Taalonderwijs op de nieuwe opleiding

rien haak chris stronk s ko lo taalonderwijs opleiding op de nieuwe opleiding ongeveer gelijktijdig met de integratie van ko en lo ontstaat een nieuwe opleiding voor het basisonderwijs het leek de redactie zinvol aan die ontwikkelingen aandacht te besteden in dit thema nummer de auteurs van dit artikel doen dat vanuit hun eigen werksituatie opleidingen voor leerkrachten in het kleuter en lager onderwijs zij geven op basis van wat inmiddels bekend is over de structuur en inhoud van de nieuwe opleiding hun eigen opvattingen weer en besluiten het artikel met een schets van de toekomstige docententaak schrijven over het samengaan van de huidige op het middendeel draagt het karakter van tweespo leidingsschool voor kleuterle i dsters en de peda righeid van onderweg zijn we hebben niet ge gogische academie ok en pa in de wandeling probeerd op papier voor elkaar te krijgen wat ons heeft nauw te maken met ons dagelijks werk bei in de werkelijkheid nog niet lukte daarmee ge den werken we als neerlandici aan de christelijke ven we dan tevens aan welke lezers we allereerst pedagogische academie te middelburg de een op het oog hebben collega s in dezelfde situatie aan de ok de ander aan de pa twee opleidin staande voor een gelijke opgave als wij misschien gen onder een paraplu dat mag tot 1983 daarna helpt wat wij schrijven hen verder hun reacties zullen we allebei werkzaam zijn op de lobo de zouden ons in ieder geval erg welkom zijn lerarenopleiding voor het basisonderwijs over ons op weg zijn naar die nieuwe opleiding 1 s chets lobo vertellen we in dit artikel in 1 geven we het for mele kader van deze opleiding weer in 2 3 en 4 langzamerhand lijkt zowel de structuur als de in hebben we het over aspecten van de inhoud toe houd van de toekomstige lerarenopleiding basis gespitst op ons eigen vak de stand van zaken onderwijs in hoofdlijnen vast te liggen het wordt nu deze gespiegeld aan de verschenen eindter tijd als we nog serieus rekening houden met een men keuzen waarvoor we staan 5 besluit het start in 1983 intussen malen de molens van de gehee l met een formele verkenning van het ambtelijke planning voort februari 82 dienen de docentschap nieuw te vormen instituten zich te melden e n 82 per 1 september 82 moet er een programma voor b de stages zijn bedoeld als het eerste jaar klaarliggen overigens dat vast 1 praktische vorming zoals in het huidige ko en liggen het advies van de i nnovatie commissie lo opleidingen basisonderwijs ico de gepubli 2 kennismaking met direct aanverwante institu ceerde beleidsvoornemens van de minister pais ties buitengewoon onderwijs schoolbegelei het advies van de eindtermencommissie verdra dingsdiensten en specifieke vormen van onderwijs gen elkaar op z n zachtst gezegd niet als jenaplan vrije school montessori freinet wat rolt er uiteindelijk in de bus van de opleidin etc gen want let wel inspraakrondes voor het veld 3 maatschappelijke orientatie buurtwerk be ook hier grif beloofd blijken zelden funda drijfsleven van leermiddelenindustrie tot rij menteel bij te sturen dat moeten we ons goed wielhersteller vgl het tiende advies van de inno realiseren vatie commissie basisonderwijs icb wat is er op dit moment bekend we sommen hieronder de belangrijkste gegevens op en geven waarom niet geattendeerd op verschijnselen als in de cursieve stukken ons commentaar kernenergiecentrales kernbewapening en vooral alle daartegen gerichte actiegroepen als duide a de opleiding gaai vier jaar duren inclusief de lijk maatschappelijk pedagogisch belangrijke stageperiodes orientaties vanuit een levensvisie en als mogelijk een alleszins wenselijke ontwikkeling omdat de heid tot echt engagement met de facetten 1 studenten na hun opleiding in staat worden ge en 2 zal overigens geen opleider moeite hebben acht onderwijs te geven aan een breed spectrum anders ligt het bij 3 van 4 tot 12 jarige kinderen of concreter de leraar basisonderwijs moet weten hoe je een de omvang van deze orientatie is nog steeds in 4 jarige een potlood leert vasthouden en een discussie pais wilde er 25 procent van de totale penseel hanteren hoe je 5 tot 7 jarigen de eerste opleidingstijd in steken het argument hij wenst beginselen van de lees schrijf en rekenkunst bij ten aanzien van de vernieuwingen van de oplei brengt en hoe je 11 a 12 jarigen een geografisch dingen de budgettair neutrale eis te hanteren wat begrippenapparaat bijbrengt of grammaticaal betekent dat geen extra gelden beschikbaar wor klaarstoomt voor het voorbereidend wetenschap den gesteld pelijk onderwijs vwo een trieste gedachtengang in feite wordt daar toch nog natuurlijk niet voor het lager be mee de vierjarigheid weer gereduceerd tot drie roepsonderwijs maar wat wordt die basisschool jaar erger de minister denkt onderwijsgevenden dan eigenlijk voor de basisschool te vormen in maximaal de zelfde tijd als nu de afzonderlijke opleidingen be de diverse rapporten adviezen spreken in deze schikbaar hebben jammer ook vanuit een oog zaak over startbekwaamheid de ico argumen punt van beleid dat op een visie hoort te stoelen teert waar het gaat om de vierjarigheid van de het idee van zo n brede maatschappelijke orien nieuwe opleiding ook met een algemeen hbo pa tatie lijkt ons zo gek niet maar van een bewinds troon andere opleidingen voor hoger beroeps man zou je dan op z n minst mogen verwachten onderwijs zijn nu al vierjarig dat hij of kiest voor een vijfjarige opleiding wij vinden dit een ongelukkige status overwe of de toelating tot de lobo afhankelijk ging onderwijskundige argumentatie dient voor maakt van minimaal een havo diploma plus op te gaan en die zou misschien eerder voor vijf een twee a driejarige periode van activiteiten jarigheid pleiten waarbij we beseffen dat de so in het bedrijfsleven en of maatschappelijke ciale aantrekkelijkheid van de opleiding nog ge culturele sectoren in denemarken bestaat de ringer zou worden wat betreft de startbe mogelijkheid om door zulke activiteiten pun kwaamheid wie geeft aan watje als aanstaande ten te verzamelen nodig voor toelating tot onderwijsgevende niet zou hoeven te beheersen een opleidingsschool het werken met stu denten die over meer levenservaring beschik ken dan de huidige zou zeker winst opleveren 83 de eindtermencommissie gaat niet akkoord met daarmee wordt dan de discussie opnieuw ge de plannen van pais zij stelt voor deze stage 400 opend uren studielast voor wat neerkomt