Documenten
thomas jager beleid kan voeren aan de orde afgesloten wordt met een aantal aanbevelingen en con immelien kramer clusies daarbij komt de vraag aan de orde hoe een s c hool met het expliciet voeren van een mart visser taalbeleid kan starten d e co nt ext taalbeleid het hangt van verschillende factoren af in hoeverre een school of sectie een eigen taalbe een poging tot concretiserin g leid kan voeren soms zijn de grenzen die ge steld worden duidelijk en knellend dan weer vaag en elastisch hier worden vijf factoren aangestipt die de grenzen bepalen bij elk daarvan wordt een ontwikkeling beschreven sinds enige tijd wordt in discussies over onderwijs die de mogelijkheden voor het voeren van een geregeld het begrip taalbeleid gebruikt scholen eigen beleid beinvloedt of een reactie van de worden aangespoord zo n beleid te voeren deze school vereist achtereenvolgens komen aan mogelijkheid om nijpende problemen in het taal de orde onderwijs te ondervangen mogen zij niet langer on kenmerken van de leerlingen die instromen benut laten willen scholen aan de oproep gehoor inhoud en organisatie van het vigerende kunnen geven dan is een duidelijker omschrijving onderwij s van de notie taalbeleid noodzakelijk in dit artikel leerplanontwikkeling op de vakgebieden geven de auteurs aan wat taalbeleid kan inhouden regelgeving van hogerhan d eisen en verwachtingen die door vervolg onderwijs en samenleving worden gesteld voor een concretisering van het begrip taal beleid baseren we ons o p een eerste omschrij kenmerken van de leerlingen er be ving die in h et project taalbe l eid van het on staan meerdere indicaties af en uitstroom derwijsvoorrangsgebied 7 in amsterdam is schoolverzuim dat een flink aanta l leerlingen opgesteld dit project werd geinitieerd door niet in staat of bereid is vigerende onderwijs de scholen voor voortgezet onderwijs in dat programma s met succes te volgen met de gebied en op een aantal scholen worden mo gangbare vormen van differentiatie en extra menteel deelonderwerpen verder uitgewerkt hulp kan deze problematiek blij kbaar niet vol doende worden ondervangen voor een school houdt taalbeleid in dat zij uitgaande van de kenmerken van leerlingen vormt geeft aan concreet onderwijs dat zo die instromen kunnen we oorzaken zoeken op goed mogelijk een aantal onderwijsdoelen het vlak van onvoldoende ondergrond moge realiseert dergelijke doelen worden echter lijk door een minder goede aans l uiting basis voor een belangrijke deel door anderen dan de onderwijs voortgezet onderwijs een te hoge onderwijsgevenden geformuleerd en uitge schoolkeuze meertaligh eid werkhouding en werkt in leermiddelen en materialen daarom interesses manier van leren sociale situatie moet bij de uitwerking van het begrip taalbe van de l eerling het verschijnsel meertalig leid de context waarin de school functioneert heid gaat een steeds grotere rol spelen men haar beleidsruimte in het oog worden gehou verwacht dat in sommige stadswijken het per den eerst wordt daarom ingegaan op een aan centage meertal ige leerlingen zal stijgen tot tal factoren die de grenzen bepalen waarbinnen boven de 70 procent er zijn nu al scholen voor de school een taalbeleid kan voeren daarna voortgezet onderwijs met een nagenoeg volle wordt een overzicht geschetst van onderwer dig meertalige populatie met de invoering pen die onder het taalbeleid van een school van de basisvorming komen vee l scholen voor kunnen vallen vervolgens komen de werkwij de vraag komen te staan of zij een bredere po zen waarmee de school in de praktijk een taal pulatie leerlingen zullen toelaten een overwe 14 moer igqz i ging daarbij kan zijn dat de toelating van een dingsinstellingen worden om een gerichte bij bredere leerlingpopulatie meer mogelijkheden drage op een aantal onderwerpen verzocht voor leerlingbegeleiding kan scheppen middelen die beschikbaar komen in het kader een illustratief voorbeeld bij de huidige van het onderwijsvoorrangsbeleid en sociale indeling van scholen vormen de leerlingen vernieuwing worden gebundeld