Taalonderwijs in de Leon van Gelder-Middenschool in Groningen

albert loma n taalonderwijs in d e leon van gelder middenschool middenschool in groningen we vatten in dit nummer de draad op van de serie werken met taal in de middenschool zie moer 1982 6 dit keer is de beurt aan de middenschool in groningen het onder wijsaanbod is daar niet verdeeld in vakken maar in ervarings en vakgebieden een tweede belangrijk verschilpunt met het gewone voortgezet onderwijs is de expliciete inhoudelijke lijn van het onderwijs tot uitdrukking komend in kernthema s albert loman medewerker in de school en onder meer lid van de vakgroep moedertaal gaat ook in op de differentiatieproblematiek in heterogene groepen inleidin g communicatie en creativiteit com waarin vooral de ontwikkeling van sociale creatieve de leon van gelder middenschool bestaat nu bij en artistieke kwaliteiten aan de orde komt na vier jaar deze school heeft zich zoals dat natuur arbeid en techniek nat waarbij heet vanuit de nulsituatie ontwikkeld na een de leerling zicht krijgt op de natuur en de ge voorbereidingsperiode van ongeveer twee jaar daanteverandering die deze ondergaat doordat door met name een relatief kleine gemeentelijke de mens de natuur al werkende verandert werkgroep is in 1979 gestart met de eerste groep leerlingen in d eze erva rin gs g eb ieden is p rojectonderwijs al in het schoolplan maken wij binnen het onder tijd de wer kvorm d e p rojec ten zijn van jaar 1 wijsaanbod het onderscheid tussen vakgebieden t m j aar 3 altijd o p dinsd ag en don derd ag m id en ervaringsgebieden dag h et ge h e l e jaar doo r e en p r oject duu rt g e mid d eld 6 tot 8 middagen een ervaringsgebied is een ruim terrein van vor n aast de ervaringsgebieden zij n er de a l dan niet ming dat zicht dient te geven op de leefsituatie geinte g ree rd e vakgeb ie den van mensen bij ervaringsgebieden zijn vakgebie in het b i j g aande schema is aange g e ven hoe dat er den weggevallen wij onderscheiden drie erva u it z i e t ringsgebieden namelijk sociale wereldorientatie soc waarin cen in de school trachten we vakgebieden ondersteu traal staat de orientatie op onze samenleving nend te laten zijn voor de ervaringsgebieden in en de eigen rol daarin de afgelopen jaren hebben zich ook wel eens ver 10 schuivingen voorgedaan zo zijn uit het vakge bied moede rtaal om allerlei redenen een aantal vaardigheden die in afgeronde lessenseries vorm hadden gekregen overgeplaatst naar het erva ringsgebied vooral in jaar 1 voorbeelden hie rv an zijn telefoneren inte rv ie wen en verslaggeven in het verloop van dit a rt ikel komen de e rv arings gebieden nog wel even ter sprake maar het zal verder met name gaan over het vakgebied moe dertaalonderwijs daarbij komt achtereenvolgens aan de orde de relaties met het elm experimenteel leer plan middenschoolonderwijs het thematisch onderwijs in de eigen school onze opvatting over differentiatie differentiatie in het thematisch taalonderwijs het differentieel programma naast het thema tisch gedeelte hoe we aan ons materiaal komen r ela t ies m et h et el m wat is het elm onze school is vanaf het begin steeds betrokken geweest bij gemeenschappelijke conferenties over taalonderwijs op de middenschool meestal geor ganiseerd door de projectgroep ondersteuning leon van gelden bouwer van de middenschool leerplanontwikkeling in middenscholen toen in een later stadium daaruit de w m m werk groep moedertaal middenschool voortkwam was een van ons ook daarin vertegenwoordigd ervaringsgebieden vakgebiede n s o c sociaal vakgebied aardrijkskunde geschiedenis maatschappijleer n a t exact vakgebied wiskunde en kennis der natuur a t o algemene technische orientatie c o m moedertaal en vreemde talen engels duits o f frans muzisch vakgebie d tekenen handvaardigheid muziek drama bewegingsonderwijs 11 de w m m werkte en werkt onder verantwoor vaardigheden bieden veel id e nti ficatiemogel ijkheden delijkheid van de slo olm voor met n a me de arbeid e rs