Taalbeleid… dat zie je!! Werken aan taalonderwijs op meertalige basisscholen.

peter prins al g e ruime tij d zijn v eel s c hol e n druk a an de sl a g om h e t ond e rwij s aan te p as sen a an de s teeds ve rander e nd e schoolbevolking m e t na m e kind e re n m e t ee n a nde re moed erta al taalbeleid dat zie je d an het n e d e rlands h ebb e n ond e rwij sb e ho e f t e n w aa r s chol e n nog niet op in ges p ee ld werken aan taalonderwijs op war en na ee n e e rst e peri od e waari n l eer kr ac ht e n z e lf mate rial e n e n pro gr a mma s meertalige basisschole n ontwikk e ld e n zijn we ge lukkig nu zov e r d a t la nd e lijk e uitg eve rs sc hol e n kunne n vo orzi e n va n ad equ aa t ond e rwij s m a te ri aal d iverse publica ti es v a n d e in s p ec ti e van he t ond e rwij s e n h e t pro ce smanage me nt prim a ir taa lbe le id z ie je m aa r all een a ls je e rmee aan de ond e rw ij s pmpo h e bb en sc h o l en e n b e s lag gaa t voo r die tijd is taa lbelei d veelal geen l eids m ak er s ec ht er duid e lijk gem aa kt d a t we aansp rekend e te rm of onde rw erp h et wekt snel de er nog l a n g ni e t zijn ond e rzo e ks res ult a te n sch ijn van bove naf b e dacht te zij n en de dagelijkse b eves ti ge n d a t b ee ld onde r a nd er e app e l e n schoo lp rak tijk s l ech ts ma rg inaa l te raken v ermeer 1 9 97 v a n s c ho o t en 1 992 pete r pri ns benadert het on d er we rp van uit zijn bij h e t ontwikke l e n van lok a l e ond e rw ij s ja ren la nge e rvaring in h et haagse het h a rde plan n e n krij gt h e t t aal o nd e rwij s een ho ge werken van de haagse schol en aan taa l acht erstan p rio rit e it d e n o odza a k to t ee n v e rb e te rin g de n h eeft net a ls elde rs in ne de rlan d z ijn vru c h ten va n h e t taal o n de r wij s ge ldt m e t n a m e v oor afgewo rpe n in de v o rm van sp ec ifi e ke m et ho de n kinde r en di e van huis uit ee n a nd e r e taa l d a n o rg aii isatievo rrrien on de rwijs in eigen taa l et ce h e t n ed erla nd s h e bben gel ee rd e n l ee rlin ge n te ra de e n e sch oo l is al v eel l ange r m et nt2 bez ig die vooral door s ocio c ulture l e fac tor e n ee n dan de a nde re e n h eeft med e daa rdoo r e igen v e rtra ag de ta a l o ntwikk elin g h e bb e n kind e acce n ten gel egd re n bij wi e b eide fac tor e n t egelijk een rol als sch oo l je e igen weg vinden e n volgen i s voor s p e le n v o rmen vo or h e t onde rwij s de groo t pe ter prins een heel belangrijk uitga ngspunt s t e uitd aging om op zoek t e gaa n na ar ee n tege lij ke rtijd is hij e rv an ove rtuig d geraakt d at het invullin g van ta al o nde rwij s dat we rkt a d eq uaa t inspelen op taal achte rsta nd en onde r t u sse n noga l wa t i n ho ud t e n dat h e t ni et eenvo u h e t h aagse o nd e rwij s h ee ft di e uitd ag in g dig is doo r de bomen h e t bos te b lijven z i en om o p ge pa kt z owe l d e dag e lijkse pra ktij k a l s het onderwijs meer te laten zijn dan de so m d e r resultaa tme tin gen h ebb e n l e e rkr acht e n duide del en is het volgens h e m onontkoo m baa r da t lijk gem a akt dat de p e riode va n bra ndj es tea ms op zoek gaa n n a a r afstem ming van al les wat blussen e n h et b e d enke n van l a pmidd el e n e r zoal op schoo l plaatsv in d t ove r we rken aan de finiti ef v oorbij is e e n gro ndi ge ve rande taal beleid aan ee n basischool en met name hoe ri n g va n h e t t aa lo nd e rw ij s dat za l h e t ant ku nt u u w licht opsteke n in de volgend e bijdrage w oo rd moe t e n zijn e ffec ti ef ve r a nd e re n i s geb aa t bij een doel gerichte aa np ak h e t h aags c e ntrum vo or ond e r wij s b ege l e i d a t ka n b e te r zo luidd e va ak de fee db ac k din g hco h ee ft da a rom in nauw e sa m e n van d e l ee rkr ac ht wanne e r j e al s kindje we rk w e rkin g me t zeventi en haagse ba s i ssc h olen te ru g kreeg g e lukki g kijk e n onde rwij sgeve n een in strum e nt o ntwikk eld waarmee sc h ol e n de n nu ook s teed s me e r na ar h e t ond erw ij s in r e d elijk kort e tijd ee n duide lijk b eeld prog ramma e n naar hun e igen hande l e n