die van de basisschool komen met het advies lao mavo veel ouders melden hun kind aan regelgeving enerzijds is de regelgeving opeen scholengemeenschap met tknvo havo van hogerhand heel algemeen geformuleerd en vwo zodat een hogere vorm van algemeen laat zij een aantal keuzemogelijkheden open vormend onderwijs mogelijk blijft voor het anderzijds is zij specifiek uitgewerkt en dwin vormen van brugklassen heeft dat grote conse gend voorgeschreven een school kan hier be quenties wil men homogene of heterogene leidsruimte creeren door goed ingevoerd te ra groepen kiest men voor een gedifferentieerd ken in relevante overlegcircuits en het bevoeg klassemodel of juist voor een ongedifferen de gezag stappen te laten ondernemen maar tieerd is het bevoegd gezag goed op de hoogte van de problemen en wensen van de school de wegen het vigerende onderwijs h et formule waarlangs dit gezag kan opereren wie kent ren en doorvoeren van veranderingen stuit op bij voorbeeld de regeling vo nvv os nos beperkingen die uit de huidige onderwijs 102695 deze regeling stelt de scholen in staat praktijk voortv l oeien niet alleen vergen ver extra uren aan te vragen voor het begeleiden anderingen tijd en energie maar ook tasten zij van individuele leerlingen de status en belangen van direct betrokkenen de invoering van het formatiebudget aan m en hoeft alleen maar te denken aan het systeem lijkt de scholen een grotere ruimte te verdelen van taakuren om een idee te krijgen gaan bieden letterlijk staat er de centrale welke spanningen betrekkelij k kleine ingrepen regelgeving op het gebied van bekostiging en al kunnen oproepen de basisvorming creeert arbeidsvoorwaarden van het personeel wordt nu de vrije ruimte wordt die ruimte besteed verminderd ten gunste van de beleidsvrijheid aan zaken die de identiteit van de school be van het bevoegd gezag de regeling wordt in treffen studielessen of het behandelen van de loop van het voorjaar 1992 administratief zaakvakteksten ingevoerd per r augustus 1992 is de regeling volledig ingevoerd als men uiteindelijk over leerplanontwikkeling h et is ondenk gaat tot lumpsum financiering gaan andere baar dat een school zelf al le ideeen voor haar meer commerciele factoren een rol spelen onderwijs opstelt en uitwerkt m en moet dus aans l uiten bij leerplanontwikkeling die vol eisen en verwachtingen de eisen ten doende geconcretiseerd en bruikbaar voor de aanzien van het voortgezet onderwijs liggen school is de keuzemogelijkheden zijn beperkt voor een deel vast in kerndoelen exameneisen en niet altijd even overzichtelijk de school en dergelijke het aantal vervolgopleidingen kan in beperkte mate zelf iets vorm geven dat geen duidelijk omlijnde en vaste voor aanpassingen maken of verzoeken daartoe op waarden stelt neemt echter toe gecombi bepaal de plaatsen deponeren een weg die op neerd met keuzemogelijkheden en onthef wat kortere termijn soelaas kan bieden vormt fingsmoge l ijkheden levert dat een scala van uitwisseling van ideeen en materialen met moge l ijke programma s en leerroutes bij scholen die in eenzelfde situatie verkeren sommige opleidingen zal rekening moeten zo wordt in amsterdam gestreefd naar een worden gehouden met wensen van bedrijven bundeling van krach ten van de voortgezet stageplaatsen subsidiegevers en projectplan onderwijsscholen veel scholen kennen een nen die door anderen worden opgesteld zelfde problematiek en hebben behoefte aan daarnaast leven er minder duidelijk om l ijn nieuwe materialen en werkwijzen in geza de verwachtingen bij ouders leer l ingen en menlijke projecten kan gebruik worden ge anderen ook al hoeft een school daar formeel maakt van de op deelnemende scholen al gesproken dan misschien niet aan te vo ldoen gestarte initiatieven onderzoeks en begelei deze kunnen toch invloed uitoefenen de wijz e 1 992 1 moer i j waarop de school zic h p resenteert haar pr gangspunten doet vermoeden op dit moment biedt misschien mogel ij k heden hier rekening ligt er een duidelijke keuzemogelijkheid voor mee te houden methoden die preluderen op