Taal op de lagere school in een gedifferentieerd kleedje

taal op de lagere school in een gedifferentieerd kleedje erna van avondt in 1989 werd in het vrije gesubsidieerde net van start gegaan met het nieuwe leer plan tad krachtlijnen moedertaalopvoecling in basis school 90 91 lezen 93 schrijven 95 vanuit visie differentiatie de groeiende noodzaak om een gedifferentieerde klaspraktijk daadwerkelijk te reali navorming regio antwerpen een project dat antwoor den trachtte te formuleren op de nadrukkelijke vraag hoe organiseer je differentiatie in de klaspraktijk taal kreeg zijn ruime aandacht vanuit de overtuiging dat het een vak bij uitstek is waarin differentiatie in diverse vormen aan bod kan komen hoe in verschiliende taalhoeken de kinderen kans krijgen om op eigen tempo en niveau naar eigen interesse te kunnen werken wordt verder in dit artikel toegelicht it brochure krachtlijnen voor een meer individuele door mid moedertaalopvoeding in de del vandifferentiatieook in het basisschool vol graderen van bruikbare doelen in gende differentiatie paste plu werkvormen bod vanmeer en minder co q w r m aan de eigenheidv q kind men zoveelmogelijk ontplooiingskansen vormenen evali en in de geven wordeninmoedertaalonderwijs samenhangvan dezecomponentendie gedifferentieerde onderwijsleersituaties onderwijs uitmaken georganiseerd bij het i er 2re verliezen we niet uit het we kunnen niet van elk kind na eenzelfde oog dat kinderen ook van en door elkaar tijd eenzelfdetaalvaardigheiden taalbeheer leren singverwachten vanuithet aanvaarde ver schil in mogelijkheden zal men zich tolerant opstellen nie een algemene norm q ver onderstelde taalvaardigheid en beheersing differentiatie bij staat voorop wel moet een schoolruimte scheppenvoor kind specifieke taalproblemen eigenheid ingesproken uit drukken endaarin in elke klas zijneen worden in taalopvoeding isdat het vinden die te kampen hebben met eenof tussen beginsituatie andervelevandieproblemen kind en het zo goed mogelijkbeheersen kunnenmeteen specifieke aanpak binnen de standaardtaal de eigen klas aandachtkrijgen let wel meestalhebben kinderen te kampen met jaargang nn een combinatie van verschillende van de dyslexie stotteren vraagt gespeciali hieronder beschreven problemen seerde hulp van taakleerkracht en logope disten de leerkracht observeert signaleert het kind met taalachterstand en roept daadwerkelijke hulp in vraagt een gedifferentieerde aanpak wat het cognitieve niveau betreft een differentiatie het anderstalige kind model waarbij deze kinderen vooral de vraagt om een specifieke didactische aan basisleerstof goed automatiseren is hier pak die erop gericht is een nieuwe taal te aan te bevelen het regelmatig toepassen verwerven zonder te kunnen steunen op van het bhv model basisstof herhaling een natuurlijke taalverwerving op dit ogen verdieping verhoogt de effectieve leertijd blik bestaan enkele specifieke methodes en geeft alle kinderen gelijkwaardige kan voor deze groep toch is het belangrijk sen anderstalige kinderen zoveel mogelijk taal het bhv model is een lesstructuur waarbij ervaringen te laten opdoen in een heteroge de kinderen na de gezamenlijke instructie ne groep bijvoorbeeld met materiaal ont een gedifferentieerd takenpakket krijgen wikkeld door het steunpunt nt2 van de ku voor een herhalende een automatiserende leuven of verdiepende verwerking wanneer alle kinderen de basisleerstof onder de knie hebben wordt een volgende leerstap aan gepakt d i convergente differentiatie mogelijkheden van differentiatie in de het kind met taal angst vraagt een stimulerende en niet bedreigen verschillende vakonderdelen de begeleiding de angst om zich monde ling of schriftelijk te uiten kan een goede in de volgende tabel wordt aangegeven hoe taalontwikkeling afremmen naast de aan binnen de verschillende vakonderdelen van dacht voor een mogelijk sociaal emotioneel taal een gedifferentieerd leerproces op gang probleem is binnen de taallessen ook een kan worden gezet de drie horizontale rijen directe ondersteuning belangrijk inspelen geven aan dat differentiatie binnen de klas op