Documenten
lucie visch taaldrukken taaldrukken binnen thematisch werken terughoudend en zorgvuldig beschrijft lucie visch hoe zij met overtuiging werkt aan het taaldrukken met kinderen als medewerkster van de werkgroep vrek werkt zij samen met leerkrachten aan de vernieuwing van het onderwijs onderwijs dat ziet hoe de toekomst van kinderen door de maatschappij beperkt kan worden onderwijs dat daarom zo dicht mogelijk bij de ervaringen van kinderen begint taaldrukken vervult daarbij een sleutelfunctie inleidin g en witte kinderen vormen hierbij de inhoudelijke aandachtspunten de groen van prinstererschool staat in de am vanuit de werkgroep vrek ondersteun ik de bo sterdamse schinkelbuurt een buu rt die onder venbouwleerkrachten van de groen van p rinste meer gekenmerkt wordt door kleine huizen wei rerschool bij taaldrukken in relatie met thema nig speel voorzieningen en een hoog percentage tisch werken de school heeft al een paar jaar er buitenlandse gezinnen varing met thematisch werken in het kader van de school neemt deel aan het v o v b voorlopig begrijpend lezen geprobeerd wordt nu deze er onderwijsvoorrangsgebied project cremer schin varingen uit te breiden naar de zaakvakken zodat kelbuu rt en werkt in het kader van dit project er meer integratie ontstaat tussen deze vakken en onder meer aan de ontwikkeling van thematisch begrijpend lezen de school werkt daarom door werken en de werkvorm taaldrukken taalexpres het schooljaar heen met een aantal thema s voor sie en druktechnieken de keuze van de thema s werd tot nu toe de aard de werkgroep vrek is een steunfunctie instel rijkskundemethode als uitgangspunt genomen ling voor kunstzinnige vorming in amsterdam alle begrippen die daarin voorkomen voor klas 3 zij ondersteunt onder meer leerkrachten van het t m 6 zijn gegroepeerd rondom drie thema s basisonderwijs op het gebied van audiovisuele wonen werken en voeding de overige begrippen vorming dramatische vorming en taalexpressie zijn ondergebracht in een restcategorie de the de posities van meisjes en jongens en van zwa rt e ma s worden op twee manieren uitgewerkt naa r 56 de sociaal emotionele kant en naar de zakelijk taaldrukwerkplaats bestaat informatieve kant de werkvorm taaldrukken twee zaken hebben tot de oprichting van deze wordt alleen gebruikt bij de sociaal emotionele werkplaats geleid namelijk een buu rtactie voor kant van een thema een bibliotheek en het nadenken op landelijk ni veau over de verbinding taal en drukken vanuit i n dit artikel w il ik vertellen hoe ik dit gepro de taalexpressiediscipline daarvoor werd er op beerd heb bij het thema werken samen met de werkschuit een amsterdamse instelling voor anneke van de 3 4 combinatieklas omdat daar kunstzinnige vorming al gebruik gemaakt van bij de wer k vorm taaldrukken centraal staat zal ik druktechnieken bij taalexpressie activiteiten tij af en toe als illustratie ook andere taaldrukerva dens de buu rtactie voor de bibliotheek bezochten ringen erbij halen verschillende schoolklassen de tentoonstelling die vooraf zal ik eerst in het algemeen iets vertellen daaraan verbonden was de kinderen konden over taaldrukken en het ontstaan ervan daar met de drukpers werken om oproepen aan de directie van de openbare bibliotheek te druk ta a ld rukke n e n h et ont staa n erv a n ken de actie slaagde en de buu rt kreeg een jeugdbibliotheek in twee leegstaande schoolklas wat is taaldrukken sen vrijwel meteen na het slagen van de actie taaldrukken is kort gezegd een samengaan van werd besloten een derde lokaal in te richten voor twee disciplines uit de kunstzinnige vorming na taalactiviteiten rond boeken de werkschuit melijk taalexpressie verbaal en druktechnieken zegde toe hieraan mee te werken al snel ont beeldend bij taaldrukken gaat het om het in stond de behoefte aan een apart e plek voor het zetten van eigen ervaringen het gemeenschappe drukken en daarvoor werd een vierde lokaal in lijk maken van die ervaringen en het vormgeven gebruik genomen de drukwerkplaats vanaf het en verspreiden daarvan moment dat de taalwerkplaats en de drukwerk in een praat en schrijf ronde vertellen en schrij plaats bestonden werd de naam al snel taal en ven de kinderen naar aanleiding van een bepaald drukwerkplaats en later afgeko rt tot taaldruk thema over wat ze doen denken voelen vinden werkplaats de taaldrukwerkplaats was een feit als ik het over ervaringen heb bedoel ik dus ook en