de invoering van een onderwerp waar het onderwijs veel k ri de basisvorming een ander belangrijk verschil tiek op krijgt vormt de sc hooluitval d e school ligt in de wijze waarop de hoofdaspecten van zou een aa n tal voorzieningen kunnen treffen taal luisteren spreken lezen en schrijven zodat zij er garant voor staat dat leerlingen oo k worden onderscheiden en aangeboden som bij voortijdi g verlaten van de school naar een mige methoden maken een taakgerichte werk andere opleid ing of vorm van begelei ding wijze mogelijk door een opbouw in afzon worden verwezen d it vergt in de eerste p laats derlijke deelleergangen onderverdeeld in een leerlingvolg en verzuimregistratiesys blokken kunnen leerlingen meer of minder teem d aa r naast samenwerking met andere aandacht aan de verschillende aspecten van taal opleid ingsinstituten en inste llingen voor bui besteden tenschoolse opvang interessanter vanuit het oogpunt van taalbe leid wordt het als scholen delen van de methode het taalb eleid laten vallen en in plaats daarvan andere mate rialen gebruiken zo lijkt een toenemend aan n u we wat meer zicht hebben o p de grenzen tal scholen te kiezen voor een aparte leergang van het taa lbel eid zul l en we hieronder nader begrijpend lezen waarmee middels gerichte ingaan op de inhoud ervan instructie de problemen op dit terrein kunnen taalbelei d heeft betrekking op het formule worden aangepakt ren en concretiseren van de doel stellingen van naast de leerlingen die een regulier diploma het taalon derwijs en de midd elen waarmee programma volgen bij voorbeeld mavo ko wordt geprobeerd deze te rea l iseren daarbij is men er steeds meer leerlingen voor wie dat al het taal onderwijs dat op school gegeven niet opgaat van sommige leerlingen is dat op wordt van belang dit onderwijs omvat voorhand bekend anderen stromen na een het nede rlan ds dat op drie manieren een rol bepaalde periode uit zo n diplomaprogramma speelt als sc hool examenvak a l s instructietaal af of verlaten de school dit schept voor de en als tweede taal voor een grote groep leerlin school twee taken ten eerste invoeren van ge n onderwijsprogramma s die niet zelf op een de moe dertaal van meertalige leerlingen en als officieel diploma gericht zijn maar op door dat een andere is de taal waarin a l eerder on stroom naar andere instellingen of latere in derwijs genoten wer d stroom in een diplomaprogramma ten tweede de vreemde talen invoering van een leerlingvolgsysteem dat de school in staat stelt mogelijke afstroom of de beschrijving hier richt zich in eerste instan uitval op grond van de taalvorderingen tie op het nederlands we maken een onder vroegtijdig te signaleren dat systeem zal scheid tussen de inhoud van het taalonderwijs moeten aansluiten op voorzieningen voor ex en de organisatie van het taalon d erwijs tra hulp en differentiatie in zo n situatie kan vrijwel nooit een methode worden gevolgd inhoud de inhoud van het taalonderwijs maar is een combinatie van materialen vereist voor nederlands als schoolvak vloeit voor voorbeelden hiervan vindt men binnen de officiele diplomaprogramma s voor een flink eerste en tweede fase van de opvang van zij deel voort uit de kerndoelen of exameneisen instromers de gehanteerde methoden en materialen beli chamen in zekere mate de concrete uitwerking bij het onderwijs in het neder l ands moet ook waar de school voor heeft gekozen op het aandacht geschonken worden aan het neder moment van methodekeuze zou dan ook dui lands als instructietaal bij andere vakken d it delijk moeten kunnen worden waargenomen veronderstelt niet in de eerste plaats aparte les welk taalbeleid een s chool voert maar taalme sen nederlands maar een duidelijke inhoude thoden verschillen in concreto vaak minder lijke l ijn voor dit aspect welke inhoudelijke van elkaar dan de beschrijving van de uit begrippen taalconstructies niveau van lees io moer 1992 1 schrijf en luistervaar dighei d moeten de leer hoe wordt de rol van de eigen taal gezien bij l ingen b eheersen om bij andere vakken de het ontwikkelen van