Taakgericht onderwijs. VON-werkgroep NT2.

ft taakgericht onderwijs von werkgroep nt2 de tekst die u zo meteen gaat lezen is eigenlijk geen artikel dat op zich staat de tekst vormt de inleiding tot een boek rond werkvormen nt2 dat waarschijnlijk begin volgend jaar zal verschijnen de redactie van het boek wordt uitgemaakt door de von werkgroep nt2 in de eerste plaats richt het boek zich tot leerkrachten begeleiders materiaalontwikkelaars en alle anderen die zich met nt2 bezig hou den zowel op het niveau van het lager het secundair als het volwassenenonder wijs dat wil echter niet zeggen dat leerkrachten nt1 er ook niet de nodige inspira tie uit kunnen putten het boek zal immers bol staan van de praktische lesideeen met betrekking tot diverse aspecten van het taalonderwijs werken met teksten produktie bevorderen differentieren etc enkel in de inleiding geschreven door de von werkgroep nt2 primeert de theo ri e daarin worden immers de didactische krijtlijnen getrokken die de daaropvolgende praktische hoofdstukken van het boek schragen en leestip in de onderstaan het begrip taak neemt in d it boek een cen de tekst zal u verscheidene malen trale plaats in het loont dan ook de moeite verwijzingen als dit boek en om er even bij stil te staan taken zijn in in dit boek tegenkomen u wezen niets anders dan al die dingen die weet ondertussen over welk mensen doen met het oog op het bereiken boek de auteurs het dan hebben van een bepaald doel een hek schilderen een brief schrijven een kilo appels kopen of de weg vragen zijn stuk voor stuk taken taal en taak zoals uit de voorbeelden blijkt kunnen sommige taken perfect uitgevoerd worden wie als anderstalige in de vlaamse of zonder het gebruik van taal het schilderen nederlandse samenleving terechtkomt zal van het hek terwijl andere bijna volledig zich daarin slechts in heel beperkte mate talig zijn een brief schrijven of de weg vra kunnen integreren indien hij geen gen bij weer andere taken is het gebruik nederlands spreekt of begrijpt wie zich van taal optioneel zo kan iemand die een of enkel maar kan behelpen met gebaren en ander elektrisch toestel aankoopt dat per blikken zal immers veel van de dingen die fect doen werken zonder de gebruiksaan hij wil bereiken helemaal niet of slechts met wijzing te lezen al zal het voor vele mensen heel veel moeite en heel veel goede wil van een grote hulp zijn om die wel door te de anderen kunnen realiseren hij ziet zich nemen voor de schrijvers van deze inleiding met andere woorden voortdurend voor bijvoorbeeld taken gesteld die hij zeer moeilijk of hele maal niet kan uitvoeren m mei juni 1995 nummer 5 24 jaargang uiteraard wordt niet ieder mens in dezelfde naar een cursus nederlands stapt omdat hij mate met dezelfde taken geconfronteerd over koetjes en kapes wil keuvelen met zijn naargelang van zijn beroepskeuze zijn vrij vlaamse buurman maar tijdens de lessen etijdsbesteding zijn wensen en verlangens opgezadeld wordt met dialoogjes zoals de zal ieder individu in een bepaald soort situ op de post of op de bank moeten worden aties terechtkomen en bijgevolg een gevoerd kan zich op de duur flink bedro bepaald soort taken veel meer moeten uit gen voelen en afhaken voeren dan andere soorten welke taken een mens overwegend dient en wenst uit in het algemeen kunnen we stellen dat leer te voeren bepaalt in hoge mate ook het ders het gevoel willen krijgen dat wat ze in gebruik dat hij van taal maakt zo zal een de klas doen ook in het echt kunnen anderstalig buschauffeur zich tijdens zijn gebruiken en of dat het aansluit bij hun werkuren meestal kunnen behelpen met eigen interesses ze zullen des te actiever een vrij beperkt aantal standaardformules in en geinteresseerder aan de les deelnemen het nederlands terwijl een anderstalige stu naarmate dat daadwerkelijk het geval is dente psychologie het academisch jargon toch mag het onderwijs zich niet zomaar van haar profs moet kunnen begrijpen wil zij beperken tot die taken die cursisten of leer enige kans op slagen behouden taken ver lingen zelf als behoefte formuleren het blijkt schillen dus met betrekking tot de talige immers dat taalleerders of het nu om vol eisen die ze stellen voor de studente en de wassenen of kinderen gaat met veel meer buschauffeur geldt echter hetzelfde een talige taken worden geconfronteerd