Taal, tekst en schoolsucces

d ie les geven aa n de m nvo deze mensen hebben recensi e naast een gemeenschappelijke belangstel ling ook een gemeensch a p pelijk belang of een geza menlij k p robleem zij komen bij elkaar op bij voorbeel d een van de deelnemen de sc holen de dorian de haan ze netwerkers ontmoeten e lk aar om i nformatie ervaringen en materiaal ui t te wissel en zic ht te els schellekens k rijgen op eigen nieuwe moge l ijkheden z e vinden elkaar rond geinventariseerde thema s taal tekst en schoolsucces waarbij een act i eve b ij drage gevraagd wordt van iedere deelnemer deelneemster een netwerk is een niet hierarch ische struc tu ur alle netwerkers zijn verantwoorde lijk d e stroom wetenscha pp elijk e publikaties over voor de i nh oudelijke en organisatorische as de positie van anderstaligen in het nederlandse pecten ook ex ter ne des kundigen kunnen voor onderwijs zwelt aan i n deze bespre king ko een inhoudelijke bijdrage worden uitgenodigd men achtereenvolgens d e p roefschriften van de functie van het netwerk is a l s volgt samen anne ker khoff en hil da h acquebord aan de te vatten kennis uitwisselen creatieve krach t orde op het eerste gezicht lijken b eide wer en waard evolle contacten in het netwerk dragen ken elkaar aan te vullen nadere beschouwing b ij tot kwaliteit sverhoging h et is niet de be maakt echter duidelijk dat opzet en strekking doeling dat een netwerk verwordt tot klaaglijn van de onderzoeken nogal verschillen b ij het of t hee k ransje toch is het van belang om op de schrijven van deze besp reking zijn we voora l agenda naast ruimte voor inhou d elijke onder uitgegaan van de verschillen die we constateer werpen ook mogelijkheden voor informeel den contact open te laten pauzes hebben een functie kerkh off lo k aliseert d e oorzak en van achter daarin wordt vaak het hardst gewerkt netwer blijvend schoolsucces van allochtone leerlin ken zijn vaak van tijdelijke aard is het netwerk gen vooral in het sociaal mi lieu en vindt ap arte niet l anger ondersteunend en stimul erend dan taalprogramma s voor hen niet nodig hacque vervalt de reden tot bestaan de onderlinge con bord analyseert tekstbegrip a ls schoolse vaar tacten blijven ech ter is mijn ervaring digheid en plaatst deze in het persp ectief van de taalachtergrond van allochtone leerlingen zij ik heb in di t artikel aan willen geven dat net acht remediale h ulp programma s juist noodza werken meer zijn dan een modeverschijnse l kelijk h et is een vorm van nascholing voo r en door vak deskundigen een netwerk levert de deelne mers kennis contacten kwaliteit en krach t en a nne ker k hoff taalvaardigheid en schoolsucces de niet in de laatste plaats een dosis werkplezier relatie tussen taalvaa rdigheid nederlands en school docenten nr2 die be langstelling hebben voor succes van allochtone en autochtone leerlingen aan het dit netwerk kunnen zich opgeven bij het aps einde van de basisschool a msterdam lisse swets d e b ijeenkomsten worden gehouden in de regio zeitlinger 1988 f43 50 amsterdam in oktober start een net wer k spe ciaal voor docenten nt2 in noord b rabant en zeeland d e bijeenkomsten zullen worden ge in 1988 p romoveerde anne kerkhoff op h aar h ouden in de regio b reda inlichtingen over dit proefschrift taalvaardigheid en schoolsucces op netwerk kunt u krijgen bij het ap s 020 44 18 is grond van haar onderzoeksresultaten doet zij een aanta l opmerke lij ke uitspraken zo ver moedt ze dat de faktor sociaal economisch literatuu r m ilieu h et effect van de variabele allochtoon compenseert en dat de faktor all ochtoon het meso themanummer netwerken januari 1982 negatieve effe kt van een l aag sociaal econo h ollinger mela nie netwerken osn west fries misch milieu versterkt p 78 79 in haar con land 1989 clusies stel t zij er kan niet geconc ludeerd wor 102 moer 19903 d en dat de va riabele taalachtergrond be pa hierin een parallel voorzover he t daarbij nie t lend is voor de onderwijskansen van kinderen meer gaat om de eerste opvang van neve nin uit etnische