de identiteit de culturele uitleg te kunnen volgen en de opdrachten te ontplooiing van meertalige leerlingen kunnen uitvoeren d eze aandacht voor neder kan de eigen taal als examenvak worden geko l ands als instructietaa l is zowel nodig bij leer zen dit is voor arabisch en turks op ntnvo lingen van wie nederl ands de moedertaal is niveau nu mogelijk als bij meertalige leerlingen dit facet van het voor een vreemde taal waarin een leerling al onderwijs in het nederlands zal zijn weerslag langer onderwijs heeft genoten kunnen soort moeten vinden in de werkwijze bij de zaak gelijke vragen worden gesteld vakken aardrijkskunde geschiedenis et ce tera de moderne vreemde talen kunnen over het op een aantal scholen is voor dit aspect een a l gemeen als schoolvak worden beschouwd vaste vorm van overleg gesc h apen tussen de ten aanzien van deze talen is vooral van bela n g sectie nederlands en andere secties onder welke vreemde talen worden onderwezen en werpen die daarin aan de orde k omen zijn wanneer men daarmee start de vraag hoe een de behandeling van vaktaaltermen de extra vreemde taa l vanuit een niet moedertaal het uitleg d i e naast de omschrijving in het leer nederlands k an worden aangeleerd zou op boek wordt gegeve n vee l meer scholen aandacht moeten krijgen het bepa l en van de voorkennis bij de leerlin gen veel termen en begrippen worden door b ij al deze vormen van taa l onderwijs speelt leerboekauteurs bij een bepaald onderwerp be het vraagstu k van de toetsing en beoo rdeling kend veronderstel d waar wordt een leerl ing op beoordeeld welke typische leerboektaal extra aandacht hiervoor toetsen worden gehanteerd wat zijn de nor door alle docenten men en wat kunnen de consequenties inh ou de verhou ding van de opdrachten tot de leer den bij bepaalde prestaties i n welke mate teksten vaak wordt in opdrac hten h et afleiden moet toetsing zijn gericht o p het geven van van in de tekst impliciet beschreven verbanden cijfers zakken s lagen beslissingen en in we l ke gevraag d mate op het opsporen van hiaten behoefte aan het gebruik maken van de organisatiekenmer extra h u l p voor leerlingen voor wie het n e ken van een tekst en het zoekend l ezen derlands niet de moedertaal is zouden gedu rende een bepaalde periode aparte normen nederlands als tweede taal k an op verschillende kunnen gel den manieren aandacht behoeven een schakelperiode voor zij instromers die net de organisatie ook de organisatie van starten met het leren van nederl and s het taalonderwijs wordt natuur l ijk in belang extra lessen nederlands al s tweede taal in een rijke mate bepaald door de diploma program reguliere onderwijsstroo m ma s die worden aangeboden op een aantal toepassing van een tweede taaldidactiek in p u nten bestaan ec h ter keuzemogelij kheden lessen waarin het nederlands als school va k of karakter van de brugperiode en de doorstroom instructietaal een rol speel t daarna op vee l sc h o len me t meertali ge leer l in gen lessentabel en rooste r worden aan deze leerlingen extra uren neder opzet van de extra hu l p l ands gegeven worden deze lessen b esteed aan o p vang van zij instromers een apart programma voor nederlands a l s tweede taal of aan extra uitleg bij de stof uit de de brugperiode kan varieren qua duur en de kl as groepering van de leerlingen met de invoe ring van de basisvorming zal dit zich omvor de vormgeving aan het onderwijs in de eigen men tot de vraag welke leerlingen deze vor taal vergt een antwoord op een aantal specifieke ming sneller of langzamer doorlopen van be vragen lang is daarbij waar het keuzemoment valt en in hoeverre wordt de eigen taal a l s leer en in hoe definitief de beslissing is ook of die keuze structietaal gehanteerd het hele pakket betreft o f dat deze voor ver 1992 1 moer 1 7 schi llende va kken verschillend kan luiden de vindt worden opgevangen ook maakt regis b este d ing van de vrije ruimte kan h ierbij een tratie van verzuim snel duidelijk of het verzuim rol spelen veroorzaakt wordt door tijdstip populari teit van een leerkracht