de term taaldrukken gevestigd belevingen ze luisteren naar elkaar en lezen de ongeveer in dezelfde tijd kwam de werkgroep teksten die ze geschreven hebben aan elkaar voor taalexpressie waarin verschillende deskundigen uit die teksten wordt meestal een gezamenlijke uit de kunstzinnige vorming het onderwijs en de keuze gemaakt klassikaal of in groepjes media zitting hebben tot leven deze werkgroep in de drukronde worden de uitgekozen teksten in werkt aan het formuleren van inhouden en de op een oplage gedrukt zodat ze eventueel op meer zet van een proefmodel taalexpressie in de dere plekken verspreid kunnen worden en dus staatsliedenbuu rt 2 ook door mensen buiten de eigen klas gelezen vanaf de oprichting van de taaldrukwerkplaats kunnen worden ik heb het hier alleen over tek heeft het taaldrukken zich ook buiten amster sten maar op dezelfde manier kunnen ook teke dam ontwikkeld steeds meer medewerk st ers ningen gedrukt en verspreid worden al of niet in van instellingen voor kunstzinnige vorming en combinatie met teksten creativiteitscentra specialiseren zich in taaldruk als we het bij taaldrukken over taal hebben gaat ken in verschillende steden bestaan tegenwoor het altijd over taal als communicatie en expres dig taaldrukwerkplaatsen3 of is men bezig met siemiddel je zegt wat je denkt voelt doet en de oprichting daarvan veel scholen hebben in hoort dat van anderen je vergelijkt ontdekt ver middels kennis gemaakt met taaldrukken taal schillen en overeenkomsten en praat daarover je drukkers werken in klassen begeleiden leerkrach ontdekt daardoor dat er mensen zijn die hetzelf ten en ontvangen schoolklassen op de taaldruk de denken en je ontdekt dat er mensen zijn die werkplaatsen anders denken dan jij in het volgende stuk wil ik aan de hand van mijn ontstaan praktijke rv aringen een aantal kenmerken van de term taaldrukken is ontstaan in de amster taaldrukken verduidelijken dat wil niet zeggen damse staatsliedenbuurt waar sinds 1976 een dat alle taaldrukactiviteiten altijd zo verlopen al s 57 ik ze beschrijf iedere situatie klas groep is weer vragen eronder dat leverde niet alleen een aantal anders en iedere taaldrukker of leerkracht legt losse ideeen voor deelaspecten en concrete vragen weer andere accenten op die je kon gebruiken voor je klas maar ook het inzicht in wat je belangrijk vindt om te be uitgaan van ervaringen handelen bij een thema uit de vragen bleken de voorbereiding van een them a heel verschillende benaderingen maar ook over eenkomsten iedereen legde het accent net weer bijna iedereen in de onderwijswereld is het erover even anders maar iedereen vulde het thema inter eens dat er uitgegaan moet worden van de erva cultureel in en ging uit van mogelijke verschillen ringen van de kinderen in de praktijk blijkt vaak tussen jongens en meisjes door op deze manier dat dat begrip verschillend ingevuld wordt te associeren op elkaars vragen breng je elkaar op voordat ik als taaldrukker een thema ga uitwer ideeen vul je elkaar aan daardoor kan je dieper ken maak ik vaak voor mezelf een woordveld op een thema ingaan blijf je minder aan de op waarin ik alle associaties die in mijn hoofd opko pervlakte bovendien heb je met deze taalexpres men bij dat thema opschrijf dat geeft me inzicht sie activiteit binnen een uur een aanzet voor een in wat ik zelf met dat thema heb welke gedach thema ten en gevoelens en welke concrete ervaringen bij taaldrukken proberen we altijd de diepte in te van daaruit ga ik kijken naar wat het thema voor gaan en niet aan de oppervlakte te blijven geen de kinderen zou kunnen betekenen ik ga er daar algemene vragen te stellen maar juist heel con bij vanuit dat alle kinderen iets over het thema crete specifieke moeten kunnen vertellen vanuit eigen ervaringen belevingen ervaringen naar boven halen op dezelfde manier bereid ik ook vaak een thema het werken in de klas voor met individuele leerkrachten toen een leer kracht een keer het themasport wilde behande er zijn verschillende manieren om ervaringen len dacht ze daarbij vooral aan sportclubs en naar boven te halen ik beschrijf hier het kring wedstrijdsport daarover doordenkend kwamen gesprek lijstjes maken tweetalgesprek en het we erachter dat de helft van de klas daarover wei werken met beeldend materiaal bij taaldrukacti nig of niets zou kunnen vertellen de vraag was viteiten worden deze manieren in verschillende toen dus welke aspecten er nog