jeugd de m ei sje s of de a ll ochtonen deze werkgroep heeft het deel taal nederlands tot stand gebracht zoals dat is opgenomen in het taalonderwijs in middenscholen zal die identificatiemo experimenteel leerplan middenschoolonderwijs gelijkheden voor alle leerlingen moeten bieden daarbij elm het elm is door de slo olm uitgege gaat het er dan vooral om in het taalonderwijs rekening ven in de serie middenschool in beeld eind te houden met de specifieke ervarings en belevingswereld van alle 1981 leerlingen gezien de genoemde werkverbanden is het niet hun thuistaal verwonderlijk dat plaatsbepaling en uitwerking de specifieke problemen in de t2 verwerving van het vakgebied moedertaal in onze school veel de voorkeuren voor de verschillende taalvaardighe den sommigen uiten zich liever mondeling anderen overeenkomst vertoont met het taaldeel uit het schriftelijk tn p 6 elm taal nederlands de volgende citaten uit het elm zijn illustratief bij de plaatsbepaling de heterogene groepen leerlingen die het basisonderwijs hebben doorlo met taal vormen mensen zich waardegebonden beelden pen zijn toelaatbaar tot onze school dit bete van de werkelijkheid conceptualiserende functie maar kent dat ervoor leerlingen met een lbo mavo zij doen dit niet alleen via interactie met anderen ne men ze diens beelden van de werkelijkheid over of toet havo of vwo advies geen toelatingsdrempels zijn sen ze deze aan de eigen concepten communicatieve slechts als er teveel aanmeldingen zijn vindt lo functie ting plaats leerlingen die een advies hebben voor op basis van beide functies zijn mensen in staat hun individueel of buitengewoon voortgezet onder werkelijkheid te benoemen en te verklaren kunnen ze wijs laten wij vooralsnog niet toe wij kunnen ingrijpen in de eigen werkelijkheid en kunnen ze daar door toekomstgericht handelen vormgeven taal heeft hierbij niet anders dan afgaan op het advies van dus ook een belangrijke handelingsfunctie tn p 4 de basisschool in de praktijk betekent het niet dat wij leerlingen met een lto ivo of vbo indica opvat t in gen over de relatie school m aatschappij zijn tie ook niet hebben in principe proberen wij die nauw verweven met de visie die men heeft op de maat leerlingen dan toch te houden schappelijke werkelijkheid en de taak die een ieder h eeft t e verv u llen in de maatschappij op een aantal criteria sekse achtergrond milieu s teeds d u ideli j ker word t het dat w e in een technisch en school van herkomst worden de leerlingen in in d us triee l h oog on twi k kel d e maatschappij te maken mentorgroepen ingedeeld waarbij we streven hebben met een grote diversiteit in de bevolking we naar zo heterogeen mogelijke groepen ku n nen deze b eschrijven naar sociaal economische k lasse het vanoudsher gemaak een mentorgroep 25 leerlingen wordt weer on te onderscheid op basis van bezit inkomen en oplei derverdeeld in vijf tafelgroepen ook weer zo he di ng terogeen mogelijk we werken zo snel mogelijk land van h er kom st recent door de grote instroom naar stabiele dus vaste tafelgroepen deze v an alloch tonen op gro n d van gastarbeid koloniaal tafelgroepen zijn telkens het vertrekpunt van het verleden of vluchtel ingenproblematiek levensbesc houwing de verzuiling in nederland onderwijsleerproces deze organisatie vinden wij se kse v oo ral na de 2 e emancipatiegolf geaccen bevorderlijk voor het sociaal leren in onze tueerd school blijven de mentorgroepen drie jaar lang bijeen taal s peelt in di t a l les een cr u ciale rol op een beperkte keus in het vreemde talenonder d e versch illen d e groe peringen wijs na naast engels kiezen de leerlingen voor spreken een eigen taal discussies over dialect socio frans of duits krijgen alle leerlingen drie jaar lec t en abn elaborated restricted code brachten lang hetzelfde onderwijsaanbod dit aspect als onderwijsprobleem naar boven gaan o p eigen wij ze m e t taal om het verschil tussen in de heterogene groepen hebben we te maken m an nen en vro uwentaal verschillen in