of door buitenschoolse i n de lessentabel en het rooster kan worden ge zaken schoven zo dat in een bepaalde periode meer buitenschoolse instellingen kunnen in som aandacht aan een vak wordt geschonken of dat mige situaties betere begeleiding bieden dan sommige leerlingen meer of minder aandacht de school zelf met een aantal zullen regelma aan een vak besteden zo bestaat de moge l ijk tige contacten moeten worden onderhouden en heid alle lessen met vijf minuten in te korten afspraken gemaakt over moment van en werk de tij d die hiermee vrijkomt k unnen leerlin wijze bij verwijzing gen op verschillende manieren besteden af hankelijk van h un vorderingen o p de verschil het onderwijs aan zij instromers heeft in sterke lende vak ken een andere mogelijkheid vormt mate het gebruik van het begrip taalbeleid ge de invoering van keuze uren naast voor elk stimuleerd in dit overzicht kan dit onderwerp vak een aantal verplichte uren op eigen ini echter slechts worden aangestipt als ergens tiatief of advies van een docent k an een l eer officiele diplomaprogramma s blijken te knel ling voor bepaalde vakken dan meer lessen len dan is het wel voor deze categorie leerlin volgen gen het is nog niet duidelijk of de basisvor ming daar verbetering in zal brengen aan de i n de opzet van hulplessen heeft de school veel ene kant biedt de vrije ruimte mogelijkheden vrijheid een heel pra ktisch maar belangrijk maar aan de andere kant roept de uitbreiding punt vormt het tijdstip waarop die lessen wor van het aantal vakken twijfels op zijn deze den ingeroosterd dat k an van grote invl oed leerlingen niet juist meer gebaat met een ver zijn op het verzuim en de inzet van de leerlin smald pakket op een voldoende hoog niveau gen bij die lessen voor vervolgstudie of beroep scholen zouden e r kan een onderscheid worden aangebracht veel meer mogelijkheden moeten krijgen om tussen hu l pl essen waarin een vast aanvullend voor deze leerlingen individuele leerwegen uit programma gegeven wo rdt en lessen voor te kunnen stippelen individuele hulp waarvoor afhankelijk van de problemen van de l eerling een programma de praktij k wor dt samengeste ld h et een en ander zal in een overzicht van wat op school klasse en het overleg over het taalbeleid zal zowel bin individueel niveau aan extra hulp k an wor nen als tussen secties jaargroepen en stromen den geboden moeten worden samengevoegd en op directieniveau moeten plaatsvinden duidelij ke afspraken over de coordinatie van hoe kan het overleg waarin sommige zaken de hu lp en het doorgeven van informatie over vrij gedetailleerd aandacht vragen beperkt de vorderingen van de leerlingen zijn hierbij worden gehouden er zullen verschillen van van groot bel ang naast de hul plessen k an inzicht en hier en daar botsende belangen met h uiswerkbegeleiding worden gegeven deze elkaar verzoend moeten worden wat zijn de k an inhouden dat er aan h et eind van de consequenties van een ander taalbeleid voor de schooldag ruimte is voor zelfstandig studeren verhoudingen tussen secties en geledingen onder bege l eiding in vakgerichte lokalen een taalbeleid is ook niet iets dat je een keer maar men kan ook denken aan een zogenaam invoert en dat dan verder draait het moet de inl oo p huiswerkklas waar l eerlingen in een steeds opnieuw geevalueerd bijgesteld en uit soort huiskamersituatie kunnen werken gevoerd worden dat levert een reeel gevaar b ij het invoeren van een leerlingvolgsysteem van overbelasting van het overleg en het ma k an gebrui k worden gemaa kt van computer nagement op de oplossing moet worden p rogramma s leerlingen die een extra risico gezocht in een andere agendering van bestaand vormen omdat zij a l eens zijn blijven zitten of overleg het verzamelen van andere of het an omdat er problemen te verwac hten zijn kun ders behandelen van al aanwezige informatie nen nog voor er daadwerkelijk verzuim plaats en dergelijke het opstellen van werkwijze n io moer 19 9 2 1 vormt bij uitstek een zaak die in de praktijk gen zo zal het niet zinnig zijn een docent een van