minderheidsgroep en de gesig na stromers p 18 met het effect van de vroegere leerde discrepanties tussen de verschillende compensatieprogramma s voo r autochtone ar groepen l eerlingen lijken eerder samen te han beiderskinderen h et is d e vraag of deze p arallel gen met verschillen in het sociaal economisch terecht is nt2 taakleerkrachten worde n met mil ieu waaruit de kinderen afkomstig zijd name ingezet voor het aanspreekbaar ma ken en p i9i r el aties tussen rapportcijfers en sco res veel minder voor gevorderde nt2 verwervers op taaltoetsen doen vermoeden dat allochtone ten aanzien van het recente overheid sbel eid leerlingen aan het eind van de basisschool de waarin de onderwijs p ro b lematiek van alloch nederlandse schooltaal vo l doende beheersen tone kinderen en autochtone k inderen uit so om het onderwijs met evenveel vrucht als ciaal economisch zwakk ere groepen onder een autoc htonen te kunnen volgel p 113 zij noemer word t gebrac ht stelt ze dat voor b e vindt daarom afzonderl ijke taalp rogramma s zwaren tegen dit belei d weinig onderzoek sge voor het on d erwijs nederlands aan gevorderde gevens voor h anden zijn tweede taalleerders niet noodzakelijk er blij ken zich bij allochtone onderinstromers aan het opvallend is dat kerkhoff het onderzoek naar einde van de basissch ool geen taalproblemen de effecten van tweetalig onderwijs nauwelij ks in voor te doen die uniek zijn voor tweede taal haar anal yse betrekt juist de res ultaten van dat leerders p 192 onderzoek waarbij het accent ligt op taalonder wat zijn nu de bevindingen waarop anne wijs bl ij kt aanknopingspunten te bieden voor kerkhoff haar conclusies baseert de vormgeving van effectief onderwijs aan al lochtone kinderen het l ijkt ero p dat dit eerste trial and e rror hoofdstu k geschreven is in het perspectief va n haar latere interpretatie dat de taa lachtergrond i n het eerste hoofdstuk bespreekt zij de onder van ondergeschikt bel ang zou zijn wijspositie van etnisc h e en autochtone min derheidsgroepen en het onderzoek en beleid in hoofdstuk twee gaat ker khoff die p er in op ten aanzien van beide groepen zij constateert de rel atie tussen taalvaardigheid en onderwijs een herhaling van de geschiedenis onderzoek kansen op basis van de resultaten van drie ne naar ongelij ke k ansen van arbeiderskinderen derlandse onderzoeken stelt zij vast dat voor de autochtone minderheidsgroep heeft geen dialec t spre kende kinderen het sociaa l mi l ie u en bevredigend antwoord kunnen vinden op de niet de regionale taalvarieteit de meeste invloed vraag naar het waarom van de ongelijkheid d e heeft op schoolsucces vervolgens bespreekt zij compensatieprogramma s voor arbeiderskinde de theorie van cummins die onderwijskansen ren bleken nauwelijks effect te sorteren onder van kinderen probeert te verklaren vanuit de zoeksgegevens over recentere onderwijsver interactie tussen de taal van de kinderen hun so nieuwingen zijn tegenstrijdig b e leid en onder ciaal economische achtergrond en onderwijs wijspraktij k zijn daarom nog steeds gebaseerd programma s op trial and error onderzoek naar de bijdrage van de factor so ook het minderhedenonderzoek biedt vol ciaal economisc he achtergrond voor de onder gens kerkhoff niet veel aanknopingspunten wijskansen van allochtone kinderen is er in 1988 voor de vormgeving van het onderwijs aan a l nog niet in nederl and kerk hoff geeft als mo lochtone kinderen onderzoeksresultaten wij gelijke oorzaak daarvan aan dat die achtergrond zen uit dat de be heersing van het nederl ands de van migrantenkindere n b ijna p e r d efinitie laag belangrij k ste voorspeller is voor schoolsucces is zij spreekt ec hter ook van een taboe onder i n de onderwijspraktijk zou men vooral aan minderhedenonderzoekers p 41 een voor d e dacht besteden aan extra lessen neder lands van hand liggende verklaring lijkt ons d at een der een taakleerkracht maar deze lessen neder gelijk onderzoek tot dan toe mind er relevan t land s zouden uiteindel ijk weinig invloed heb wordt gevonden gezien