meer aan sport combinaties gebruikt een kringgesprek kan vol vastzitten vanuit de associaties die we maakten gen op het maken van lijstjes maar ook anders kozen we gymnastiek en sportiviteit alle kin om de ene manier kan de andere aanvullen net deren ook de buitenlandse meisjes zouden kun een stapje verder gaan nen vertellen over de gymnastiekles op school en van daaruit ook over sportiviteit kringgesprek samen met anneke maakte ik een woordveld de meest bekende vorm van ervaringen naar bo rondom het begrip werken eerst voor onszelf ven halen is het kringgesprek ook bij taaldruk en toen voor de kinderen we kwamen toen op ken wordt daar veel gebruik van gemaakt belang het deelaspect thuis meehelpen we wisten dat rijk daarbij is welke vragen je stelt omdat die be alle kinderen thuis wel eens mee moesten hel palend kunnen zijn voor de inhoud en het ver pen en iedereen zou er dus vanuit eigen ervarin loop van het gesprek bij taaldrukken proberen gen over mee kunnen praten meisjes zowel als we altijd zo concreet mogelijke vragen te stellen jongens buitenlandse zowel als nederlandse kin en zoveel mogelijk door te vragen waar ben je deren benieuwd naar wat wil je van ze weten en waar ook op teamniveau heb ik op een dergelijke ma om nier een keer een thema voorbereid de sociaal in een eerste klas werkte ik met het thema op emotionele kant ervan nadat we eerst twee bergplekjes de kinderen vertelden wat ze op woordvelden hadden gemaakt schreef iedereen school van sinterklaas hadden gekregen en waar voor haar zijn klas een startvraag op de startvra ze hun cadeautje opborgen een plekje hadden ge gen werden doorgegeven en iedereen schreef er geven als ze ermee uitgespeeld waren ik vroeg een vervolgvraag onder na vijf keer doorgeven toen waar dat plekje precies was en hoe het eruit kreeg iedereen haar zijn startvraag terug met vijf zag de kinderen ve rtelden over grote en klei 58 de jor g ens vinder strijk e n tn ei si esw erk 1e n s o m m iq e c r vin e m s n erf onzi n f ne kastjes planken dozen bureautjes met laden sitief gewaardeerd zullen worden muren met spijkers maar ook of ze dat plekje bij het thema werken begonnen we met een voor zichzelf hadden of dat ze het moesten delen woordveld alle huishoudelijke taken die de kin met broertjes of zusjes ik vroeg net zolang door deren konden bedenken schreven we op het tot ik me een concreet beeld kon maken van hoe bord daarna maakten de kinderen lijstjes van die plekjes eruit zagen wie wat thuis deed in de huishouding ze kregen taaldrukkers beginnen vaak zelf met het vertel zeven verschillend gekleurde strookjes papier len van een eigen ervaring je vraagt niet alleen rood voor moeder blauw voor vader wit voor aan anderen om iets van zichzelf bloot te geven zichzelf en weer andere kleuren voor grote en maar doet dat zelf ook als je zelf begint worden kleine zus en grote en kleine broer het werd al de kinderen vaak meteen enthousiast voor het snel duidelijk dat de rode lijstjes het langst waren onderw erp reageren op jouw verhaal en vertellen en dat de witte lijstjes heel verschillend van leng daarna gemakkelijk over zichzelf te waren grote zussen doen ook heel veel thuis maar grote broers bijna niks lijstjes maken tijdens een andere activiteit schreven de kinde tijdens taaldrukactivite i ten wordt er vaak met ren voor zichzelf op ook naar aanleiding van het lijstjes gewerkt omdat het niet altijd even gemak woordveld wat ze nog niet konden in de huis kelijk is om meteen iets te moeten vertellen in de houding en daarna kruisten ze aan wat ze daarvan kring door eerst individueel een lijstje te maken belangrijk vonden om te leren de lijstjes vorm kan je voor jezelf rustig een aantal dingen op een den onderwerp van gesprek in de kring rijtje zetten dat geeft houvast voor het vert ellen in de kring vooral voor de stille kinderen die an n eke er z ij n meer m eisjes d ie willen leren ko k en niet zo gemakkelijk het woord nemen en voor de taha een wil het niet kinderen die moeite hebben om zich in het ne anne k e 11 van d e 13 m eisjes w illen h et leren e n 3 van derlands uit te drukken is dat belangrijk een an d e 6 jongen s no ra a l s een m an alleen gaat wo nen d an m oet h ij t och der voordeel is dat de kinderen zich niet zo ge kun ne n k oke n makkelijk laten beinvloeden door elkaar ervarin jer m o vin d i k ook wel ja gen gaan ve rz innen die niet van henzelf zijn maar taha ik eigenlijk