d e kunn e n sch e tse n va n ge rea lisee rd ta alb e l e id e n c onclus i e di e z e da n va ak tre kke n is e cht e r inhoud elijk e priorite it e n v oo r v e rb e t e rin g de z e lfd e d a t k a n be te r va n he t t aa londe rw ij s kunnen formuleren h e t wordt in onde rwij sl a nd ste eds duide lijk e r dit instrument algemeen taa lbeleid b es t aat dat v e ra nde re n niet m ee r w eg te d e nken i s uit een ove rzi ch t v a n k e nm e rk e n we lk e op w erke n aan de e ig en ontwikkelin g wordt ee n ba si s v a n ond e rzo e k en praktijkervari nge n w e zenlijk k enmerk van onde rwijsi ns tellin gen b esc houwd kunn en worden a l s e ffec ti e f e n 100 m o er i 9 9 8 3 terreinen van taalbeleid doelgroepen 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 0 groep 7 8 groep 5 6 groep 3 4 groep 1 2 eerste opvang lei afbeelding i ontwikkelingsmode l re l evant voo r b asi ssc h o l en m et een meertali ge b e id te mak e n h e bb e n h et i s dus ni e t a lleen sch oo lb evo lkin g he t ga a t da n o m ke nm e r ge ri c ht op de uitwe rkin g v a n ee n programma ke n al s de l eerkr ac ht e n l e z e n ve el vo or e n voor h e t n ed e rlands als twee de taal m aa r ook vert ellen v eel ve rh a len o f er is ee n toegan o p d e sam e nha n g m e t andere ond erde l en va n k e lijk e orthoth eek m et b etre kkin g tot alle h e t ond e rwij s n ed e rlands als eerste t aal he t taaldoel e n o nd erwij s in d e ei ge n t a al h et zaa kva kk e n dit instrument algemee n taal be le id vo rmt h e t ond erwij s t aal gebruik bij in stru c ti e en in eers t e d ee l v a n het haags instrument taa l t e k s t e n e n d ergelijk e be le idl zi e afb ee lding 2 h e t twee d e d eel b ov en di en h eeft h e t r ealisere n v an ta a l erva n is h e t instrument specifiek taa lbel eid d it b el e id b e tr e kkin g op de totale o rga nis ati e ond erdeel za l m e dio 1998 b esc hikb aa r kome n ni e t a ll ee n h e t onde rwij s pro g ra mma voor h e t w erkt d e ke nm erke n voo r d e ve rsc hill en e e n b e paa lde gro ep l eerlinge n ond e rd e l e n d e gro epen verd e r uit e n za l ook in gaan op d e d a a rva n zijn onder and e re de gebruikt e aan d acht spunt en voor d e inv oe rin g erva n e valuatie in s trum e nt e n de to e ts k al e nd e r d e h e t haags instrument taa lbele id vo rmt h e t inz e t v a n taa kl ee rkrac ht e n d e d es kundi g inh o ud elijk e ka de r van waar uit h e t hco h e id va n d e sc h oo ll e idin g de v aa rdi ghe d e n sc h o l en o nde rs t eunt bij h e t uitwe rk e n van ee n v an de lee rkrac ht e n h e t b es tuur s b e l ei d e n d e sc h oo lsp ec ifi e ke s tra t egie o m t aalbe l e id te re l a ti e ni e t oude r s d e t e rm to taa lb e l e id o nt wikk el e n h e t ins trum e nt algem ee n taa l di e ee n h aagse b e stuur sv e rtege nw oo rdi ge r be le id function ee rt daa rbij ook als een o nt ge bruikte i s da n ook e en vlag di e d e la ding wikk elin gsmod e l op b as is wa arvan de g ro ei goe d d e kt naa r ee n effec ti e v e m ee rtali ge sc hool v erant daarnaa s t b et e k e nt taalbel eid ook h e t aa n wo o rd ge fas e e rd wordt zi e afb ee lding i bre nge n van ee n inhoude lijke sa m e nh a n g dit a rtike l w il inzi cht geve n in d e wijze va nuit ee n co nsequ e nt e vis ie o p t aal e n waa ro p aa n di e s tra tegi e vorm e n i nh o ud m ee rtali gh eid bij h e t le ze n e n ve rw e rk e n wordt g ege ven hi e ronde r gee f ik e e r s t de van te kste n worde n bijvo orb ee ld stee ds d e z elf uit ga ngs punte n die w e daarbij h a nte ren de s trat e gi ee n to egep a st h e t m a akt in p ri n cipe weinig ve rsc hil of dat nu tek s ten voor eerst denken dan doen l ee sb evord e ring b egrijpend l e z en h e t ond e r wij s in d e ei ge n t aa l of w e reldori entatie zijn wil taalb el e id op ee n meertalige sc hool kun n e n w e rke n da n moet h e t zi c h ri c hte n op de taa lb el eid moe t j e kunn e n b e noe m e n in ve r schill end e ond erde l e n di e m e t m eer tali g c on cret e sc hoolk e nm e rk e n g e r eali see rd taal 1998 3 m o er 101 kinde re n w ord