de prioriteiten in de ben op doorstromingsadviezen volgens ee n onderwijspraktijk onderzoe k van van esch 1983 k erk hoff ziet 1990 3 moer 103 taalachtergrond of milieu schattes t woordassociatietaa k evenal s voor de bep al ing van attitu des mat c h ed guise daar h oofdstuk drie gaat over de onderzoeksvrage n n aas t zijn er mondelinge en sc hri ftelijke spon en methode d e o nderzoeksvragen betreffen de tane taalgegevens geanalyseerd relat ie tussen de vaardigheid in de neder la ndse standaar dtaal sch oolsucces en t aalattitudes van in d e hoofd stukken vier tot en met zeven wor allochtone tweet al ige autoch tone en eentalige den de resultaten gepresenteerd alle h oofd autochtone kinderen in de bovenbouw van de s tukken kenmerken zic h d oor een heldere ver basissch ool op vijf sch olen zijn in twee o pee n s l aggeving van de gevolgd e proced ures die volgende ja ren in to t aal 179 leerlingen bij h et steeds zeer gedegen en theoretisch verantwoor d on d erzoe k betrokken zijn u itgevoerd r es ul t aten zijn enerzijds rele twee derd e van de ui au tochtone k inderen vant voor de onderzoe kspraktijk waar ver zei met de o ud ers eventueel afgewisse ld met de sch illen de p roced ures wo rden geevalueerd standaardtaal dialect te s preken d at zij n in het anderzij ds zijn de resultaten van belang voor on derzoek de dia lec ts p re kers s p rekers van de h et ond erwijsveld t ilburgse en b redase varieteit van het neder uit bijna alle resultaten blijkt dat me d i t errane l an ds in welke mate kin deren die va rieteiten k inderen het slechtst af zijn minder gunstige beheersen en geb ruiken word t echter niet vas t doorverwijzing naar voortgezet on derwijs en geste ld evenmin is d uidelijk hoe sterk het dia slech te r e p restaties bij nagenoeg alle vakken en l ec t van de k inderen afwij kt van de standaard bij de taaltesten behalve de woordassociatie taal van de so allochtone kinderen zei den som taken waarvan anne kerkhoff overigens h e t migen th uis oo k n ederlands te sprek en dat nut voor tweede taalonderzoek en on derwijs gold vooral voor k ind eren van ouders met een in twijfel t rek t uit d e spontane taalgegevens ex kol on iale achterg rond d e taal van het land b lij ken weinig versc hillen in lexicale rijkdom van herkomst wordt als thuistaal beschouwd alhoewel aangetekend wordt dat de procedures we komen niet te weten in welke mate d ie om die rijkdom vast te stellen weinig bevredi t huistaal wordt gebruikt in verhouding tot het gend zijn ten slotte komt uit een anal yse va n nederlands morfologische syntactische lexicale en spel fouten naar voren d at de turkse en marok de verdeling naar milieu is voor d e allochton e kaanse kinderen hierin de meeste fouten maken kinderen zeer ongelijk alle marokkaanse en vooral b ij de morfol ogie turkse leerlinge n komen uit gezinnen waar de andere allochtone kin deren doen het beter oud ers werk d oen dat to t de laagste twee be soms beter dan d e dialectsp re k ers hoger door roepsgroep en word t gerekend slecht s zes al stroomadvies betere beoordeling voor taal lochtone k inderen hebben ouders die een h oge va kken betere resul taten o p editing toets en re opleid ing volgden en meer gekwalificeerd fout enanalyse maar vaa k weer s lechter dan de werk ve r richten drie s urinaamse k inderen en standaardtaal spre kend e autochtone kinderen een m ol uk s kind b ij hen wor d t thuis dus oo k dialectsprek e r s doen het slechter dan stan nede rlands ges p ro ken naar de nationaliteit d aa r dsp rekend e kinder en z ij nemen overigens van de andere twee blijft het gissen waarschijn een bij zon d ere positie i n o nderwijskansen van l ij k gaat het om een c hinees en een latijnsame deze groep kinderen wor d en negatief beinvloed ri kaans kind kerkho ff er kent die scheve ver door attitudes van leerkrachten zoals ook al uit houding en stelt d a t de mi lieuvariabele in het eerder onderzoek bl eek de groepen leerl ingen onderhavige onderzoek geen centrale pl aats i n verschillen nie t in houding tegenover