Taal anders evalueren in de klas

3 taal anders evalueren in de klas sara gysen in het taalonderwijs wordt bij de term evaluatie nog steeds meteen in de richting van traditionele toetsen gedacht vraag aan tien leerkrachten hoe ze de taalontwik keling van hun leerlingen in kaart brengen en gegarandeerd antwoorden er negen door te toetsen natuurlijk met traditionele toetsen bedoelen we in dit artikel toet sen die beogen na te gaan hoe het staat met de taalvaardigheid van een leerling op een welbepaald moment tijdens het schooljaar de toetsen worden vaak klassikaal afgenomen en de leerling zelf heeft nauwelijks tot geen aandeel in het proces van evalueren of beoordelen de evaluatie gebeurt over het hoofd van de leerling heen bovendien meten de toetsen een status questionis van de vaardigheden van een leerling en leveren ze geen informatie op over het leerproces zelf dat evalueren gelijk staat met het afnemen van dit soort toetsen bewijst ook het gretig aankopen en gebruiken van gestandaardiseerde toetsen die instituten op de markt brengen ter ondersteuning van het onderwijs evenzo manen uitgeverijen hun methode schrijvers aan achter elk hoofdstuk kant en klare toetsen op te nemen met het oog op goede verkoopscijfers traditionele toetsing blijkt vandaag de dag dus het over grote deel van evaluatie in het taalonderwijs uit te maken colpin gysen te ver schijnen ochtans kan het anders en meer verschijnen van leerkrachtboeken en over nog anders evalueren blijkt op zichtswerken brown hudson 1998 heel wat vlakken hoge ogen te kun genesee upshur 1996 rea dickins nen gooien zeker in het licht van 2001 en de invoering van een europees de op gang zijnde onderwijsvernieuwin taalportfolio voor jonge taalleerders in ver gen waar de leerling zelf centraal staat en schillende landen zoals frankrijk ciep interactie en zelfreflectie kernbegrippen 2000 het verenigd koninkrijk cilt 2001 vertegenwoordigen dochy e a 2002 van en nederland slo 2002 op het taalport den branden 2004 evalueren als onlos folio komen we later in dit artikel terug makelijk deel van onderwijs bultynck 2004 colpin gysen te verschijnen zou dus interactie tussen beoordeelde leerling en beoordelaar leerkracht moeten bewerk stelligen en het inzicht van de leerder in het eigen leerproces vergroten ook op het internationale terrein van taalonderwijs en evaluatie wint anders evalueren gelabeld als assessment aan belang getuige het december 2004 nummer 2 34e jaargang 4 meer en meer wordt assessment binnen de gebruikt kunnen worden om anders te eva klas als belangrijkste evaluatietool gezien lueren ze observeren ze laten groepjes echter anders evalueren mag niet zwart wit projecten uitvoeren ze laten leerlingen afgezet worden tegen traditionele toetsen elkaars werk beoordelen en doen daar verschillende deskundigen die op het terrein om niets met de informatie ervan ook niet van het anders evalueren reeds heel wat naar de leerder toe om feedback te geven expertise vergaarden en daarvoor door over het proces of om aan te geven waar hij gaans termen als alterna staat ten aanzien van tussendoelen eind tief of breed evalueren termen of de andere leerlingen in de klas en leerkrachten hanteren stellen assen al helemaal niet naar andere betrokkenen beseffen vaak niet en continua voor die aan zoals ouders en schoolteams eens dat werk geven waarin traditionele vormen die ze in toetsen van andere evalu dit artikel wil daarom een breekijzer zijn hun onderwijs atievormen verschillen zij doorspekt met voorbeelden uit het leven in reeds invoerden benadrukken ook dat eva de klas gegrepen maar laten we eerst een ook gebruikt luatievormen waarvan een aantal van de assen en continua samen kunnen worden toets er een is en een brengen en die gebruiken als kapstokken om anders te portfolio een andere zich om de voorbeelden van andere evaluatie evalueren meer naar links dan wel vormen aan op te hangen meer naar rechts op elk van die assen bevinden bultynck 2004 vanhoof van petegem assen en continua 2004 van petegem vanhoof 2002 alterna tieve evaluatievormen zijn geen in vonk 34 1 stellen vanhoof van kwestie van alles of niets maar van grada petegem de volgende assen voor om het ties schrijven vanhoof van petegem in vernieuwende van alternatieve evaluatie vonk 34 1 p 8 evaluatie vormen mogen vormen aan te geven figuur 1 in geen geval in hokjes worden geplaatst op de as aangepastheid bekijken de van groot belang is steeds dat over het auteurs of de evaluatietaak aangepast is doel het waarom