervaringen van anderen een belangrijke rol spelen schoren vrijwel alle meisjes ongeacht de eigen en van invloed zijn op het etnisch bewustzijn de ervaringen met discriminatie zijn van mening dat de surinamers in de nederlandse samenleving meisjes trekken het zich aan want ze behoren worden gediscrimineerd duidelijk blijkt dat bij immers ook tot die groep veelal overheerst er voorbeeld uit hun mening over de nederlandse een gevoel van solidariteit met de eigen etnische pers en politie de pers bevestigt en versterkt al groep of op zijn minst zijn ze kwaad over het bestaande stereotypen zo vinden ze bovendien feit dat nederlanders generaliseren naar de hele beschouwen ze het algemeen als discriminerend groep toe als in de misdaadverslaggeving de etnische af komst wordt vermeld de politie treedt bevoor sylviana 19 jaar som s komt er een nederlander na ar me toe surinamers zijn dit of dat maar jij bent wel aar oordeeld of discriminerend op zo is een veel ge dig hoor dan voel ik me ik weet niet ik voel me hoorde mening in dergelijke gevallen voelen heel raar dan meisjes zich ook aangesproken vanwege hun suri naams zijn ook al betreft het hen persoonlijk van de kant van nederlanders die in hun werk niet een meisje vertolkt dat als volgt met surinaamse jongeren te maken hebben wordt vaak gesteld dat surinaamse jongeren erg gevoelig vivian 16 jaar ik vind je moet gewoon blij ven ho e je bent je moet je wel aanpassen natuurlijk dat moet je zijn voor discriminatie ofwel dat zij snel bepaalde altijd als je in een ander land bent maar ik vind dat je je situaties of opmerkingen die niet discriminerend cultuur en gewoontes niet a l lemaal moet verande ren bedoeld zijn wel als zodanig interpreteren hoe want je bent toch en je blijft een surinamer en je wordt wel ik niet helemaal kan beoordelen of dat idee toch nog steeds gediscrim i neerd of je nou e cht hol lands wilt gaan doen of echt surinaams gediscrimineerd juist is zie noot 4 wil ik wel zeggen dat als suri word je toch naamse jongeren gevoeliger voor discriminatie zijn dat alleszins begrijpelijk is het is waar de eigen discriminatie ervaringen omvatten ge schijnlijk dat jongeren meer dan hun ouders beurtenissen op school op het werk in de tram negatieve ervaringen hebben in dat opzicht jon op de markt etc vaak gaat het daarbij om con geren komen doorgaans meer in aanraking met flicten waarbij discriminerende opmerkingen nederlanders terwijl hun ouders meer in suri worden gemaakt een aantal meisjes is zich ook naamse kring verblijven bewust van meer structurele discriminatie in het onderwijs en op de arbeidsmarkt en of heeft dat conclusi e zelf ervaren zie onderwijs en werk in vergelijking met jongens ondervinden meisjes het idee dat surinaamse meisjes tussen twee cul minder discriminatie op grond van hun zwart zijn turen 14 leven en dus cultuur en identiteitscon dit houdt verband met het feit dat de heersende flicten hebben lijkt te simplistisch jongeren zijn negatieve stereotypen over surinamers groten eerder van twee culturen dan dat zij tussen twee deels betrekking hebben op mannen vooral als culturen leven ik wil hier geenszins beweren dat het gaat om agressiviteit criminaliteit en drug cultuurverschillen geen belangrijke rol spelen wel gebruik een duidelijk voorbeeld is het niet toe wil ik wijzen op factoren die wellicht doorslagge gelaten worden van jongens en mannen in disco s vender zijn voor de manier waarop surinaams e 86 meisjes hun positie in de nederlandse samenle zin de hulpverlening vallen deze jongeren vaak ving ervaren en beleven wel tussen wal en schip en het lijkt niet waar de problemen van surinaamse meisjes lijken niet schijnlijk dat met het toenemen van de economi zozeer voo rt te komen uit cultuurverschillen sche crisis en het verharden van de interetnische maar zijn eerder het gevolg van hun klassepositie relaties deze situatie in de nabije toekomst roos in samenhang met de ervaring en het bewustzijn kleuriger zal worden van stigmatisering en discriminatie de positie voor surinaamse meisjes en westindische meis van surinaamse