de neder neemt p so alle kinderen hebben in neder landse standaardtaal l and de lagere sc hool doorlopen schoolsucces word t onderzocht door de ana onge gronde uits prake n lyse van doorstrooma d viezen rapp ortcijfers en beoordelingsformulieren die de leerkrachten hoe komt anne kerkhoff op grond van d eze d rie keer p er jaar m oesten i nvullen voor het bevindingen nu to t haar opmerkelijke uitspra vasts tellen van de taalvaardigheid zijn meer d ere k en d at de prob l emen voora l me t sociaal mil ie u tes ten afgenomen cloze editing woor d en same nh angen dat de alloc htone ki nderen het 104 moer 19903 nederlan ds voldoende beheer sen om het on bovenbouw van de basisschool omvat meer derwij s met vrucht te kunnen volgen en dat de dan spelling morfologie syntaxis en woord taalproblemen niet zodan ig zijn dat er afzon gebruik anne kerkhoff geeft ook zelf al aan derlijke programma s zouden m oeten kome n dat uitbreiding van de woordenschat erg be ten eerste s plits t zij de res ul taten u i t voor langrijk is twee g roe pen sociaal milieu l aag en hoog e n vergelijkt die groep e n onderling b innen die een kwestie van graad groepen vergelijkt ze de allochtone kinderen di a lect en standaardtaals prekers h ie rbove n met deze ui tsprak e n lij kt anne ke rkho ff ui t betwijfelden we al of de ki nderen uit d e hoge sluitsel te geve n over h et p rob leem dat is ver mili eus nu zoveel verschillen wat betreft hun woord i n h aar ee r ste hoofds tu k het zou no g taa l ac hterg rond in het n ederland s d at maa kt niet mogelij k zijn o m na te gaan in hoeverre d e iedere uit sp raak over het b elang van t aalachte r opvatting van de overheid dat niet de aard grond versus milieu voor deze groep onmo d och alleen de graad van d e probl e matiek van gelijk d e surinaamse e n molukse kinde ren allochtone l eerl ingen afwijkt va n die va n s pre ken van huis uit ne d erl and s kerk ho ff autochtone stimul e ri ngs kindere n gegrond is veronderstelt dat dat oo k het geval is voor de p zz z ij interp reteer t haar gegevens zod anig dial ectsprekers uit een hoog mi l ieu h et is d a t versch illen i n taalvaardigh ei d vooral een mogelijk dat voor d e meeste dialect sp rekers uit kwestie van graad zij n wa t er met alloch tone de h ogere sociale klassen ge ld t da t zij in een kinderen in het ond e rw ijs aan de hand is is in bilinguale o m geving opgroeied p r rs wezen hetzelfde als wat er bij autochtone arbei d e vergelij king b in nen d e groep laag is d aar derskind eren speelt hier voor geeft a nne om relevanter dan blijkt dat de positie van al kerkh off i n haar proefschrift geen vol doende loc htone k inder en oo k ongunstiger is dan die onder b ouwing d at is jammer want de toon van de au t och tone verondersteld wordt dat h et van o nze b esp reking is nu zee r kri tisch terwij l milieu van de allochtone k inderen n og lager is het onderzoek zelf goed doortim merd is en be d an dat va n de autochtone en de vraag is d an langwekkende gegevens oplevert natuurlijk waarom e r geen u its plitsing is ge maa kt naar de twee laagste beroep sgroepen waar die ontb reekt is de conclusie dat h et beho h ilda h acquebord tekstbegrip van turkse en ne ren t ot een lager mil ieu d e kind eren meer p ar ten derlandse leerlingen in het voo rtgezet onde rwijs d or speelt dan hun taalac htergrond ongegrond d recht foris p ublications 1989 studies over taalgebruik 6 f57 d e voldoende beheersing van het ned erlands word t afgeleid uit het ontbreke n van enige r ela t ie tussen rapportcijfers voor rekenen en resul het onderzoek van hilda h acquebord wijst uit ta te n van de taal toetsen cloze en edi ting van de dat die pr oblematie k zowel naar aard als naar allochtone k inderen kerkhoff redeneert blij k graad afwijkt van die van autoch tone l eerlin gen baar kunnen de k i nderen h et rekenon d erwijs daartoe onderzoekt zij tekstbegrip woorden volgen zonder dat ze last h ebbe n van proble sch at en grammaticakennis toegesp it st op he t men met het nederlands een and