van de eva luatie en de aan de voorkennis capaciteiten oplossing doelgroep nagedacht wordt en dat in func stijlen enz van de verschillende leerlingen tie daarvan voor de meest geschikte evalua integratie evaluatie en instructie verwijst tievorm wordt gekozen naar de mate waarin evaluatie een onder deel van het onderwijs zelf vormt waarbij helaas geven leerkrachten dikwijls aan en het leren door evaluatie ook begeleid en dat is begrijpelijk dat andere vormen van geoptimaliseerd wordt met constructiege evaluatie in hun klaspraktijk meestal niet richtheid stelt men vast in hoeverre de eva mogelijk zijn het is te tijdrovend of te inge luatievorm zich richt op het evalueren van wikkeld ze hebben er meer kennis voor vaardigheden metacognities en attitudes nodig ze weten niet goed hoe de informatie eerder dan op reproductie van kennis erdoor verkregen te interpreteren anders levens echtheid kenmerkt de authenticiteit evalueren zorgt voor chaos in de klas ze van de evaluatietaak en de aansluiting ervan dreigen orde te verliezen of leerkrachten bij taken in de realiteit betrokkenheid van beseffen vaak niet eens dat werkvormen die de leerlingen ten slotte wijst op het feit dat ze in hun onderwijs reeds invoerden ook de leerlingen actiever deelnemen aan het 34e jaargang nummer 2 december 2004 5 figuur 1 continua richting alternatieve evaluatievormen uit vanhoof van petegem 2004 aangepastheid integratie evaluatie instructie traditionele alternatieve constructiegerichtheid evaluatie evaluatie levensechtheid vormen vormen betrokkenheid van de leerlingen evalueren dat kan voor tijdens of na de gende vier assen om taalevaluatie vanuit eigenlijke evaluatie samen vaststellen van een bredere hoek te bekijken en dus ook criteria zichzelf beoordelen mee reflecteren andere vormen van evaluatie naast toetsen over resultaten een plaats te geven figuur 2 je schuift als het ware met deze aspecten als handvatten bultynck 2004 beschrijft in haar artikel over een as van beperkter naar breder wie a zegt moet ook b zeggen de vol aldus bultynck figuur 2 bredere evaluatie schuiven op vier assen uit bultynck 2004 bredere evaluatie schuiven op vier assen eenmalige moment tijd doorheen de tijd opname verschillende momenten leerkacht betrokken beoordelaars taalleerder zelf en leerkracht taalvaardigheid aard verzamelde informatie leerproces en taalkennis factoren als cognitie kennis v d wereld strategieen manier van verzamelen observeren registreren of van informatie taakuitvoering video opname geslaagd is of niet gesprekken logboek december 2004 nummer 2 34e jaargang 6 de aspecten en invalshoeken die we op informatie bij laatstgenoemde kunnen we de deze assen en continua terugvinden ver kenmerken constructiegerichtheid en levens schillen natuurlijk niet volledig van elkaar zo echtheid van eerstgenoemden schuiven verwijst bijvoorbeeld betrokkenheid van de wanneer we de overlap eruit halen komen leerlingen bij vanhoof van petegem en we op basis van beide assenschema s tot betrokken beoordelaars bij bultynck naar het volgende overzicht om andere vormen hetzelfde onder aard van de verzamelde van taalevaluatie te karakteriseren figuur 3 figuur 3 kenmerken van alternatieve taalevaluatievormen kenmerken van alternatieve taalevaluatievormen 1 taalvaardigheid de evaluatietaak peilt naar taal als vaardigheid wat iemand met taal kan doen in plaats van wat iemand erover kent en sluit aan bij authentieke realistische taaltaken 2 doorheen het schooljaar de evaluatie gebeurt op verschillende momenten in de tijd resultaten worden met elkaar verbonden en brengen daardoor een proces ontwikkeling in kaart 3 evaluatie als deel van taalonderwijs de evaluatietaak is geen apart iets maar is ingebed in de taalles zelf of de taalles zelf wordt gebruikt om via observatie te evalueren 4 leerlingen als beoordelaars bij de beoordeling worden ook de leerling en of zijn klasgenoten betrokken 5 aangepastheid aan leerlingen de evaluatietaak is aangepast aan de voorkennis capaciteiten oplossingsstij len enz van de leerlingen of de taak kan op verschillende manieren uitge voerd worden om aan verschillen in voorkennis capaciteiten oplossingstijlen enz tegemoet te komen in het volgende deel geven we per kenmerk alternatieve evaluatievormen zijn geen een evaluatievorm als voorbeeld daarbij kwestie van alles of niets maar van grada verdienen evaluatievormen die meer dan ties in het achterhoofd zie boven een van bovenstaande kenmerken combi wanneer in het voorbeeld relevant en ver