de school haar vorm moet krijgen de spe aantal uren voor het onderwerp taalbeleid te cifieke situatie bepaalt wat werkt geven en deze persoon vervolgens geheel al bij het voeren van een taalbeleid kunnen een leen te laten opereren bij de minste of gering aantal stappen worden onderscheiden ste weerstand staat zo iemand machteloos formulerin g ook zal de directie zich duidelijk moeten bin uitvoering den aan een bepaald taalbeleid zodat zij ook evaluatie gehouden is e e n bepaalde lijn door te voeren bijstelling bij onvermijdelijke teleurstellingen en mis lukkingen moet er niet een onduidelijk schui onder formulering valt niet all een de eerste ex ven met de verantwoordelijkheid kunnen pliciete formulering die een school van haar plaatsvinden taal beleid opste l t maar ook meer ingrijpende herzieningen naderhand voor deze stap zullen voor de uitvoering is het nuttig bij het begin de meeste afspraken moeten worden gemaakt van het schooljaar te herinneren aan in te voe over een verdeling van taken hoor en weder ren veranderingen studie en voorlichtings hoor en besluitvorming i n eerste instantie bijeenkomsten moeten zo vallen dat relevante zull en de secties de onderwerpen moeten in informatie op het juiste moment vers in het ventariseren die naar hun idee aandacht behoe geheugen ligt op agenda s voor vergaderin ven de directie kan sturend optreden door gen zal ruimte moeten bestaan voor uitwisse op basis van gegevens over bij voorbeeld af ling van ervaringen met nieuwe materialen en stroom bepaalde vragen aan de secties voor werkwijzen zodat ook eventuele bijstellingen te leggen veel nuttige informatie kan via de al lopende het schooljaar kunnen plaatsvinden studielessen verkregen worden b ij voorbeeld duidelijk moet zijn op welke ondersteuning door een docent n ederl ands deze te laten ge collega s een beroep kunnen doen bij het in ven en de leerl ingen de mogelijkheid te bieden voeren van de veranderingen en hoe de directie daar met vragen over zaak vakteksten te ko op de hoogte blijft van de voortgang men op die manier kan een beeld ontstaan belangrijke vraag is hier in welke mate do van mogelijke knelpunten in het taal en zaak centen vrij worden gelaten in de uitvoering vakkenonderwijs van hun onderwijs kunnen zij een beroep doen op ondersteuning in de lespraktijk en na de inventarisatie zal er in de secties een eer voor de invoering van nieuwe materialen en ste meningsvormende ronde plaatsvinden de werkwijzen op dit vlak vallen zaken moeilijk uitkomst daarvan wordt voorgelegd aan de af te dwingen hangt veel af van de sfeer en directie die dan vervolgens aangeeft collegialiteit op een school het doorwerken welke zaken in de secties jaargroepoverleg en van de taallijn als plan naar de praktijk van dergelijke afgehandeld kunnen worde n het les geven de taallijn als onderwijswerke welke onderwerpen in sectie overstijgend lijkheid is natuurlijk wel de essentie waar het overleg aan de orde moet kome n om draait een niet zo bedreigende manier om over welke zaken zij advies aan de secties de werkwijze van een docent eens onder de vraagt maar zelf een besluit neemt loep te laten nemen vormt de inzet van sta voor het een en ander moet een planning giairs deze moeten in hun stagejaar vaak een worden gemaakt en agendapunten voorbereid aantal lessen observeren de observatiepunten de uitwerking hiervan kan het beste door een zouden kunnen worden toegesneden op bij persoon worden gecoordineerd waarbij voor voorbeeld de wijze waarop een docent teksten elke sectie en andere geleding duidelijk is wie behandelt welke taak behartigt uiteindelijk zal een jaar planning voor dit hele terrein het handigste b ij de evaluatie kan geb ruikt worden gemaa kt werken van de leerresultaten van individuele leer lin de verantwoordelijkheid voor het voeren gen tot en met de resu l taten die de sch ool als van een taalbeleid zal echter bij een zware geheel behaalt h iertoe kan gebruik worden functie of groep binnen de school moeten lig gemaak t van informatie die op de een of andere wijze toch al