ere verkla soort teksten waarmee kind eren in de laatste ring zou ook kunnen bij cijferel en hoofd fase van het basis en de eerste fase van het r e k ened want d aar gaat het hier om hebben voortgezet onderwijs te maken krijgen e n d e alloc hton e kinderen minder l ast va n hun gerin ontwi kkeling d aarva n in d rie leerjar en gere behee r sing van het nederlands omdat de taken daar minder een b eroep op doen leren in een tweede taal ten slotte gaan we in op de uitspraak d at er geen i n het eerste hoofdstuk van haar p roefschrift afzonderlijk e taal p rogramma s no d ig zijn h et plaatst hacqueb ord tekstbegrip in een breder argument i s dat de fouten die allochtone k i n onderwijskundig kader als belangrijkste oor deren maken ook doo r autoch t o ne k inderen zaken voor de achterblijvende sch oolpres ta t ies wo rd en gemaa kt maar taalvaardigh ei d i n d e van and erstalige leerlingen worde n genoemd 1990 3 moer 105 de slechte aansluiting t ussen h et thuis en niveau de macrostructuur en voor kennis sch oolmilieu en de hiermee samen hangend e worden gebruikt om tot begrip van woorden te kleinere taalvaa rdig heid inhei nederl ands k omen b ij d it laatste spe l en st rategie gerichte h acqueb ord constateert echter d at er weinig cognitieve processen een rol on derzoek is gedaa n n aar d e samen hang tussen met dit comp lexity oriente d model gaat verschillende aspecten van de te kort schietende h acque b ord te k sten van turkse en neder landse taalbeheersing in h et n ederlands op b el ei ds lbo en mavo scholieren te lijf ze stelt de nivea u is er nauwelijks aand ac ht voor het voort vraag in hoeverre tweetal ige lezers hun gerin gezet onderwijs gere taalkennis op het microniveau van de zin woord b etekenis grammatica kunnen com h oofd stuk twee bevat bes p re kingen van theo p enseren door efficien tere leesstrategieen toe te ri een over tweetaligheid en tweede taalverwer passen bij haar analyse betrekt ze de factoren ving lee rkrach ten en ond erzoekers constatere n taalvaardigheid in het nederlan d s het leesvaar problemen met schoolse taalvaardigheden die digheidsniveau in de moedertaal en non verbale vooral nodig zijn bij teks tbegri p onder andere i ntelligentie aan d e hand van c ummins schetst h acque b ord het theore tisch kade r hoofd stuk vier bevat een beschrijving van de cummins onderscheid tussen bi c s basic in zeven onderzoekssc holen o p zes daarvan ont t erp ersonal communicative ski lis en calp b r eekt een leerpl an nederlands als tweede taal cognitive aca demic language proficiency dat hoewel alle taakleerkrachten anderstaligen h et h ij later verfijnd e langs d e lijnen cognitief wei belang van tekst b egri p erkennen hante ren ze n ig veel eisen d en contextarml rij k acht de geen gerichte leesdidactiek voor anderstali onderzoekster te wei nig onderbouwd de on t gen evenmin is er veel aandacht voor sc h oolse wikkeling in de tweede taa l en cognitieve ont taalvaardigheden in de taal en vaklessen al wikkelin g lopen namelijk niet paralle l voor d e leen in d e studiel essen wordt studerend lezen and erstalige lee rlingen heeft dit he t voord eel getraind dat ze reeds verworven cognitieve vaardighe d en als monitori ng metacognitieve kennis en de l eespre stati es o p lbo e n mav o comprehension strategieen kunnen inzetten bij h et l eerproces in de laatste vier h oofdst ukken b es p ree kt h ac quebor d h aar eigen ond erzoek ze wil het taal interactief lezen probleem in kaart brengen de ontwikkeling i n tekstbegripsvaardigheden beschrijven en indi o p deze cogn itieve vaardigheden gaat h acque rect inzic ht k rijgen in de aard van het leesproces b ord verder in in hoofdstuk drie aan de h and door ver schillen in de aa rd van het tekstbeg r ip te va n verschillen de leestheorieen de b eg rij p e on d erzoeken het on derzoek was longitudinaal l ij kheid van schoo lb oek e n h angt samen met over een p eriode van twee en een half jaar en vaktaal kenmerken van schriftelijk taa l gebruik cross sectioneel turkse en neder l