op ongeveer kennelijk hebben nederlandse onderwi skundi acht weken van de totale opleidingstijd de com gen voor de zoveelste keer de zaak op z n kop ge missie begrijpt het financiele argument wel en op zet de argumenten laten zich raden eerder van pert vervolgens de mogelijkheid dan liever te kie politiek financiele aard dan ingegeven door een zen voor meer zelfstudie door de studenten ideaal praktijkbeeld bureau constructies dreigen in nederlands onderwijsland tot de heilige koeien lees voor dat laatste minder beschikbare docen te gaan behoren tenuren daarmee zet de commissie een deur naar daarbij merken we op een gevaarlijke weg op een kier als de lobo 1 de opleidingen voor onderwijsgevenden beho niets mag kosten moet ie er dan wel komen ren per student omgerekend tot de allergoed we merken nog op dat ons inziens de commissie koopsie binnen het hbo geen argumenten aanvoert voor haar uren voor 2 het voorzieningenpeil van de instituten is sre allerbelabberdst 3 direct winsigevende opleidingen hts labora c de vooropleiding wordt minimaal havo toriumschool etc dienen kennelijk bevoorrecht waarbij aan het vakkenpakket geen eisen worden te blijven worden hollands bloed kruipt u gesteld we hopen dat in het vakkenpakket hoe weet wel langer hoe meer ook de zogenaamde expressieve 4 allerlei dierbare uitspraken over het belang en vakken vertegenwoordigd zullen zijn zeker het de waarde van goed basisonderwijs voor ieder jongere kind zal het niet ten goede komen als de dus een gedegen opleiding voor onderwijsgeven leraar bao eenzijdig cognitief gericht uit zou val den blijken slechts politieke verkoopmunt len daarnaast zullen de opleidingen moeten be aangezien men niet toekomt aan de technisch zien of er soms voor de meer cognitieve vakken financiele vertaling ervan daarmee moeten der bijspijkercursussen moeten komen om lacunes gelijke uitspraken gerekend worden tot het al bij studenten op te vangen maar groeiende wassenbeeldenmuseum van on derwijs beleids kundige kretologie de vernieu d weinig of geen mogelijkheid toi differentiatie wende systeembouwers deskundigen de mi of specialisering nister een enthousiaste volksvertegenwoordigingj het ico advies koos voor de zogenaamde brede houden een spiegel voor die een lachspiegel zal inzetbaarheid over de hele linie van 4 tot 12 ja blijken te zijn als ze met beide benen op de rigen hoewel in eerdere plannen vaak was uitge grond willen staan weten ze dat nu al gaan van een specifieke gerichtheid op het jonge re of het oudere kind na het basisprogramma e de meningen zijn verdeeld over een zogenaam voor elke student de eindtermencommissie de propedeutische fase spreekt haar ernstige twijfels uit over het functio het ico advies dacht aan een jaar maar dan neren van zo n brede opleiding en vreest een op sterk ingekleurd door het eigen opleidingspers pervlakkige voorbereiding op de taak geen haal pectief minister pais zou graag op z n minst bare kaart p 167 met instemming citeert ze een duidelijke onderlinge afstemming zien met de een brief van de onderwijsraad aan de minister nlo s de eindtermencommissie acht zo n jaar op december 1980 de raad spreekt uit dat een an dit moment ongewenst te belemmerend voor het dere volgorde dan de nu gekozene om te komen eigen opleidingsprogramma tot de nieuwe opleiding beter zou zijn geweest namelijk eerst een duidelijke beeldvorming van terecht ons ziens er lopen wat grappenmakers de gewenste inhoud en op grond daarvan een rond onder de plannenmakers en bewindslieden structuurbepaling en ontwikkeling de commis zie maar vierjarige opleiding een jaar maat sie adviseert de minister daarom ten halve te ke schappelijke stage een jaar propedeuse dat be ren en zelfs met betrekking tot deze kwestie het tekent twee jaar voor de nieuwe bredere oplei advies te vragen van de adviesraad voor het basis ding in plaats van de oude driejarige onderwijs arbo 84 f over een geleding van het programma in minder tijd zowel het co advies als de eindtermencommis inmiddels hebben de vakorganisaties als bewa sie geven een globale verdeling van de beschikba kers van de rechtspositionele belangen van docen re tijd over vier jaar in beide gevallen is destu ten hun geluid laten horen zij b lijken geen an dielast van de student a 6800 uren het uitgangs dere weg te zien dan die van een verdeling van punt wat neerkomt op 42 5 werkweek van 40 uren die zo dicht mogelijk de huidige minimum uren per jaar uren tabel nabij komt daarmee lijkt ons vrijwel alle vernieuwing in de kiem gesmoord weer het uitgangspunt verraadt een optiek die ten op treedt uniformering op hoe begrijpelijk en qua zichte van de student sociaal gezien misschien te docentenbelangen ook aanvaardbaar het is weer verdedigen valt maar waarbij ook direct vragen een bewijs dat je in nederlands onderwijsland te stellen vallen niet met een schone lei kunt beginnen een verge is extra inspanning en tijdsinvestering in je lijking met de smalle marges van het beleid in jonge jaren niet langer aanvaardbaar alsje een be politieke zaken dringt zich onweerstaanbaar op paalde functie ambieert is de rechtspositie van nederlandse onderwijsge zou de doorsnee student het binnen die uren venden niet al te zeer beveiligd echt redden als we de eindtermen serieus nemen ons intrigeert de vraag of elke andere weg wezen vgl 3 lijk onmogelijk is en qua voorbereiding op de beroepslast ondanks de bovengenoemde bezwaren zou straks redt een onderwijsgevende die goed wil den wij voorshand de voorkeur geven aan een functioneren in de basisschool van straks vgl het maximale vrijheid voor de instituten om binnen tiende advies van de lcb het met 40 uren de perken van de eindtermen een geheel eigen en dan nog dit de genoemde urenaantallen be curriculum in te richten niet gehinderd door tekenen duidelijk minder vakantie dan nu ons in rechtspositionele dwangbuizen dat zou ook in ziens ook voor docenten ook zal er als het om overeenstemming zijn met de aanbeveling uit te reele werktijd gaat binnen de muren van de op zien naar andere en nieuwe deskundigheden voor leidingsinstituten drastisch wat moeten verande de lobo ren dat zou zo kunnen geef elk instituut vanaf 83 de vrijheid om uit er wordt niet aangegeven hoe de werktijd van de te maken wat eraan programma deskundig student verdeeld moet worden wel laten de be heid bij in moet en wat men wil reduceren of schikbare gegevens toe daarover een aantal moge zelfs opruimen lijkheden op te stellen ze