Taaltoetsen en schooltaalbeleid. Is meten echt beter weten?

3 taaltoetsen en schooltaalbeleid is meten echt beter weten kris van den branden in 2006 voerde het centrum voor taal en onderwijs k u leuven in opdracht van de vlaamse minister van onderwijs een studie uit naar de haalbaarheid en wenselijkheid van centrale taaltoetsen in vlaanderen met centrale taaltoetsen bedoelen we toetsen die door een gespecialiseerde instantie worden ontwikkeld en genormeerd en die breed beschikbaar zijn voor het ganse vlaamse onderwijsveld een van de vragen die de studie diende te beantwoorden was of centrale door de overheid geintroduceerde taaltoetsen een positieve invloed kunnen hebben op het taalbeleid dat door scholen wordt gevoerd het centrum voor taal en onderwijs verzamelde rond deze vraag de nationale en internationale onderzoeksliteratuur de belangrijkste resultaten van deze studie worden in twee vonk artikelen samen gevat in dit eerste artikel gaan we in op het nut van centrale taaltoetsen voor het in kaart brengen en opvolgen van leerlingresultaten in het tweede artikel dat in het volgende vonk nummer verschijnt gaan we dieper in op het inzetten van taal toetsen in functie van een structureel schooltaalbeleid 1 inleiding van schalen percentielen absolute cijfers codes of zelfs verbale commentaar de basisfunctie van screening is een uitspraak te screening versus diagnose doen over de mate waarin van leerlingprestaties de prestatie als voldoende of onvoldoende kan wor de basisfunctie nleidend moeten we even den beschouwd waarbij van screening is stilstaan bij het verschil deze twee termen uiter een uitspraak te tussen screening en diag aard met verdere verfijnin doen over de nose bij screening of signale gen genuanceerd kunnen mate waarin de ring wil men een prestatie van worden men kan scree prestatie als een leerling in kaart brengen en nen op leerling groeps voldoende of vanuit een vergelijking met een klas of schoolniveau onvoldoende kan criterium of met de prestaties van andere worden leerlingen of de onderlinge vergelijking van diagnose gaat verder dan beschouwd de leerling met zichzelf een uitspraak doen screening diagnose heeft over het kwaliteitsniveau van de geleverde tot doel om achter de prestatie dat kwaliteitsniveau kan men op prestatie te kijken men wil ontleden a welke diverse wijze uitdrukken gebruikmakend processen aanleiding hebben gegeven tot de december 2007 nummer 2 37e jaargang 4 geleverde prestatie en of b welke aspec gebruikte methodes voor technisch lezen ten van de prestatie wel succesvol waren worden deze afzonderlijke deelprocessen en welke andere aspecten niet bij diagnose dan ook systematisch gedemonstreerd en heeft men de ambitie om een gedetailleerd uitgelegd aan de leerlingen en vervolgens zicht te krijgen op de wijze waarop de ingeoefend teneinde tot een verregaande leerling de toetstaak heeft aangepakt en op automatisering van het decoderingsproces de subniveaus van taak te komen de relatieve eenvoud van deze uitvoering die hij wel en mechanistische vaardigheid leidt er ook diagnose heeft tot niet beheerst om op die toe dat het mogelijk is een leerlingvolg doel om achter de manier veel meer infor systeem voor technisch lezen te ontwik prestatie te kijken matie te verkrijgen over de kelen waarbij prestaties van leerlingen niet wijze waarop de doel alleen worden gescreend maar ook verre competentie bij de leerling gaand gediagnosticeerd met het oog op kan worden bevorderd het gericht ondersteunen op deelvaardig daarbij is het vaak van belang om het heden die te traag worden ontwikkeld geheel van kennis vaardigheden en attitu des die bij het leveren van de doelprestatie in de in vlaanderen meest gebruikte leerling om de hoek komen kijken te ontleden en volgsystemen voor technisch lezen gebeurt ze in de prestatie van de leerling na te gaan een eerste screening signalering van tech