oo k die ze vert ellen omdat ze denken dat die wel po ab del ik kan het een beetje 59 chantal ik kan het al hoef het niet meer te leren maakt hadden degene die luisterde schreef het taha ik moet het nog een beetje leren wat ik al kan eieren koke n verhaal van de ander op in e en kernachtige zin danielle ik kan alles al eieren pannekoeken poffe rt jes alle zinnen werden voorgelezen in de kring de remy ze kan alleen maar slechte dingen koken niet kinderen zaten zichtbaar te genieten als hun zin a a rdappelen wo rt eltjes vlee s werd voorgelezen anneke 8 van de 13 meisjes vinden het nodig om te le ren strijken en 2 van de 6 jongens welke jongens vinden werken met beeldmateriaa l dat ze niet hoeven te leren strijken mustafa ik omdat ik ga samen wonen waa ro m ik doe plaatjes toch ook wat moet hij ook wat doen zij of hij ik ga een serie plaatjes of foto s over een bepaald on trouwen dus zij mag het voor mij doe n hannah mannen moeten mannenwerk doen en vrouwen derwerp kan allerlei associaties oproepen waar vrouwenwer k door er ervaringen naar boven komen die soms conclusie van de klas strijken is vrouwenwerk heel diep weggezakt zijn je blijkt dan veel danielle maa r als de vrouw er niet is moet je toch zelf meer te vertellen te hebben dan je dacht strijke n jermo d a n wacht ik tot ze er is tijdens een taaldrukscholing voor leerkrachten danielle maa r als je gescheiden bent legde ik middenin de kring een hele serie plaatjes mustafa dan ga ik weer trouwe n waarop volwassenen met kinderen afgebeeld danielle onzin dat van mannenwerk en v ro uwenwerk stonden in verschillende situaties ik vroeg ieder romy het kan ook zijn dat de vrouw in het ziekenhuis een een plaatje uit te kiezen dat haar hem het ligt bijvoorbee l d karima ik w i l het wel leren hoor strijke n meeste aansprak wat associaties opriep aan wat taha als die vrouw niet wil st r ijken en d ie man ook niet je moeder of vader vroeger vaak met je deed en ze kunnen het ook niet allebei naar aanleiding van de uitgekozen plaatjes anneke hoe zouden ze dat moeten oplossen schreef iedereen een tekst die later werd voorge taha om de beu rt ellen ik vind het vrouwenwerk ik zie mijn vader al lezen strijke n anneke waa r om is dat gek wie denk je doet het bij diaserie meester nico is dat gek evenals plaatjes kan een diaserie ook allerlei asso ellen nou als ie geen v ro uw heeft nie t ciaties oproepen danielle omdat ze het niet gewend is vindt ze het raar mustafa ik heb mijn vader nog nooit zien koken en als een van de laatste activiteiten van het thema strijken ben het niet gewend d aaro m moet het zo blij werken bekeken we de diaserie toekomstmu ve n ziek van de werkgroep vrek in deze serie ver tellen meisjes en jongens uit een zesde klas over tweetalgesprek hun toekomstwensen en ideeen onder meer over bij het tweetalgesprek zitten alle kinderen in de hun beroep later in een kringgesprek daarna ver kring terwijl ze alleen met hun rechter of linker telden de kinderen wat ze gezien en gehoord had buu rv rouw man praten de een ve rt elt en de an den over beroepen en waarom de kinderen uit der luiste rt na ongeveer drie minuten wisselen ze de diaserie die beroepen graag zouden willen kie van rol bij deze werkvorm komt iedereen even zen naar aanleiding van het kringgesprek kregen veel aan het woord toch hoef je er niet uren de kinderen de opdracht een tekst te schrijven voor in de kring te zitten omdat de helft van de over wat zij later zouden willen worden wat ze klas tegelijkert ijd aan het vertellen is aan de an allemaal zouden doen in dat beroep wat hen er dere helft voor bepaalde kinderen is het twee leuk aan leek en wat minder leuk hoe ze eruit talgesprek met name een geschikte praatwerk zouden zien etc vorm omdat het minder bedreigend is je gedach ze gingen heel enthousiast aan het werk ze had ten tegenover een iemand onder woorden te den echt zin om hun eigen fantasieen over later brengen dan tegenover een hele groep nu eens op papier te zetten bij het thema werken vertelden de kinderen in een tweetalgesprek aan hun linkerbuur over iets vanuit het individuele wat ze leuk vonden om te doen in de huishou naar het gemeenschap p elij ke ding en aan hun rechterbuur over iets wat ze ver en het maken van keuze n velend vonden om te doen ze gebruikten daarbij de wi tte lijstjes over zichzelf die ze al eerder ge in het voorafgaande heb ik het gehad over he t 60 li u t ta4 jt wtr li unt m r