hun interesses hulp van medeleerlingen zowel op het gebied van de leerstof zelf als inschakelen en oefenkansen bieden in klei op het vlak van de interesses en de tempo nere en veilige groepjes zijn ondersteunen verschillen van de kinderen georganiseerd de factoren hierbij kan worden het kind uit een taalarm milieu heeft de school en de medeleerlingen hard nodig voor zijn taalontwikkeling door een heterogene klassamenstelling en groepe ringsvormen krijgen deze kinderen meer communicatiekansen hier komt het ieren van elkaar op een belangrijke plaats voor deze kinderen moet de klas een voortdu rend taalbad zijn waar ze hun tekorten op een zo natuurlijk mogelijke wijze kunnen opvangen het taalbedreigde kind dat is het kind met ernstige taalstoornissen 26e jaargang nummer 2 nov dec 1996 x s t vu i a 2 z s s 411120100 vakonderdeel beginsituatie leerproces eindsituatie spelling pe g leerstof die in niveau bhv model evalueerbaar taalbeschouwing opeenvolgende temp 9 gemeenschappelijk pp 1 zinsleer woordleer leerstappen pp is vaardigheid 9 resultaat o p technisch lezen opgebouwd pg basisleerstof begrijpend lezen lezen leerstof die tempo p keuzemodel 9gedifferentieerd s reken spreken ggeen vaste interesse resultaat luisteren volgorde 9 vaardigheid g taalschat vereist spreken p leerstof die interesse vrije gedifferentieerd g schrijven ruimte laat tempo p activiteit resultaat lezen voor eigen g luisteren invulling een aantal vakonderdelen bijvoorbeeld lende taalactiviteiten zelfstandig aan de slag spelling vraagt een stapsgewijs opgebouw kunnen de leerkracht kan zelf beslissen om de leerlijn de verschillen in tempo en bepaalde kinderen of een bepaalde activiteit niveau kunnen gerespecteerd worden bin meer te begeleiden nen het bhv model zie boven een gemeenschappelijke evaluatie op de basis de differentiatie komt hier meervoudig aan leerstof geeft aan of de klasgroep klaar is bod voor een volgende leerstap differentiatie naar tempo en interesse door het zelfstandig uitvoeren van een andere taalgebieden kunnen door een min zelfgekozen activiteit der strakke opbouw ruimte bieden om kin differentiatie naar niveau door het kun deren leerkansen te geven rekening hou nen kiezen van de moeilijkheidsgraad dend met een verschil in tempo procesgerichte differentiatie door het vaardigheden en interesses via keuzemo gestructureerd begeleiden van de kin gelijkheden binnen bijvoorbeeld lezen stel deren met problemen len spreken enz kunnen kinderen verder groeien in taalvaardigheid vanop hun per soonlijke basis in taalateliers en bij hoeken werk kunnen allerlei keuzes voorzien zijn overzicht van demogelijkheden bijvoorbeeld het kind bepaalt zelf welke stelopdracht het wil aanpakken vanuit een in de hoeken van het taalatelier gevarieerd aanbod het kind kiest zelf voor een leestekst waarvan een samenvatting de spreekhoek moet worden gemaakt deze hoek bevat een reeks opdrachtkaar ik wil me in dit artikel verder beperken tot ten waarop allerlei spreekvormen aangege het voorstellen van enkele taalhoeken en ven zijn deze kaarten zitten in een bakje aangeven welke mogelijkheden daar zijn waaruit de kinderen zelfstandig een keuze hoekenwerk veronderstelt dat de leerlingen kunnen maken de leerlingen maken zelf via een keuzesysteem of een doorschuif hun keuze en werken al of niet binnen een systeem in groepjes verspreid met verschil thema aan een activiteit in de nabespre nov dec 1996 nummer 2 26 e jaargang nra king van het hoekenwerk wordt best een de schrijfhoek toonmoment voorzien zo wordt het oefe nen ook functioneel in deze hoek kunnen kinderen zich rustig terugtrekken voor een individuele of groeps bijzonder aandachtspunten voor het inrich gebonden steloefening voldoende ruimte ten van een spreekhoek voor het verzamelde materiaal de nodige voorzie voldoende ruimte voor sprekers attributen stelbak schrijfgerief papier in beweging woordenboek typemachine zijn ter plek een oude koffer met wat eenvoudig ver ke een prikbord om het geleverde werk kleedmateriaal hoeden doeken is tentoon te stellen kan als scheidingswand altijd prettig dienen en een echt