andse lbo en etnocentriciteit de kwantitatieve leesbaar en mavo leer l ingen worden vergeleken van heidscriteria woo rd fr equentie zinslengte opzet schieten te kort omdat factoren als samenh ang i n de tekst tekstop bouw en tekstsoort d aarbij met betrek king t ot de aard van het taalprobleem buiten beschouwing blijven constateert hacquebord de verwach te achter stand in woor d kennis maar grammaticale con a an kintsc h en van dijk ontleent hacque structies blijken voor minder tekstbegripsp ro b ord een model voor een interactieve b ena de blemen te zorgen dan verwacht verder ste l t de r ing van het leesproces de lezer gebrui kt zowel onderzoek ster vast dat turkse leerlingen wel de grafisch e informatie b ottom up als de con iswaar lagere toetsprestaties halen b ij teksten textuel e informatie to p down om b etekenis op elk van de drie moeilijkhei dsniveaus maar te geven en te interpreteren woordkennis kan d at ze het bij d e moeilij kste tek sten relatief dus worden gebruikt om tot tekstb egr ip te ko goed doen s p ecifi eke te kstbegripsproblemen men maar ook kan informatie o p het te kstuele van turkse l eerlingen lij k en niet veroorzaak t io6 moer 1990 3 te worden door gebrek aan voorke nnis of intel te kstbegr ip toetse n d oen vermoede n waa r ligentie sch ijnlij k co mpenseren ze de tekorten door een hogere concentra tie e fficienter l eesged rag en vraag t wee b etrof de ontwikkeling van het tekstbe sterker gebruik van de context g rip in het onde rzoek blijkt er geen dui delijke vooruitgang in tekstbegrip tussen brugklas en basi s ned e rland s o ntoe reikend derd e klas lbo n och bij nederlandse noch bij turk se leerlingen er is eerder s p rake van een h acquebord sluit haar p roefschrift af met een achteruitgang die bij turkse leer l ingen scherp hoofdst uk conclusi es en aanbeve lin gen d eze en significant is op de mavo is een aa nvanke zij n zeer lezenswaar d en niet alleen voor leer lijke groei van het tekstb egrip te zien maar on krachten anderstaligen danks de relatief s t erke groei van woord kennis remediale hul pp rogramma s voor b egrijpend en non verbale intelligentie b ij tur kse leerlin lezen ach t zij nodig midde l s diagnostische gen stagneert het tekstbegrip na een paar jaar toetsen oo k tek stonafh a nkelijk e woordkennis kennelijk is h et puur aanbieden van meer en moeten sp ecifieke te kstbeg r ip sproblemen aan ingewikkelder tek sten op zich niet vol doende het licht komen hac quebord stelt een zwak om d e ontwikkeling op gang te houden h ac tek s tbegrip bij nederlan d se t s o leerlingen queb ord b rengt dit verschijnsel in ve rband met ligt eerder aan gebrekk ige cognitieve vermo de groeiende com pl exitei t van de leesvaardig gens e n aan leesp roblemen b ij turkse leerli n heid in het onderwijs zou een interac tieve lees gen is het achterbl ijven in tek stbegrip vooral hou ding gestimuleerd moeten worden zodat een taal probl eem p 257 leerlingen waar nodig bij het micro meso de onderzoe ksresultaten weerspreken dus en macroniveau van de tekst stilstaan om tot cummins opvatting da t het na verloo p van tij d tekstbegrip te komen daarnaast is gerichte wel goed zit met de basiscomm unicat i eve vaar aandacht no dig voor de ontwikkeling van de digheden van anders t a l igen i n tegenstelling tot woordenschat wat cummins veronderstelt heb ben alloch tone leerl ingen een goed ontwikkelde hogere wat betreft de aard van het tekstbegrip de derde leesvaardigheid maar is het prob l eem juist dat onderzoeksvraag constateert hacquebord dat de basis van het n ederland s niet toereikend is de grootste verschillen tussen turkse en ne d er z e hebb en een kle inere woord en grammatica landse leerl ingen te vinden zijn o p het micro kennis binnen beperkte domeinen en met be niveau van de tek st een achterstand in woord perkte reikwijdte wat taalspecifieke vaa rd i g en grammaticakennis beinvl oedt ook de pres heden betreft de contextloosheid van school taties van allochtone leerlingen op meso en b oekentaal is dus voor