dan taak wordt des te moeilijker om uit te voe degene die ze zelf spontaan opnoemen en ren naarmate de kloof tussen de talige die ze beschrijven als relevant voor hun eisen die die taak stelt en de taalvaardig eigen situatie zo zullen volwassen allochto heid van de taalgebruiker groter is nen die cursussen nederlands leren vooral en soms uitsluitend informele taken bij voorbeeld het bovenvermelde praatje met ve rt rekken van behoeften de buren aanstippen als het om hun behoeften gaat terwijl ze om de haverklap wie een tweede of een derde taal leert zal bij hun leerkracht komen aankloppen met dat doen vanuit een bepaalde behoefte die een of ander onbegrijpelijk formulier de behoefte houdt in wezen in dat de taalleer behoeften zoals die door de leerder worden der met behulp van de te leren taal bepaal uitgesproken kunnen dus drastisch ver de taken tot een goed einde wil brengen schillen van zijn werkelijke behoeften het is door zich voor een cursus in te schrijven of best mogelijk dat een leerder afhankelijk door op school extra veel moeite te doen van het beeld dat hij van taalleren heeft de om de doeltaal onder de knie te krijgen behoefte uitdrukt om te leren schrijven zon wenst de taalleerder van het struikelblok dat der fouten terwijl diezelfde teerder eigenlijk de taal in het verleden was een hulpmiddel vooral taal nodig heeft om op de bouwwerf voor de toekomst te maken mee te kunnen draaien het probleem is echter dat iedere cursist of grosso modo vallen de behoeften die voor iedere leerling zijn eigen hoogst individueel een taalleerder als communicatief relevant pakket aan behoeften naar die cursus of kunnen worden omschreven uiteen in sub les meebrengt het gevaar bestaat dan ook jectieve en objectieve behoeften sub dat de leerkracht met de keuze van zijn jectieve behoeften kunnen worden afgeleid onderwerpen en zijn didactische aanpak uit de uitingen van de leerders zelf veelal kortom met zijn onderwijs een aantal van zijn taalleerders zich echter van deze zijn cursisten teleurstelt wie als allochtoon behoeften niet bewust en moeten ze wor 24 jaargang nummer 5 mei juni 1995 den achterhaald door gerichte en diep taken processen gaande vragen te stellen objectieve elementen behoeften daarentegen zijn vast te stellen op basis van identificatiegegevens van om een bepaalde taak te kunnen uitvoeren potentiele leerders ze komen in wezen moet iemand telkens een proces doorlo neer op de talige eisen die verbonden zijn pen in eerste instantie moet hij een aantal met die situaties waarin de taalleerders in dingen plannen vervolgens moet hij de kwestie ter ec htkomen uiteraard kunnen de taak uitvoeren en die ten slo tte evalueren beschrijvingen van beide soorten behoe ften een voorbeeld om een drankje te kunnen mekaar overlappen op de praktische bestellen moet iemand eerst op de kaart kij moeilijkheden die het inventariseren van de ken wat er te drinken valt en beslissen wat subjectieve en objectieve behoe ft en van hij wil drinken een beginnend taalleerder een bepaalde doelgroep met zich mee kan dan even nadenken hoe hij zijn drankje brengt gaan we in deze inleiding echter niet zal bestellen beleefdheid begrepen wor dieper in er wordt een apart hoofdstuk in den en dergelijke zullen hierbij betrokken dit boek aan gewijd worden daarna zal hij de ober roepen en het gewenste drankje bestellen al s de ober essentieel in d it kader is dat wie een cursus dat drankje dan ook daadwerkelijk serveert nederlands opzet voor welke doelgroep zal de uitvoering van de taak positief wor ook steeds zou moeten uitgaan van een den geevalueerd dergelijke inventaris de praktijk wijst echter uit dat dit in het verleden niet altijd het geval tijdens dit proces maakt diezelfde persoon is geweest tot op heden zijn zowel subjec gebruik van verschillende taalelementen tieve en objectieve behoeften nog te hiermee bedoelen we onder andere woor schaars in kaart gebracht en als gevolg den grammaticale constructies tekst en daarvan inspireren vele onderwijsinstellin taalgebruiksregels hoe begin ik een gen zich bij het formuleren van de doelstel gesprek hoe kan ik iemands aandacht krij lingen van hun taallessen nog veel meer op gen gebruik ik je of ge en taalhan hun eigen didactische achtergrond dan op delingen een verzoek uitdrukken bevesti de eigenlijke behoeften van