teneinde een scherper zicht te krijgen op nisch lezen met zogenaamde minuten hoe de verdere ondersteuning van de toetsen die op regelmatige tijdstippen worden leerling het best vorm kan krijgen hieruit afgenomen voornamelijk in het eerste tot en volgt dat wie lessen wil trekken over het met het derde leerjaar bij deze screenings beter ondersteunen van leerlingen via toetsen laat men leerlingen tegen de tijd screening slechts vrij algemene informatie woordbeelden hardop verklanken de tijds verkrijgt voornamelijk over wie voor diep factor en correctheid geven een indicatie van gaandere ondersteuning in aanmerking de mate waarin de leerling vlot en automatisch komt terwijl diagnose kan leiden tot tijdsdimensie en accuraat correctheid gerichtere info over welke vorm de onder technisch leest leerlingen die vanuit deze steuning het best aanneemt en op welke eerste screening een prestatie leveren die vaardigheden kennis en attitudes ze zich onder het gewenste niveau ligt of die plots een primair hoort te richten om enig leereffect bruuske daling in normcategorie vertonen tot stand te brengen worden aan een diagnose onderworpen de zogenaamde analyse die tot handelen moet de complexiteit en uitgebreidheid van de kunnen leiden vandaar handelingsgerichte diagnose nemen toe naarmate de compe diagnostiek bij deze analyse moeten de tentie die in kaart wordt gebracht com leerlingen bijkomende technisch leespresta plexer wordt dit wordt treffend geillustreerd ties leveren bijvoorbeeld het hardop voorlezen met het verschil tussen technisch lezen en van contrasterende paren om te ontdekken begrijpend lezen van technisch lezen het welke aspecten van het decodeerproces zij al vlot en automatisch decoderen van schrift wel hebben verworven en welke niet en welke beelden wordt algemeen aangenomen dat factoren remmend optreden bij het vlot het een vaardigheid is die een overzichtelijk verwerven van de technisch leesvaardigheid en beschrijfbaar geheel van deelprocessen vervolgens kunnen dan aangepaste oefe en deelvaardigheden omvat in de meest ningen aan de leerling worden aangeboden 37e jaargang nummer 2 december 2007 5 daar waar het aantal mogelijke bepalende begrepen bij indirecte screening laat men deelprocessen bij technisch lezen nog vrij de kandidaat een andersoortige prestatie overzichtelijk is ligt dat bij begrijpend lezen leveren waarvan men veronderstelt dat ze helemaal anders de cognitieve operaties een indicatie geeft van de mate waarin voor kennis en de basisattitudes die nodig iemand een bepaalde vaardigheid beheerst zijn om een begrijpend leestaak tot een zo kan men iemand een schriftelijke goed einde te brengen zijn bijzonder veel woordenschattoets laten oplossen om op omvattend zelfs in die mate zo dat tot op basis daarvan een uitspraak te doen over heden de taalwetenschap de complexiteit de spreekvaardigheid van de kandidaat in van begrijpend leesprocessen nog niet het geval van indirecte screening moet de volledig in kaart heeft weten te brengen toetsafnemer echter wel de link kunnen begrijpend leesprocessen vereisen een aantonen tussen de prestatie en de vaardig complexe interactie tussen tekst en lezer heid waarover men uitspraken wil doen problemen bij het opbouwen van leesbegrip kunnen op ontelbaar verschillende wijzen ontstaan bij diagnose van begrijpend analyse van bestaande leesproblemen zal met dat uitgangspunt taaltoetsen rekening moeten worden gehouden wat de diagnose in vergelijking met technisch lezen niet minder noodzakelijk maar wel in het kader van deze studie maakte het veel complexer maakt cf infra centrum voor taal en onderwijs een inven taris van de bestaande centrale taaltoetsen direct versus indirect screenen in vlaanderen in deze inventaris werden gestandaardiseerde en genormeerde toet een tweede onderscheid dat we ter sen en toetsbatterijen opgenomen die in inleiding moeten maken is dat tussen