e n ge no m e n voor b e id e g ro e 1 programma s en methode n p e n gelde n imme rs d ezelfde ke rndoe l en voo r taa l w a nn ee r we he t h ebb e n ov er t aalb e le id 2 materialen e n act iviteiten m a d a n spr e ke n w e du s ove r h e t t aa l o nd erw ij s in d e z e br e de z in 3 leerl ingvol gs y stee m voor anker gaan 4 io rgverb red in g t aalb e le id w ordt ge k e nme rkt d oo r een sys te 5 afstemming oet mati sc h e n gefasee rd pr oces h et is ge b aseerd 6 ins t ructie en ges p re k op ee n o ntwikk el ingsm o d el wa a rm ee duide lijk wo rdt ge m aa kt we lke inho ud elijk e t err e i 1 w e rel dor ient ati e n e n e n we lk e d oe l g roep en p ri ori t eit h e bb e n he t h aags in s trume n t taa lb ele id i s d aarvo o r 8 r eke nen ee n h a ndig h andva t d e feite lijke sc h o ols itu a ti e vo rmt d aarbij 9 ruimt e t i h e t startpu n t hi e rbij geldt h e t mo tto waa r d eer wat al gerea li seerd i s d e m o ti vatie 10 i nte rcu l tu rele ke nmerke n b e tr o kk enh e id e n mogelij khe d e n va n h e t team zijn ve rvolge ns ri c htin ggeve nd voo r d e afbeel di ng z de tien onderdelen van het t e ne me n s t a pp e n h et m otto daa rbij i s haags instrum ent taalbeleid r eal isee r wa t gewaardeerd wordt e e n con se qu e ntie van d eze uitgan gs punt e n b e l e id is v o o r al vera nd e rd o nd erw ij s en ni e t is dat e r geen rece pt voo r h et ontwi kk e l e n s l ec hts een d oc um e nt elk e ve ra nde ri n g krij gt va n t aalb e lei d t e schrij ve n i s waari n elke stap ui te inde lijk z ijn ve rtalin g i n h e t h a nd el e n va n eendu idig i s uitgewe rkt h et menu de beschik de l eerkr acht in d e g ro ep ee n l ee rkrac ht die b a r e in gredi e nt e n en dus oo k de r esultat en op een and e re wij ze e n vaa k me t ni euw e wi sse l en imm ers p e r sc h ool w el ku nn e n we midd el en aa n h erzi e n e t aalinh o ud e n we rkt wa t kookprin c ip es e n mogelij khe de n op een b ij voorb eeld ee n l ee rkracht in ee n kl e ute r rij ze tt e n gr oe p d ie ges tru c tureerde r gaat werke n m e t pre nte nb oe ke n vo or de u i tbr e idin g v an d e bij h e t uitw erk e n va n ee n sc h oo l s p ec ifie k e woo rd en sc hat str at egi e o m t aalb e l eid t e o nt w ikke l e n i s he t g oe d taa lb ele id k enm e rkt z i ch b ove ndi e n zin vo l o m s tee ds he t b eeld van een vare nd d o o r ee n goe de fase ring omd a t j e ni et a ll es sc hip voor oge n t e ho ud en w ann ee r he t t egelijk kunt d e volgord e waa rin j e zak en sc hip in d e oge n va n d e kapit e in e n dankz ij aa np a kt i s daa rbij oo k ni e t wi ll ek euri g d e i n z e t va n ee n h ardwe rke nd e b e ma nning in voll e vaart de goe d e k oe r s ze t d a n is er kortom taalbeleid ontwikkelen is het onder gee n r e d e n o m he t sc hip voor a nk e r t e wijs planmatig veranderen op het terrein van goo ie n om d e k oe rs o f he t t emp o va n d e taal steeds meer gaat dit beleid beantwoor vaa rt te b es pr e k e n noc h d e mo ti vati e va n den aan het beeld dat de school zelf heeft van d e b e ma nni ng noch d e voo rtgang va n h et goed taalonderwijs aan kinderen met een sc hip z ijn d aa rbij ge b aat er kunn e n ver meertalige achtergrond sc hill e nd e r e d enen zijn o m we l voor a nke r te wanneer scholen willen werken aan de gaa n verbetering van het taalonderwijs is het goed d e vaart i s e ruit om da t d e b e m an nin g om de blik niet alleen op de allochtone mind e r h ard gaa t we w ill en we l eens wet en kinderen en nt2 te richten maar de totale waa r we nu zij n waaro m zo ud e n we leerlingpopulatie in het oog te houden er ei ge nl ijk ver d e r gaan zitten immers ook nederlandstalige kinderen d e koe rs is zoe k eerst moet e n we d a t da n op de school zij profiteren vaak in grote weer da t waa r gaa n we e i genlijk n aar t oe mate van de maatregelen die voor allochtone h e t i s b e t er wa nn eer w e eers t d ie ka n t 102 moer 1998 3 opgaan ma a r ande r e n d e nke n daar ande r s popul a ti e en d a t h e t b e reid i s op e e n s tru c tu ove r r e l e m a ni e r a a nd ac ht t e be s t