en nederlandse meisjes uit de ar jes in engeland wordt vaak gesuggereerd dat ze beidersklasse komt in een aantal opzichten over in een voordeliger positie zitten in vergelijking een met name wat betreft onderwijs en arbeids met jongens zij doen het op school vaak beter kansen dit verschaft hen deels een gemeenschap en zij komen eerder in beter werk terecht de pelijke basis voor interactie maar voor zwa rt e verklaring die hiervoor vaak gegeven wordt is dat meisjes zijn er extra obstakels in deze samenle vrouwen in een samenleving met een matrifokale ving de collectieve ervaring van stigmatisering en familiestructuur zie noot 5 een geprivilegieerde discriminatie blijken een belangrijke invloed te positie zouden hebben en dat meisjes van huis uit hebben op de manier waarop surinaamse meisjes mee p aangemoedigd zouden worden tot school hun positie in deze samenleving ervaren en bele prestaties zie bijvoorbeeld driver 1979 als ven het vormt een belangrijk samenbindend ele vrouwen echter een speciale positie hebben da n ment de binding met de eigen groep of een deel is dat vanwege hun belangrijke rol in het huishou daarvan jongeren leidt daarbij in het algemeen den of binnen de familie het betekent niet dat niet zozeer tot afzondering zoals wel eens wordt vrouwen in de samenleving ook een gelijkwaardi gesuggereerd maar is veeleer een basis voor ver ge of zelfs hogere machtspositie hebben om met kenning van hun sociale omgeving in die zin fuller 1982 p 98 te spreken matrifokaliteit heeft het geen behoudend maar veeleer een kan bestaan en bestaat ook binnen essentieel pa emancipato i r karakter triarchale samenlevingsvormen het lijkt waar in vergelijking met hun ouders hebben surinaam schijnlijker dat meisjes niet meer maar ook aan se meisjes meer keuzemogelijkheden mede door moediging ten aanzien van school krijgen dat hun bredere kennis van de nederlandse samenle gebeurt dan mede met het oog op hun mogelijke ving maar dat blijft slechts marginaal hun keu toekomstige rol als kostwinster het nastreven zemogelijkheden worden ernstig beperkt door van onderwijskwaliteiten moet volgens fuller dan hun specifieke en lage sociaal economische posi ook eerder geinterpreteerd worden als overle tie het duidelijkst blijkt dat uit hun kansen op vingsstrategie in een samenleving waarin zwarte het gebied van onderwijs en werk maar ook met meisjes te maken hebben met achterstelling op betrekking tot vrije tijdsbesteding en in zeker e grond van ras en sekse noten 1 mijn onderzoek maakte deel uit van een onderzoeks daarvan is dat de subjectieve beleving van dergelij k e p roject van het a ntropologisch sociologisch cen situaties van invloed is op de beeld vor m ing houding trum van de universiteit van a msterdam met als en het gedrag ten opzichte van nederlanders en de centraal thema etnische identiteit n aast onderzoek n ederlandse samenleving a ls zodanig is het van gro onder surinamers werd er ook onderzoek gedaan on te invloed op de vorming van etnische identiteit niet der turken en c hinezen over het project als geheel alleen de eigen ervaringen spelen d aarbij een rol verscheen een eindrapport ver m eulen 1 9 83 maar ook die van anderen a ls hier in h et ver 2 met name in en rond dit jongerencentrum speelde volg over discrim inatie wordt gesprok en bedoel i k participerende observatie een belangrijke rol op de dat in bovenstaande zin scholen was dit minder het geval d e school vormde 5 onder surinaamse volkscreolen bestaan naast het hu meer een plaats van contact en een context waarin welijk andere man vrouwverbintenissen namelij k de interviews plaatsvonden a lle interviews waren concubinaat en bezoeksrelaties die sociaal geaccep open gesprekken waarbij alleen een onderwerpen teerd zijn voort s zijn er veel al dan niet alleen lijst werd gebrui kt staande vrouwen die hoofd van een huishouden 3 deze en alle volgende namen zijn gefingeerd zijn zij zijn in zoverre niet alleenstaand dat zij k un 4 het gaat hierbij o m als discri minerend ervaren situa nen re k enen op de steun van v r ouwelij k e verwanten ties