roepen de vraag op dat heeft consequenties voor docenten even of er voor hem of haar voldoende ruimte is om tueel nieuwe benoemen zittenden moeten af voorkeuren en interesses te volgen in de studie vloeien voor een gespecificeerde opgave van de cluste garandeer elke docent zijn rechtspositie tot ring van vakken tot vormingsgebieden etc en de 1987 het eerste jaar dat de nieuwe opleiding daarvoor beschikbaar gedachte uren verwijzen compleet moet zijn in deze zin ook dat hij we naar de betreffende adviezen ico 51 52 voor die rechtspositie minder of zelfs geen les eindtermen 163 166 de verdeling van deze uren hoeft te maken uren wordt in feite overgelaten aan elk instituut vanaf 87 treedt waar nodig het afvloeiingspro afzonderlijk ces in bijvoorbeeld over een afbouw periode van vier jaar de duur namelijk van het curri daarmee betreden we een terrein vol voetangels culum misschien moetje trouwens voor alle en klemmen docenten zo n rechtspositie van telkens vier ideeel gezien is er voor deze vrijheid alles te plus vier jaren gaan bepleiten zeggen zij opent voor elk instituut de mogelijk natuurlijk kost dit voorlopig geld het voordeel heid specifieke accenten te laten gelden is echter dat situaties en posities niet tot in der tegelijk kan die vrijheid binnen een academie eeuwigheid en amen bevroren worden qua on leiden tot ongelooflijke touwtrekkerij en verzie derwijsvisie lijkt ons dat veel gezonder king van de onderlinge verhoudingen zeker waar vrijwel alle vakken meerzuilen moeten bestrijken 85 2 st and va n z a ke n dacht zo kon het een van de eerste gebieden op d e pa klos in middel bu r g worden waarvoor een deelwerkplan werd ge maakt binnen ons instituut gericht op een nieu we geven nu een aantal karakteristieken van de we geintegreerde opleiding opleidingsscholen waaraan we werken voor het vak nederlands overeenkomsten en verschillen kennisoverdracht of persoonlijke vorming tussen ok en pa komen daarbij aan het licht met name op de pa is er spanning merkbaar als soms is het juister te spreken van tendens tot gevolg van twee benaderingswijzen van studen omdat de term karakteristiek veronderstelt dat ten een persoonsgerichte en een waarbij de na we aangeven wat al gaande is druk ligt op het bijbrengen van kennis en vaardig heden op die manier althans wordt het onder splitsing binnen het vak scheid wel aangegeven maar het zou best eens de verschillende onderdelen waarin ons vak is anders kunnen liggen zo bijvoorbeeld te splitsen didactiek jeugdliteratuur taalbe er zijn docenten die voorkeur hebben voor een schouwing etc zijn bij ons in handen van ver strakke opzet van hun lessen naar vorm en in schillende docenten we zien voordelen bijvoor houd beeld je kunt nog enigermate bijblijven en na er zijn anderen die en in de omgang met stu delen bijvoorbeeld je komt er als sectie niet zo denten en ten aanzien van de inhouden van hun gauw toe je af te vragen wat willen we eigenlijk lessen een grote mate van vrijheid boven alles met ons taalonderwijs voorlopig hecht het stellen concreet betekent dat de docent e merendeel van onze zes leden sterke sectie aan de schrijft de studenten niet voor waarmee ze zich voordelen het grootste gewicht bezig zullen houden noch hoe ze dat doen hij zij laat de beoordeling van het verrichte werk ge sectie overleg heel of gedeeltelijk aan henzelf over wacht af op bij een enkel onderdeel is het zo dat het ver welke manier zij de theorie zullen invullen met zorgd wordt door meer dan een docent a geeft hun praktijk ervaringen didactiek in het eerste jaar b in het tweede misschien ook zegt de wederzijdse kritiek iets hoewel we al een aantal jaren proberen boven ta omtrent het verschil in benaderingswijze er is fel te krijgen wat daarbij precies aan de orde vrees te verworden tot een therapeutisch insti komt lukt ons dat maar matig de studiegids tuut waarin beoordelen een vies woord en selec geeft een beknopt overzicht van de stof maar het tie taboe is aan de andere kant is er twijfel aan bespreken ervan liep nogal eens vast om ver de zin van kennis en technieken op een te za meende of vermoede achterliggende ideeen dit kelijk efficiente wijze aangereikt door de do probleem speelt vooral op de pa op de ok be cent e met alle waardering soms voor de manier staat een gunstiger situatie omdat de didactiek waarop dat in vaktechnisch opzicht gebeurde van ons vak er heel lang in een hand was boven dien fungeerde tijdens intensief overleg inzake de prestatiegerichtheid praktische vorming het vak methodiek didactiek studenten ervaren ook ons en ons werk als er als samenbinder nogal prestatiegericht dat vinden we merkwaar het sectie overleg voor zover het de pa betreft dig in de eerste plaats omdat er in ons program komt zelden uit boven zaken van pragmatische ma ook ruimte is voor andere zaken dan cogni aard wie doet wat in welk jaar wanneer hele tieve en meetbare vervolgens omdat we het ge maal correct is deze voorstelling toch ook weer voel hebben nog ver af te zijn van wat we zouden niet er komen van tijd tot tijd wel degelijk on willen eerst studenten veel meer helpen bij het derwerpen aan de orde die te maken hebben met verzamelen ordenen en toepassen van kennis zoiets als taal en onderwijsvisie alleen het spre dan pas eisen stellen zegt een van ons die kiest ken daarover met elkaar heeft geen consequenties voor een harder maken van de opleiding eerst voor het opleidingsprogramma als geheel ze wor meer behoeftes van studenten weten op te spo den daarin althans niet zichtbaar ren processen goed kunnen begeleiden en in een aparte plaats neemt het onderdeel jeugdlite staat zijn te stimuleren dan pas eisen stellen zegt ratuur in eenmaal van de ok de pa binnenge de ander in de verwachting dat het gaat om eisen drongen kreeg het ook daar steeds meer aan die studenten aan zichzelf zullen stellen en da n 86 zouden we nu al te prestatiegericht bezig zijn we hebben er soms dezelfde moeite met het bin nenkomen maar de praktijk lee rt de studenten opleiding en oefenscholen hoe zinvol het is het niveau daarvan te verhogen voor de pa met name geldt dat er een kloof be koppeling van theorie en praktische vorming staat tussen wat wij de studenten aan taaltheorie blijkt een goede bron voor intrinsieke motivatie visie voorhouden en wat ze tijdens de praktische te zijn vorming ervaren zeker ideetjes vinden hun weg wel naar de men moedertaalonderwijs en toch geen nederlands toren met hen spreken over de waarde van