Taalbeleid in de praktijk. Hulp- en steunlessen Nederlands als onderwerp van startpunt van taalbeleid.

douwe halbesma stellingen van het taalonderwijs en de midde len waarmee geprobeerd wordt deze te realise cees molenvan ren op iedere school is echter informatie aanwezig en worden discussies gevoerd die on martvisser der de noemer van taalbeleid vallen het aan brengen van een zekere orde daarin kan het begin vormen van een expliciet taalbeleid een overzichtelijk onderwerp vormt dan een taalbeleid in de praktijk veilige start en als zodanig dienen de extra les sen nederlands zich aan bijkomend voordeel hulp en steunlesse n is de grote vrijheid waarover de school ten aanzien van deze lessen beschikt nederlands als onderwerp en een beleid ten aanzien van de extra lessen neder startpunt van taalbelei d lands moet een antwoord geven op vragen als waarom een keuze voor extra lessen neder lands aan welke taalonderdelen wordt in deze les sen aandacht geschonken scholen krag e n de laatste jare n d e raad ee n taalbe welke leerlingen komen in aanmerking voor leid te voeren om problemen in het taalonderwijs te deze lessen ondervangen van een echt taalb e leid is sprake als he t expliciet is de sc hool kan met zoveel woorden de hiermee vormen de hulp en steunlessen ne gemaakte keu zes aangeve n en bea rg u mente ren en derlands onderwerp van taalbeleid gebruik duidelijk maken dat de prakt ij k in overeen stemming van die term is natuurlijk alleen gerechtvaar is me t de leer dit artik el b esc hrijft h o e ee n schole n digd als deze lessen geen geisoleerd leven bin gem een schap ee n bele id ten aan zi en van de extra nen de school leiden maar men kan een stap lessen nederlands formuleert en uitvoert hierm ee verder gaan en vanuit de opzet voor deze les pro beert d e school twee vliegen in een klap te slaan sen de discussie over andere lessen en vakken ee n oplossing vo o r ee n praktisch probl eem een betere beginnen dan komen vragen aan de orde als opzet voor de lessen en een eerst e begin van een hoe wordt in andere lessen voortgeborduurd echt taalb eleid ee rst komt kort aan de orde welke op wat leerlingen in de extra lessen leren plaats ee n onde rwerp als extra less en nederlands sluiten de lesprogramma s van andere vakke n binne n het taalbele id inneemt daarna volg t e en be aan op het taalniveau van de leerlingen gezien schrijving van het voor deze lessen g efo rmule e rde be de taalonderdelen waar extra hulp voor nodig leid en de uitwe rking in de praktijk de extra lessen is als onderwerp van taalbeleid de volgende paragraaf op deze manier vormt de opzet voor de gaat kort in op extra lessen nederlands als s tartpunt hulp en steunlessen startpunt voor een ruimer van een ruimer taalb el eid we lk e aanknopingspunt en taalbeleid biedt de opze t voo r dez e lessen vo or een discu ssie over andere asp ecten van het taalo nderwijs op sch o ol in dit artikel wordt bes chreven hoe op een tot s lot een paar opm e rkingen ove r hoe dez e manier s cholengemeenschap voor iv b o vso ntnvo van werke n aan taalbeleid ervaren is de extra lessen nederlands op deze manier werden benaderd met een nieuwe opzet van deze less e n in het eerste leerjaar bestaat e en extra lessen en taalbelei d jaar e rvaring en deze opzet wordt momenteel in het tweede leerjaar ingevoerd het voeren van een taalbeleid kan een lastige opgave lijken als je het onder die noemer vol onderwerp van taalbelei d gens de regels der kunst wilt doen een recente omschrijving van taalbeleid luidt bijvoorbeeld bestaansreden extra lessen de het formuleren en concretiseren van de doel extra formatie die een school op basis van haa r 1994 1 moer 3 ivbo steunlessen individuele hulp begrijpend lezen in iedergeval tot de kerst spelling technisch lezen mogelijk na de kerst woordenschat vbo mavo steunlessen individuele hul p begrij pen d lezen zonodig technisch lezen spelling begrijpend leze n in ieder geval na de kerst woo rd enschat s chrijven stelle n taalbeschouwi n g voor meertalige l eerlin gen overz icht 1 taalonderde le n leerlingpopulatie krijgt toegewezen hoeft niet opvattingen boden de docenten wel houvast automatisch aan extra lessen te worden be voor het samen s tell en