hun taalleer gend antwoorden twijfel uitdrukken zich ders daarmee leggen ze echter vaak excuseren vreugde uitdrukken toestem onbewust een hypotheek op het succes ming verlenen schematisch gee ft dit van hun onderwijs het volgende model taken proces taalelementen drankje bestellen plannen woorden krant lezen uitvoeren taalhandelingen brief schrijven evalueren grammatica enz tekstregels het wat datgene wat de teerder aan taal niveau van de taken we willen in eerste moet beheersen om te kunnen functioneren instantie dat een anderstalige dingen met situeert zich in de eerste plaats op het taal doet en niet dat hij bepaalde dingen mei juni 1995 nummer 5 24 jaargang va kent of weet over die taal we streven er bij pas op het moment dat zij in het basis en voorbeeld naar dat een teerder een formu secundair onderwijs plots wel worden lier kan invullen om een postchequereke geconfronteerd met expliciet regelonder ning te openen althans als dat tot zijn wijs behoeften behoort we streven er niet naar dat hij kennis kan etaleren over de plaats van de werkwoorden of de negatie vormen analytisch en synthetisch die in dat formulier voorkomen de doelstel lingen van een taalles drukken we dan ook wat processen van natuurlijke taalverwer uit in termen van de taak of taken die de ving ons leren is dat vertrekken van taken cursisten op het einde van die les moeten niet alleen het gewenste uitgangspunt is bij kunnen uitvoeren eerder dan in termen van het vastleggen van de doelstellingen van de kennis van bepaalde taalelementen die taalonderwijs maar ook bij het beantwoor hij daarvoor nodig heeft den van de didactische vraag hoe we die doelstellingen kunnen bereiken taalleerders dit laatste is niet zo vanzelfsprekend als het leren niet alleen een taal om bepaalde taken misschien mag klinken zo heeft het vreem te kunnen uitvoeren ze leren een taal ook de talenonderwijs jarenlang de kennis van door die taken uit te voeren afzonderlijke taalelementen en in het bij zonder van grammaticale regels als doel vertrekken van taken bij het bepalen van stelling vooropgezet basisfilosofie was hier doelstellingen en het kiezen van didactische dat een teerder eerst moest weten hoe een werkvormen noemen we een analytische bepaalde regel eruit zag herinner u i benadering vertrekken van het proces of accord du participe passe vooraleer hij van de taalelementen noemen we een syn deze in de praktijk kon omzetten bij het uit thetische benadering bij een analytische voeren van communicatieve taken bij die aanpak ga je van het geheel naar de delen transfer blijken echter de grootste moeilijk je vertrekt van zinvolle contexten je laat heden te ontstaan het merendeel van de de leerder taken uitvoeren en als lesgever vreemde taalleerders lijkt maar nauwelijks in stuur je bij en daal je af tot het niveau van staat en bereid te zijn om een grammatica de elementen indien dat nodig blijkt te zijn le regel perfect te hanteren als het op meer in een analytische benadering ligt de nadruk spontaan taalgebruik aankomt op de betekenis van de gehanteerde taal en niet op de vorm het gaat er vooral om als we in dit verband een sprong naar eer dat leerders door middel van taal weten te ste taalverwerving maken merken we dat bereiken wat ze willen of moeten bereiken kinderen al zeer vroeg in staat zijn om een zelfs als op het vlak van de correcte vorm resem grammaticale regels nagenoeg per daarvoor soms wat oneffenheden door de fect toe te passen zonder ooit expliciet vingers moeten worden gezien dat neemt grammatica onderwijs van hun ouders te echter niet weg dat er op bepaalde hebben gekregen eerste taalverwervers momenten in het proces bij de vorm van de maken zich een regel en alle uitzonderin boodschap dus bij bepaalde taalelemen gen die eraan vastkleven eigen door die ten kan of moet worden stilgestaan regel te gebruiken bij het uitvoeren van alle indien het voor de uitvoering van een daagse talige taken dit geldt trouwens ook bepaalde taak noodzakelijk is dat de leer voor tweede taalleerders die op een natuur ders een bepaalde grammaticale regel juist lijke wijze dat wii zeggen buiten enig klas kunnen toepassen kan met de hele klas of verband om de doeltaal verwerven het enkel met diegenen die het moeilijk hebben bovenvermelde transfer probleem stelt zich met die regel de nodige