e d en aa n e e n w e kom e n er ni e t we w erk e n ke ihard ve rb eteri n g va n het ond e rwij s op dit terre in ma a r h e t lev ert zo w eini g op b e langrijke aanknopingspunte n d a arbij zijn d e s ignal e n van onvre d e en knelpunte n di e in dit b eeld v a n h e t v a rende sc hip illu s tr ee rt d e wande lgan ge n of t e amb esprekin ge n min of t eve ns de ver sc hill end e tak e n e n ve rant m eer t erloop s word en ge uit wann ee r d e z e woord e lijkh ed en d e kapit ein i s uit e ind e lijk geluide n se ri e us word e n genom e n v o rnie n z e ver antwo o rd e lijk voor d e ko e r s b e paling e n ee n waa rd evoll e b asis v oo r v e rand eri ng doo r h e t pro ces d e zorg voo r ee n ge moti vee rde z e te de le n niet co llega s e n oplo ss ingsge ri c ht b e m a nning wa a rdoor h e t schip verde r komt t e b e n a d ere n d e b em a nning zw ee t e n z woe gt om a l roeie nd d e res ultaten va n d e e i ge n l ee rlinge n op h et geh eel in vo lle va a rt vooruit te krij ge n l a nde lijk genormeerde toets e n bijv o orb ee ld k e nme rk en d voo r een goed e k a pite in i s d e c t to wo ord e nsc ha ttoe tse n kunn e n l ee r b o v e ndie n dat d eze in s t aa t i s op h e t jui st e krac ht en o ok in spire re n to t taalb e l ei d al s de mo me nt ee n loods aa n b oord te n e me n moge lijke fa c tore n va n s l echte r es ult a te n ni e t v ooral in d e kinde re n maa r in h e t ond erw ijs taalbeleid dat doe je l eerpro ces word e n gez oc ht h e t o r ga ni se re n v a n nascholingsbij eenk o m elk verand e rings proces o p ee n sc h ool vindt s t en ka n ee n b e l a ngrijk e rol sp el e n in d e h aa r e n er g i e in de b e tro kke nh eid van he t b etro kke nh e id va n h e t te am d e d aa rbij tea m h e t ge ve n v a n aan dac ht aan dit asp ec t ge pr esenteerde mo ge lijkh e d e n en uitd agin zi e n we da n oo k als de ee rs t e en c ru c i ale fase ge n mo e t en aa n s luite n bij de ontwikk e ling fase i v ervo lge n s i s h e t d e vr aag h oe de s moge lijkh e d en v a n de lee rkrac ht e n ook h e t dir ec ti e m ee nt da t h e t we rk e n a a n t aalbe le id m e t elkaa r in v ullen van h e t ins tru ment alge binn en d e gegeven s i t ua tie zo fun c tioneel rrleerl taalbeleid ka n wanneer er binn e n d e mogelijk vo rmgegeve n k a n word e n fase 2 sc h o ol al veel taalb el eid ge rea li seer d is een v a nuit d e aa nwe zi ge mo tiva tie binn e n he t go ed e b asis vo rm e n voor ee n v ol gende fase t ea m word e n op b asi s v a n d e d oor d e direc ti e va n h e t ve rande ri n gs pro ces uitges tipp e ld e aa npak inh oud e lijk e pri ori te i wa nn ee r d e l ee rkrac ht e n we ini g o f gee n t e n geformuleerd fase 3 in d e fase daarn a probl e m e n ervare n en o f ve rwac ht en bij h e t w ord e n di e pl a nn e n co n c r ee t uitgewerkt ond e rwij s aan mee rtali ge kind e re n verdi e nt wat h e bb e n w e n u p rec i es v oor ogen wa t h et de v o o rk e ur om eers t n a t e gaan in moet e n o n ze ins pannin gen op kort e termijn h oeve rr e die s tellingn a me re ali s ti sch e n eve n opl evere n e n z i e doe t wa t fase 4 tu ee l b es pr ee kbaa r is d aa rm ee is d e b as i s gel egd voor d e b el a n g a a n h et e ind van de ze fase ka n m e t h e t rijkste fase h e t s u cces v ol rea li se re n v a n een sc hooltea m worde n a fgesprok e n da t d e dir ec ni e u w k e nm e rk va n e ffec ti e f taalonde r wij s ti e of ee n w e rkgro e p h e t v o o rtouw zal n e m e n fase s om de s ta nd v a n z a ke n m e t b e tre kki n g tot h e t za l duid e lijk z ijn d at h e t we rk e n aan taa l be l e id t e b eschrij ve n e n o f voo rst e ll en te t aa lb el e id b e t e ke nt d at d e z e cyc lu s van doe n voor he t l egge n va n priorit e ite n vij f fase n s te ed s opni e u w doorlop e n wordt b ij h e t ve rd er uitwe rk e n v a n d e s tra t egi e fase 2 directiebeleid om t o t t aalbe l eid te k o m e n zal h e t t e b e w a n dele n proces toe ge li cht wo rd e n a an d e h a nd in de ze fase krij gt d e sc hooldirec ti e c q va n d e v ijf ge no e md e fase n w erkgro