Taakgericht taalonderwijs: een onmogelijke taak?

recensi e wijs theoretische uitgangspunte n lichten piet van averm ae t e n kris van de n b ra n de n de belangrijkste beginselen van een taakgeri chte didactiek toe bij taakge ri cht taalonderwijs herman giesbers gaat het er in de eerste plaats om de doel s tel lingen te bepalen vanuit taken die voor de taakgericht taalonderwijs teerder relevant zijn daarnaast wordt ook de didactiek en de selectie van taalelementen een onmogelijke taak woorden zinsconstructies taalgebruiksregels t a alhandelingen etcetera door dit p ri ncipe van re levantie bepaald deze keuze voor whole tasks beteke nt dat taakge ri cht onderwijs analytisch is de teerder wordt vanuit het von werkgroep nt2 taakgericht taalonder geheel van de taak gecon fronteerd met de wijs ee n o nm ogelijk e taak antwerpen deume pro c esmatige kanten e rvan het plannen uit wolt er s plan ty n 1996 2 6 7 blz isbn 90 301 vo e ren en evalueren van zijn activit e iten 0759 6 54 5 bef te beste llen bij uitgeverij daarbij wordt hij geacht automatisch en voor wolters plantyn santvoortbeeklaan 21 25 een groot gedeelte onbewust relevante taal zioo deurne belgi e elementen te verwerven dit analytische aspect is dan ook meteen een belangrijk verschil met andere vormen van communica voorzover ik kan overzien zijn e r nog nau tief taalonderwijs waari n eerst taalelementen welijks of geen boeken over taakge ric ht taal geinstrueerd worden die nodig zijn voor een onderwijs in het nederlands verschen e n en bepaalde communicatieve taak om pas dan het i s dan ook een goed initiatief geweest van t e erders d e betreffende taak te laten uitvoeren de vlaamse von werkgroep nt2 om een synth etisch taalonderwijs anders gez egd aantal artikelen over dit onderwerp te bund e taakge ri cht taalonderwijs is ook communica len in taakge richt taalonderw ijs ee n onmogelijke tief taalonderwijs maar communicatief taal taak onderwijs is niet per se taakge ri cht onderwijs d e basis voor dit initiatief gaat terug op tot slot wijzen de auteurs op d ri e belangrij twee studiedagen van de werkgroep over ke aspecten voor het doen slagen van taak mate ri aalverkenning en werkvormen voor gericht taalonderwijs het onderwijs nederlands aan anderstaligen het onderwij s de take n moet e n voor teerders geinspireerd door angelsaksis c he liter a tuur motivere nd zijn we rd als vervolg op deze studiedagen een g eslaagd taakgeric ht onderwijs is gebaat bij taakgeri chte visie op taaldidactiek ontwikkeld het a ctiveren van a ll e teerders veelal door en ontstond het idee om rond deze ontwik uitgekiende vormen van groepswerk k elingen een boek samen te ste llen er moet voor de teerder wat te leren zijn er onder de hierboven verm elde titel is dit moet een zekere kloof zijn tu s sen de taalvaar boek in 1 996 verschenen een boek dat digheid van d e teerder en de taalvaardigheid beoogt het waarom het wat en vooral h e t die voor de taak vereist is hoe p 2 van een taakgeric hte aanpak te laten zien en een boek dat een bruikbaar teksten bo ek voor mensen in het veld p 3 wil zijn het waarom en vooral ook het hoe van motiverende opdrachten en activerende werk opbouw vormen wordt uitstekend naar voren gebracht door nora bogae rt en gr eet goossens in taakge richt taalonderwijs bes taat uit een inlei hoofds tuk 2 een hekel aan lezen taak ding gevolgd door tien afzonderlijke hoofd geric ht werken met teksten zij verkenn en stukken de mogelijkheden van taakg eri cht werken bij in het eerste hoofdstuk taakge ri cht onder het lezen van teksten en geven en pass an t 374 moer 1997 6 goede voorbeelden van hoe door het p ri ncipe direc t e instructiemethode n als vi sualis eren of van verde elde informatie te komen tot twee vertalen bij doelwoorden echter dienen voudig coopera ti eve werkvormen werkvormen werkvormen waa ri n over b e tekenisgeving van waarbij leerlingen niet alleen in de eindfase van woorden onderling onderhandeld kan wor een opdracht samenwerken maar ook in de den een belangrijke rol te spelen voorb ereidende fase n heidi d e niel gaat in hoofdstuk 3 de zin beginnende teerder s van het woord woordenschat in een taak geri cht e aanpak in op taakge ric ht woorden ann de schryver kiest een ander perspectief schatonderwijs en wijst in dit verband ook op in hoofdstuk 4 uit de school geklapt p ri ncipiele verschill en met thematisch woor taakge ri cht werken met hogergeschoolde denschatonderwijs zij laat onde r andere zien beginners zij beschrijft haar eigen lesprak hoe