crea de verhouding nederlands overige vakken is op tief stellen of over de onwaarde van veel of een de pa niet erg duidelijk toenadering is er wel teveel aan spellingonderwijs dat doen we niet waar het gaat om bijvoorbeeld verslagen schrij naar het veld toe toont onze academie ook als ven gesprekstechnieken maar naar onze mening het gaat om taalonderwijs geen duidelijk gezicht vindt ze te incidenteel plaats is ze te zeer afhan waarom doen ze er wat ze doen moet een gein kelijk van de wijze waarop collega s elkaar weten teresseerde meelevende mentor mentrice zich bij te vinden de notie moedertaalonderwijs en voortduring afvragen zonder vanuit ons instituut toch geen nederlands is onvoldoende doorge antwoord te krijgen drongen we vinden als team voor regelmatig bij een aantal praktijkzaken is het zo dat we als overleg geen tijd opleiders onjuiste verwachtingen hebben ten aan anders is het op de ok het vak methodiek zien van de oefenscholen we denken dat de leer didactiek zorgt voor een onderwijskundig stra krachten er bezig zijn met vernieuwingen op het mien waarop de overige vakken inhaken hoewel gebied van het voorbereidend en aanvankelijk le allereerst gericht op de praktische vorming be zen met het kringgesprek dat ze aandacht en werkstelligt die organisatiestructuur ook overleg waardering voor de thuistaal van de kinderen zul tussen de vakken in bredere zin len hebben we constateren dat opdrachten die met dit alles is een ding niet gezegd over de neer we in het kader van die onderwerpen aan de stu landici binnen ons instituut ze fungeren als ma denten geven door de mentoren met een lijd nusje van alles initiatief nemen tot redigeren zaamheid worden ontvangen die ons wel eens van stukken aandeel in de praktijkopzet hulp moedeloos maakt verlenen bij scripties etc voor een deel doen opnieuw noemen we jeugdliteratuur apart acti ze dat zichzelf aan en daar doen wij dan maar viteiten op dat terrein ondernomen vinden wel het zwijgen toe voor een ander deel brengt hun weerklank in het veld worden door de leerkrach vak dat met zich op dat laatste komen we aan ten overgenomen en bereiken zelfs de ouders het slot van ons artikel terug beroepsopleiding en eigen vorming differentiatie een eigenaardige tweespalt geeft vooral de ok een duidelijk manco van beide opl e idingen vin te zien lettend op het eigen niveau van de stu den we het ontbreken van differentiatiemogelijk denten en op de praktische vorming ten aan heden in met name het eerste en tweede jaar alle zien van taaltechnische zaken als spelling en in studenten hebben dezelfde klus te klaren hoewel zicht in het taalsysteem blijkt mavo weinig te ga ze lang niet alle over evenveel laat staan dezelf randeren alsnog aandacht ervoor vragen waarbij de capaciteiten beschikken daar zijn we langza we proberen aan te geven dat ze voor een kleuter merhand wel achter leidster van werkelijk belang zijn betekent dat je als docent te maken krijgt met het ontbreken van 3 de ei ndt erm e n vo or ne d e rl a nd s op d e lobo interesse en met vragen naar een onmiddellijk aanwijsbare zin vanuit nog een andere invalshoek bezien we wat anders is het gesteld met de praktische vorming we als neerlandici doen op pa en ok de eind van de ok studenten de opbouw daarin is zo ge termen voor de toekomstige lobo zijn voorge leidelijk de opdrachten sluiten zo goed aan bij legd aan de minister van onderwijs en weten wat de studenten kunnen en willen dat het mo schappen het wachten is op zijn reactie de com tivatieprobleem er minder speelt missie die ze opstelde maakt onderscheid tussen op de pa treffen we die tweespalt minder aan eindtermen van algemene en bijzondere aard 87 de laatste hebben betrekking op de verschillende examenopgaven is zo dat je zeker een aantal er vakken we beperken ons tot de eindtermen voor van ze als functioneel voor de beroepssituatie nederlands als bijlage bij dit artikel opgenomen kunt beschouwen in de toelichting die aan de eindtermen vooraf c het omgaan met teksten komt naar onze me gaat staat aangegeven hoe onderwijsgevenden de ning op de pa te fragmentarisch aan de orde we taalontwikkeling van basisschoolleerlingen moe vrezen dat de studenten te weinig zicht hebben op ten bevorderen ze moete n het verschijnsel tekst in het algemeen noodzake zorgen dat er ruimte is voor het natuurlijk ka lijk voor het verzorgen van verantwoord leeson rakter van die ontwikkeling derwijs wereldorienterend onderwijs op de basis zorgen dat er geen blokkades ontstaan waar school voor de ok geldt ons bezwaar veel min door die natuurlijke ontwikkeling geremd der het tekstgebied komt op veelsoortige ma wordt nier en aan de hand van allerlei teksten drie jaar zorgen dat de leerlingen vertrouwd raken met lang regelmatig aan de orde specifieke vormen van taalgebruik bijvoor over verschillende bibliografische systemen ont beeld stellen vangen onze studenten informatie we zoeken zorgen dat de leerlingen zich bewust worden nog naar mogelijkheden hen die ook te leren toe van de effecten die taalgebruik kan hebben passen oog hebben voor de rol die taal speelt bij an d onder voorwaarden binding met maatschap dere vakken pelijk verschijnsel actuele gebeurtenis prakti ook andere functies van taal dan het present sche vorming zijn de studenten geinteresseerd stellen van de werkelijkheid aan de orde laten in het verschijnsel taal opvallend is ook hoe een komen speels bezig zijn met de taal als systeem onder haperingen in het taalontwikkelingsproces sig meer bij je voorbereiding op de praktische vor naleren ming hen aanspreekt enig inzicht bezitten in de manier waarop t7 e het voorbereiden van lessen gebeurt op de eerders zich nederlands eigen maken pa niet grondig genoeg onvoldoende stofin met dit hier globaal weergegeven beeld hebben zicht te weinig belijnd ook gebrekkig onder we geen moeite we vragen ons wel af in hoeveel wijskundig inzicht vooral in het nagaan van wat nederlandse basisscholen we aantreffen wat in ze met een les beogen en in het formuleren ervan de toelichting wordt aangegeven voor ons ook falen veel studenten dikwijls en daarmee wij als in de toekomst werkend met oefenscholen waar docenten studenten handreikingen bieden in de studenten een belangrijk deel van hun prak voor het opzetten van hun lessen al zijn ze nog tische vorming opdoen is dat van betekenis een zo algemeen van aard het is volgens ons nodig je andere vraag welke weg loopt er van de eindter kunt niet blijven