neren de voorkeur we houden echter helderend zullen we andere kenmerken vanhoof van petegems waarschuwing zeker aanraken 34e jaargang nummer 2 december 2004 7 voorbeelden van alternatieve taal is daarbij een middel vormelijke cor taalevaluatievormen rectheid is van minder belang zolang de begrijpelijkheid van de boodschap maar niet in taalvaardigheid meer en meer richt het gedrang komt taalonderwijs zich meer en meer richt taalonderwijs zich op op het ontwikkelen het ontwikkelen van taalvaardigheid eerder van taalvaardig dan taalkennis ook evaluatie moet hierbij heid eerder dan aansluiting zien te vinden colpin gysen taalkennis ook te verschijnen in de volgende evaluatietaak evaluatie moet uit het lager onderwijs voorbeeld 1 ligt de hierbij aansluiting focus op het overbrengen van informatie zien te vinden voorbeeld 1 de klas wordt in groepjes van twee verdeeld in elk groepje heeft de ene leerling een leeg blad papier en een potlood en de andere leerling een steekkaart met een figuur die de eer ste op zijn blad moet tekenen de leerling die moet tekenen mag de steekkaart niet zien het is dus van belang dat de leerling met de steekkaart zo precies mogelijk formuleert wat de andere moet tekenen taal vormt bij deze taak geen doel op zich de doorheen het schooljaar leerlingen moeten hierbij geen woorddefinities of grammaticaregels reproduceren maar moe een sterk in opgang zijnde evaluatievorm is het ten in staat zijn taal te gebruiken om de mede taalportfolio een taalportfolio bestaat door leerling de juiste figuur te laten tekenen de gaans uit drie onderdelen het dossier de bio evaluatie kan gebeuren op basis van de uitleg grafie en paspoort het dossier laat de leerlin van de leerling beoordeeld door de mede gen toe werk te selecteren dat bewijst wat ze leerling die moet tekenen de uitleg was heel al kunnen op talig vlak een soort best of duidelijk ik heb veel extra vragen moeten bestaande uit werkjes die ze in de klas maak stellen vooraleer ik wist wat ik moest teke ten brieven die ze schreven of bandjes waarop nen en of de getekende figuur beoordeeld ze gesprekken voeren of iets voorstellen in de door de leerling zelf de tekening op het blad biografie geven de leerders aan voor een of komt overeen met de figuur op mijn steek meerdere talen hoe en wanneer ze met die kaart dit stukje van de tekening is niet juist talen in aanraking komen of zijn geweest enkel dat heb ik niet goed uitgelegd of door de leer in de klas thuis in de buurt op vakantie via kracht tv via muziek via boeken en of tijdschriften via computerspelletjes via familie via vrienden in een andere streek of land in de biografie is er dus plaats voor het verhaal over de taal ontwikkeling het taalverhaal dit deel wordt bij december 2004 nummer 2 34e jaargang 8 jonge leerders vaak achterwege gelaten heel aantal can do s geven de leerlingen omdat het meestal met heel wat schrijfwerk aan of ze eraan voldoen voorbeeld 2 is gepaard gaat het paspoort omvat een zelf afkomstig uit het nederlandse taalportfolio inschatting qua taalvaardigheid voor een slo 2002 voorbeeld 2 uit slo 2002 in welke talen heb ik les gehad op school 1e taal luisteren nee een beetje ja ik kan mijn meester of juf begrijpen als ze iets in deze taal zegt ik kan begrijpen waar liedjes over gaan in deze taal ik kan eenvoudige gesprekjes volgen lezen nee een beetje ja ik kan eenvoudige verhaaltjes lezen ik kan eenvoudige briefjes kaarten of e mailtjes lezen spreken nee een beetje ja ik kan antwoord geven als de meester of juf mij iets vraagt ik kan iemand begroeten ik kan iets over mijzelf vertellen ik kan de weg vragen en wijzen ik kan zeggen hoe laat het is ik kan iets kopen in een winkel ik kan zeggen wat ik lekker leuk of fijn vind en wat niet ik kan zeggen waar ik woon schrijven nee een beetje ja ik kan een kort briefje e mailtje of ansichtkaart schrijven ik kan een kort verhaaltje schrijven 34e jaargang nummer 2 december 2004 9 een portfolio is een open maar geordende enkele momentopname van wat een leerling verzameling van het werk van een kind qua talig kan het gebruik van een portfolio zorgt taalvaardigheid het laat een proces van er ook voor dat de leerling zelf actief wordt ontwikkeling zien maar ook de resultaten betrokken bij zijn eigen ervan het is een document dat doorgaans taalleerproces en de eva bijgehouden wordt door de leerkracht voor luatie ervan in het portfo onderwijs en de leerling maar steeds vaker houdt de lio is ruim plaats gemaakt evaluatie gaan bij leerling hoe