van het programma steed er bestaat een opvatting dat aparte lessen het programma moet hulp bieden op de taalonder moeten worden afgeschaft en dat er een delen die de meeste uitleg oefening e n concentratie hulpprogramma in de gewone lessen moet vergen bij veel leerlingen zijn dat begrijpend lezen worden opgenomen op de scholengemeen sch rijven en taa lbescho u wing schap uit dit artikel bestaat de schoolbevolking er moet e en onders c heid worde n ge maakt tuss en voor 90 uit meertalige leerli ngen en vormt hulp en steunlessen in d e steunlessen wordt e en het ivb o de grootste afdeli ng dat vindt na min of meer vast programma aang eboden voor taa tuurlijk zijn weerslag in het onderwijs in de londerdelen en op een niveau waarop een grote re lessen nederlands maar welke vorm dat on groep leerlingen extra in struc tie e n oefening nodig derwijs ook krijgt er blijft naar het oordeel van heeft de hulplessen zijn bes temd voor sp eci i ek e de school een bestaansreden voor extra les sen problemen van individuel e of kleine groepjes leerlin nederlands de gedachtengang daarbij luidt gen d e taalonderdelen waarop die hulp zi ch richt de verschillen in de klas zijn vrij groot en een flink kunnen wel vooraf worden aangegeven maar het aantal leerlingen heeft extra hulp nodig om a chter programma in de lessen wordt afgestemd op d e speci standen in te lopen en het programma te kunnen fi eke problemen van de leerlingen volgen het vermogen tot concentratie en zelfs tandig het kleine aantal uren re medial teaching waar de werk en van de leerlingen is beperkt bij ze lfs tandig school over beschikt blijft gereserveerd voor e en klei of in groepjes werken van de leerlingen moet de leer ne groep leerlingen het be treft voor ee n deel leerlin kra cht zijn aanda cht s terk verdelen hie rdoor is er gen die nog maar kort in ne derland onderwis vol weinig gelegenheid leerlingen hulp te bieden die lan gen en een inhaalprogramma doorlopen de andere gere tijd i n beslag neem t a an die beh oefte kan alleen lee rlingen die rem edial teaching krijge n kampen met door een systematische op z et van extra less en worden he e l hardnekkig e problemen zonder langdurige en voldaan intensieve hulp zoude n zij geen beroeps diplo ma b ehalen programma over het programma voor de leerres ultaten van de afgelopen jaren geven aan de extra lessen is aanzienlijk meer discussie ge dat vrij veel leerlingen op te chnisch lez en e n spelling voerd dan over de noodzaak van dit soort less een te laag niveau bez itten dat blijft hen parten en op een gegeven moment kwam het idee spelen bij nederlands en andere vakk e n op deze naar voren de lessen aan schoolse taalvaardig vaardigh ede n moeten alle leerlingen z o snel moge lijk heden te besteden het begrip schoolse taal aan ee n minimumniveau voldoen vaardigheden bleek echter niet zo veel houvast in overzicht i staan de onderdelen van ne te bieden voor een keuze van concrete lesin derlands waar aandacht aan wordt geschonken houden luisteren bijvoorbeeld kan zowel de taalonderdelen en te hanteren normen zijn schools als alledaags zijn dat hangt af van de voor ivso en t b o ntnvo niet hetzelfde van lengte van de luistertaak woordkeus zinsbouw daar dit onderscheid in de uitwerking en andere kenmerken wat iemand moet leren is afhankelijk van zijn beginniveau en het on toetsen zo snel mogelijk na de start van derwijs dat hij volgt de volgende ideeen en het eerste brugjaar moet duidelijk worde n 1994 1 moer 4 rvso in ze schoolweek in de hulp en steunlessen klassikaal door klassedocent nederlands af te nemen spelling nsc vo dictee met uitzondering van de werkwoordsvormen begrijpend lezen voortoets uit de cito instaptoets voor anderstaligen in ie schoolweek door remedial teacher individueel af te nemen technisch lezen brus t minuuttoets en leeskaarten uit het pakket analyse van individualiserings vormen avi in november in de gewone lessen klassikaal door klassedocent af te nemen woordenschat woordenschattoets van jan hoeks vbo mavo in ze schoolweek in de hulp en steunlessen klassikaal door klassedocent af te nemen spelling nsc vo dictee inclusief werkwoordsvormen begrijpend lezen begrijpend lezen 3 uit de cito toets voor anderstaligen