intiem hoekje creeren iaat niet meer dan vier a vijf kinderen in hier wordt het aantal kinderen best beperkt de spreekhoek tegelijk toe voorzie ook tot vier oefeningen per twee of drie een spreekhoek in de gang vermijdt sto een goede gedifferentieerde stelbak moet ring voor de andere hoeken voldoen aan volgende criteria zorg eventueel voor opdrachtkaarten in een handig kistje spreekbak 1 de bak moet steloefeningen bevatten vermijd te lang kiezen stel zelf een van verschillende moeilijkheidsgraad keuze beperking in bijvoorbeeld tussen hiermee bedoelen we verschillen wat drie mogelijkheden betreft zorg dat al het benodigde materiaal ook de groeiende afstand tussen de voorhanden is schrijver en de lezer bijvoorbeeld een brief schrijven aan een vriendin mogelijke criteria voor de inhoud van een een brief schrijven aan een spreekbak hooggeplaatst persoon afwisseling in de opdrachten naar de de groeiende afstand tussen de verschillende spreekvormen poezie schrijver en het onderwerp bijvoor dialoog monoloog betoog discussie beeld een eigen ervaring vertellen vertellen toneel voorstelling demon een inlevend verslag over een stratie uiteenzetting interview poppen ervaring van een ruimtereiziger spel het verwerkingsniveau van gewoon afwisseling in de groeperingswijzen per beschrijven naar meer structureren twee drie vier of alleen op een cas en beoordelen bijvoorbeeld een sette tekst kort samenvatten vanuit mogelijkheid om eventueel voor een verschillende teksten een eigen ver publiek te spelen toonmoment werking maken spreekhulp via technische fiches is han de groei in schrijftempo van korte dig bijvoorbeeld hoe voer je een cor opdrachten naar meer uitvoerige rect telefoongesprek waarop le tten bij opdrachten bijvoorbeeld een katte een poppenspel belletje een uitvoerige instructie voldoende open opdrachten voorzien de eigen interesse en ervaringswe zodat differentiatie naar interesse en reld dit uit zich vooral in een ruim tempo mogelijk is aanbod van open schrijfopdrachten bijvoorbeeld vertel iets over je hobby je lievelingsdier 2 er moeten verschillende tekstsoorten aan bod komen 26e jaargang nummer 2 nov dec 1996 y m6 9 teksten die kinderen voor zichzelf cassetterecorder een verdeeldoos en vier schrijven koptelefoons vormen de hoek de kinderen tek die daar werken hebben vaak ook nog sten ruimte n voor pen en papier informatieveteksten overtuigendeteksten enkele belangrijke voor de luister verduidelijkende demonstratieve hoek teksten materialen sfeeroproepende evocatievetek gemakkelijk zelfstandig hanteerbaar sten door de leerlingen een overzichtelijk ordeningssysteem 3 er moet aandacht besteed worden aan met gepaste codes van de ca schrijfstrategischeondersteuning ruimte voor care en ve door het voorzien ra deeldoos voor koptelefoons in elke stvijftal zitruimte voor minimum vier leerlin strategiekaartenvoorzien qdekin gen deren zie ook tekenen deelleerplan schrijven mogelijk enkele walkmans voorkin door opdrachten die een bepaald deren die extra oefentijd aspect van de oefe nodig hebben nen nadenken mezelf bij 2 inhouden voorbeeld woordveldoefeningen in een luisterhoek kunnentoepassin bijvoorbeeld zoek gen voorzien worden die hethele zoveel mogelijk informatie ij het leerstofpakket bestrijken bijvoor woord ruimte maakeen lijst van beeld dictee re gq e nig infor de bronnen die vindt matie geschiedenis muziek j welke zin selecteren bivoorbeeld knutselopdracht nen passenniet in het verhaal belangrijk is dathetluisteren als over een vaardigheid geoefend wordtopver ordenen bijvoorbeeld schik schillende domeinen zinnen met de tekeningen in een het aanbod kan gedifferentieerdzijn logische volgorde door formuleren bijvoorbeeldhoe gradatie in moeilijkheidsgraad en schrijf duidelijk waarom je geen intempo zin hebt om te eten hoe schrijf je variatie soortenoefeningen g va boos hoe schriff e dat gestructureerde opdrachten tot reviseren nalezen herschrijven gewoon luisteren bijvoorbeeld tekst metfouten ver open en gesloten opdrachten bij beteren voorbeeldluister en noteer op het opdrachtenblad verhaaltje naar keuze beluisteren de