Taalgericht vakonderwijs: waarom en hoe?

Publicatie datum: 2005-12-01
Collectie: 35
Volume: 35
Nummer: 2
Pagina’s: 81-85
81 ingeboekt taalgericht vakonderwijs waarom en hoe taal speelt een belangrijke rol bij het onder het vak gemeten wordt door de formuleer wijzen en leren in alle vakken daarover zijn vaardigheid en het vaktaalgebruik te testen de auteurs in deze twee themanummers rymenans geudens 1993 1994 van vonk over taalbeleid het roerend eens aan de ene kant is het de instructietaal met het taalgebruik in de lessen en de taaleisen andere woorden het medium dat leerkrach die gesteld worden bij het onderwijs in de ten gebruiken om de inhouden van het vak niet taalvakken zijn echter niet altijd afge over te dragen en om te testen of dat stemd op het taalvaardigheidsniveau van de eigenlijke leerdoel ook bereikt is die leerlingen zo blijkt uit een recent neder lands instructietaal heeft ook een schriftelijke onderzoek dat ongeveer de helft van de component denken we maar aan de brugklasleerlingen eerste jaar secundair schoolboek teksten die tijdens of na de les onderwijs behoefte heeft aan de een of bestudeerd moeten worden of aan schrifte andere vorm van taal en leesondersteuning lijke toetsen aan de andere kant streven de op school hacquebord 2004 de behoefte leerkrachten van de niet taalvakken ook tali aan woordverwerving is het sterkst de ge leerdoelen na meestal zonder dat ze meeste van de ondervraagde leraren geven zich daarvan bewust zijn leerlingen wor aan dat naar schatting 20 tot 40 leerlingen den verondersteld de taal die bij het vak kampen met taalproblemen bij hun vak hoort te kunnen hanteren het gaat dan bij verreweg de meeste taalproblemen van leer voorbeeld om het leren van vakgebonden lingen worden gelokaliseerd op het gebied concepten met de bijbehorende vaktermen van begrijpend lezen gevolgd door antwoor het correct gebruiken en definieren van die den formuleren en studerend lezen termen het beschrijven of verklaren van een woordenschat wordt door leraren in mindere fenomeen het vergelijken van vakinhouden mate gezien als een probleem voor hun leer het is opvallend dat inzicht in de inhoud van lingen december 2005 nummer 2 35e jaargang 82 vooral voor taalzwakke en allochtone leer daarnaast moeten leerlingen ook in de gele lingen kan de taal die in de niet taalvakken genheid worden gesteld om zelf taal te pro gehanteerd wordt een serieus struikelblok duceren om met de leerkracht en met vormen hajer meestringa 1995 een elkaar over de inhouden te communiceren mogelijk gevolg daarvan is op die manier kunnen ze hun hypotheses dat de leerlingen voor die omtrent het taalgebruik en het taalsysteem leraren geven vakken slecht presteren uittesten en hun eigen linguistische midde aan dat naar wereldwijd wordt immers len uitproberen belangrijk is wel dat leerlin schatting 20 tot erkend dat functionele gen feedback krijgen op hun uitingen zowel 40 leerlingen geletterdheid in het alge op de vorm ervan als op de betekenis kampen met meen en met name de taalproblemen vaardigheid in begrijpend verder weten we dat taal en leren onlos bij hun vak lezen een voorwaarde is makelijk met elkaar verbonden zijn zowel in voor schoolsucces in een het dagelijks leven als op school van der onderzoek naar de oorza aalsvoort van der leeuw 1992 het leer ken van zwakke prestaties model dat de cruciale rol van taal in de peda van allochtone leerlingen bij wiskunde gogisch didactische interactie erkent is het bevestigt van den boer 2003 het beeld dat sociaal constructivisme volgens die theorie het in de kern om een taalprobleem gaat is leren pas effectief als de lerende de ruimte krijgt om zelf actief kennis te construeren de taal die op school gehanteerd wordt is leerlingen proberen door middel van taal de voor leerlingen zo moeilijk omdat ze mijlen werke lijkheid af te tasten en te interpre teren ver afstaat van de taal die de leerlingen thuis ze leren door te praten of te schrijven gebruiken cummins 1984 heeft de sociale interactie is belangrijk leerlingen afstand tussen dagelijkse en schoolse taal