in ze schoolweek door remedial teacher individueel af te nemen technisch lezen brus r minuut en leeskaarten uit het pakket analyse van individualiserings vormen in november in de gewone lessen klassikaal door klassedocent woordenschat woordenschattoets van jan hoek s schrijven vaardigheidstoets schrijven 3 uit de cito toets voor anderstalige n overzicht a toetsen en afname 2 welke leerlingen voor de hulp en steunlessen den door de remedial teacher met een aantal in aanmerking komen omdat de school op toetsen hadden de docenten al e rvaring opge dat moment voor veel leerlingen slechts over daan deze zijn voorlopig omwi lle van de beperkte informatie beschikt worden een aan continuiteit gehandhaafd tal toetsen afgenomen ook om andere rede de toetsen worden in twee periodes afgeno nen is afname van een a antal toetsen wenselijk men de eerste aan het begin van het schooljaar toetsen bieden een meer objectieve maatstaf e n d e twee de m e di o novemb e r in de eer ste voor het beoordelen van de vorderingen periode worden lezen en spelling onderzocht toetsen maken een nadere foutenanalyse zodat aan deze vaardigheden zo snel mogelijk m ogelijk extra aandacht kan worden geschonken in de met toetsen kan een relatie worden gelegd tweede periode komen de andere taalonderde met bepaalde minimum niveaus van beheer len aan bod en voert de remedial teacher zo sing nodig aanvullend onderzoek uit door deze de toetsgegevens maken een gestandaardi verdeling blijft de hoeveelheid werk in elke seerde voeding van een uit te werken leer periode beperkt in de eerste periode vindt af lingvolgsysteem mogelijk name van de klassikale toetsen plaats in de hulp en steunlesuren op die manier houden er is gezocht naar toetsen zie overzicht 2 die de leerlingen meteen met deze uren rekening met weinig extra werk door de vakdocent in hun ro oster de gekozen toetsen zijn geen nederlands klassikaal kunnen worden afgeno van all e oorspronkelijk voor dit doel samenge men alleen de toetsen voor technisch lezen steld en de toetsnormen voorzover aanwezig vergen een individuele afname deze geschie zijn niet zondermeer bruikbaar de schoo l 1994 i moer 5 houdt zich bij de selectie voor de hulp en zijn om eventuele wijzigingen over een paar steunlessen aan een aantal eenvoudige regels jaar niet te belemmeren in overzicht 3 staan de voor technisch lezen gelden de a vi niveaus 7 materialen waarop uiteindelijk de keuze geval en 9 als minimumniveau voor respectievelijk len is alleen voor begrijpend lezen lag het ma ivo en vbo mavo deze niveaus vloeien teriaal min of meer op voorhand vast de voort uit het basisschoolprogramma en de dis school werkt namelijk mee aan de ontwikke cussie over minimale geletterdheid het is bij ling van de leergang voor begrijpend lezen vso m nvo leerlingen die op een niveau lager waarvan tekstwerk en teksten begrip deel van uitkomen overigen s lang niet altijd nodig daar uitmaken deze leergang kent een versie voor lange re tijd in de hulplessen aandacht aan te het tvso vso en een andere voor het regu schenken voor de andere taalonderdelen geldt liere onderwijs uit de ervaring met proefver dat leerlingen die onder het iv o of sies was duidelijk dat het materiaal goed bij het vso nanvo gemiddelde scoren dat op school niveau van de leerlingen aansluit het materiaal wordt behaald de extra lessen volgen na eni voor spelling en technisch lezen is door de ge tijd wordt beoordeeld of deze leerlingen remedial teacher samengesteld deze kan op beter bij het niveau van de klas aansluiten b asi s van haa r ervar ing m et dit ma t eri a a l ande re docenten ondersteunen de map sp eciale organisatie voor iedere eerste en twee le esbege leiding heeft ook als voordeel dat de de klas is per we ek een hulp en een s teunles beschreven technieken op teksten van allerlei beschikbaar deze lessen worden zoveel moge niveau kunnen worden toegepast de leergang lijk verzorgd door de vakdocent nede rlands schrijven uit all emaal taal c is voor gebruik die ook de gewon e lessen aan de betreffende in extra lesse n vrij bewerkelijk toch verdient leerlingen geeft hierdoor is een goede afstem deze leergang verre de voorkeur boven de ming tussen de verschill ende lessen