voorkeuren met zeer uiteenlopende ervaringen van de leerlin voo r spre ken l u isteren schri j ven en lezen of gen zowel wat betreft wat ze van de wereld heb h e bben een s p ecifieke taalpr o blem atie k de allochto ben gezien als hoe ze ermee omgaan omdat wij nen die het n ederlands als tweede taal t2 moeten leerlingen willen voorbereiden op en begeleiden leren i n het onderwijs le v ert dit p ro blemen o p in hun maatschappelijk functioneren vinden wij noc h de in h ouden van h et tra d itio n ele onderwijs noch het belangrijk om veel ruimte te geven aan de de daaraan gekop pelde waarden en normen noch de eigen ervaringen van de leerlingen 12 behalve de verschillen in ervaringen komen de f het verwe rv en niet verwerven van een inkomen verschillen natuurlijk ook tot uiting in het taalge werkloosheid zakgeld uitkeringen g het hebben verkrijgen van een consumptiepatroon bruik en de taalvaardigheden van de leerlingen begri ppen als eigendom bezit invloed van media wij willen echter met ons hele onderwijs en dus h het besteden van je vrije tijd actief passief hiermee ook met ons taalonderwijs iets anders dan het omgaan buitenschools leren tn p 11 individueel geisoleerd inoefenen van allerlei deel vaardigheden het gaat te ver om binnen het be het thematisch onderwijs in de eigen schoo l stek van dit artikel uit te wijden over wat wij dan allemaal willen met ons onderwijs kernthema s ik beperk me tot de opmerking dat ons taalon als inhoudelijke richtsnoer voor het onderwijs onderwijs mede tot doel heeft omgaan met en de eerder genoemde kernthema s hebben een leren van verschillen leren opkomen voor eigen plaats gekregen in ons onderwijsaanbod in de in belangen naast solidariteit opbrengen leiding heb ik al opgemerkt dat bij ons naast het voor de werkgroep moedertaal levert dit wezen vakgebied onderwijs het ervaringsgebied lijke vragen op als onderwijs functioneert hoe geven we de maatschappij inhoudelijke de ervaringsgebieden zijn vanaf het begin van de component vorm in ons aanbod school ingevuld vanuit de invalshoeken com hoe geven we ruimte aan de verschillende erva nat en soc de kernthema s sloten hier goed ringen van de leerlingen hoe maken we die be bij aan overlapten soms of verscherpten juist de spreekbaar en hoe gaan we ermee om stand van zaken op dit moment is dat de meeste hoe kunnen we de mogelijkheden van leerlin kernthema s met soms verschillende accenten gen om handelend te kunnen optreden vergro per jaar in het ervaringsgebied ondergebracht ten zijn terwijl andere of andere accenten in bij hoe vergroten we de technische vaardigheden voorbeeld het vakgebied moedertaal deel uitma van de leerlingen ken van het aanbod enkele voorbeelden kunnen hier illustratief wer de maatschappij inhoudelijke componen t ken in een nadere uitwerking van de maatschappij inhoudelijke component verwijst het elm naar a in jaar 2 wordt in het ervaringsgebied het the paolo freire die constateert dat leerlingen de zin ma minderheden gedaan hierin zitten aspecten van het onderwijs eerst inzien wanneer wat zij van de kernthema s omgaan met je omgeving leren hun positie in de maatschappij verduide en je rol als wereldburger lijkt de inhoud van het taal onderwijs dient aan de orde komen achtergronden van enkele om die reden ontleend te worden aan de taken of minderheidsgroepen in nederland hun positie nu rollen die iedereen vervult of te vervullen krijgt in en de vraag hoe wij ermee omgaan in het vakge de maatschappij deze taken of rollen zijn tegelij bied gaat daaraan vooraf het thema het geval kertijd de kernen waaraan we onze westerse karin hierin staat centraal hoe is het om zelf maatschappij kunnen herkennen daarom wordt als leerling tot een minderheidsgroep te beho dan ook gesproken van kernthema s ren hoe kom je van gevoelens van onvrede tot in het elm worden de volgende kernthema s ge het verwoorden van een mening en het geven van noemd kritiek hoe kun je solidariteit opbrengen en han delend optreden in je eigen