aandacht aan dit voor natuurlijke taalleerders dan ook maar vormaspect worden besteed op dat 24 jaargang nummer 5 mei juni 1995 d1 moment wordt de kennis van die grammati gebruiken bij een analytische aanpak daar cale regel immers zo relevant en zo belang entegen vloeit het verwerven van elementen rijk en bestaat er bovendien zo n duidelijke automatisch en voor een groot gedeelte link tussen de regel en zijn toepassing in onbewust voort uit het succesvol u itvoeren een bepaalde talige taak dat de kans zeer van de taak de taalleerder verwerft bijvoor groot is dat de leerder die bepaalde taal beeld de vorming van de ve rl eden tijd ener kennis perfect zal weten toe te passen zijds door te begrijpen wat anderen hem over het verleden willen duidelijk maken in een synthetische aanpak ga je van de anderzijds door zelf op een begrijpelijke delen naar het geheel je vertrekt van het manier te vertellen wat hij gisteren hee ft stapgewijs leren van woorden of grammati gedaan of wat er gisteren is gebeurd kort ca waarna je verbindingen leggen naar de om door veelvuldig receptief en produktief taken bij een synthetische benadering moet gebruik te maken van verleden tijdsvormen de teerder dus meestal zelf de transfer van in zinvolle communicatieve contexten de elementen naar de taken maken hij moet zelf ieren om geleerde taalelementen in we kunnen het model nu als volgt aanvul allerlei taalsituaties te kunnen toepassen en len taken proces taalelementen drankje bestellen plannen woorden krant lezen uitvoeren taalhandelingen brief schrijven evalueren grammatica enz tekstregels synthetisch analytisch hierbij moeten we nog aanstippen dat ana een klas leerlingen van het hoogste jaar van lytisch en synthetisch geen echte tegenge het basisonderwijs of van het eerste jaar stelden zijn maar eerder twee polen op een secundair onderwijs krijgt een spannend continuum analytisch en synthetisch den verhaal te lezen rond een detective die in ken sluiten mekaar niet per definitie uit in een luguber kasteel op zoek is naar een de volgende paragraaf wordt dit met een schat in elke kamer die hij binnenstapt concrete toepassing geillustreerd heeft hij een aantal keuzemogelijkheden maar slechts een van die mogelijkheden leidt hem verder naar de schat de andere pedagogische taken mogelijkheden hebben voor de detective kwalijke gevolgen de leerlingen worden in om al het voorgaande duidelijker te maken groepjes verdeeld zij krijgen de opdracht geven we hieronder een voorbeeld uit de het verhaal te lezen en bij elke kamer een onderwijspraktijk balans op te maken van de daden die de mei juni 1995 nummer 5 24 jaargang detective kan stellen en de gevolgen van interessant zijn dat de motivatie om ze uit te die verschillende mogelijkheden op basis voeren als het ware is ingebakken van die balans van oorzaken en gevolgen moeten de groepen dan telkens beslissen het belang van motivatie bij het gestuurd wat de detective in die bepaalde kamer leren van een taal kan moeilijk overschat moet doen uiteindelijk komt het er voor worden wie niet geinteresseerd is in wat elke groep op neer zoveel mogelijk goede de leerkracht hem tracht te vertellen of wie keuzen te maken en zich op die wijze te teksten op zijn bord krt die hem weinig profileren tot uitstekende assistent detecti boeien zal nauwelijks moeite doen om al ves dat taalaanbod te begrijpen wie in een les het gevoel heeft dat zijn persoonlijke mon op het einde van zulk een opdracht wan delinge bijdrage er toch niets toe doet zal neer de detective bij de schat is aangeko wijselijk zijn mond houden of zijn antwoor men zullen de leerlingen bijna spelenderwij den beperken tot hele korte zinnetjes een ze de begrippen oorzaak en gevolg leerkracht die door zijn aanpak de verworven hebben essentieel is echter dat leerling cursist tot ongeinteresseerde luiste dit verwervingsproces ingebed zat in het raar maakt in plaats van tot weetgierige uitvoeren van een voor leerlingen van 12 a deelnemer aan de communicatie over 14 jaar interessante en intellectueel uitda dracht zal vaak meer passiviteit oogsten gende taak samen beslissen wat de detec dan hem lief is tive in de verschillende kamers van het kas teel moet doen deze uitdagende taak werd pedagogische taken hebben naast een dus eigenlijk in het leven geroepen om alle motivationeel ook een