niet om situaties die objectief d iscriminerend vaak ma k en deze fa m ilieleden moeder en zusters zijn di t gold steeds in mijn onderzoek de reden m et eventuele kinderen oo k deel uit van het huis 87 houden als vrouwen trouwen gebeurt dat veelal pas culturele identiteit heef t d u s b etrek k ing op object ief op latere leeftijd vrouwen moeders vervullen een culturele verschillen terwijl he t begri p e t nische i d en centrale rol in huishouden en familie de positie van titeit verwijst naar de subjectieve beleving van die mannen is daarbij relatief marginaal vooral door hun verschillen en de daarop gebaseerde processen van zwakke economische positie een dergelijke familie groepsvo rm ing structuur wordt matrifokaal genoemd zie bijvoor 11 de rastafari beweging is een politiek religieuze be beeld lenders van de rhoer 1983 weging die in de jaren dertig in jamaica ontstond on 6 ik refereer hier vooral aan engelse studies omdat de der de ar m sten van d e zwarte bevol k ing de rastafa situatie van westindische meisjes in engeland goed ri s geloven dat het zwarte volk het uitverkoren volk vergelijkbaar is met die van surinaams creoolse meis is dat ver l ost zal worden uit de slavernij van b abyton jes in nederland bovendien is mij weinig onderzoek d i de wereld van de blanken de wereld van onder bekend over de specifieke situatie van zwarte meisjes drukking en uitbuiting en terug zal keren naar het in nederland zelfs in engeland waarde immigratie land van oors p rong afrika e thiop ie de r astafa r i vanuit het caraibisch gebied al eerder plaatsvond dan beweg i ng is geen fo rm ele organisatie m et een eendui in nederland bestaat er relatief weinig onderzoek op dige ideologie vooral do o r de reggae muzie k kreeg dat gebied zie griffin 1982 p 65 deze beweging ook elders zijn aanhang onder andere 7 de werkloosheidspercentages van de surinaamse an onder westindische j onge ren in e ngeland en suri tilliaanse en nederlandse beroepsbevolking voor jon naamse jongeren in nederland gens en meisjes in de leeftijdscategorie van 15 tot 19 12 winti is de surinaamse variant van de afro carai jaar zijn als volgt bische religie b igi po k oe is p opulaire surinaams surinaamse antilliaanse meisjes 46 proc creoolse volksmuziek surinaamse antilliaanse jongens 42 prot 13 een groepje s urinaamse jongens heeft d e m eeste nederlandse meisjes 3 prot k ans de toegang tot een disco te worden on tzegd a ls nederlandse jongens 12 prot een groepje surinaamse jongens en meisjes een disco gooskens e a 1979 deel 11 tabellen p 64 binnen wil bestaat de kans dat allee n d e jongens de 8 zie buiks 1983 met randgroepjongeren worden jon toegang geweigerd wordt ge mengde groepjes van geren bedoeld die niet geintegreerd zijn in de ne surinaamse en nederlandse jongeren maken meer derlandse samenleving en zich in een maatschappelijk kans te worden toegelaten hoewel dan de s urinaam marginale positie bevinden se jongens soms ook worden geweigerd gevallen 9 dit overleven buiten of marginaal aan de geinstitu waarin s urinaa mse meisjes zonder s urinaamse j on tionaliseerde arbeidsmarkt wordt hosselen ge gens de toegang geweigerd wordt zijn zeldzaam noemd het betreft legale of illegale activiteiten ge 14 cultuur is verbonden met de materiele positie van richt op het verkrijgen van inkomsten meisjes hun sociale k lasse hun toek omstige ro l o p 10 het begrip etnische identiteit hebben we onderschei de a r beids m arkt hun huidige en toekomstige rol in den van culturele identiteit onder culturele identi het huis h o u den vgl m ac r ob bie 1978 teit wordt verstaan het cultureel eigene een reeks van cultuurelementen die de desbetreffende cultuur onderscheidt van andere het begrip etnische identi voor de titelbeschrijving van de literatuurreferenties teit duidt niet op objectieve verschillen tussen cultu in di t artike l wordt verwezen naar de rubrie k l eesvoer ren maar verwijst naar groepsgebondenheid en naar respectievelij k de ac h terin dit n u mmer opgenomen l ite het beeld dat de groep van zichzelf heeft het begrip ratuurlijst 88