leren van en met elkaar essen tieel is wel dat vaardigheid beschreven in termen van dat de nieuwe leerstof aansluit bij de voorkennis dagelijkse algemene taalvaardigheid en van de leerlingen zie ook de bijdrage van cat cognitief academische taalvaardig rymenans paus van gorp in vonk 35 1 heid cat kan gekarakteriseerd worden als gedecontextualiseerd en cognitief complex vanuit deze twee invalshoeken taalverwer leerlingen moeten cognitief moeilijke opera ving en leren is de zogenaamde content ties uitvoeren b v hoofdzaken uit moeilijke based approach cba gegroeid wat teksten halen verklaren definieren vergelij grosso modo neerkomt op de integratie van ken en krijgen daarvoor weinig ondersteu taal en zaakvakonderwijs in de verenigde ning vanuit de context de vraag is nu hoe staten wordt deze methodiek al jarenlang we leerlingen kunnen ondersteunen om die toegepast in het tweedetaalonderwijs schoolse taalvaardigheid te ontwikkelen rymenans decoo 1998 kenmerkend voor deze aanpak is dat de arbitraire schei taalverwervings en taaldidactisch onder ding tussen taal en inhoud wordt opgehe zoek hebben enkele factoren aan het licht ven dat hij beter aansluit bij de interessen gebracht die van invloed zijn op een en behoeften van de leerlingen dat leerlin succesvolle taalverwerving dus ook school gen eerder aan productie toekomen sneller taalverwerving essentieel is begrijpelijk taal de tweede taal leren gemotiveerder zijn en aanbod dat een beetje boven het taal beter presteren in de niet taalvakken van vaardigheidsniveau van de leerlingen ligt schooten emmelot 2004 35e jaargang nummer 2 december 2005 83 er zijn relatief weinig empirische studies die wijs deze aanpak wordt door het platform een effect van de cba aantonen wel is er taalgericht vakonderwijs als volgt omschre indirect ondersteuning gevonden in alge ven taalgericht vak onder wijs is vakonder meen leertheoretisch onderzoek snow wijs waarin expliciete brinton 1997 en in empirisch onderzoek taaldoelen worden de drie hoofd naar specifieke kenmerken van cba gesteld dat contextrijk is kenmerken van onderwijs zo zijn er onder meer positieve vol interactiemogelijkhe taalgericht effecten vastgesteld van aspecten als bete den zit en waar binnen vakonderwijs kenisonderhandeling relaties leggen met de benodigde taalsteun opgelicht leren in eigen ervaringen van de leerlingen aanzet wordt geboden hajer context leren in ten tot taalproductie stimuleren van kritisch 2005 in deze definitie interactie en leren denken en samenwerkend leren van worden de drie hoofd met taalsteun schooten emmelot 2004 kenmerken van taalge richt vakonderwijs opge grosso modo kunnen drie vormen van cba licht leren in context leren in interactie en onderscheiden worden in nederland heeft leren met taalsteun de sheltered content variant ingang gevon den onder de naam taalgericht vakonder handboek taalgericht vakonderwijs hajer m meestringa t 2004 handboek taalgericht vakonderwijs bussum coutinho context interactie en taalsteun zijn dan drie kent dat er gerichte steun wordt geboden bij kernbegrippen die een centrale rol spelen in het begrijpen van teksten en opdrachten bij het handboek taalgericht vakonderwijs van het zelf produceren van taal en bij de maaike hajer en theun meestringa con manier van leren door de leerlingen text rijk leren houdt in dat er voldoende aan knopingspunten worden geboden om de de auteurs hebben dit handboek geconcipi nieuwe leerstof te koppelen aan de aanwezi eerd als inspiratiebron en naslagwerk voor ge kennis interactie komt neer op het actief al wie met taalgericht vakonderwijs aan de uitwisselen van veronderstellingen en bevin slag wil in de les en op school het hand dingen tussen leerlingen onderling en tussen boek kan op verschillende manieren de leerlingen en de leraar taalsteun bete gebruikt worden door diverse doelgroepen december 2005 nummer 2 35e jaargang 84 zittende en aanstaande leraren van de niet dacht besteed aan de rol van de directie bij taalvakken opleiders en nascholers direc de invoering van taalgericht vakonderwijs tieleden en beleidsmakers