beschikbaar komt 1992 1 moer 1 9 scores o p bepaald e t oetsen en schoo londerzoe expliciet taalbeleid kan het beste worden ge ken maakt met het systematiseren en op elkaar rapportcijfers beoordelingen van leerlingen afstemmen van deze zaken dan lijken twee gemidde lden en spreiding voor k lassen jaar benaderingen aanbevolen te kunnen worden groepen docenten et cetera de eerste benadering zou een probleemge gegevens over door en afstroom et cetera orienteerde kunnen worden genoemd de pro indicatie van de werklast voor docenten blemen of een aantal daarvan die binnen het voo r d e vorderingen op verschillende va k taalonderwijs bestaan worden geinventari k en en onderdelen k an gel den dat m en vooral seerd allerlei ook praktische overwegingen verbeteringen op sommige onderde len bij zullen bepalen welk van deze problemen het sommige categorieen leerlingen op het oog eerst aangepakt moet worden op de gebruike heeft en moge l ijk enige achteruitgang el ders lijke manier wordt voor dat probleem naar een voor lief neem t om de veranderingen in de oplossing gezocht aan een aantal aspecten gegevens naar waarde te sc hatten is het ge moet nu bijzondere aandacht worden geschon wenst zo mogel ij k een objectieve maatstaf ken om al doende het taalbeleid te kunnen te hanteren anders kunnen eventuele effec formuleren ten schuilgaan achter verschijnselen a ls een de overwegingen op grond waarvan voor een constant blijvend voldoendes onvoldoendes bepaalde oplossing wordt gekozen kunnen verhouding ongemerkte verschuivingen in deze overwegingen ook worden toegepast op zakken slagen beslissingen de interpretatie andere problemen van al deze informatie en de conclusies die er de knelpunten waar in de bestaande vormen aan worden verbonden kan op heel verschil van overleg en coordinatie op wordt gestoten lende manieren verlopen daarom is het zaak bij het oplossen van dit probleem wat is de hier duidel ijke afsp ra ken over te ma ken aard ervan en welke alternatieven zijn denk baar bijstelling van h et taalbel ei d houdt in dat ver het maken van een goede schriftelijke rappor anderingen worden aangebrac ht die geen con tage zodat overwegingen en afspraken mak sequenties hebben voor de meer a l gemene uit kelijk kunnen worden teruggevonden en op gangspunten en organisatie van het taalonder een gegeven moment kunnen worden samen wijs er hoeven ook geen andere werkwijzen te gevoegd tot een schriftelijke neerslag van het worden gevolgd of andere afs p rak en tussen taalbeleid secties en dergelij ke te worden gemaakt wel is maken van een plan voor de komende periode bespreking op sectievergaderingen noodzake welke onderwerpen moeten aan de orde ko lij k alleen al om van elkaars ervaringen te men welke mogelijke veranderingen op hun kunnen p rofiteren een centraal me ldpunt merites onderzocht of ingevoerd voor bijstell ingen is gewenst voor behoud van sommige scholen starten met een aanpak als het overzicht deze door in het begin van het eerste brugjaar het niveau van de leerlingen op een aantal taal conc lu s i es en aanb evel i ng en onderdelen vast te stellen afhankelijk van het schooltype kunnen dat zijn technisch lezen ontwikkelingen als het toenemen van het spelling begrijpend lezen schrijfmotoriek aantal meertalige leerlingen schooluitval de en luistervaardigheid vervolgens wordt ge invoering van de basisvorming maken een keken hoe het onderwijs op de geconstateerde meer ex pliciet taalbeleid van de school nood niveaus en problemen kan worden afgestemd zakelijk er moet echter niet de indruk ont welk tempo een school bij deze benadering staan dat taal beleid iets totaal nieuws vormt en aanhoudt moet zij van haar specifieke situatie evenmin dat dit oplossing van een aantal pro laten afhangen blemen vrijwel garandeert op iedere school de tweede benadering begint met een beschrij zijn al min of meer elementen van een taalbe ving van het taalonderwijs of een substantieel l eid aanwezig informatie discussie en overleg deel daarvan zoals dat op de school wordt ge over allerlei onderwerpen