omgeving het func t ioneren als wereldburger polit i ek econo mie oorlog vrede arm rij k rech t onrecht minder b in het vakgebied ook in jaar 2 is er het the h eden ma liefde wat is nou liefde met behulp van li omgaan met je omgeving techniek milieu wonen stad platteland teratuurfragmenten gedichten liedjes en eigen om gaan met jezelf gezond h eid ziek te em oties ervaringen van de leerlingen worden zaken als creativiteit leven dood religie je eigen lichaam patronen van jongens en meisjes jaloezie versie het vinden van een samenlevingsvorm thuis op ren de ouders nader onderzoch t sch ool hu welij k rela t ies met ande ren alleen zijn h et uitoefenen van een beroep rol als wer kn emer in het ervaringsgebied volgt kort daarna het veel werkgever het begrip arbeid rechten en plic hten be breder opgezette project seksualiteit roepsorientatie in beide thema s zitten aspecten van de kernthe 13 ma s omgaan met jezelf en omgaan met je om planning geving als uitgangspunt voor de planning van het onder wijs stellen wij ons op het standpunt dat om de c zo staat in jaar 3 het thema reizen in het doelen te bereiken die de school geformuleerd vakgebied naast vrije tijd in het ervaringsgebied heeft het noodzakelijk is gerichte activiteiten te ondernemen we leggen die vast in lessenplannen nadere concretisering van een kernthema en het schoolwerkplan zowel binnen ervaringsgebied onderwijs in de docententeams zijn en worden als vakgebied onderwijs de thema s voor het ervaringsgebie d in de leon van gelder middenschool spelen de de doelen met betrekking tot die thema s volgende aspecten een belangrijke rol bij de nade en per leseenheid de subdoelstellingen re invulling van een kernthema bepaald 1 de schooldoelstellingen bepalen voor een deel dit alles wordt schriftelijk vastgelegd de richting waarin een thema ontwikkeld gaat in de nadere didactische uitwerking van het the worden ma wordt het principe gehanteerd van gesloten 2 zoveel mogelijk wordt binnen een thema de naar open planningen dat wil zeggen dat in de lijn aangebracht van dichtbij starten bij de loop van de jaren de planning van de didactische eigen ervaringen naar een breder verband uitwerking steeds opener wordt wanneer in de 3 de leeftijdsfase bepaalt voor een deel de rich latere jaren de planning wat meer open is zullen ting van een thema binnen een kernthema als leerlingen ook in de andere fasen zelf richting het vinden van een samenlevingsvorm zal in kunnen geven aan de opzet en inhoud van een een tweede jaar het aspect verliefdheid aan de thematische lessenserie bijvoorbeeld orde kunnen komen in het vierde jaar rolpa zelf richting en inhoud van het thema bepalen tronen relaties zelf een aantal bronnen bij elkaar zoeken om 4 in sommige gevallen zijn het vooral regionale aspecten van het thema te benoemen aspecten die richtinggevend zijn voor een the zelf verwerkingsopdrachten en vormen kie ma in een project over agressie in gronin zen gen komen bijvoorbeeld de situatie in de eigen buurt de z side van fc groningen en de blok opmerkingen kade van de munitietrein aan de orde een project in het ervaringsgebied duurt gemid 5 de beginsituatie van de leerling is richting be deld 6 a 8 middagen palend voor de verdere invulling van een the op een middag wordt er 100 minuten aan be ma vragen als steed het vakgebied heeft drie lesuren van 50 wat is voor leerlingen belangrijk te weten over minuten per week waarvan er twee besteed wor dit kernthema op welke wijze krijgen ze er den aan het thema dat aan de orde is mee te maken op dit moment zijn nog geen criteria ontwikkeld wat weten ze er al vanaf waar kunnen ze in wanneer iets vanuit een kernthema ontwikkeld formatie inwinnen wordt binnen het projectonderwijs in de erva dienen voor de invulling van een thema beant ringsgebieden en wanneer binnen het vakgebied woord te worden dit kan gebeuren door de onderwijs docenten maar kan ook plaatsvinden samen in het ervaringsgebied worden projecten breed met de leerlingen