in een taakgeri chte benade ri ng woorden tijk nt2 en evalu e ert in hoeverre deze al dan schatke nnis teruggebrac ht wordt tot waar het niet taakgeri cht genoemd kan worden zo thuis hoo rt woorden kennen is geen doel op laat zij zien hoe via een proces van proberen zich ma ar dient om een hoger do el te en evalueren een bestaande lespraktijk langza bereiken bijvoorbeeld veiligheidsvoorsch ri f merhand zonder van de ene op de andere ten op je werk goed kunnen interpreteren dag radicaal te veranderen kan evolueren relevante doelwoorden en dat is nie t het naar taakge ri cht taalonderwijs zelfs bij onder zelfd e als a ll e mogelijke woorden rond een wijs aan beginnende teerders van het neder thema verzamelen mo e ten dan ook gese lands mantiseerd geconsolideerd en herhaald wor ook hoofdstuk 5 taken van nul af aan den in contexten taken die er voor de taakgericht werken met beginnende leer teerder toe doen terwijl incidenteel te leren ders informee rt over de mogelijkheden van woorden of woorden die makkelijk concreet h e t inzetten van taken in de eers te fasen van te maken zijn vaak beter aa n te leren zijn via het leren van het nederlands als tw eede taal 1997 6 moer 375 aan de hand van een groot aantal praktische wingsonderwijs in de discussie over het voorbeelden bespreken hil de broekaert goe expliciet danwel impliciet verwerven van dele duran en ch ri stine mechelmans de vormaspecten van taal pleit de auteur e rv oor voorwaarden voor taakge richt taalonderwijs uit te gaan van een wisselwerking tussen in de periode van eerste opvang en bieden ze explic iete en impliciete kennis expliciete een overzicht van geschikte taken voor deze kennis over het taalsysteem leidt niet per periode definitie tot een goed gebruik van de taal heel praktisch geri cht is ook hoofdstuk 6 structuur maar niet all e verschijnselen van ieder zijn zeg werkvormen om productie het taalsysteem zu ll en impliciet verworven van taall eerders te bevorderen waa ri n kri s worden sommige lastige of minder frequen van den branden all ereerst uitgebreid en te verschijnselen zull en expli ciet aangeboden concreet ingaat op de problemen en de moeten worden maar zu llen dan vervolgens mogelijkheden van de werkvorm bij uitstek verder verwerkt moeten worden in toepas om taalproductie te bevorderen het werken singsge ri chte activiteiten aan de hand van in groepjes gevolgd door beschouwingen een en dezelfde tekst licht kuiken ve rvolgens over respectievelijk discussies klassikale en in concrete voorbeelden over tekstcohesie individuele taken en productieve opdrachten vraagconstructies en verleden tijd toe hoe dit met audiovisueel mate ri aal in taakgeri chte opdrachten vorm zou kunnen krijgen t aalbe schouwin g taalvaardigheid toetsen de hoofdstukken 7 en 8 gaan ieder op hun eigen wijze in op taakge ri cht taalonderwijs in taakgericht taalonderwijs impliceert uitgaan relatie tot het onderwij s in de vorm de van motiverende liefst aan de realiteit ont structuur van taal leende taken waarbij kennis en verwerving in op zoek naar de wereld achter taal van elementen uiteindelijk dienen te leiden taalbeschouwing binnen een taakge ri chte tot taalvaardigheid zo n uitgangspunt dient aanpak geeft koen van gorp zijn taakge ook gevolgen te hebben voor de manier ri chte visie op wat hij zo fraai het grote waarop in de klas getoetst wordt immers de broe rtje v an grammaticaonderwijs p 172 voortgang in taalvaardigheid dient getoetst te noemt van gorp formuleert vier kenmerken worden en niet bijvoorbeeld kennis van van taalb e schouwingsonderwijs taalelementen catia cucchiarini en koen dit onderwijs moet van gebru ik naar be jaspaert gaan in hoofdstuk 9 tien voor taal schouwing gaan toetsen van taalvaardigheid uitgebreid in op het moet leiden tot inzicht in plaats van tot de gevolgen van deze uitgangspunten voor kennis over taal taalvaardigheidstoetsen naast algemene infor het dient een ce ntrale plaats in te ruimen voor matie over de vele ins en outs van taaltoetsen beschouwingen over de relatie tus s en talig geven zij vooral ook praktisch bruikbare handelen en het effect daarv an aanwijzingen en tips voor het construeren het dient inductief onderwijs te zijn via van toetsen door de leerkracht in haar zijn zelfontdekkende en probleemoplos sende ta klaspraktijk ken ve rvolgens schetst hij vier fasen waarlangs taakgeri cht taalonde rwijs wordt afgesloten met een taalbeschouwingsactiviteit zou kunnen een hoofdstuk van piet van avermaet een verlopen en gaat hij in op de