doorgaan met het aanreiken van men naar een opleidingsprogramma dat weet de alleen maar voorbeelden op de ok is er dat commissie ook niet de slo moet zich over dit steeds weer toepasbare stramien vanuit didac probleem buigen tiek methodiek theorie van beginsituatie doel we proberen nu aan te geven hoe de relatie is tus stellingen etc het wordt ook wel eens als knel sen de eindtermen voor nederlands en ons pro lend ervaren gramma van pa en ok ook wij streven ernaar f met het uitvoeren van taalobservaties hebben toekomstige onderwijsgevenden de nodige ken we op de pa een begin gemaakt de ok ligt ons nis vaardigheden en attitudes bij te brengen hierin duidelijk voor tot het eraan verbinden maar dan van didactische consequenties zijn de meeste stu a in een groot aantal gevallen slagen we er niet denten niet voldoende in staat zeker niet als het in onze studenten zover te brengen dat ze zich gaat om haperingen in het taalontwikkelingspro mondeling goed weten uit te drukken op de op ces leidingsschool lukt hen dat niet we zwijgen nog g de meeste studenten zijn heel behoorlijk in maar over de verschillende stijlen en registers in staat onderwijsleersituaties in te richten die uit andere situaties nodigen tot een spelend omgaan met taal wel b elk jaar weer laten opstelcijfers het zien veel buiten ze naar onze mening tijdens de realise studenten zijn onvoldoende vaardig in het zich ring zo n situatie vaak onvoldoende uit bijvoor schriftelijk uitdrukken en toch de aard van de beeld omdat ze vast zitten aan het uitgewerkt e 88 idee het maakt hen blind voor onverwachte we concluderen nieuwe wegen wijzen deze eind nieuwe mogelijkheden termen ons niet ze spiegelen onze eigen situatie h studenten hebben als regel een heel behoorlijk en brengen ons daardoor toch wat in verlegen inzicht in de stimulerende dan wel fnuikende rol heid al worden niveaus erin niet aangegeven die het taalgedrag van een onderwijsgevende ten ons inzetten voor gewenste veranderingen doen opzichte van leerlingen kan spelen zo leidt het we al jaren het kader waarbinnen we dat in de intensief bezig zijn geweest met het kringgesprek toekomst moeten doen lijkt er niet ruimer op te nogal eens tot kritiek op de talige omgang van worden mentor of mentrice met de kinderen veel moei lijker is het voor hen oog te krijgen voor het on 4 k e uzes voor ee n sect ie nodig gebruik van vaktaal door onderwijsgeven den en in schoolboeken we zetten het nog eens op een rijtje i in theorie zijn de studenten goed op de hoog onze sectie functioneert vooral pragmatisch te met wat er aan de hand is in de kwestie school uitgangspunten bepalend voor ons handelen taal thuistaal dit weten is vaak volledig afwezig worden te weinig uitgesproken ofwel hebben wanneer ze geconfronteerd worden met de opvat te weinig consequenties voor ons hel e tingen van mentor of mentrice programma j ten aanzien van het bij jeugdliteratuur geeiste met de visie van de eindtermencommissie op stellen we de studenten verlaten redelijk tot taalonderwijs in de basisschool zullen we als goed voorbereid op het werken ermee in de prak sectie geen moeite hebben maar wat draagt tijk onze academie deze bij tot de vernieuwing van ons taalonder k dat geldt ook voor de hoofdonderdelen van wijs ons vak spreken luisteren etc z i j het in minde de eindtermen zelf staan niet haaks op ons re mate we vinden namelijk dat de meeste stu programma maar hoe komen we vanuit die denten toch te weinig zicht hebben op het geheel termen bij een programma nederlands voor de van die onderdelen zelfs wanneer ze van een of nieuwe opleiding meer ervan speciaal studie maakten in het derde de structuur van de lobo en de taken van de studiejaar we leren hen werken met onderwijs docent in dat instituut vormen het kader waar leerpakketten attenderen hen op de zwakke pun binnen het instituutsprogramma en daarbinnen ten kunnen nog net aangeven waarom het nodig weer dat van onze sectie een plaats moet krijgen is daarop te letten maar dan houdt het op het we konden er niet omheen het is begin en einde hier geschrevene heeft vooral betrekking op de en tegelijk beseffen we dat het mede gevormd pa ok studenten kunnen zich concentreren op wordt het kan nog denken we door de manier een zoveel kleiner gebied waarop we ook als neerlandici aan ons deelpro 1 uit wat oud studenten vertellen blijkt dat ze gramma gestalte weten te geven voor een behoorl ijke inbreng kunnen zorgen bij daarmee bezig op dit moment moeten we als schoolwerkplanbesprekingen i n hun werksituatie sectie een aantal keuzes maken hieronder geven die betreft dan vooral leerpakke tten werkvor we aan om welke kwesties het tenminste gaat men en lesideeen veel minder sterk staan ze als vooraf een paar opmerkingen het gaat om uitgangspunten en doelstellingen we denken dat achter de te maken keuzes ook maar dat constateren we al op de opleiding een bepaalde volgorde schuilgaat in de trant m van alle pa studenten die dit jaar onze acade van wie een beslissing neemt ten aanzien van mie als onderwijsgevenden verlaten kan gezegd x moet het vooraf al hebben gedaan inzake y worden dat ze enig inzicht hebben in de proble om die volgorde bekommeren we ons hier matiek van het onderwijs aan allochtone kinde niet als sectie komen we er ons inziens vanzelf ren in het algemeen en in die van het leren van achter waar we hebben te doen met voor of nederlands als t2 daarnaast heeft een aantal van achterliggende zaken hen verdere studie verricht op die terreinen langs de te maken keuzes zijn niet absoluut in de de weg van studiespecialisatie ok studenten zin van eenmaal gekozen dan zit je er ook aan kwamen meer incidenteel met genoemde proble vast vrijwel zeker zullen ze bijgesteld moeten matiek in aanraking worden 89 we stellen nu de verschillende kwesties aan de orde af wat voor vakmensen het moeten worden het en wel zo we duiden ze eerst kort aan en lichten zou best eens kunnen zijn dat de keus niet anders ze vervolgens toe is dan deze we zijn radicaal of we zijn niets vlees noch vis dus gewoon docent die het voor a vinden we de huidige opleidingen zo waarde het zeggen heeft jou hoeven studenten niet vol dat onze programma s erin basis zijn voor een meer te leren kennen nieuw te vormen programma voor de geintegreer laten we niet vergeten eerst goed met elkaar de opleiding of beginnen we met een schone lei af te spreken wat het eigenlijk is studenten per we begrijpen best dat we ook in het laatste geval