direct vlaanderen beschikbaar zijn voor het hele en indirect screenen van directe screening onderwijsveld en die betrekking hebben op van een vaardigheid spreekt men als de de toetsing van taalkennis en taalvaardig prestatie die iemand moet leveren een heid elk van de geinventariseerde toetsen directe doorslag is van de eigenlijke werd beschreven op een handige fiche die vaardigheid die men in kaart wil brengen allerhande basisinformatie bevat ter illustra eenvoudig gezegd om te meten of iemand tie hebben we een fiche opgenomen figuur een krantenartikel kan begrijpend lezen laat 1 de volledige inventaris is te downloaden men hem een krantenartikel lezen en daarbij op de website van het centrum voor taal en een opdracht vervullen waarmee de onderwijs cteno be kandidaat kan tonen dat hij het artikel heeft december 2007 nummer 2 37e jaargang 6 figuur 1 voorbeeldfiche van een gestandaardiseerde genormeerde taaltoets talk taalvaardigheidstoets aanvang laatste kleuterklas auteur werkgroep taaltoetsen instelling steunpunt nt2 publicatiejaar 1996 update van de normen geen onderwijsniveau kleuteronderwijs doelgroep derde kleuterklas getoetste prestatie luistervaardigheid beschrijving eenmalige afname van 30 korte items begin schooljaar geent op schooltaalonderzoek afnamemodaliteiten leerkracht klassikaal 50 maatstaf norm andere leerlingen diagnose screening screening op leerlingniveau meetpretentie mesoniveau volgsysteem neen vlaams nederlands vlaams taaltoetsen voor basisonderwijs op kleuterniveau is er een behoorlijke lacune voor wat de directe meting van functionele onze analyse van de bestaande toetsen en schooltaalvaardigheid betreft vooral de func leerlingvolgsystemen in nederland en vlaan tionele spreekvaardigheid van de kleuters deren leerde dat heel wat van de op dit wordt slechts mondjesmaat in kaart ge moment sterk verspreide instrumenten voor bracht de bestaande kleutertoetsen focus een indirecte meting van taalvaardigheid sen vooral op woordenschatkennis en kiezen vooral dan bij de jonge kleuters of metalinguistische kennis leesvoorwaarden voor de directe meting van technische voor het einde van het kleuteronderwijs of deelaspecten van taalvaardigheid technisch begin eerste leerjaar is er momenteel geen lezen en spelling bij uitstek screeningsinstrument voorhanden dat op directe wijze de functionele taaldoelen van 37e jaargang nummer 2 december 2007 7 de vlaamse ontwikkelingsdoelen en neder inhoudsvaliditeit en link met de eindtermen landse tussendoelen in kaart brengt maar beperken zich tot het einde van het lager onderwijs en zijn in de eerste plaats op het niveau van het lager onderwijs vin bedoeld om de overheid informatie te den we indirecte toetsing bijvoorbeeld terug verschaffen op systeemniveau eerder dan in een aantal schrijftoetsen waarbij de leer op individueel leerlingniveau of school ling wordt gevraagd om andermans schrijf niveau producten te beoordelen of te verbeteren eerder dan zelf te moeten schrijven een taaltoetsen voor secundair onderwijs ander markant voorbeeld is het gebruik dat sommige vlaamse scholen maken van hun op het niveau van het secundair onderwijs leerlingvolgsysteem voor technisch lezen en focussen de bestaande toetsen vooral op spelling sommige scholen die niet beschik de eerste graad van het secundair onder ken over directe toetsen voor functionele wijs veel gebruikte toetsen zoals tas tist taalvaardigheid hanteren hun technisch en diataal proberen op een vrij directe wijze leestoetsen als indicator voor de begrijpend de leesvaardigheid van leerlingen in kaart te leesvaardigheid van hun kinderen de relatie brengen en zijn er vooral op gericht om tussen technisch leesvaardigheid en begrij scholen toe te laten leerlingen met taal pend lezen is echter zeer complex het is problemen te detecteren sommige van de niet zo dat iedere leerling die sterk tech bovenstaande toetsen