Documenten
taalbeschouwing het is de laatste tijd in vonk wat stil geworden rond de taalbeschouwing en dat is toch wat verwonderlijk omdat dit sedert een jaar of acht een van de stokpaardjes van de von was het is zonder twijfel de von geweest die het begrip in vlaanderen heeft geintroduceerd het hierna volgende ar tikel van j van meensel neemt de jonge traditie op zeer gelukkige wijze weer op maar misschien moet toch voor een aantal lezers vooraf even worden verduidelijkt wat taalbe schouwing is traditioneel is het spraakkunstonderwijs steeds toegespitst geweest op de zinsontleding en de woordontleding afgezien van het laten we genuanceerd blijven onbewezen nut en het twijfelachtig rendement hiervan geldt het bezwaar dat hier mee het hele domein van de taalstudie toch wel verschrikke lijk ingeperkt werd van redelijk expliciete studie van de fonologie was pas sprake in het 4e jaar semantiek kwam pas in het 5e jaar expliciet aan de orde en sociolinguistiek en psycholinguistiek deden een vage verschijning in het 6e jaar de pragmatiek is zo recent dat ze nog maar met moeite in het onderwijs terug te vinden is bovendien betrof het hier in haast alle gevallen vormen van taalbeschouwing die eerder losstonden van wat er verder in de klas gebeurde aan lezen en schrijven luisteren en praten door de toon waarop ik dit schrijf zal het wel duidelijk zijn dat taalbeschouwingsonderwijs ongeveer de tegenover gestelde kenmerken zou moeten hebben het komt er dus niet op neer dat de von de spraakkunst zou willen afschaffen wel moeten de leerlingen ertoe aangezet worden om bij alle gelegenheden concreet na te gaan denken over alle aspecten van hun eigen en andermans taalgebruik zie de von visie in dit nummer 3 1 dit mag dan niet beperkt blijven tot verplaatsingsproeven met het onderwerp of uitspraakoefeningen taalbeschouwings onderwijs kan systematisch gebeuren d w z dat een begrip uit de taalsystematiek of de taalgebruikssystematiek wordt behandeld bv protesteren voornamen het passief en uiteraard in verband wordt gebracht met de feitelijke si tuatie van de leerlingen de germaanse oorsprong van som mige voornamen is minder relevant dan het feit dat de kin deren van de dokter wouter en annelies heten die van de arbeider rudy en martine naast dit systematisch taalbe schouwingsonderwijs is er zeer vaak gelegenheid tot occa sionele taalbeschouwing waarbij naar aanleiding van een toevallige of door de leraar aangebrachte situatie wordt nagedacht over de vragen wie zegt wat tegen wie hoe 146 waar en wanneer met welk doel en met welk effect taal beschouwing gebeurt dus telkens wanneer een leerling een metapositie inneemt tegenover zijn eigen en andermans taal gebruik hierbij moeten alle aspecten van dit taalgebruik worden beschouwd inbegrepen de psychologische en maat schappelijke factoren voorlopig moeten we er niet op rekenen de leerplannen eerst daags te zien veranderen en hele curricula over taalbeschou wing te zien verschijnen enig pragmatisme blijft dus ge boden we zullen er dus vooral moeten naar streven de tal rijke open kansen die de huidige leerplannen al bieden maximaal te benutten in die lijn past dus het hieronder staande artikel dat zeer duidelijk een link legt met het literatuuronderwijs maar ook bij andere programmaonderde len bestaat de ruimte om aan zeer actief taalbeschouwings onderwijs te doen een recent voorbeeld hiervan is bv ook te vinden in het zeer boeiende stuk van herman meddens traangas braakgas zenuwgas in moer 1982 1 waarin hij voor het praat en luisteronderwijs enkele zeer hanteerbare hulpmiddelen aan reikt wie grondiger informatie wenst over een taalvisie voor het onderwijs en over taalbeschouwingsonderwijs vindt die in leren leven in taal van f daems j pepermans en r roger dat eerstdaags bij de de sikkel verschijnt roger roger 47