mogelijk schaarse alternatieven deze leergang stimu en wordt de uitvoering niet de verantwoorde leert de leerlingen tot het schrijven van teksten lijkheid van s lechts een klein g roepje coll ega s en biedt daarbij houvast door concrete sugges belangrijk is dat docenten op eenzelfde ma ties en voorbeelden andere materialen leggen nier blijven werken keuze van leerlingen die een sterk accent op grammaticale aspecten en voor extra lessen in aanmerking komen na te schrijfconventies all emaal taal cis oorspron streven eindniveaus en het gebruik van materi kelijk bedoeld voor de bovenbouw van de ba alen en werkwijzen all een als de docent e n sisschool en kan daardoor te makkelijk lijken eenzelfde manier van werken volgen kan voor met name mavo leerlingen de docent mede via de hulp en steunlessen het taalbeleid kan echter aan de hand van de uitgestippelde van de school worden uitgevoerd in het over methodiek de opdrachten goed aanpassen de leg wordt om deze reden veel aandacht aan de boekjes van de serie zeg nou z ef zijn over manier van werken besteed de gekozen opzet zichtelijk en combineren begrijpend lezen met brengt een vrij uitgebreide organisatie met woordenschatontwikkeling en taalbeschou zich mee om die reden is een coordinator wing bij de keuze van een nieuwe methode aangesteld die de toetsafname en besprekingen voor nederlands zal echter de manier waarop regelt en de uitvoering van de afs praken bij aan woordenschatontwikkeling en taalbe h oudt schouwing aandacht wordt besteed een door slaggevende rol spelen daarom is het gebruik lesmateriaal het lesmateriaal voor de van zeg nou zelf een tussenoplossing hulp en steunlessen leverde heel wat hoofd brekens op de uiteindelijke keuze is niet ide overleg over een aantal onderwerpen is aal maar voorlopig toereikend aanschaf van regelmatig overleg noodzakelijk interpretatie een nieuwe methode voor nederlands was los van de toetsresultaten de voortgang in de van financiele p e rikelen niet wenselijk gezien hulp en steunlessen en consequenties voor de de invoering van de basisvorming en de kom s t verdere begeleiding van leerlingen de co rdi op niet al te lange termijn van twee methoden nator bespreekt met de vakdocenten neder nederlands voor mee rtalige klass en dat bete lands en de remedial teacher per klas de toets kende dat het materiaal niet te kostbaar mocht resultaten in dat overleg wordt bepaald welk e 1994 1 m oer 6 ivbo steunlessen individuele hul p b eg rijp end lezen te kst werk spelling pakket op b asis van praxis 3 5 technisch lezen collectie boeken voor moeilij k lezenden toep assing wer kwij zen ui t sp ecia l e leesb egel eidi ng va n luc konin g woordenschat zeg nou zelf vso 1 snvo steunlessen individuele hul p begrijpend lezen teks t en b egrip spell ing pa kket op basis van p raxis 3 5 technisch lezen collectie boeken met toepassing va n werkwijzen uit s p ec ia le leesb ege leid ing van lu c koning woordenschat en taalbeschouwing z eg nou zelfzen 3 schrijven allemaal taa l c overzic ht 3 materiale n leerlingen in aanmerking kom en voor de 3 beschrijving van de toetsen hulp dan wel steunle ss en bij een zwaardere 4 overzicht van maatregelen die op basi s van de problemati ek kan de rem edial teacher aanvul toets resultaten en voortgang genomen kunnen l end onderzoek uitvoeren en hulp bieden worde n eventueel wordt contact opgenom en m e t de 5 overzicht van materiale n zorgbreedt ecommissie op school voor ve rwij 6 taken van a lle betrokke n e n zing naar buitenschools e hulp de coordinator stelt ook een totaaloverzicht van de toetsresul ie dereen kan in het draaiboek terugvinden tat e n s amen dat met de directie en de sec tie wat van hem of haar verwacht wordt in nood nederland s wordt besproke n dit kan leide n gevall en is duidelijk welke taken moeten wor tot aanpassingen in het onderwij sprogramma den overge nomen daarnaast biedt h e t de e n in uitzonderingsgeva ll en tot veranderingen neerslag van b eleid waarop verschill ende gele in klass esamen s telling de voortgang in de dingen binnen de school elkaar kunn e n aan hulp en steunlessen vormt e en vast agenda spreken en fungeert het als een soort control e punt op de s ec ti e v ergaderingen ned