maken gebruik van nisch kan lezen zich ook ontpopt tot een edittoetsen die erin bestaan dat leerlingen goede begrijpend lezer hetzelfde geldt voor overtollige woorden uit een tekst schrap de relatie tussen spelling toetsen en schrijf pen dit zijn dus indirecte toetsen van vaardigheid algemene schooltaalvaardigheid wat ook opvalt is dat luister en spreekvaardigheid voor het lager onderwijs zijn er nochtans veel minder in de toetsen aanwezig zijn dan wel genormeerde en gestandaardiseerde de schriftelijke vaardigheden gestandaar toetsen voor de directe meting van func diseerde genormeerde taal vaardigheids tionele taalvaardigheid maar het aanbod is toetsen voor de tweede en derde graad niet volledig dekkend de cito toetsen zijn secundair onderwijs zijn nagenoeg onbe uit nederland afkomstig wat soms tot een staande op dit vlak bestaat dus nog een verschil in taalgebruik en terminologie leidt stevige lacune van sommige toetsen werd ondertussen wel een vlaamse versie geproduceerd maar ook hier ligt de focus toch op tech wanneer beginnen nisch lezen en spelling het vlaamse vlot met screenen leerlingvolgsysteem differentieert in haar normcategorieen vooral goed naar de lagere scores omdat het zich vooral op uit het bovenstaande overzicht blijkt dat de scholen uit het onderwijsvoorrangsbeleid bestaande screeningsinstrumenten op zeer ovb richtte en minder sterk naar de verschillende momenten in de onderwijs hogere scores de vlaamse periodieke loopbaan van de leerlingen worden afge peilingsinstrumenten voor begrijpend lezen nomen veel toetsen hebben expliciet de luisteren en schrijven vertonen een hoge bedoeling om een tijdige screening mogelijk betrouwbaarheid en goede indicaties qua te maken namelijk op het moment dat er december 2007 nummer 2 37e jaargang 8 nog tijd is voor diagnose en een langdurige tak onderbouw beide van het cito de leerlinggerichte ondersteuning in dit ver kans om op jonge leeftijd een indicatie te band tonen meta analyses van schooleffec krijgen van de taalvaardigheid van jonge tiviteitsonderzoek dat voor schoolsucces in kleuters in vlaanderen is het kleuterobser het algemeen en voor schoolse taalvaar vatie instrument taalvaardigheid kobi tv digheid in het bijzonder het opvolgen van bedoeld voor afname in de tweede kleuter de leerlingen bijvoorbeeld via het hanteren klas sterk verspreid van een leerlingvolgsysteem een kenmerk is van krachtig onderwijs screening op al deze instrumenten roepen in de weten leerlingniveau heeft vaak de functie van het schappelijke onderzoeksliteratuur de vraag alarmsignaal dat gaat knipperen en dat op vanaf welke leeftijd kleuters uberhaupt schoolteams alert kan toetsbaar zijn uit een screening van maken op het feit dat bestaande kleutertoetsen voor de eerste sommige leerlingen extra kleuterklas in het doctoraatsonderzoek van screening op zorg behoeven verhelst 2002 bleek dat kinderen voor de leerlingniveau leeftijd van 4 jaar nauwelijks te toetsen zijn heeft vaak de toetsen in de ook andere onderzoekers komen tot deze functie van kleuterschool conclusie jonge kleuters kunnen zich het alarmsignaal nauwelijks langer dan 10 minuten concen dat gaat in veel landen o a neder treren en moeten al erg vertrouwd zijn met knipperen land duitsland verenigde de testafnemer vooraleer ze aanspreekbaar staten begint men zeer zijn als het om anderstalige kleuters gaat vroeg met de eerste is er bovendien de vraag naar de begrijpe screenings reeds op 4 jarige leeftijd en lijkheid van de instructies bij kinderen die in soms zelfs vroeger worden leerlingen aan het nederlands worden getoetst terwijl ze taaltoetsen onderworpen met de bedoeling die taal nog niet goed spreken is niet om vroegtijdig taalachterstanden op te duidelijk waardoor een fout antwoord ver sporen of om aan bepaalde leerlingen oorzaakt wordt door het niet begrijpen van gerichte ondersteuning te kunnen geven zo de vraag