jong ook het in zijn bezit en voor reflectie het verza observatie hand kan hij het zelf gemakkelijk verder docu melen van bewijsmate in hand menteren met materiaal en aanvullen met riaal dat de taalvaardig reflecties het blijft daarbij echter belangrijk heid van de leerling om als leerkracht de leerling te begeleiden staaft en de zelfinschat kies een werkje waar je heel trots op bent ting is bovendien veel is er nu geen werkje dat je nog beter minder bedreigend dan het afleggen van vindt kies ook eens stukje dat je samen een toets iets wat door talloze leerlingen met een groep hebt gemaakt ook bij het wordt beaamd reflecteren over de verzamelde werken waarom vind je dit werkje zo mooi evaluatie als deel van taalonderwijs waarom vind je dit werkje nu beter dan dat hoe hebben jullie samengewerkt om heel wat gelegenheden tijdens de taalles dit werkje te maken wat heb jij vormen eigenlijk ideale kansen om te obser gedaan een leerkracht kan daarnaast veren hoe het zit met de taalvaardigheid van ook zijn eigen bedenkingen en feedback in de leerlingen en laten zelfs toe het taalleer het portfolio van zijn leerlingen opnemen proces in de diepte te bekijken het is heel omdat het uiteraard heel tijdrovend is om vaak niet nodig om taken uit te vinden of voor alle leerlingen zeker in een grote klas extra in te voeren onderwijstijd hoeft daar in detail feedback te leveren op de werkjes door niet verloren te gaan aan evaluatietijd kan ook peer feedback door klasgenoten integendeel onderwijs en evaluatie gaan bij of feedback van de ouders opgenomen observatie hand in hand worden open observatie waarbij niet op vooropge het portfolio vormt een waardevolle bron stelde criteria gelet wordt kan probleem van informatie die moet waarborgen dat de punten identificeren en opvolgen wanneer informatie ook daadwerkelijk wordt doorge een leerkracht met een logboek systema geven naar de volgende klas of school van tisch observatiegegevens bijhoudt zo kan een leerling gevalideerde taalportfolio s men bijvoorbeeld tijdens de taakuitvoering voor jonge leerders kunnen bekeken wor nagaan hoeveel en op welke aspecten een den via de website van de raad van taalleerder om ondersteuning vraagt ik europa in de bijlagen nemen we enkele begrijp de instructie niet dit stukje in de voorbeelden op van een reflectieformulier tekst begrijp ik niet ik krijg aan mijn buur voor de leerling en de leerkracht medeleer man niet uitgelegd waar hij op de platte lingen of ouders uit dochy e a 2004 niet grond moet zoeken van deze tekst kan ik alleen reflecteert een portfolio de taalontwik helemaal niets maken welke tabel moeten keling doorheen het schooljaar of vele we nemen wanneer men op verschillen schooljaren en blijft het dus niet bij een de momenten gelijkaardige taken bijvoor december 2004 nummer 2 34e jaargang 10 beeld telkens een taak waarbij de leerling na er checklisten nodig die tijdens opeen het lezen van teksten en het interpreteren volgende momenten ingevuld worden dat van tabellen grafieken gericht op vragen kan een aanduiding zijn of de leerling een moet antwoorden op die manier obser bepaald einddoel haalt of niet maar men veert kan men in kaart brengen of een leer kan ook een gradatie aangeven nog niet ling vordert doordat hij steeds minder een beetje goed aan de hand van de ondersteuning nodig heeft om de taak suc checklisten kunnen de observaties op de cesvol uit te voeren verschillende tijdstippen met elkaar gerela teerd worden om vorderingen in kaart te gerichte observatie concentreert zich meer brengen een voorbeeld van een checklist op hoe leerlingen het doen ten opzichte van met talige doelstellingen is de observatielijst een vooropgesteld criterium zoals tussen o b v referentiekader vroege tweede taal of eindtermen taal linguistische vormelijke verwerving coussement vanoost huyze vereisten taakafhankelijke criteria met s d waarvan we in voorbeeld 3 het docu betrekking tot het overbrengen van speci ment voor luistervaardigheid hebben opge fieke inhouden voor gerichte observatie zijn nomen voorbeeld 3 uit coussement vanoosthuyze s d naam luisteren datum observatie lui 1 kan een voor hem bestemde opdracht of instructie begrijpen en dat laten zien door er gepast op te reageren verbaal of non verbaal 1 1 m b t fysieke handelingen enkelvoudige opdracht dubbele opdracht kring 1 2 m b t mentale of verbale handelingen lui2 kan voor hem bestemde vragen begrijpen en dat laten klein groepje zien door er gepast op te reageren verbaal of non verbaal