uitgesproken didac leerlingen een goede reden te geven om tisch aspect hoe interessant een taak ook rond de begrippen oorzaak en gevolg mag zijn het is voor een leerkracht niet actief bezig te zijn uiteraard biedt een der altijd even makkelijk om zevenentwintig gelijke taak de kans om nog meerdere taalleerders tegelijkertijd aan het werk te begrip pe n aan te bieden we noemen zulk zetten en te houden het komt er dan ook een taak een pedagogische taak precies op neer om zoveel mogelijk garanties in te omdat het niet meteen het soort taak is bouwen dat alle leerders een actieve rol krij waarmee de leerders in de buitenwereld gen toebedeeld in het uitvoeren van de zullen worden geconfronteerd tenzij ze cri taak tegelijkertijd moet ervoor gezorgd minologie gaan studeren of avontuurlijk worden dat iedere afzonderlijke taalleerder aangelegd zijn maar die een interessant en zoveel mogelijk uit de taak weet te halen intellectueel uitdagend scenario biedt voor de taak moet zo worden uitgewerkt dat de het uitvoeren van andere vaak minder inte opbrengst qua taalverwerving voor iedere ressante talige taken individuele leerling maximaal is een taak als die in het voorbeeld biedt de mogelijkheid taalleerkrachten hoeven uiteraard niet altijd om groepswerk op te zetten op die manier uit te pakken met pedagogische taken in kunnen alle leerlingen tegelijk aan het werk het reguliere maar zeker in het volwasse worden gezet en kan tussen de taalleer nenonderwijs zal de afstand tussen de ders veel interactie worden losgeweekt taken waarmee de cursisten in de les wor interactie tussen leerders onderling blijkt den geconfronteerd en de taken die zij in immers bevorderend te werken naar taal de buitenwereld krijgen te verwerken vaak verwerving toe miniem zijn punt is dat aan een pedagogi sche taak steeds een belangrijk motivatio de interactie zou bij deze opdracht nog neel aspect verbonden is de taak moet zo kunnen worden geintensifieerd indien elk lid relevant spannend grappig uitdagend of van een groepje slechts een stuk van de 24 jaargang nummer 5 mei juni 1995 informatie over de keuzemogelijkheden van kracht een uiteenze tt ing geeft van wat die de detective krijgt leerling a zou bijvoor begrippen precies betekenen verwerven de beeld weten wat er gebeurt indien de leerlingen die betekenis al doende het syn detective in de badkamer de waterkraan thetische aspect werken rond afzonderlijke openzet terwijl leerling b alle informatie taalelementen gaat als het ware op in de over het kastje boven de spiegel krijgt toe analytische opzet van de gekozen werk gespeeld en leerling c informatie heeft over vorm het uitvoeren van een uitdagende het scheerapparaat dat naast het bad ligt taak het is op die manier dat taalonderwijs op die manier zijn de leden van de groep taakgericht onderwijs wordt taalleerders wel verplicht om met elkaar in interactie te verwerven een taal door communicatief treden en zeer intens naar elkaar te luiste relevante taken uit te voeren waarbij het ren ze hebben immers belangrijke informa gebruik van de doeltaal noodzakelijk is tie uit te wisselen taalleerders verwerven al doende de vaar digheid om aan de talige eisen die zij zich het bovenstaande voorbeeld maakt ook zelf stellen en die de omgeving aan hen duidelijk dat bij taakgericht onderwijs de stelt tegemoet te komen taakgericht verschillende vaardigheden vaak geinte onderwijs is dus direct in haar aanpak het greerd aan bod komen net zoals in natuur gaat ervan uit dat wie wil leren zwemmen lijke interactie behelst het uitvoeren van best meteen het water in kan in plaats van taken immers vaak dat een taalleerder eerst nog een vier uur durende uiteenze tt ing zowel spreekt als luistert zowel schrij ft als te krijgen over de bewegingen van de spie leest dat neemt uiteraard niet weg dat het ren de wet van de zwaartekracht en de onderscheiden van de vier vaardigheden ideale temperatuur van het water met name bij het beschrijven van behoef ten nuttig kan zijn tevens toont het voorbeeld aan dat er bin von werkgroep nt2 nen taakgericht onderwijs wel degelijk rond p a agnes leysen bepaalde elementen in dit geval de moeilij uia didactiek en kritiek ke begrippen oorzaak en gevolg gewerkt universiteitsplein 1 kan worden maar in plaats dat de leer 2610 witrijk mei juni 1995 nummer 5 24 jaargang