luisterhoek oefeningen bijvoorbeeldluister enherhaaltel sinds enkele jaren ishet belang van luister kens bij jezelfhetbelangrijkste vaardigheid viahetnieuwe leerplan tot ons woorduitde zin doorgedrongen differentiatiemogelijkheden via luist n zijn ruim mogelijk een nov dec 2 26ejaargang fa de leeshoek je klas of school om gericht te kunnen inspelen op de individuele problemen en de een leeshoek differentieren kan in de eerste specifieke moeilijkheden in je leerjaar is het plaats gebeuren door het leesaanbod en de vaak beter zelf spelmateriaal te ontwikkelen leesopdrachten zo gedifferentieerd mogelijk uitgaand van bestaande kinderspellen heb te voorzien zowel naar niveau als naar je vaak niet veel meer nodig dan wat tempo en interesse is een gevarieerd aan gekleurde kaartjes om oefeningen in een bod mogelijk een goede leeshoek bevat aantrekkelijkere vorm te gieten gebruik ook voor elk wat wils zowel naar onderwerpen de mogelijkheden van wegwerpmaterialen als naar tekstsoorten moet het aanbod rijk om zo ook de zinvolle hergebruikingskan en gevarieerd zijn sen voor de kinderen te benadrukken de leeshoek kan een vrije hoek zijn die enkele voorbeelden voortdurend ter beschikking staat voor de spelling een doosje met flitskaartjes leerlingen die er op zoek naar informatie of waarop de moeilijke woorden van de puur voor het leesplezier hun plek kunnen spellingmethode staan de kinderen vinden daarnaast kunnen ook meer geslo trekken om beurt dicteren en kijken zelf ten opdrachten en prettige oefentaken de na is het juist dan mag je het kaartje leesvaardigheid bevorderen hierbij is het houden zo verder tot alle kaartjes wel belangrijk kinderen op hun eigen niveau opgebruikt zijn te benaderen om het leesplezier niet te werkwoorden vervoegen een ganzen ondermijnen met te moeilijke of te gemak bord met opdrachtkaarten op elke kelijke opdrachten opdrachtkaart een invuloefening voor de juiste vervoeging van het werkwoord de didactische brochure die ter gelegen spelling alfabetisch rangschikken een heid van de boekenbeurs 1995 verspreid dominospel met op de achterzijde werd geeft een aantal suggesties ze ver woorden als alles juist gerangsschikt is schenen in een vorig nummer van vonk zie en de kaartjes omgedraaid worden stevens e a 1995 en 1996 klopt de volgorde zinsleer kwartetspel met zinsdelen een aantal zinnen wordt in vier delen over de taalspelhoek vier kaarten verspreid de volledige zin staat op elk van de vier kaarten maar spelmateriaal inschakelen bij differentiatie met de woorden door elkaar bedoeling geeft kansen tot gemotiveerdere en vlottere is de vier kaarten en de juiste zin te vin inoefening van frequent voorkomende den moeilijkheden het meest zinvolle is spellen taalschat memory tegenstellingen bij te voorzien voor leerstofonderdelen die een voorbeeld licht donker bij elkaar zoe lange automatisering en een blijvende oefe ken ning vragen binnen taal is dat dan vooral voor spelling en werkwoordvervoeging maar ook voor het benoemen van woord soorten en zinsdelen als voor het verrijken van de taalschat zijn spellen zeer geschikt in de handel zijn een gering aantal spelma terialen voor taal te vinden het probleem hierbij is dat de inhouden niet of nauwelijks aansluiten bij de eigen leerstoflijnen binnen 26e jaargang nummer 2 nov dec 1996 z a a tot slot gedifferentieerd werken geeft alle kinderen zoveel mogelijk taalontwikkelingskansen door deze andere werkvormen zijn de kin dit zijn slechts enkele mogelijkheden om deren ook veel meer betrokken en enthou het taalonderwijs in de lagere school actief siast bezig en taalrijker te maken het zelfstandig en en dat is mooi meegenomen erna van avondt jozef de weerdtstraat 7 2180 ekeren bibliografie stevens marc wilfried luyten werner schrauwen lezen gedifferentieerd aanpak ken lessuggesties voor de lagere school vonk 25 3 januari februari 1996 p 39 50 stevens marc wilfried luyten werner schrauwen studenten van de katholieke hogeschool brussel in zee met boeken didactische brochure naar aanleiding van de boekenbeurs 1995 antwerpen vbvb 1995 nov dec 1996 nummer 2 26 e jaargang