rol van de innige omhelzing tussen de les en de wereld leerkracht op incidentele taalbeschouwing en daarbuiten de rol van de leerkracht in taak op taalbeschouwing en meertaligheid ge richt onderwij s dit tiende hoofdstuk biedt veel meer dan de titel doet vermoeden in folke rt kuiken behandelt in hoofdstuk 8 feite brengt van avermaet de verschill ende voor d e vorm grammatica binnen een lijnen die in de voorgaande hoofdstukken taakge ri chte aanpak het grammatica onder uitgezet zijn bij elkaar en stimulee rt de lezer wijs het kleine broe rtje van taalbeschou met hem mee te denken over de voors e n 3 76 m oe r 1997 6 tegens van taakge ri cht taalonderwijs over de dat het niet eenzijdig ge richt is op een vorm mogelijkheden van deze aanpak maar ook van onderwijs het basisonderwijs en het over de mogelijke problemen bovendien voortgezet onderwijs komen aan bod maar brengt hij nog een aantal issues naar voren die ook het opvangonderwijs voor anderstaligen in voorgaande hoofdstukken nog niet of en de volwasseneneducatie nog belangrijker minder expli ciet naar voren waren gebracht in dit verband is waarschijnlijk dat de inhoud zoals het geb ru ik van de brontaal in de klas van elk artikel uitstijgt boven de onderwijs hoe over te gaan naar taakgericht onderwijs soort waaraan het min of meer toeva ll ig andere werkvormen dan groepswerk etce opgehangen is wat in hoofdstuk 3 gezegd tera wordt over woordenschatonderwijs in de volwasseneneducatie is ook relevant voor inspirerend andere vormen van onderwijs en de hoofd stukken over taalbeschouwing of toetsing zijn uit het voorgaande is al tussen de regels door niet alleen relevant voor het basisond e rwijs op te maken dat ik taakgericht taalo nd erwijs bovendien voorzover dat nog niet duidelijk een goed boek vind mocht zijn geworden beperkt het belang van de vlaamse von werkgroep nt2 is er in het boek zich zeker niet tot het onderwijs geslaagd een evenwichtige bundel a rtikelen nederlands als tweede taal integendeel de samen te ste llen over een voor het neder taakge ri chte visie ri cht zich nu juist op het landse taalgebied nieuwe visie op taaldidac totale onderwijs nederlands tiek en dat ondanks het feit dat het hier inclusi e f de inleiding gaat om elf hoofd ben ik nu bekeerd tot taakge richt taalonder stukken ge s chreven door dert ien verschill en wijs zijn er geen vragen all erminst taak de auteurs gericht taalonderwijs roept genoeg vragen op de evenwichtige kwaliteit die het boek bijvoorbeeld over de haalbaarheid van bepaal uitstraalt is terug te voeren op een aantal de voorstell en of de uitvoerbaarheid van factoren a ll ereerst zijn alle auteur s erin sommige voorbeelden e n ook de sc hrijvers geslaagd helder duidelijk en in een prettig van het eerste hoofdstuk ontkomen soms niet leesbare stijl te schrijven daarbij wordt de aan een li chte overmaat aan missionaire bevlo leesbaarheid maar meer nog de bruikbaar genheid die wel vaker te constateren is bij heid van het boek vergroot doordat a lle adepten van een nieuwe visie maar het hoofdstukken ook het eerste over theoreti aardige is nu juist dat e r dan her en der in het sche uitgangspunten of het negende over een boek voldoende aangrijpingspunten liggen taai onderwerp als to ets e n royaal voorzien voor bezinning en genuanceerde be sc hou zijn van goede en praktis che voorbeelden wingen onder andere maar niet a ll een daar sommige e rvan heb ik bijvoorbeeld meteen in de hoofdstukken van ann de schryver of in mijn eigen praktijk als docent nt2 voor van piet van avermaet beginnende teerders kunnen toepa ss en en kort g ezegd voor e e nieder die geinteres toetsen daarmee maakt het boek een belang seerd is in taakge richt taalonderwijs en zich rijke claim uit de inleiding ru imschoots waar daar se ri eus op wil bezinnen is taakgericht namelijk bruikbaar will en zijn voor mensen taalonderwijs een onmisbare leidraad in het veld een sterk punt van dit boek vind ik verde r tot slot nog twee heel minieme kri tiekpunt jes omdat dat immers zo hoo rt h et omslag reacti e met zijn lichtbru ine gedateerde kleur is in tegenste ll ing tot de inhoud allerminst in spire b lansdaal docent mavo havo vwo rend en het oubo llige gebruik van gedachte de leerkracht is altijd al bezieler organisator puntjes in veel hoofdstuktitels wekt te veel en ondersteuner geweest maar daarnaast associaties met bouquetreeksromannetjes het zou hij ook soms de rol van weg baner i s maar dat u he t w eet voorbeeldleerder en vooroploper moeten hebben 1997 6 moer 377