e p zi c ht o p h et ree d s ge r eali see rd e taalb e l e id e n o p de p ri o ri t e it e n vo o r d e n a bij e fase z motivatie betrokkenhei d to e koms t ook w o rdt duide lijk w e lk e strat e gi e e r be w a ndeld mo e t word e n om d e b e trok in d e z e fase gaa t het erom dat het schoolt eam ke nh e id v an de onde rwij s ge v e nd e n en d e inzi e t dat h e t t aal onde rwij s no g onv o ld oe n effec tivite it van de te pl e ge n in s p a nnin ge n zo d e is toeges n e d e n op d e ve r a nd e rd e sch oo l hoo g mo gelijk t e houd e n 1998 3 m o er 103 als eer s te s t a p zal d e dire c ti e aan d e hand o f h et mi ss chie n zinvolle r i s uit t e gaa n van van h e t inst rum e nt algem ee n taal be l e id d e d e taalfunc ti es waa rbij da n vooral ge le t wordt s c hool s itua tie en de prio ri te it en in b e eld op d e do ele n waa rv oor kind ere n d e t aal bren ge n d e direc ti e ka n daa rbij gebruik gebruiken mak e n van ext e rn e deskundi ge n door hen of h e t t ea m gen oe g wee t ove r d e ei se n w elke vra gen voo r te l egge n a ls h e bb e n we d e aan h e t t aalonde rwij s in multi e tni sc he gr oe kenmerken a dequ aa t geint e rpre t ee rd h e b p e n m oe te n word e n ges t e ld b e n we d e huidige s itu ati e v olle di g in b eeld of er door he t t eam aandac ht b es t ee d mo e t in ho e v e rr e zijn d e voo rgest eld e p riori teiten worde n a an de vra a g of de vi s i e van de zinvol huidi ge taalme thode wel geschikt is voor h e t i s d aarn aa st o o k za ak om m e t het multi e tnisc h e gro ep e n sc ho o lbes tuur d e s t a nd van zak e n e n d e v oor gestelde pri o rit e ite n b es pr e k e n h et is fase 3 prioriteiten stelle n imm ers b ela ngrijk na te gaa n in ho eve rr e d e red er zic h kan v ind e n in d e ko er s e n h et in dez e fase ontwikke lt h et t eam ee n glob aal t e mpo van h e t schip b ee ld van ree d s ger eali seerd t aalb e leid e n formulee rt he t p e r lee rj a ar pri o rit eite n w aar w e rke n aa n taa lb el eid b e te ke nt hoe dan o ok aan gewerkt gaa t word e n er zijn ec hte r o ok dat e rgen s binn e n dit pr oces d e v i s i e va n d e si tu a ti es de nkb aar da t e r in ee rste in s t a nti e sc h ool op h e t ta alonde rwij s duidelij k zal allee n gek e k e n wordt n aa r te rea lisere n k en mo et e n worde n h et tea m zal uite ind e lijk m e rk e n naa r acti e punte n zolan g d e z e plan bov e n d e inhoud v a n d e m e thod en pro gr a m n en in d e o ge n v an d e sch oo ll eidin g passe n ma s mo e t e n gaa n s taan p as d an is h et binn e n een ve rantw oord ontw ikk elingsmode l moge lijk da t de onde rwij sgeve nde n ve rant i s daar va nz el fs pre k end nie t s op t ege n h e t w oo rd me t ee n taalme thod e gaan sp e l e n besc hrij ve n va n d e st a nd van zak e n op ee n of l esse n select e r e n opdrac ht e n aanp assen alt e r m ee rd e r e t err e in e n k a n o ok op een late r n a ti eve l esse n gebruik e n a c tiviteit e n t oe vo e mome nt ge b e ur e n w e de nk e n da n a a n sc ho ge n e t ce te ra l en di e n e t b egi nn e n m e t t aa lb el eid of wa a r d e sc ho o l za l ee n antw o ord moe t e n geve n refl ec ti e op d e huidige s itu a ti e nu nog gee n op vrage n a l s bijdr age l eve rt aa n d e motiva ti e w aar gaa t h et ons nu uit e ind e lijk om bij h e t taa londe rwij s de schoolleiding kan het voortouw nemen in ho eve rre komt d e inhoud v a n o ns taa l door het ingevulde instrument taalbeleid en ond e rwij s t egemo e t aa n d e onde rwij s be h o ef de uitgewerkte voorstellen in het team te te n va n onze kinde re n bespreken objectieve toetsresultaten kunnen in h oeve rre do e t o ns taa lpr ogr a mma rec ht daarbij ter ondersteuning worden gepresen aa n d e laa t ste ontwikk el i nge n op dit vak ge teerd bie d het werkt motiverend voor leerkrachten om stil te staan bij wat inmiddels al bereikt is b e hal ve om d e inhoud gaa t h e t ook om h e t groeikracht ontstaat eerder uit gerealiseerde proces d e sc h oo lle iding zal m oe t en n agaan mogelijkheden dan uit een besef van wat we lk e aanp ak bi nnen