erlands in lij st het overleg van de c oordinator met de onder bouwco rdinator en met de directeur onder startpunt van taalbelei d wijs de dire ctie maakt gebruik van deze in formati e bij het formuleren van beleid voor de de extra less en nederlands vormen binn en langere te rmijn aanpas sen lesprogramma s een school een beperkt afgebakend onderdeel roos t ers scholings en studiebij ee nkoms ten van het totale onderwijs de invo ering van een vrijmaken van middelen voor aan s chaf materi nieuwe opze t voor deze le s sen result e ert ech aal en a dviesaanvrage bij externe in s tant ies ter in ideeen en informatie di e in andere lessen de bespreking van de r esultaten van de en programma s kunnen worden toegepast de tweed e toetsronde en de voortgang in de beschreven opzet s teunt bijvoorbeeld op een hulp en steunle ssen worden begin decemb e r betere bepaling van het beginniveau van de ge c ombineerd met een kla sseb e spreking op leerli ngen op ee n aantal ba s i s vaardigheden die mani er worden alle docenten geinfor h et is wen s elijk ook in hogere leerj aren over meerd en kunnen zij hun oordeel geven dat soort informatie te beschikken zonder een uitgebreid en strak systeem van toet s ing in te draaiboek de werkwijze rond de hulp voeren de school past daarto e het leerling en steunlessen is vastgel e gd in een draaiboek volgsyste em aan en zal aangeven voor welke dat uit zes onderdelen bestaat vaardigheden toetsing in de hogere leerjaren i beschrijving van de opzet gewenst is 2 een rooster voor de afna me van de toetsen en de bespreking van de resultaten en voortgang een ander idee bij de opzet van de hulp en 1994 1 moer 7 steunlessen vormt de afstemming van de pro herzien en afgestemd op de leergang begrij gramma s in verschillende lessen hierover pend lezen op langere termijn kan door wordt met name met de docenten voor de be scholing en overleg hopelijk in a ll e lessen een roepsgerichte vakken en de zaakvakken een zelfde aanpak van teksten worden gevolgd discussie gevoerd deze docenten uitten na melijk nogal wat wensen ten aanzien van de taalbeleid al s ervaring inhoud van de extra lessen nederlands leren van vak en instructietaal vragen beantwoor de praktijk van taalbeleid lijkt wat minder den aantekeningen maken lezen van instruc glamour te bezitte n dan het begrip all erlei ties in de discussie wordt duidelijk dat de op omstandigheden leggen beperkingen op die lossing van knelpunten op die aspecten niet al een ideale uitwerking in de weg staan keuzes leen van het vak nederlands kan komen deze worden voor je gevoel snel achterhaald door meningsvorming in het team kan kort worden nieuwe ontwikke lingen zo zijn recent twee samengevat toetspakketten verschenen die op een aantal bij nederlands leren de leerlingen wel vaar onderdelen beter zull en voldoen dan de geko digheden die zij bij de andere vakken moeten zen toetsen troost li gt dan in de gedachte dat toepassen maar zij kunnen dat niet op het je nu misschien een voorbeeld vormt van de hoge niveau dat vanaf het begin bij deze vak wet op de remmende voorsprong ken wordt vereist een hoger niveau kunnen de leerlingen alleen bereiken door oefening en deze poging taalbeleid te voeren vindt plaats hulp bij die andere vakken met een beperkt aantal middelen in een situa leerlingen passen bij het ene vak vaak niet tie waarin zaken als de basisvorming en fusies uit zichzelf toe wat zij bij het andere vak heb de gemoederen minstens zo sterk bezighou ben geleerd de docent van een vak moet hen den in dat licht bezien geeft het resultaat zeker op die toepassing wijzen en deze met hen oe geen aanleiding tot pessimisme wel werd van fenen de voorbereidingsgroep die de taak had een bij andere vakken moeten vaak allerlei taal voorstel te formuleren flink wat tact en geduld vaardigheden naast elkaar worden toegepast je gevraagd dat lag misschien mede aan de for moet luisteren opschrijven lezen een vraag mulering van de opdracht deze drieledige beantwoorden en weer luisteren deze inte opdracht was ruim geformuleerd gratie is bij nederlands niet zo uitgebreid ge maak een voorstel voor een systematische oefend daar treedt de docent vaak sturender opzet voor de extra lessen op en is het