verder zijn in dit handboek ook tal van hulp in het inleidend hoofdstuk wordt uitgelegd middelen voor de leraar opgenomen die wat taalgericht vakonderwijs is en worden gedownload kunnen worden van de web argumenten aangedragen voor deze didac site van de uitgever tische aanpak verder beschrijft dit hoofd handig is bijvoorbeeld een sjabloon met stuk hoe taalgerichte vaklessen er in grote aandachtspunten voor de voorbereiding van lijnen uitzien de volgende hoofdstukken zijn een taalgerichte vakles of een instrument toegespitst op drie lesfasen de start de dat gebruikt kan worden om na te gaan hoe verwerkings en verdiepingsfase en de taalgericht uw onderwijs is of bij het obser afronding feedback beoordeling reflectie veren van een les van een collega zie de elk van die hoofdstukken begint met een bijdrage van kris van den branden elders inleidende paragraaf gevolgd door tal van in dit nummer didactische suggesties die geordend zijn rond de drie kernbegrippen het geheel is uit de talloze praktijkvoorbeelden in dit hand doorspekt met voorbeelden afkomstig uit boek blijkt dat deze aanpak in neder land verschillende leergebieden ook uit de prak ingang heeft gevonden in verschillende tijkvakken onderwijsvormen en niveaus en dat er inmiddels lesmaterialen zijn ontwikkeld voor in het laatste hoofdstuk wordt de focus ver verschillende niet taalvakken dit handboek plaatst van de klas naar de school kan de nodige impulsen geven om ook in beschreven wordt hoe leraren samen kun vlaanderen taalgericht aan de slag te gaan in nen werken aan de ontwikkeling van taalge het vakonderwijs wie meer wil weten over richt vakonderwijs op hun school een deze methodiek kan ook inspiratie vinden in breed gedragen aanpak is belangrijk maar de volgende bronnen van der laan toch kan niet voorbijgegaan worden aan meestringa 2001 van schooten emmelot relevante verschillen tussen vakken als 2004 en aardrijkskunde moderne vreemde talen wiskunde of metaal tot slot wordt ook aan rita rymenans universiteit antwerpen campus drie eiken instituut voor onderwijs en informatiewetenschappen universiteitsplan 1 2610 wilrijk rita rymenans ua ac be 35e jaargang nummer 2 december 2005 85 bibliografie cummins j 1984 language proficiency bilingualism and academic achievement in j cummins bilingualism and special education issues in assessment and peda gogy clevedon multilingual matters hacquebord h 2004 taalproblemen en taalbehoeften in het voortgezet onderwijs leerlingen en docentenvragenlijsten als instrumenten voor taalbeleid levende talen tijdschrift 5 2 p 17 28 hajer m 2005 taalgericht vakonderwijs tijd voor een nieuw vijfjarenplan levende talen tijdschrift 6 1 p 3 11 hajer m meestringa t 1995 schooltaal als struikelblok didactische wenken voor alle docenten bussum coutinho rymenans r decoo w promotor 1998 vreemde taal als instructietaal een lite ratuurstudie eindrapport obpwo 96 09 antwerpen universiteit antwerpen uia departement didactiek en kritiek rymenans r geudens v 1993 van suiker tot sac charide over vaktalige communi ca tie in de klas spiegel 11 2 3 30 rymenans r geudens v 1994 taalgebruik in de klas zijn daar nog vragen over in r appel red het nederlands in de niet taalvakken lezingen van de algemene conferentie van de nederlandse taal en letteren 1992 s gravenhage stichting bibliographia neerlandica snow m a brinton d b eds 1997 the content based classroom perspectives on integrating language and content new york longman van den boer c j e m 2003 als je begrijpt wat ik bedoel een zoektocht naar ver klaringen voor achterblijvende prestaties van allochtone leerlingen in het wiskunde onderwijs utrecht cd press van der aalsvoort m van der leeuw b 1992 taal school en kennis enschede slo valo m nederlandse taalunie van der laan e meestringa t 2001 bronnenboek taalgericht vakonderwijs bundeling van resultaten van het project implementatie taalgericht vakonderwijs enschede slo van schooten e emmelot y 2004 de integratie van taal en vakonderwijs amsterdam sco kohnstamm instituut sco rapport 717 december 2005 nummer 2 35e jaargang