d e eige n sch oo l de allemaal nog gerealiseerd moet worden het is m ees t e k an s v a n s lagen bi e dt de scho olle i ook mogelijk het team te vragen het instru din g zal du s a l d an ni et in sa m e nspraak me t ment algemeen taalbeleid of delen ervan zelf d e sc hoolb egel e id er n agaa n in te vullen in de praktijk blijkt dit soms op we lk mom e nt binn e n het proces bove n verhelderend en motiverend te werken leer s taande v r a g en ee n pl aa ts mo e t e n krij ge n krachten bespreken elkaars werkwijzen en in we lk e m a te he t t e am d e ke rndo el e n alleen dit leidt al tot behoeften aan afstem ond erwij sa anbod al s uitga ngspunt wil n em e n ming en verbetering het haags instrument in w elke mate h e t tea m wee t w elke sp ec ifi e k e taalbeleid blijkt dan een handige kapstok om problem e n m ee rt a li ge kinder e n he bbe n bij aan dat gesprek een structuur te bieden h e t verw e rve n van d e ze ke rndo el e n het werken met dit instrument verlangt d e 104 mo e r 1998 3 nodi ge d es kundi g h e id e e n introdu c ti e op h e t ten worde n b estudeerd uitge probeerd of in ge inhoud e lijke ka der van h e t instrum e nt in een voerd n a scholin gs bijeenkomst i s daarom h et over w elke mate ri al e n e n of w e rkwijzen zull e n wegen waard ontwikkeld word en w a t i s d e feitelijke pl a nnin g wann eer e r m e t h e t te am wordt gesproken w a t is d e ta akv e rde lin g wat v e rwa c ht e n w e o ve r d e huidi ge s itu ati e zijn uitge bre id e va n de sc hoo lle idin g de int ern e be ge leide r di sc us si es niet functionee l h e t g a a t e rom da t and e r e c olle ga s wat mo e t e r op t eamniv ea u er uiteinde lijk ee n rede lijk e c on se ns u s b es t aat ge beur e n wat is d e rol van de sc hoolb ege l ei ov e r de g lo b a l e sta nd v an zak e n de b e do e der ling i s d a t h e t t e am ee nsge zind en gem o ti wat zijn de t e v e r wac ht e n k os t e n v ee rd aa n d e sla g ga a t con se n su s ove r d e t e s t ell e n prio ri te it en i s dan wel v an g root bij h e t mak e n v a n pl a nn en i s h et voorts va n b elang h e t afsluite n va n fase 3 be te kent belang de v e r sc hill e nd e te rre in e n va n taa l imm e rs dat e r v oldoe nd e duidelijkh e id i s om b e l eid t e b e tre kk e n zo i s h et bij h e t r e a lise in v ullin g t e ge ve n aa n h e t taa lb el e id s pl an r en v an go e d o nd e rwij s in b egrijp e nd le z e n v o or ee n d e rge lijk b el eidsplan vo l s t aa t h e t ni e t a ll ee n de vr aa g w elke m ethod e daa rv oo r om t e formul e r e n aa n we lk e c on c r ete ke n ge koz e n zal wo rd en m a ar oo k we lk e aan vul m e rke n gewerkt gaat wo rd e n e n w elk e faci lende activit e ite n voor all o c hton e kind e re n lite it e n da a r voor in ge z et zull e n word e n d aa ra a n toegevo egd mo e t en word e n we lk e asp ec te n va n b egrijp e nd l eze n in h et l ee rling fase 4 plannen uitwerke n vo lgsys t ee m ee n plaats moe t en h ebben we lk e z o rg verbr e din gs maatregel e n e ra an ge kopp eld in d e z e fase ont s taat een pl a n m e t daari n op kunn e n word en op w e lk e mo m e nten binne n kl asse nniv ea u uit ge we rkte k e nme rk e n die h e t z aa kvakke nond erwij s aa nge l eerd e vaa r zulle n worde n gereali seerd afh a nke lijk v an digh e d e n toege pas t kunne n w ord e n en in d e do el gr oe p z al ee n d e rge lijk pl a n p e r h oeve rr e d e ge koz e n t eks t e n aa n s luit e n bij d e leerja a r p e r b o uw of v oo r d e ge h el e school int e r cultur e l e be na d e ring v an d e sc ho o l worden ge ma akt e en uitda gin g i s h e t om plann e n t e m a ke n di e a a n d e e n e kant wann ee r b eslot e n wordt een va n de ke nme r g edege n e n ve r a ntwoord zijn e n aa n de k en van goe d taa lb el e id te rea lise r e n is h e t a nder e k a nt ook z od a nig con c ree t da t e r m ee b el a n grijk bij d e uit werking va n d e pl ann e n t e we rke n valt r e k enin g t e houde n m et mo gelijk e v oo rwaa r h et i s vanz elfs pr ekend h ee l ve rleid elijk om d en wa ar a an e ers t no g gewe rkt zal mo et e n zo