die onder de noemer geven dit kan het beste vanuit de sectie neder van taalbeleid vallen een start met een meer lands worden gestart waarbij deze sectie oo k 20 m oe r 1992 1 aan de onderdelen van h et nederland s die voor recensi e andere secties van speciaal be lang zijn aan dacht schenkt de besch rijving moet van dien aard zijn dat zij als b asis kan dienen voor een discussie over mogelij k e hiaten en an d ere fei selma gordijn len dezel fde aspecten als in de probleemge orienteerde benadering moeten weer aandach t lezende kinderen en krijgen zo n beschrijving moet b innen een afzien kinderboeken bare termijn uitgevoerd kunnen worden om dat an d ers d e kans van verzan den van de hele onderneming vrij groot wordt een school kan bij voorbeeld het sc h rijfon derwijs in de onderb ouw in kaart brengen de m ch orus de leeswe reld van kinde ren een be concl usie die bij beschouwing daarvan wordt schrijving van het leesproces bij kinderen uit de getrok ken zou kunnen l uiden dat er naar ver bovenbouw van de basisschool aan de hand van boek houding te veel aandacht aan deelaspecten als besprekingen in de klas d en haag nblc i 99t spelling grammatica le correctheid van de zin 4oblz f39 5 o nen en sti l istisch juiste woordkeuze wordt be steed oefening in en hu lp bij h et maken van afgeronde schrijfopdrachten als het maken van over het l ezen van kinderen is inmiddels a l een verslag ma ken en verwerken van aanteke veel geschreven maar in die literatuur werd tot ningen blijft daarentegen onderbelicht zou nog toe weinig aandacht besteed aan de motie dat ook k unnen samenhangen met klachten ven die voor kinderen een rol spelen bij h et van docenten van andere vakken dat leer l ingen lezen en het kiezen van een boek daarom on zoveel moeite hebben met het ma ken van een derzoe k t margriet chorus in de leeswereld van verslag van uitgevoer d e proefjes en dergelijke kinderen wat voor kinderen van belang is b ij het lezen van boeken zij doet dat aan de hand taalbeleid is niet meer dan een noemer voor van wat zij noemt de cirk el van het lezen een werkwijze waarbij de verschil lende as het be leven en waarderen van een boek en h et pecten van het taalonderwijs in samenhang op grond van deze ervaringen kiezen van een worden bezien en veranderingen doel bewust nieuw boek daarbij maa kt ze gebruik van de worden doorgevoerd op zich niets nieuws fenomeno l ogische methode a l leen bezitten de problemen nu voor een dee l chorus l egt de door haar gehanteerde me een nieuw karakter a l l erlei ideeen over taal t hode als volgt uit het is geen k wantitatief onderwijs verandering in organisaties k unnen onderzoek in de zin van het uitzetten van een een nuttige rol vervullen bij het voeren van een vragen l ijst en het turven van de verschillende taalbeleid m aar taalbeleid moet door de schoo l antwoorden fenomenol ogisch onderzoek is in haar specifieke situatie worden gevoerd op k wal itatief onderzoek waarbij uitgegaan een school die vraagt om een k ant en klare be wordt van de ervaring en be leving door de on knopte blauwdruk van taalbeleid lijken de derzochte personen in hun dage lijkse leef voorwaarden voor het voeren van een goed wereld er wordt niet beschreven volgens een taalbel eid nog niet aanwezig van tevoren vastgesteld model de onderzoeker dient zijn eigen pers p ectief zo waardevrij mo noo t gelijk te houden en oordel en in eerste instantie uit de weg te gaan chorus schrijft verder h et i met dank aan gerhard van vilsteren coordi gaat er niet om hoe een boe k in het algemeen nator onderwijsvoorrangsgebied 7 voor zijn door kin deren beoordeeld wordt het gaat er steun aan dit project en joop wammes docent om wat een k ind vindt van een boek h oe hij hogeschool holland en dick kaijser docent h et lezen ervaart en de ve le verschi llen die er berlage scholengemeenschap voor hun com te zien zijn in de leeswereld van kinderen ma mentaar op een eerdere versie van dit artikel ken het mogelijk ze te vergelijken om zo de kern van de zaak beter te doorzien p r4 en rs 199 2 i moer 21