taalgebruik niet zo moeilijk beschrijf de ideeen zo dat deze een start voor bij zaakvaklessen wordt een veel grotere een ruimere discussie over taalbeleid kunnen woordenschat verondersteld dan de leerlingen vormen bezitten het ontbreekt in de lessen neder verzorg een rapportage die evaluatie van en lands aan voldoende tijd om volledig in die la controle op de uitvoering mogelijk maakt cune voorzien die vakken moeten zelf een aanvullend woordenschatprogramma bieden zo n opdracht roept verwachtingen wensen voor de beroepsgerichte vakken en zaakvak en een behoefte aan invloed op waar niet altijd ken is weinig materiaal beschikbaar dat reke aan tegemoet kan worden gekomen verwach ning houdt met de taalachtergrond van de tingen dat op korte termijn meer kan verande meeste leerlingen ren dan alleen de extra lessen wensen met be trekking tot meer en betere voorzieningen in deze discussie heeft geleid tot twee eerste vloed waarmee de eigen manier van werken stappen docenten nederlands gaan met ande en positie kunnen worden beschermd de er re vakdocenten het lesmateriaal doorlichten varing heeft ons geleerd dat in levendige dis op taalgebruik de oplossingen die de vakdo cussies niet alles naar tevredenheid kan worden centen zelf hebben bedacht worden geinventa geregeld maar wel werkbare plannen kunnen riseerd en zo mogelijk door docenten neder worden opgesteld lands aangevuld daarnaast wordt de geschie denismethode die op school is samengesteld 1994 1 moer 8 noten en literatuur begrijpt naast een voortoets omvat het pak ket deelvaardigheidstoetsen voor lezen luiste i met dank aan gerhard van vilsteren co rdina ren schrijven spreken grammatica woorden tor ovs gebied 7 te amsterdam voor zijn steun schat en voorwaarden en imme li en kramer en marian van der sluis voor hun bijdrage aan dit project op school hilst b van allemaal taal c tilburg zwijsen 1991 een korte toelichting op de toetsen jager th e a taalbeleid een poging tot concre het nsc vo dictee werd door een aantal vo tisering in moer 1 992 1 p 1 4 2 1 scholen in amsterdam noord samengesteld konig l map speciale leesbegeleiding den het omvat in vrij eenvoudige vorm de spelling bosch malmberg z j die leerlingen aan het eind van de basisschool loon r van tekst en begrip leiderdorp de moeten beheersen de leerlingen hoeven kangoeroe t99r slechts een beperkt aantal woorden op te mulder e e a zeg nou zelf r 2 en 3 den haag schrijven van de zinnen die de leerkracht op centrum onderwijs anderstaligen 1 9 82 1 9 8 4 leest de overige woorden staan in de vorm en 1988 van een gatentekst op het toeublad bij het praxis 35 spellingtoetsen voor het basisonderwijs dictee hoort een notarieformulier waarop fou den bosch malmberg z j tencatgorieen staan aangegeven visser m tekstwerk grouw de kangoeroe de woordenschattoets van jan hoeks werd 1992 ontwikkeld om de rol van woordenschat bij begrijpend lezen te onderzoeken naar de er varing van de school kunnen hiermee de zwakke leerlingen worden onderscheiden de toets biedt echter geen mogelijkheid tot cate gorisering van fouten er zijn inmiddels betere alternatieven beschikbaar waarvan de school er een op korte termijn zal invoeren de leeskaarten uit het pakket analyse van in dividualiseringsvormen kunnen onder deze offi ciele benaming voor grote verwarring zorgen vraag iemand uit het basisonderwijs waar deze naam voor staat en hij zal je met grote ogen aankijken vraag je echter of hij de nvi kaarten kent dan zal hij reageren met ja na tuurlijk de nvt leeskaarten zijn gebaseerd op een indeling van het technisch lezen op de ba sisschool in negen niveaus voor elk niveau zijn twee parallelle toetskaarten ontwikkeld de leerling moet een kaart hardop lezen waarbij aan de hand van bepaalde normen ge keken wordt of hij een niveau beheerst van deze kaarten verschijnt binnenkort een nieu we versie de brus i minuuttest bestaat uit losse woor den waarvan de leerling er zo veel mogelijk binnen een minuut correct hardop moet lezen evenals de nvi kaarten wordt de brus al heel lang heel veel gebruikt in het basisonderwijs de ctto instaptoets voor anderstaligen kan een antwoord geven op de vraag hoeveel ne derlands een anderstalige leerling beheerst en 1994 1 moer 9