snel m oge lijk tot plann e n t e kome n d a n wo rde n kun je aa n de sl ag h et i s ec hte r b e la ngrijk da t ee n v o o rb ee ld i s het int erac ti ef we rk e n in d e he t plan ge b asee rd i s op de motivati e va n d e o nd erbou w m e t pre nt enbo e k en i n kl e i ne uitvo erd e rs erv a n lee rkr achte n mo e te n de groe pj es h e t i s dan v a n b elan g ook a a ndac ht prio ri te it e n die aan h e t plan te n grond s la g t e be ste de n aan aanwezi ge pr ente nboek e n ligge n h e rke nnen en kunnen a c cept ere n een het be sc hikba re budge t d e inzet v a n ex tra a ndere fac t or v oor de motivatie is d e m ate l eerkr achte n h e t pla nn e n va n het voorl e z en w aa rin he t pl an a a ns luit bij d e c ultuur van de in h e t rooste r e n de va ardi g h e id v an d e sch oo l l eerkr ac hte n om mom e nt e n v a n z e lfs t a ndi g we rk e n in hun g ro e pen te hante r e n in i e d er ge v a l zull e n in e e n fun c tion eel we rkpl a n de v ol gende vra g en b ea ntwoord fase 5 aan de slag moete n word e n wa t zal d e v e ra nd e rin g o n s c onc ree t mo e t e n h e t re alise r e n v an con cr e t e ve r a nd eringen al s ople v ere n s uc cese rva ri ng da ar i s h e t vanzelfs pre ke nd op w elk e onderwerpen zal nasc holing of uite indelijk om t e do en ta a lb e l e id zal altijd tr a inin g plaa t s vind e n wann eer doo r wi e moe ten l eid e n tot b e te r e r esultat e n tot e ffec welk e pr ogr a mma s m a teria len of a c tivite i t ieve r onde r wij s o p s chol e n me t e en me er 1998 3 moer 105 talige le e rlingpopulati e vanuit de ze ac hte r kom e n dat de impl e me ntatie van e e n v e ran grond i s h e t ook van belang dat e r gewe rkt de rin g wordt g e blokkee rd door ee n nieuw wordt va nuit e e n pl a n m e t ee n c on c re e t doe l initi a ti e f dit a rtik el wil ik d a n oo k afs luit e n da t vo or d e betreffende l eer kracht e n in ee n do o r mij n vi s i e op taalb e leid te b e na d e re n rel a ti e f kort e p erio de ha a lb aar e n de moe it e v a nuit de be l eids inte ntie s op h e t terrein van w aard i s a dapti ef o nd e rwij s op dit mome nt zijn bijvoo rb eeld vee l haag se basissc hole n druk a an d e sl ag om h et adapti ef ond e rwijz e n i s prim a ir ge ri cht op ond e rwij s in b eg rijpend l ez en aan te passen a a n he t t ege m oe tko m e n aa n d e v ersc hi lle nde zo we l de ni euw e ontwikk elin gen me t betr e k ond e rwij s be hoeft en van de kinderen jui s t king tot procesgeric ht onde rwijz e n al s d e de z e ge d ac hte h eeft a a n de oorspron g ge le ge n ond e rwij s be h oeft e n v an meerta li ge kind e re n van h e t haags ins tru ment taa lbe l e id h e t ma a kt v eel sc hol e n in d en h aag h ebb en taa lp lan immers duide lijk o p we lke wij ze de sc h ool kle u ters in ge vo e rd voor v ee l l ee rkrachte n in re ke nin g k a n houd e n m e t h e t gegeve n da t de de kl euterbouw wa s dat ee n re d en om het thui ss itu a ti es v a n d e k inde re n l eid e n tot ee n b eeld van g o e d ond e rwij s a an m ee rtalig e gro t e vari ati e in taa lontwikk elin g t a alond e r kl eute rs bij t e s t elle n e n t e nuan ce r e n ee n wij s zal inh o ud elijk geric ht mo et e n zijn op de s u cceserv a r in g du s v an d e b ove n s t e pl a nk b e t re ffende k ern doel e n d e ze taa ld oe le n zijn h et h eeft voor vee l l ee rkra c hte n o o k gel e id ec hte r onde rgesc hikt aa n d e m eer p edag o gi tot h et mak en v a n alle rl e i a anp ass in ge n e n sch e do e l e n zoals die vanuit h et a dapti ef aanvull in ge n van h e t p ro gra mm a zoda t e r ond e rwijz e n zijn geformuleerd v oo r ki n d e re n mee r t e b e l eve n e n te d oe n dat b e t e k e nt dat oo k h e t taalonde r wij s de v alt kind eren s timulee rt to t we rk e n m et een gr o te h e t ins trum ent alge m een taa l be leid hee ft m a te van b e trokk e nh e id to t b e t e k eni s v o lle sc h oo lt e ams ook ges timul ee rd tot de vr aag a ctivite it e n h e t taa l o nd erwij s z al een rol naa r d e doorgaa nd e lijn op h e t te rre in van m oe te n sp e l e n in h e