vrij spel 2 1 m b t zijn intenties interesses voorkeuren 2 2 m b t zijn persoonlijke ervaringen en belevingen kleuter leerkracht 2 3 m b t zijn gevoelens en die van relevante anderen interactie 2 4 m b t voorwerpen situaties in het hier en nu lui 3 kan een voor hem bestemd verhaal begrijpen kleuter kleuter 3 1 non verbale reactie interactie 3 2 verbale reactie lui 4 kan voor hem of leeftijdsgenoten bestemde monde linge informatie begrijpen en dit laten zien door er verbaal of non verbaal op te reageren 4 1 m b t concrete feiten gebeurtenissen in het hier en nu 4 2 m b t concrete voorwerpen gebeurtenissen in het daar en toen 4 3 m b t afspraken en regels in en buiten de klas 34e jaargang nummer 2 december 2004 11 observeren kan aan de hand van een weg kobi tv gysen e a 2001 dat 27 check list of observatielijst die op basis van taken op een schaal van gemakkelijk naar eigen doelstellingen en het gewenste aantal moeilijk rangschikt de opdrachten van het observatiemomenten tijdens het schooljaar instrument bestaan uit de typische hande specifiek kan worden opgesteld een meer lingen die een kleuter tijdens een schooldag gestandaardiseerd karakter krijgen men in de klas uitvoert bijvoorbeeld kan zelfs verder gaan en ook video opna dingen op plaatjes benoemen mes maken die nadien samen met de leer opdracht 24 kijk deze jongen en zijn lingen worden geanalyseerd waardoor ook mama en papa zijn aan het winkelen de leerling bij het observatieproces betrok ze doen van alles in hun kar hun hond ken wordt en eruit kan leren dat moet ech je is er ook bij toon het hondje eens ter gepaard gaan met voldoende samen voorwerpen gaan halen spraak maar ook taalgebruiksituaties buiten opdracht 4 breng mij de schaar eens de klas kunnen gelegenheden zijn om de ze ligt in een doosje op tafel taalvaardigheid van een leerling te observe blokjes stapelen ren bijvoorbeeld gesprekken tussen de opdracht 8 neem een blauw blok en leerlingen op de speelplaats vragen om een geel blok en leg ze naast elkaar informatie aan een leerkracht in de gang lijnen tekenen opdracht 23 teken drie blauwe lijnen met name productieve vaardigheden lenen naast elkaar zich in de eerste plaats tot gericht observe ren receptieve vaardigheden moeten een heel aantal opdrachten kan zelfs geob sowieso via een omweg worden geobser serveerd worden zonder dat de kleuterleid veerd er is output nodig waardoor men kan ster ze speciaal aan de kleuter moet voor nagaan of een leerling mondeling dan wel leggen zo gaat opdracht 7 na of een schriftelijk taalaanbod begrijpt want binnen kleuter talig kan duidelijk maken dat hij moet in het brein van een leerling observeren of gaan plassen en dat is natuurlijk iets wat hij alles begrijpt blijft nog steeds enkel weg kleuters wanneer ze ertoe in staat zijn heel gelegd voor futuristische films open obser snel zullen duidelijk maken wanneer een vatie echter biedt zoals hierboven aange kleuter spontaan blijk geeft aan een van de raakt de mogelijkheid om via de nood aan opdrachten te voldoen kan dat aangeduid ondersteuning vast te stellen of schriftelijke worden in de scoretabel of mondelinge input gemakkelijk begrepen wordt of door gebrek aan begrip tot een naast het gebruikmaken van momenten vraag naar ondersteuning leidt maar ook waarop taalleerders in dit geval kleuters zelfevaluatie is een geschikte manier om op sowieso tijdens de taal les taal gebruiken een directe manier na te gaan hoe de luis laat dit instrument ook toe doorheen de tijd ter en leesvaardigheid van leerlingen zich op verschillende momenten resultaten met ontwikkelt dat maken we duidelijk met elkaar te vergelijken zo wordt de scoretabel voorbeeld 4 bij leerlingen als beoordelaars het hele schooljaar gebruikt wanneer kleu ters na verloop van tijd moeilijkere opdrach voor het kleuteronderwijs meer bepaald de ten kunnen uitvoeren en dus hun taalvaar tweede kleuterklas bestaat er het kleuter digheid verder ontwikkelen is dat zichtbaar observatie instrument taalvaardig heid kort via een stijgende lijn in de scoretabel december 2004 nummer 2 34e jaargang 12 leerlingen als beoordelaars voorbeeld 4 jullie gaan een artikeltje in het frans schrijven voor een jeugdtijdschrift in wallonie het onderwerp is vrij informatie mogen jullie opzoeken in boeken op internet daarna gaan jullie kijken naar je eigen werk maar eerst gaan we nadenken over hoe zo een artikel eruit moet zien waaraan moet jouw artikel voldoen zodat het tijdschrift het zeker zal opnemen en de lezers het graag zullen