soonsgericht benaderen bepaalde oude bouwstenen niet kunnen nege e houden we met de leef en taalwereld van de ren er zijn evenwel voordelen individuele student rekening of zijn voor ons alle we dwingen er onszelf toe eerst op te schrijven katjes grauw maar ja of nee zeggen is niet wie we voor ogen hebben als we spreken over de voldoende het gaat hierom wat is dat voor we startklare onderwijsgevende om pas daarna te reld op welke manieren zouden we het kunnen gaan zoeken naar adequate leerinhouden en doen stel dat we het willen wat verwachten we werkvormen ervan willen de studenten het eigenlijk zelf wel we worden op een wellicht acceptabele manier f willen we academiseren of niet vooropge gedwongen de stelling die we gedurende jaren steld we zitten met een niet zo beste erfenis zie rond onszelf hebben opgetrokken te verlaten alweer hoe verstrekkend de politieke babbel is dus met de billen bloot maar niet in een keer wat kwam er in de afgelopen jaren terecht van toegegeven we halen op die manier wel wat academisering tot wat voor verknoeien en ver overhoop de programma s van nu passen in een loederen van goed onderwijs leidde dit streven groter geheel zijn daarop in de realisering afge of zijn we er wellicht te snel mee begonnen stemd het overwegen alleen al van veranderingen allerlei voorwaarden hier voorafgaande keuzes betekent morrelen aan dat geheel we moeten het negerend we zullen moeten nagaan wat acade wel willen misering allemaal kan inhouden we zullen ons b we maken onze taal en onderwijsvisie aan el goed moeten realiseren dat academiseren tijd kaar bekend of spreken nadrukkelijk uit dat het vraagt van iedere betrokkene tijd die in de stu niet nodig is omdat we toch niet zo ver van el dielast noch in de docententaak zit opgenomen kaar afstaan aardig goed weten wat we aan el wie deze consequentie niet wenst te aanvaarden kaar hebben in het eerste geval moeten we wel moet het woord maar niet meer in de mond ne met een zekere grondigheid te werk gaan men samen afspreken op welke punten ieder dient g kiezen we voor een zo breed mogelijke vakop in te gaan eiding of steken we op een beperkt aantal plaat aangeven hoe waarom je tot bepaalde opvat sen af naar de diepte met de bedoeling datgene tingen komt wat zo aan de orde komt exemplarisch te laten aanvaarden dat je tot een consensus moet ko zijn voor andere stofgehelen misschien ligt hier men voor onze sectie de basis voor het beoefenen van c zijn we voor emancipatorisch onderwijs of thematisch cursorisch taalonderwijs ook op de niet voorwaarde voor beantwoording van deze opleiding vraag is wel dat we het begrip emancipatorisch thematisch omdat we anders moeilijk de sa met ons eigen leven in verband durven brengen menhang tussen allerlei onderdelen en aspecten in hoeverre zitten we zelf gevangen in een door van ons vak aan studenten duidelijk kunnen ma familie deskundigen kerk staat en maatschappij ken bepaald e denken context pas als dat gebeurd cursorisch omdat we ervaren hebben hoe we is kunnen we nagaan of en hoe we naar studenten studenten helpen door hen langs een geleidelijke en basisschoolleerlingen emancipatorisch bezig en geordende weg vaardigheden te leren moeten zijn thematisch cursorisch omdat we willen voor en nu komen de keuzes eerst goed op ons af d komen dat deze elementen een eigen leven gaan e f leiden als respectievelijk vrij werken en vaardig d kiezen we voor een persoonsgerichte benade heidstraining ring van studenten of bepalen we als van buiten h proberen we als sectie alle functies van taal 90 en niet alleen de wereld verwervende ordenen voorbereiden realiseren en evalueren van onder de aan bod te laten komen het lijkt niet zo delen van het instituutswerkplan teambespre moeilijk programma nalopen en taalfuncties aan kingen met diverse geledingen in de opleiding zo geven wel met betrekking tot de inhoud als met betrek i zijn we bereid aan de basisscholen in onze king tot de organisatie participatie in vakoverstij omgeving een duidelijk taalgezicht te tonen gende onderwijsleersituaties organisatie van ex anders gezegd durven we duidelijk aan te geven cursies werkweken gastlessen enz onderhou waar we kiezen voor aanpassing en waar voor den van contacten met externe instanties bij innovatie voorbeeld schoolbegeleidingsdiensten en in de in dit verband moeten we als sectie de term nor toekomst wellicht universiteiten maal functioneel nog maar eens onder de loep ne 3 eigen lespraktijk niet alleen het geven van les men als we niet oppassen houden die woorden sen met alles wat daartoe behoort maar voor ons niet meer in dan aanpassing plezierig evenzeer het inrichten van practica het ontwer overigens voor studenten ze kunnen in de prak pen van samenvattingen en het samenstellen van tische vorming uit de voeten scholen je taalge literatuuroverzichten etc het begeleiden van in zicht tonen betekent het gesprek aangaan met dividuele studenten en groepen studenten het sa mentoren en mentrices steeds maar weer verant menstellen van werkgroepen en gerichte opdrach woording afleggen over het hoe en waarom va n ten daarvoor het evalueren van de studie ook in je werken stagestrubbelingen geen moment la beoordelende zin van studenten en groepen van ten l i ggen als je ze signaleert er ligt hier voor ons studenten een schone taak zo ziet ook de eindtermencom 4 stages naast het begeleiden van de studenten missie dat ook het voorbereiden van hun werkzaamheden wordt in de ee rs te plaats gewezen op het op de 5 blauwdruk van de docent in de logo hoogte blijven van ontwikkelingen in de stage scholen en het informeren en begeleiden van de op p 170 172 geeft de eindtermencommissie in men toren haar advies een schets van de docent zij doet dit 5 diverse taken t a v de nascholing de com voornamelijk via een inventariserende opsomming missie wijst erop dat die taak twee kanten heeft van taken die in ieder geval vervuld moeten nascholing verzorgen en zelf cursist zijn in de na worden de commissie is ten aanzien van haar scholing voorstellen naar onze mening heel reeel naar twee naar onze mening volkomen terecht komt de kanten commissie tot de conclusie dat het vertrouwde a wat zij opsomt hoort zeker tot de taakvervul urenleraarschap hier niet meer past maar ge ling van docenten in een academisch getinte op zocht moet worden in de richting van het om leiding ten aanzien van de reele mogelijkheid schreven taakdocent zijn daarin moet de aparte daarvan kunnen