opgezet docenten uit verschillende vakgebieden 6 daar waar binnen een bepaald aspect van een doen het samen in het vakgebied ligt het accent kernthema het concreet handelen het veran vooral op de bijdrage vanuit het vakgebied taal deren van een situatie gerealiseerd kan wor met talige middelen wordt het thema vorm gege den heeft zo n aspect de voorkeur boven an ven dere waar dat niet het geval is vooral in de gezien de beperkte tijd die er voor het ervarings wat latere jaren zal dit een rol spelen op dit gebied onderwijs staat kunnen docenten van een moment is het nog geen hard richtinggevend team besluiten om de door hen of door de leer criterium lingen van belang geachte thema s die qua insteek 7 welke materialen staan ons ter beschikking bij eigenlijk in het ervaringsgebied onderwijs thuis de nadere invulling van een thema horen toch maar ergens in het vakgebied onder 14 wijs onder te brengen moedertaal en het sociaal gene groep juist bij thematisch taalonderwijs vakgebied zijn dan voor de hand liggende keuzen voorwaarde is er wordt bewust gebruik van ge we zijn op dit moment van mening dat het goed maakt in plaats van dit als een belemmering te er zou zijn in de toekomst tot een scherpere afbake varen ning te komen tussen het leeraanbod in het e rv a ik citeer nog een keer het elm ringsgebied en het leeraanbod in de vakgebieden het criterium zou dan kunnen zijn dat kernthe immers wanneer w e eigen ervaringen t ot leers t of ma ma s het leeraanbod in de e rv aringsgebieden be ken daarop voortbo uwen dan h ebben we een belangrijk instrument gecreeerd ten dienste van ged i fferen tieerd palen en dat binnen het vakgebied moedertaal taalonderw ijs h et gaa t er hierbi j niet om l eerlin gen af die kennis en vaardigheden worden aangeleerd zonder l ijke gescheiden indiv iduele leerw egen te la t en welke nodig zijn om volgen maar juist om gezamenlijk aan de kernthema s te a talig weerbaar te zijn een soo rt redzaam w er k en h ierbij mag het niet voor ko m en da t lee rlingen niet kunnen participeren daarop dienen differentiatie heidsprogramma maatregelen in dit verband gericht te zijn met andere b binnen het projectonderwijs te kunnen func woorden bij differentiatie binnen thematisch taalonder tioneren verslagen maken brieven schrijven wijs in de h eterogene gro ep gaat h et e rom d ie we r kvor etc men en h ul p middelen te k iezen en de onderlinge hu lp t e in groningen hebben we voorkeur om kernthe stimuleren die de betrokkenheid bij het onderwerp van alle leerlingen in de groe p mo gelij k maken ma s in de loop der jaren terug te laten komen de verschillende didactische beslissingen die de leer om zo in de verschillende jaren verschillende as kracht moet nemen over het te volgen leerproces door pecten van zo n kernthema te belichten de leerlingen dienen gericht te zijn op die mogelijkheid tot participat ie onze opvatting over differentiati e te onderscheiden aspec ten waarop hierbij gedifferen tieerd kan w orden zijn het leerli n genma teriaal in onze opvatting gaan wij uit van het gegeven zo mogelijk gevarieerd leerl i ngmateriaal rond eenze l f thematisch taalonderwijs aan de heterogene de onderwerp groep de te kiezen differentiatiemaatregelen die de leermiddelen geschreven auditief visueel nen ingepast te worden in bovenstaand kader we de opdrac htvorm gaan nog even in op twee aspecten meer gestruc t ureerd minder gestructureerd de werkvormen a het thematisch taalonderwijs het taalonder individueel groepjes dramatische werkvormen de eigen inbreng van de leerl i ng wijs is erop gericht alle leerlingen inzicht te laten weinig vee l krijgen in hun eigen levenssituaties en dit aan an de belangstelling van de leerling dere ervaringen met de wereld om hen heen be s pannings boog korter of langer met een onderwerp spreekbaar te maken verklaringen te zoeken voor bezig zij n vraag en probleemstelling die daaruit voortko de wijze waarop de leerkracht de leerling benadert onzekere leerlingen zijn gebaat bij kleine