lezen voorafgaand aan deze evaluatietaak uit de teksten meer verschillende woorden eerste graad van het secundair onderwijs gebruiken informatie zo duidelijk voorbeeld 4 wordt de leerlingen dus mogelijk voor de lezer formuleren de gevraagd zelf criteria te formuleren die ze na lezer meer proberen te overtuigen discussie zelf gaan toepassen op hun eigen er kan ook gepeild worden naar de taakuitvoering door de leerlingen te betrek motivatie van de leerlingen bij het uit ken bij het formuleren van de criteria en het voeren van de taak vond je de taak beoordelen wordt een groot aantal doel leuk om te doen wat vond je er min stellingen bereikt der leuk aan de leerlingen krijgen inzicht in taakver wachtingen waaraan moet een goede nog een ander belangrijk voordeel van zelf uitvoering van de taaltaak voldoen zij evaluatie zoals boven al even aangegeven zullen daardoor ook gerichter en opti is het peilen naar de ontwikkeling van maler aan de taak kunnen beginnen receptieve vaardigheden na het lezen van doordat over de criteria is nagedacht een hoofdstuk uit een boek of een artikel uit en erover is gediscussieerd maken ze een jeugdtijdschrift bijvoorbeeld kunnen de grote kans relevant te zijn en motive leerlingen op een reflectiekaart zelf aange rend te werken ven hoe die leestaak is verlopen het zijn de leerlingen krijgen een gedetailleerd tenslotte zijzelf die het best ondervinden inzicht in hun sterke en zwakke punten hoe het lezen is gegaan of ze alles gemak meer dan bij alleen een cijfer op tien kelijk begrepen of er stukjes woorden de leerlingen krijgen handvatten om te waren die zorgden dat niet alles duidelijk reflecteren over waar ze zelf gericht aan was of de hele verhaallijn te ingewikkeld kunnen werken om hun schrijfvaardig was dat kan aan de hand van een reflec heid verder te ontwikkelen bijvoorbeeld tiekaart uitgevoerd worden voorbeeld 5 betere opbouw en structuur van hun 34e jaargang nummer 2 december 2004 13 voorbeeld 5 reflectiekaart lezen naam datum dit heb ik gelezen ik vond het lezen fijn gewoon saai ik heb alles heel goed begrepen ik heb niet alles goed begrepen omdat sommige woorden niet duidelijk waren welke de tekst verwarrend was waarom door andere dingen wanneer aan de leestaak ook een produc maar zelfevaluatie is niet iets dat zomaar van tieve vervolgtaak wordt gekoppeld waarbij de ene op de andere kan worden doorge met de inhoud uit de leestekst en ook iets voerd het is van belang dat het systeem moet gedaan worden verwerken in een ver geleidelijk wordt ingevoerd er moeten duide slagje doorgeven aan klasgenoten vergelij lijke afspraken rond criteria worden gemaakt ken met andere besprekingen zullen de en zelfevaluatie moet eerst leerlingen beseffen dat ze met hun neus worden ingeoefend met tegen de deur lopen bij de vervolgtaak wan de leerlingen het toepas de realiteit leert neer ze op dit tussenmoment pretenderen sen van criteria maar ook dat leerlingen alles goed te hebben begrepen echter de het gebruiken van de eerder bijzonder realiteit leert dat leerlingen eerder bijzonder informatie uit de evaluatie kritisch voor kritisch voor zichzelf zijn voor zijn verder leren zichzelf zijn december 2004 nummer 2 34e jaargang 14 aangepastheid aan de leerlingen voorbeeld 6 dit schooljaar gaan we twee keer op excursie we verdelen de klas in twee groepen en elke groep bereidt tijdens de komende twee maanden een excursie voor daarna wordt de excursie aan de andere groep voorgesteld wat moeten jullie precies doen zoek een geschikte bestemming zoek allerlei informatie over deze bestemming beslis wat we tijdens de excursie kunnen doen museum stadswandeling maak een werkblad om in te vullen tijdens de excursie met vragen of opdrach ten zoek ook alle informatie over hoe we daar geraken trein bus en hoeveel het ongeveer gaat kosten stel een brief met uitleg voor de ouders op presenteer alles aan de andere groep de leerlingen uit de andere groep zullen na de presentatie aangeven wat ze over de excursie denken hebben ze voldoende informatie gekregen of missen ze nog wat meer uitleg zelf gaan jullie ook beoordelen hoe het groepswerk is verlopen de taakverdeling wat goed ging en wat niet hoe je het groepswerk vond wat je eruit hebt geleerd waar je nog problemen mee hebt gehad bij de taak als voorbeeld 6 opgezet voor van de klas er moeten echter goede taak het tweede jaar secundair onderwijs kan afspraken gemaakt worden zodat het werk iedere leerling in de groep die taal taken uit billijk verdeeld wordt en