anderstalige lee rlingen macroniveau maar niet in de ma t e die op grond niet het hoofdprob l eem van te k stonafhankelijke toetsen voo r woord en hacquebord concludeert vervol gens als d e grammaticakennis verwacht kon worden d it schoo l zich meer zou richten op een strategi gegeven ondersteunt een interactieve leestheo sche aanpak van sch oolboe kteksten en o p ont rie wik kel ing van metacognitieve vaardigh eden waar intelligentere nederlandse leerlingen dan zo u dat vooral i n het voordeel van de ive hoger scoren op macrotekstbegrip behalen de derl and se l eerling werken intelligentere tur k se leerlingen een beter resul an ders t alige leerlingen zullen meer p rofijt taat op het microniveau van d e tekst na twee hebben van onderwijs d a t zich rich t op h un on en een half jaa r blij kt het macrobegri p bij toerei kende woordkennis en mesotekstbegri p turk se leerlingen vee l minder samen te hangen vanuit een functioneel princip e waarbij het met woor d kennis naarmate ze het nede r lands taal aanbod ingekaderd is in communicatief b eter beh eersen zijn ze dus minder afhankelijk zinvolle situaties ten slotte verwach t h acque van compenserende strategieen m oedertaal bord effect van een veeleisende hou ding bij leerders komen later dan tweetal igen tot ma leerk rachten en een stimulerende l eescultuur crotekstbegrip los van hun intelligentie de taalachterstand in het nederlands va n tu rk se h acquebord levert met dit dege lij k proefschrift leerlingen is dus groter dan hun prestaties op een b elangrijke bij d rage aan de discussie ron d 1990 3 moer 107 taalpr o b leme n van alloch tone jongeren haar foru m an al yses z ij n gron dig kundig en zorgv uldig jui st d aarom is het ja mmer d at haa r te k st ni et erg toe gankelijk is d e l ees b aarheid van de tekst is n iet optimaal de formuleringen en tekstor cven ga nisatie lij ken nog d e sporen te dragen van hacquebords worsteling met de ingewikkelde reactie op h bonsets problem atiek i n tegenstelling t o t kerkhoff b iedt hacque moedertaalonderwijs bord leerkrachten en onderzoekers concrete ha ndvatten om aan d e vergroting van school als arena succes van allochtone leerlingen b ij t e dragen juist de aard van de taalp roblemen bl ijkt hierb ij van wezen lij k b el ang b onset geeft zijn stuk d e ondertitel de com missie braet kritisch gevolgd moe r t 99oli p 3 9 wat hij ec hter doet is eerd e r onkritisc h vooruit lo p en op d e resultaten van d e commis sie de commissie h eeft inderdaa d problemen in het onderwijs o p een rijtje gezet en zij heeft universitai re nee rlandici o m p readviezen g e vraag d maar dat wil nog niet zeggen dat er ui t eind elijk ee n on derwijsprogramma in p laats van een examen p rogramma uit zal rollen en een programma dat in onevenredige mate ingevul d is d oor de u niversitai re vakwetenschap om het een en and er in een juister pers p ectief te zien l eze men het ten geleide bij de b und eling pre adviezen zie voor bestelling moe r i99oi2 p 79 b onset b e klaagt zich over d e beh andeling van de vakdidactici door d e commissie de cverr zou geen bezwaar gezien heb b en in het p asse ren van de vdn door de staatssecretaris en de cven h eeft p as in tweede instantie ook d e vdn om een prea d vies gevraag d het eerste punt d e voorzitter van d e cven h eeft het ministerie desgevraagd laten weten er de voo rk eur aan te geven dat volgende k eren de vdrr gekozen zou worden om lerarenopleid ers vakdidactici in commissies voor te dragen h et ministerie heeft er deze keer voor gekozen de ver orr die alle lerareno p leider s overkoe p el t om een voor dracht te vragen een voordracht waaro p dr i e p ersonen voorkwamen die tevens lid van de vdn zijn onder wie h ans h alsh of d ie nu d e lerarenopl ei d ers vakdidactici in d e cven ver tegenwoordigt he t tweede p unt vanaf het begin was het de bedoel ing van d e commissie d e vnrr op twee momenten om een commen t aar te vr agen naar aanlei ding van de vakin h ou d el ij ke preadviezen en naar aanleiding va n io8 moer 1990 3