leerstappen men en sociaal handelend te kunnen optreden en h ebben m eer begeleiding nodig leerl i ngen met de eerder genoemde functies van taal zijn hierbij zelfvertr ouwen k u nnen grotere geh elen aan van belang benoemen verklaren en handelen de u it we rk ing afronding doo r d e leerling het thematisch taal onderwijs behoort tot het de mate van concreetheid concreet abstract tn p 21 basisprogramma voor alle leerlingen als je deze uitgangspunten en overwegingen uit b de heterogene groep ik volsta hier met op te het elm onderschrijft in de school is het natuur merken dat wij hieronder verstaan de heterogene lijk nog een hele stap naar de uiteindelijke uit mentorgroep klas en de heterogene stabiele ta werking daarvan die zal zichtbaar zijn in het felgroep ca 5 leerlingen leerlingenmateriaal en de werkwijze in de klas in onze school is vorig jaar de differentiatie in de differentiatie in het thematisch onderwijs heterogene groep een centraal onderwerp ge omdat wij van mening zijn dat dit het basispro weest de werkwijze die wij gekozen hebben gramma voor alle leerlingen is dienen de te ne wordt in vrijwel alle vakgebieden verder ontwik men differentiatiemaatregelen erop gericht te zijn keld ik geef hieronder schematisch de werkwijze data e leerlingen hieraan kunnen deelnemen be weer waarbij echter wel duidelijk moet zijn da t langrijk hierbij is het uitgangspunt dat de hetero 15 wij over het thema het aanbod moet gevarieerd zijn veel in tafelgroepen werke n dat wil zeggen er moet iets te leren respectieve het sociaal leren het leren met en van elkaar lijk te bestuderen zijn te horen te zien zijn er vorm willen geve n moeten rollenspelen zijn iets te tekenen zijn tegemoet willen komen aan de verschillen in enz leerstijle n wij hebben besloten dat in deze fase alle leerlin ook tegemoet willen komen aan verschillen in gen alle aanbiedingsactiviteiten doorlopen ze belangstelling en tempo en niveau doen dit in hetzelfde tempo in tafelgroepen alle leerlingen doorlopen de activiteiten samen het differentiatietype ziet er als volgt ui t omdat ze dan kennismaken met een varieteit aa n lessenserie orientati e 1 orientatie op de lessenserie aanbiedingsvormen voor 2 gevarieerde aanbiedingsvormen die leerlingen iedereen gelij k achter elkaar gelijk op doorlopen in tafelgroepen centraal momen t 3 centraal moment waar docent en of klas d e kennis uit blok 2 samenvat eventueel met toets verwerkingsvormen 4 varieteit aan verwerkingvormen die leerlingen eventueel verschillen d verschillend kunnen doorlopen niet perse in tafelgroepe n afronding 5 afronding door docent en of klas eventueel met presentaties nabespreking en toet s we zullen de verschillende fases van een lessense mogelijkheden en zo hun eigen leerstijl kunnen rie uitgebreider bespreken ontdekken we ervaren dat leerlingen vaak juist datgene kiezen wat ze goed kunnen hetgeen leidt ad 1 tot een eenzijdige ontwikkeling en juist de mid in de orientatie fase 1 is het de bedoeling de denschool heeft als doel eenzijdigheid en dus in leerlingen te motiveren voor het onderwerp dat bepaald opzicht selectie zoveel mogelijk te ver kan door het houden van een gesprek waarbij mijden leerlingen vrij associeren rond het onderwerp en leerlingen doorlopen fase 2 gelijk op in tafel ervaringen vertellen dat kan ook door het groepen waarbij het de bedoeling is dat ze elkaar draaien van een film of video het lezen van helpen elkaar motiveren elkaar eigen ervaringen teksten of het uitnodigen van een gastspreker vertellen en elkaars mogelijkheden duidelijk ma ook zullen in de orientatie de leerlingen globaal ken het aspect sociaal leren dat wij zo belang de doelen en de opzet van de lessenserie moeten rijk vinden vindt dus vooral plaats in deze fase inzien volgens ons zullen leerlingen in zo n orientatie redelijk grote inbreng moeten hebben ad 3 open leergesprek om hun ervaringen en ideeen in deze fase is natuurlijk een gemeenschappelijk te kunnen toetsen aan de ideeen van de