hierbij heeft de leer voeren die het best passen bij onder andere kracht een belangrijke ondersteunende rol zijn taalvaardigheidsniveau zijn persoonlijk hierop zullen de leerlingen het werk binnen heid zijn vaardigheden op andere vlakken de groep ook beoordelen bij deze taak zijn voorkennis enz zo zal de ene een worden peer en zelfevaluatie gecombineerd goede brief voor de ouders kunnen schrij voorbeeld 7 presenteert een beoordelings ven en zal de andere beter zijn in het pre kaart voor peer evaluatie senteren van het groepswerk aan de rest 34e jaargang nummer 2 december 2004 15 voorbeeld 7 beoordelingskaart voor peer evaluatie naam datum ik heb geluisterd naar een presentatie over ik vond de presentatie ik heb voldoende informatie gekregen ik heb niet voldoende informatie gekregen dit is wat ik nog mis dit vond ik goed aan de presentatie dit zou ik anders doen op deze manier het is belangrijk om de peer beoordelaar over maar zal ze gemakkelijker geincorpo zowel op goede als minder goede aspecten reerd en verwerkt worden bij het verdere van het werk te richten sommige leerlingen leren daarnaast worden in deze taak sparen hun klasgenoten anderen doen dan onderwijs en evaluatie weer niet liever dan kritiek spuien ook peer geintegreerd de evalua beoordeling zal moeten worden geoefend tiemethode vereist ook het is belangrijk criteria moeten duidelijk zijn in het voor het uitvoeren van authen om de peer beeld is er het criterium het krijgen van tieke taken waarbij talige beoordelaar zowel voldoende informatie voor iedereen de vaardigheden gecombi op goede als beoordeelde en de beoordelaar neerd worden en die veel minder goede dichter bij de realiteit aspecten van het maar ook de leerkracht heeft bij deze taak staan dan het oplossen werk te richten een aandeel in de evaluatie via het observe van bijvoorbeeld meer ren tijdens het groepswerk en het beoorde keuzevragen bij een lees len van het resultaat de inhoud en de vorm tekst namelijk een brief van de gevraagde stukken zoals werkblad schrijven vertrek en aankomsturen opzoe brief voor de ouders en presentatie ken relevante informatie uit toeristische doordat de uiteindelijke beoordeling een brochures selecteren enz de leerkracht combinatie is van zelf peer en leerkracht heeft daarbij een ondersteunde rol en laat evaluatie komt ze minder als externe de leerlingen zelf tot leren komen bedrei gende evaluatie voor de leerlingen december 2004 nummer 2 34e jaargang 16 voordelen van alternatieve het individueel of in paar getoetst moet taalevaluatievormen worden de taakverwachtingen worden meer als we de voorbeelden overlopen constate geexpliciteerd de leerlingen weten heel ren we al snel dat anders evalueren veel goed wat ze moeten doen en waaraan voordelen biedt ten aanzien van traditionele ze moeten voldoen dat vergroot de toetsen we willen echter geenszins de motivatie indruk wekken dat we toetsen volledig uit de motivatie wordt ook vergroot door het taalonderwijs willen bannen soms is dat de leerlingen meer verantwoorde een traditionele toets het best op zijn plaats lijkheid krijgen bij de uitvoering en de bijvoorbeeld wanneer men aan het begin beoordeling de taken kunnen boven van een schooljaar snel in kaart wil brengen dien gemakkelijker afgestemd worden of de klas qua taalvaardigheid een hetero op wat voor hun leefwereld relevant en gene dan wel homogene groep is het is realistisch is ze doen dingen die ze ook echter van groot belang om leerkrachten te buiten de klas met taal moeten kunnen overtuigen ook deze andere voor velen leerlingen worden tijdens de evaluatie nieuwe vormen van evalueren een plaats te aangespoord zelfstandiger te werken geven in de klas en hoe kan dat beter dan om taken uit te voeren en of te laten onze voorbeelden als aantrekkelijke waar zien wat ze talig al kunnen aan te prijzen en alle voordelen ervan op verschillende talige vaardigheden een rijtje te zetten komen geintegreerd aan bod zoals de leerlingen ze ook in de realiteit moeten kunnen aanwenden de taken zijn vaak de leerling wordt anders dan in traditi authentieker en realistischer onele toetsen in deze evaluatietaken centraal geplaatst tenslotte gebeurt goede evaluatie niet over de leerling heen maar voor de leerling conclusie de evaluatietaken laten toe zicht te krij gen op het taalleerproces en niet alleen naast het in kaart brengen van de voorde het resultaat ervan len van andere evaluatievormen kunnen we het actief deelnemen aan het beoorde ze ook aftoetsen aan de belangrijkste