t b e v orde r e n v a n de w o ord ens chat w elk verv ol g geve n we aa n autono mi e en d e m o ndi g h e id va n de kind e taalp la n kle u te rs van af gro e p 3 in hoeverr e ren h e t i s bo ve ndi en b el a ng rijk d a t h et ee n moe t e n we z oek e n n a ar ee n k a nt e n kl aa r bijdrage l eve rt aa n een goe de re latie tusse n pr ogr a mm a o f d oe n we e r b e t e r a an he t kinde r en ond erlin g e n met d e lee rkrac ht en woord e n schatonde rwij s sys t em a ti sc h te inte natuurlijk zal ook h et ta a lond erwij s bij de g re r en m e t d e and ere t aa lond e rd e len e n d e kinde re n mo e ten r esulte r e n in ee n toe n em end o ve rige v ormin gsge bi e de n d e e n e s ucces ge voe l va n c omp e te ntie d oor h e t opd oe n va n ervarin g l eidt alwee r t o t d e vo lge nd e ve ran s u ccese rvaringen d e rin gs b e hoe ft e d e z e d oe lstell inge n z u lle n d e sc h ool moet en s timuler e n tot ee n r e fle cti eve blik op he t adaptief onderwij s huidi ge taalonde rw ij s op di e mani e r le v ere n d eze d oel s tell in ge n co n c ret e aankno pin gs pun maar we moeten nu toch adaptief onder t e n o m h e t t aal o nd erwij s t e ve rb e teren en be t er wijzen de overheid doet er met haar beleid to e t e s nijd e n op d e huidi ge l ee rlin gp o pul a ti e alles aan om haar zorgen betreffende de elke sc hool e n ook elke l eerkrac ht afzon kwaliteit van het onderwijs te vertalen in d e rlijk z a l mo e te n n ag a a n ho e ree d s in steeds weer nieuwe initiatieven maar wan gan g geze tte ontwikkelin ge n gebrui k kunn en neer er van vier kanten tegelijk getrokken m ak en va n ni e u w b el eid we lk e m ogelijkh e d en wordt dan is stilstand het resultaat e r zijn o m e le m e nt e n erva n t e int egre r e n willen nieuwe beleidsinitiatieven stimule adapti e f ond erwij ze n in s pireert o o k om de rend zijn voor onderwijsverandering dan is o nderste uning va n l ee rkra cht e n v o o rtdure nd het van belang te zoeken naar mogelijkheden ee n p e nd e l t e l at e n zijn tu sse n d e feite lijke om het nieuwe beleid te integreren in lopende sc ho olpraktijk e n d e m ee r th eo ret isc h ge b a ontwikkelingen ook de school zelf heeft see rd e informa ti e d e inhoud v an nasc ho daarin een belangrijke verantwoordelijkheid lin gs mom ent e nvlo eit stee d s voo rt uit gewe nste dat is immers de enige manier om te voor v e r a nd eringe n in d e kl as bov endi en zal elke io6 m o er 1998 3 n asc holin gsa c tivit e it door de betrokke n l ee r kr ac hte n s t ee ds vertaald m oete n word en n a ar hun e i ge n we rkc once pt e e n ve rge lijkin g e rvan m e t hun e i ge n praktijk k a n le id e n to t ve rand e ringsb ehoefte n en co ac hin gs traj ec t en d eze h e bb en t e ma ke n m e t ee n van d e vol gende t e rr e ine n i ns tru c tie interac ti e of kl asse n o r ga nis ati e h e t l aa tste woo rd i s toc h gelukki g w eer aa n de l ee rkrac ht di e co n c lud ee rt ik w il h e t no g b et e r h e t i s a l goe d m aa r h e t k a n mi s schi e n wel b e t e r of h e t mo et gewoo n b e t e r we kunnen elkaa r du s oo k z ond er z i e kb ed b e te rsc ha p wen se n noten en literatuu r i m e t da nk aan a vr o lin g pe nd e rs voo r he t l eve r en v a n commentaar 2 voor ee n k o rt e b esc hrij v ing van he t haags inst ru ment taa lbe lei d zi e m oer 1997 3 blz 137 appe l r a v erm eer woo rdensch at en taa lon de r wijs aan all oc h tone leerli ngen tilburg til burg universi ty pr ess 1997 in sp ec ti e va n h et o n derw ij s zicht op resu l taat de kwal ite it va n het onderwijs aan ach terstands lee rli ngen d en h aag s o u 1997 litj e ns p het me t a i nst rum ent ensc h e d e slo 1994 prins p haags ins trumen t taalbel eid d e n h aag hco 19 9 7 procesman age m ent p ri ma ir ond e rwijs mag het i etsje m ee r zijn strategi sch p lan d e n haag pmpo 1996 pr ocesm anage m en t primair ond e rwij s s amen h ang i n u itvoe ring verslag ove r h et jaa r 1996 d e n h aag rm r o 19 97 s c hoo te n e va n de implem entat ie van nt2 methoden ams te rdam sco kohn stamm in s ti tuut 1992 1998 3 moer 107