bedenkingen bestaan vgl 1 en instituten een grote vrijheid worden gelaten om 4 de diverse taken onderling redelijk te verdelen b zij geeft toe dat haar voorstellen vragen om wij zijn blij dat bijvoorbeeld onder 1 ook ge een herziening van de docententaak wat rechts wezen wordt over de grenzen van het vak heen positionele haken en ogen zal hebben en el neerlandici aan een lobo zijn niet in de eerste ders spreekt zij van het besef dat het hier deels plaats taal man of vrouw maar opleider waar gaat om taken waarvoor de docenten zich nog de voor zij evenmin als leraren uit andere disciplines bekwaamheden moeten verwerven zijn opgeleid dan is zeker bijscholing nodig samenvattend komt het takenpakket hierop ook de taken ten aanzien van de stages verwelko neer men wij zeer vgl onder 4 over de te maken keu 1 bijscholing deels in eigen hand op de hoog zes wel vragen we ons af of dit ook vastgelegd te blijven van ontwikkelingen binnen het eigen gaat worden met betrekking tot onderwijsgeven vakgebied maar ook met betrekking tot de oplei den in het basisonderwijs een normaal onderdeel ding in algemene zin daar hoort ook bij het deel van hun taakstelling nemen aan studiedagen conferenties etc het taakdocentschap zal eventueel consequenties 2 bijdragen aan teamwerkzaamheden in insti moeten hebben een docent die alleen maar tuutsverband gewezen wordt onder meer op wenst les te geven eigenlijk volslagen onmoge 91 lijk aan een opleidingsinstituut moet anders ge van taken het is echter wel de vraag voor ons realiseerd worden een aanstelling op enkel les of dat de meest wenselijke constellatie is uren de geluiden over formatieregelingen gaan een lans zouden we echter willen breken voor in de berekening toch ook altijd weer uit van te een andere invulling van de taken van een neer geven lessen bijvoorbeeld 12 lesuren is een vol landicus we zouden hem haar ook de mogelijk ledige betrekking maar daar komen dan die an heid geboden willen zien om in het geheel van dere taken bij tot 40 klokuren per week moet het curriculum constant te participeren in bege dan vrijwel onmogelijk zijn of in het salaris tot leiding coaching tijdens andere lessen dat geldt uitdrukking worden gebracht het lijkt ons niet dan zowel het theoretisch curriculum als de opportuun dit aspect binnen het bestek van dit stagebegeleiding simpelweg aanwezig zijn om artikel nader uit te werken we beschikken wel met raad en daad bij te springen zodra het taal over ingeschatte berekeningen dienomtrent wij gedrag een rol van betekenis gaat spelen uitleg denken dat het er globaal op neer zal komen dat samenvatten verslagen maken interactieproces een volledig taakdocentschap voor tweederde sen enz als moer lezer begrijpt u ongetwijfeld deel bestaat uit lesgeven ook in de nascholing onze bedoelingen de leus moedertaalonderwijs begeleiding in de stages voor en nazorg van een en toch geen nederlands in de logo nu eens en ander en eenderde deel opgaat aan wat we echt gestalte zien te geven onbewezen zijn we maar aanduiden met over all activiteiten taken ervan overtuigd dat dit zowel de studenten als onder 1 voor een deel en onder 2 vele docenten zou helpen we zouden hiervoor in principe zou het mogelijk zijn ook taakdocen een kwart taak willen claimen de andere worden ten te benoemen die geen les geven namelijk dan respectievelijk een half en een kwart door onderlinge verschuiving en hergroepering 92 noten de eerder genoemde elementair culturele vaardighe den zijn er dan ongeveer 30 lesuren over v i er jaar be w ij sl u i te n on s i n di t a r t ikel aan b ij het taal gebruik in schikbaar waa rv an er 10 a 12 voor nederlands be het advies van de eindtermencommissie weliswaar stemd zouden kunnen worden gedurende vier jaar wordt daar n og ee n en k ele keer g espro k en o ver de maximaal drie uren per week wat neerkomt op het pabo pedagogische academie voor het basisonder huidige aantal pa lesuren wijs maar in off icieler b ew oo rd ingen is die term in d e ze lf de trant doorreden e rend be tekent dit verdwenen dat de student voor het vak nederlands geduren een toev alligheid of aanduiding van een koerswijzi de vier jaren per week 1 uur en 12 minuten voor ging huiswerk beschikbaar heeft let wel voor lees twee d i nge n en leeropdrachten wij vinden dit onaanvaard in de eindtermen ontbreekt elke directe verwijzing baar en in plaats van academiser i ng een voort naar h e t va kgebied o pvoed ku nde verwijzend in gaande culturele verloedering in de hand werken ee n b ijl ag e is er wel spra ke va n o a onderwijs om de hele zaak nog ingewikkelder te maken kunde en ond erw ijssociologie willen wij dit probleem ook van een andere kant de noties academie academisering lijken op z n benaderen oplossingen komen daarmee nog m i ns t op de to c ht te k omen z ie oo k 2 wat verder weg te liggen onze voornaamste gegevens die een aantal indicaties bevatten voor zo veronderstelling de gelijke verdeling tussen les wel de verdeling van de studietijd van de student als uren en zelfstandige studie die dicht in de buurt de lesurenverdeling per vak vormingsgebied komt van de vakbondsmatige rechtspositionele op d e tota le stage t ij d w ordt gesteld o p 2 000 uren stelling die wij in ons artikel aanvechten vgl onder op ca 6800 uren studiebelasting p er student 1 f is vanuit onderwijskundige optiek zeer aan voor de d iverse vormingsgebieden etc worde n vechtbaar e ve n ee n s tota le urenaan d uidingen verstrekt voor onze veronderstelling kan slechts dienen als ver de elementair culturele vaardigheden waaronder trekpunt voor teamdiscussies binnen het eigen n ederland s v al t naas t b ijvoorbeeld bewegingson instituut dan wensen wij ons veel sterkte toe van derwijs wo rd t 1 500 u re n gereserveerd3 alle collega s in den lande en uiteraard weder er wo rdt ee n a bsol u te begrenzing genoemd van zijds het aantal klokuren per week dat lessen gevolgd want wij kunnen ons goed voorstellen dat bij mogen wo rd e n 20 voorbeeld docenten muzische vorming zouden op d ie basis valt verder te rekenen vinden dat nederlands vele uren zelfstandige stu d e 20 k l oku ren zijn 24 huidi ge lesure n ofwel 3 die opslorpt lees en schrijfwerk dus minder vo lle dagen lesuren mag gebruiken b ij hen integendeel ge d e s tageti jd b ed raagt omgerekend 9 a 1 5 dag beurt vrijwel alles juist in de lesuren voor zelfstandige studie blijft 0 5 a 1 dag over uiteraard is deze redenering ook omkeerbaar 1400 uren neerlandici zouden