docent begin en einde van een les nodig voor het bespre over hetzelfde onderwerp over hetzelfde leren ken van de activiteiten huiswerk e rv aringen van praten leerlingen en voor de sociale doelen voor de gehele groep is hier een centraal mo ad 2 ment alle activiteiten van fase 2 worden doorge in fase 2 de aanbiedingsvormen doorlopen de sproken de docent maakt samen met leerlingen leerlingen een gevarieerd aanbod aan activiteiten duidelijk waar het om ging in fase 2 gezien het alle gericht op het aanleren van een basiskennis onderwerp het is hier de bedoeling dat het alle 16 leerlingen duidelijk wordt waar het om gaat en dueel werken de docent zal er alleen voor moe het is de bedoeling dat alle leerlingen bepaalde ten waken dat er geen groepen ontstaan waar basisdoelen gehaald hebben fase 2 is immers een negatieve sfeer zal overheersen ook gericht op bepaalde noodzakelijke basisken de docent zal in deze fase niet meer de rol kun nis nen nemen van degene die basiskennis aanleert de vraag blijft of een docent hier al mag toetsen hij zij zal meer de rol van begeleider op zich of dat hij het beter na de verwerkingsfase kan moeten nemen en leerlingen moeten stimuleren doen belangrijk lijkt het wel om op een of an zelf hun eigen belangstelling te volgen dere manier tussentijds te toetsen als het om we fase 4 zal aan de docent hoge eisen stellen wat zenlijke basiskennis gaat waarmee in fase 4 ver betreft der gegaan wordt een docent toetst dan wel overzicht houden van activiteiten maar alleen om te kijken waar tekorten zijn hij stimulerend naar kinderen zijn zij geeft aan de toets geen beoordeling mee in zorgen dat leerlingen de draad van de lessense fase 4 kunnen leerlingen die tekorten blijken te rie vasthouden en zullen voldoen aan de eisen hebben extra aandacht krijgen van de leraar om dat zo bij te werken ad 5 toetsen betekent overigens niet perse dat er in fase 5 wordt de lessenserie afgesloten leerlin schriftelijk individueel getoetst hoeft te worden gen kunnen onderling rapporteren over hetgeen beter is het te spreken van controle van de basis ze gedaan hebben de docent zal de basiskennis kennis en dat kan op vele manieren moeten koppelen aan wat leerlingen hebben inge tot slot van fase 3 wordt een inleiding gegeven bracht ook zal op een of andere manier gecon op fase 4 immers kinderen mogen in fase 4 on troleerd moeten worden wat leerlingen van deze derwerpen kiezen naar belangstelling het is dan lessenserie geleerd hebben of door middel van van belang leerlingen op die verschillende keuzes een toets of door middel van beoordeling van de goed te orienteren zodat ze weten wat ze kie rapportages waarbij onder andere geeist is dat de zen ook is het van belang om kinderen vooraf basiskennis verwerkt moet zijn duidelijk te maken wat er aan het eind van hun verwacht wordt het differentieel programma wat moeten ze af hebben wat mogen ze af naast het thematisch gedeelte hebben tot zover ben ik ingegaan op het thematisch deel krijgen leerlingen een toets krijgen leerlin van ons vakgebied de termen thema en pro gen op een andere manier controle ject heb ik door elkaar gebruikt dat komt om moeten leerlingen rapporteren aan de klas dat wij in onze school praten over projectonder kijkt de docent al het werk individueel na wijs en voor leerlingen projecten in het erva ringsgebied en over thema s in de vakgebieden fase 3 moet kinderen dus duidelijkheid verschaf dat was zo gegroeid in de school ook wij vinden fen over hetgeen geweest is en hetgeen komen het echter wenselijk dat deze termen niet telkens gaat leerlingen moeten na fase 3 weten wat de een verschillende inhoud wordt toegekend om basiskennis is en wat van hun verwacht wordt aan die reden gebruiken we nu voor de vakgebieden het eind steeds meer de neutralere term lessenserie de ene keer is zo n lessenserie thematisch de ande ad 4 re keer is de lessenserie meer cursorisch van op in fase 4 mogen leerlingen uit verschillende zet onderwerpen kiezen die onderwerpen