toets lingsproces leidt tot zelfreflectie en het principes zelf formuleren van aandachtspunten in validiteit andere evaluatievormen bie het verdere leerproces den vaak validere informatie doordat de vele alternatieve evaluatievormen zijn evaluatietaken authentieker en geinte minder stresserend en bedreigend voor greerd zijn en dus aansluiten bij wat de leerling dan traditionele toetsen leerlingen ook in realiteit met taal moe andere vormen van taalevaluatie zoals ten kunnen doen observeren zijn vaak efficienter doordat betrouwbaarheid door de actieve ze ingebed worden in de les zelf er betrokkenheid van de leerlingen zorgen gaat geen kostbare onderwijstijd verlo andere evaluatievormen voor meer dui ren dat wordt heel erg duidelijk bij het delijkheid wat de instructies en beoorde evalueren van spreekvaardigheid wat lingscriteria betreft bovendien wordt er heel veel tijd in beslag neemt wanneer op verschillende momenten geevalueerd 34e jaargang nummer 2 december 2004 17 en worden de resultaten ervan aan sen verdienen we mogen echter niet uit het elkaar gekoppeld een toevallige slech oog verliezen dat leerkrachten in hun klas te dag of net die taak die een leerling praktijk niet zomaar even het roer volledig niet ligt weegt zo veel minder door kunnen omgooien en dat voldoende onder efficientie via observaties en het steuning moet worden geboden laat deze ge bruiken van lestaken ter evaluatie conclusie dan ook een pleidooi zijn voor gaat er veel minder onderwijstijd verlo meer aandacht voor taal anders evalueren ren in de klas niet alleen bij de leerkrachten zelf maar ook bij nascholers ondersteu hieruit kunnen we niet anders dan besluiten ningsinstituten onderwijsbeleid begelei dat deze evaluatievormen op zijn minst een ders want taal anders evalueren in de evenwaardige plaats naast traditionele toet klas kan wel degelijk sara gysen centrum voor taal en migratie steunpunt nt2 blijde inkomststraat 7 3000 leuven sara gysen arts kuleuven ac be bibliografie brown j d hudson t 1998 the alternatives in language assessment tesol quarterly 32 4 653 675 bultynck k 2004 wie a zegt moet ook b zeggen les 129 21 24 ciep 2000 franse versie van het europees taalportfolio voor kinderen culture2 coe int portfolio inc asp l e m t 208 1 0 1 main pages portfolios 2france ciepe html cilt 2001 the junior version of the european language portfolio cilt org uk primary elp htm colpin m gysen s te versch developing task based tests in k van den branden ed task based teaching in flanders cambridge cambridge university press coussement k vanoosthuyze s s d observatielijst o b v referentiekader vroege tweedetaalverwerving leuven steunpunt nt2 intern document december 2004 nummer 2 34e jaargang 18 dochy f heylen l van de mosselaer h 2002 assessment in onderwijs nieuwe toetsvormen en examinering in studentgericht onderwijs en competentiegericht onder wijs utrecht lemma dochy f schelfout w janssens s red 2004 anders evalueren assessment in de onderwijspraktijk tielt lannoo campus genesee f upshur j 1996 classroom based evaluation in second language education cambridge cambridge university press gysen s rossenbacker k verhelst m 2001 kleuterobservatie instrument taalvaardigheid leuven steunpunt nt2 raad van europa 2001 europees taalportfolio culture2 coe int portfolio rea dickins p 2001 mirror mirror on the wall identifying processes of classroom assessment language testing 17 2 429 462 slo 2002 europese taalportfolio leerling 9 taalportfolio nl main php van den branden k 2004 taalbeleid een hefboom naar gelijke onderwijskansen school en samenleving 5 49 65 vanhoof j van petegem p 2004 alternatieve evaluatievormen als hefboom voor leren uitdagingen voor het onderwijs in het nederlands vonk 34 1 3 22 van petegem p vanhoof j 2002 evaluatie op de testbank een handboek voor het ontwikkelen van alternatieve evaluatievormen mechelen wolters plantyn 34e jaargang nummer 2 december 2004 19 bijlage 1 taalportfolio reflectieformulier per werkstuk voor de leerling uit dochy e a 2004 wat ik van dit werk vind ik heb dit werk opgenomen in mijn portfolio omdat ik heb van dit werk geleerd hoe voelde ik me bij deze taak omdat omdat omdat december 2004 nummer 2 34e jaargang 20 bijlage 2 taalportfolio reflectieformulier voor derden leerkracht medeleerlingen ouders uit dochy e a 2004 wat ik van jouw portfolio vind bij het bekijken van je portfolio vond ik je sterke kanten hieraan kan je nog werken ik heb volgende tips voor jou 34e jaargang nummer 2 december 2004