dan de vraag kunnen stellen voor h et theo re t isc h e c u rriculu m zijn 6800 hoeveel tijd binnen die lesuren gemoeid is met 2000 uren d w z 4800 u ren b eschi k baar theorievorming instructie didactische bezinning etc het maximum aan lessen is 4 x 4 2 5 x 20 is e n hoeveel tijd met training van eigen vaardigheid 34 00 uren etc is dat eigenlijk niet zelfstandige studie het om h e t maa r ou d erwets te zeggen aan h uiswerk antwoord kan dan komen vanuit een optiek van voo r h e t theore t isch curriculu m wordt de stu pedagogisch didactische begeleiding van jong volwas d e nt ge a ch t aan ongeveer 8 uur per week vol senen in groepsverband waar wij zeker n i et onge doende te hebben binnen een 4 0 urige werk voelig voor zijn al zou deze hele argumentatie wel week eens heel erg docentgebonde n kunnen zijn wat wij vinden dit een ideaal waard om na te streven eigenlijk pleit opnieuw voor een maximale vr i jheid m aar we ge loven er no g niet in per instituut we te ken en h ierb ij aan da t he t h ier b ove n dien gaat bij d i t a lle s d ient de lezer m e t name d e op lei om ee n u ien opstell i n g die voo r el ke stu den t in pri n dingsdocentlel goed in de gaten te houden dat c i pe geli jk is er zijn v rij w el geen mogelijkheden de enige vas t i ghe i d in de gegevens de studielast voor s p eci a lisa t ie en d ifferen tiatie ingecalculeerd van de student is per vormingsgebied nader ge vgl par 1 d specificeerd in extremo geef het vak neder om verd er zich t te krijgen op de mo gelijk h eden lands een lesuur per week gedurende vier jaren ku n ne n we nie t anders dan uitgaan van een aantal de res t is z e lf s tandig e studie wat voor andere veronderstellingen de voornaamste daarvan is dat vakken de mogelijkhe id opent veel meer lesuren voo r a lle vakk e n een zelfde v er h o u ding b e h oort te te cl aim e n gel den tussen l e s u ren en zelfs t andige stu die voor 93 bij lag e de eindterme n 1 de abiiurient e beschikt met het oog op het verzorgen van didactisch verantwoord onderwijs in de nederlandse taal aan kinderen in de leeftijd van vier tot twaalf jaar over de nodige achtergrondken nis vaardigheden en houdingen dit houdt in dat zij hij in staat is te functioneren in met het beroep verbonden gesprekssituaties meer in con creto betreft het de kundigheid zich mondeling uit te drukken in verschillende stijlen en registers met name ook in het verzorgd nederlands gesproken taal te interpreteren en te waarderen ver schillende gesprekstechnieken te hanteren zij hij in staat is zich schriftelijk uit te drukken in al die tekstvormen die voor de beroepssituatie als functioneel kunnen worden beschouwd meer in concreto betreft het de kundigheid informa tie te verwerven te verwerken en in een voor de lezer heldere vorm te verstrekken te voldoen aan eisen van verzorging o m op het gebied van spelling en interpunctie zij hij in staat is verschillende soorten teksten te selecteren te interpreteren en te waarderen meer in concreto betreft het de kundigheid om te gaan met bibliografische systemen niet fictionele teksten te lezen die passen bij het opleidingsniveau fictionele teksten te lezen waar onder met name ook teksten die tot de literatuur voor volwassenen gerekend worden zij hij is geinteresseerd in het verschijnsel taal in taalgebruik en taalontwikkeling alsmede kennis heeft van en inzicht in de functies van taal 2 de abiturient is in staat op een didactisch verantwoorde wijze onderwijs te geven in de nederlandse taal aan kinderen in de leeftijd van vier tot twaalf jaar dit houdt in dat zij hij in staat is tot het voorbereiden realiseren en evalueren van reeksen van onderwijs leer situaties op het terrein van het onderwijs in de nederlandse taal zij hij in staat is de meest voorkomende verschijnselen in de taal van kinderen te duiden en er didactische consequenties aan te verbinden zij hij kan voorts bepaalde afwijkingen diagnostiseren en sommige remedieren voor dit alles beschikt de abiturient e over de daartoe vereiste kennis van en inzicht in de theoretische achtergronden van taal taalgebruik en taalontwikkeling zij hij in staat is tot het inrichten van onderwijs leersituaties die uitnodigen tot spelend omgaan met taal teneinde het kind de gelegenheid te bieden zijn eigen taalmogelijkheden te verkennen en uit te breiden zij hij in staat is er rekening mee te houden dat taalgedrag met name dat van de onderwijsgeven de en taalgebruik bijvoorbeeld in leerboeken in alle onderwijs leersituaties van invloed zijn op de ontwikkeling van het kind hetzij stimulerend hetzij belemmerend zij hij in staat is in de beroepsuitoefening rekening te houden met aspecten van de sociolinguis tiek met name met relevante verschillen tussen schooltaal en thuistaal zij hij in staat is op gefundeerde wijze te kiezen uit jeugdliteratuur en kinderen te helpen bij hun keuze zij hij kan vertellen voorlezen en verwerkingsvormen hanteren 94 zij hij in staat is op gefundeerde wijze te kiezen voor een bepaalde werkwijze ten aanzien van voorbereidend aanvankelijk en voortgezet lezen stellen inclusief spelling en andere verzorgings aspecten vormen van taalbeschouwing spreken en luisteren zij hij is voorts in staat de gekozen werkwijze n al of niet met behulp van een onderwijs leerpakket in praktijk te brengen zij hij in staat is in het kader van schoolwerkplanontwikkeling een bijdrage te leveren aan de discussie over uitgangspunten doelstellingen en middelen voor het moedertaalonderwijs in de basisschoo zij hij enig inzicht heeft in de problematiek van kinderen afkomstig uit culturele minderheden die op school het nederlands als tweede taal moeten leren zij hij heeft enig inzicht in de didactiek van het onderwijs in nederlands als tweede taal adressen van de auteurs in dit nummer j moller bloys van treslongstraat 60 1056 xd amsterda m p h van de ven oude groenewoudseweg 226 6524 wp nijmegen p peels bekkerstraat 12 bis 3572 sh utrech t m godschalk schout 9 1625 bm hoor n m scherphuis leijerdijk 20 1733 ja nieuwe niedorp n roozemond nieuwendammerdijk 94 amsterdam t van de steeg noorderweg 21 1757 pd ouderslui s n scholten pythagorasstraat 65 hs 1098 ex amsterdam c stronks generaal simonstraat 8 4333 bt middelburg d de haan jodenbreestraat 68 1011 np amsterda m r haak spanjaardstraat 9 4331 en middelbur g a van gangeten kralenbeek 41 1104 kh amsterda m werkgroep kritiese kleuterleidsters p a m heemskerk italiaanse zeedijk 12 1621 ah hoorn 95