moeten in ons vakgebied komt dit verschil in lessenseries een grote verscheidenheid bevatten omdat elke ook voor leerling iets van zijn gading moet kunnen vinden thematisch zijn bijvoorbeeld de al genoemde les ook moet op een of andere manier de basisken senseries het geval karin liefde wat is nou nis verwerkt worden liefde en reizen verder ook bijvoorbeeld nog omdat kinderen enigszins naar eigen belangstel ruzie weg van huis religie arm en rijk ling kunnen kiezen is het werken in tafelgroepen naast deze hebben we ook de meer cursorische niet meer functioneel kinderen kunnen hun ei lessenseries als bijvoorbeeld t ja of t nee zin gen belangstellings groepen kiezen of indivi nen maken verslag interviev samenvat 17 ten deze zijn zo opgezet dat alle leerlingen deze moment vindt daar nog steeds ontwikkeling eva basisvaardigheden gemeenschappelijk kunnen luatie en bijstelling plaats na drie jaar hebben we doorlopen nu echter al veel projecten die vaker gebruikt het komt natuurlijk voor dat ondanks de diffe kunnen worden voor het vakgebied onderwijs rentiatiemaatregelen de voortgang in de ontwik en daarin het thematisch deel heeft de vakgroep keling bij verschillende leerlingen gestagneerd ook het meeste zelf gemaakt vanuit de landelij wordt dit kan betrekking hebben op vaardighe ke conferenties en ook uit andere middenscho den die in meer cursorische lessen aangeleerd len bijvoorbeeld gorredijk en hey th uisen zijn worden maar ook op ander taalbeheersingsge wel eens produkten overgenomen die door ons bied spelling voegwoorden leestekens enz aangepast zijn aan onze eigen situatie tekstma om voortgang in het leerproces mogelijk te ma teriaal opgevat in brede zin hebben we overal ken vinden wij het noodzakelijk om te zien wat vandaag gehaald uit boeken kranten tijdschrif wij aan stagnaties bij de individuele leerling kun ten en van video en grammofoonplaat veel nen doen op grond van al het schriftelijk mate bruikbare teksten vinden wij in de lees dag boe riaal dat wij van de leerlingen onder ogen krij ken van j vos e a uitg ten brink ook maken gen kan de leerling opdrachten krijgen die ge we gebruik van eigen leerlingteksten en soms richt zijn op het verbeteren van foutieve hande schrijven we zelf wel eens iets sinds twee jaar lingen hebben we op dit gebied ook een goede relatie om ongewenste effecten te voorkomen bijvoor met de nlo ubbo emmius in groningen onder beeld stigmatisering vinden wij het van belang begeleiding van een docent van ubbo emmius dat alle leerlingen in het individueel gedeelte ac jan boland en in nauw overleg met ons werken tief zijn dat betekent dat sommige leerlingen oudere jaars studenten kernthema s voor ons uit met remedierend materiaal bezig zijn terwijl an voor het differentieel gedeelte hebben we ons dere werken aan nog niet eerder geoefende taal vooralsnog in hoofdzaak moeten beperken tot handelingen ook voor andere individuele talige enkele methodes van verschillende methodes ontplooiing is hier gelegenheid bijvoorbeeld voor hebben we 5 a 10 exemplaren in huis waaruit je plezier lezen l sommige leerlingen verschillende onderdelen de verhouding tussen basis en differentieelpro doornemen we beginnen echter vanaf halverwe gramma is bij ons vanaf halverwege jaar 1 op dit ge jaar 1 met het werken door alle leerlingen uit moment 3 1 de methode bij de hand van bakkers e a uitg malmberg het is mogelijk hierin leerlingen in hoe komen we aan ons materiaal eigen tempo gedifferentieerd namelijk alleen die oefeningen die een leerling nodig heeft te laten het zal duidelijk zijn dat we in de geschetste op werken we willen echter samen met anderen op zet gedwongen zijn geweest veel leerlingenmate dit gebied nog wel meer ontwikkelen we denken riaal zelf te ontwikkelen voor het ervaringsge daarbij aan individueel te volgen kleine cursussen bied onderwijs is dat in hoofdzaak gebeurd door met een remedierend karakter de docenten in de verschillende jaarteams op dit ko rt om er is nog veel te doen 18