of door het niet weten van het kreeg ook in vlaanderen een mogelijke goede antwoord volgens ontwikkelings beginmeting voor 4 jarigen aandacht in de psychologen vertoont kleuterontwikkeling pers naar aanleiding van de actuele praktijk bovendien zulke grillige patronen en zoveel in noord rijnland westfalen duitsland na fluctuaties in prestaties kleuters verschillen moeizame debatten keurde het parlement meer van zichzelf dan zij van anderen ver van die duitse deelstaat een resolutie goed schillen dat toetsen van jonge kleuters een om bij alle 4 jarige kleuters vast te stellen in heel precaire aangelegenheid wordt op welke mate ze duits spreken de idee hier basis van haar studie van kindvolgsyste achter is dat vroegtijdige detectie van taal men concludeerde bijlsma 2004 achterstand kan leiden tot betere onder steuning in engeland schotland australie jonge kinderen presteren in een testsituatie en nieuw zeeland wordt momenteel van 4 niet altijd optimaal zij zijn niet altijd jarige kleuters de pips toets afgenomen in gemotiveerd om mee te doen voelen zich nederland is een vertaling van deze toets niet altijd veilig bij onbe kenden weten niet gemaakt de obis toets nog in nederland altijd wat van hun in de testsituatie wordt bieden o a de toets tweetaligheid en de verwacht dit alles kan de prestatie negatief 37e jaargang nummer 2 december 2007 9 beinvloeden het beeld van de ontwikkeling met welke specifieke didactische onder van het kind is het meest betrouwbaar vast steuning op lage prestaties moet worden te stellen in een voor kinderen veilige en gereageerd pips vermijdt dat zelfs volledig vertrouwde situatie waarin het kind actief en terwijl de cito handleidingen verwijzen naar spontaan betrokken is bij het op het kind algemene principes van een goede taal ingestelde activiteiten bijlsma 2004 p 25 vaardigheidsaanpak zoals veel taalaanbod veel vertellen en voorlezen aandacht voor in opdracht van de nederlandse onderwijs woordenschat etc het meest voor de minister netelenbos onderzocht ontwikke hand liggende gebruik van de toetsen is vol lingspsycholoog kohnstamm commissie gens de handleiding dat van een herhaalde indicatiestelling onderwijsachterstanden screening de gebruikers wordt aangeraden 1996 de zin van een centrale test voor 4 om bij de leerlingen de toets af te nemen jarigen kohnstamm bestudeerde bestaande vervolgens een krachtige taalvaardigheids testen in nederland engeland en amerika aanpak te ontwikkelen en daarbij gedifferen en kwam tot de conclusie dat ze zeer weinig tieerde ondersteuning te voorzien aan de voorspellende waarde hebben in puur psy leerlingen die laag scoorden en ten slotte chometrische zin wel in zekere zin betrouw bijvoorbeeld een jaar na de eerste afname baar kunnen zijn maar dat de validiteit en de toets opnieuw af te nemen om te kijken voorspellende kracht van de testen veel of het kind in ontwikkeling is problematischer is verhoeven vermeer 2005 en de commissie indicatiestelling deze inzet van de kleutertoets is groten onderwijsachterstanden concludeerden dat deels conform de filosofie van het vlaamse de kleutertoetsen slechts indicaties van taal kleuterobservatie instrument taalvaardig achterstand bevatten die uberhaupt niet heid kobi tv dat bij 4 jarigen tweede waterdicht zijn noch naar de beslissing over kleuterklas wordt afge welke kleuters precies extra zorg behoeven nomen ook met de af noch naar wat voor soort ondersteuning de name van deze toets kan kleuters kleuters dan precies nodig hebben de neder de leerkracht de scores verschillen meer landse staatssecretaris netelenbos zag van de leerling vergelijken van zichzelf dan zij onder andere op basis van kohnstamms met vlaamse normen en van anderen advies van de toets af wordt de school vervol verschillen gens aangeraden om een een blik op de cito toetsen voor kleuters krachtige taalvaardig en de bovenvermelde internationaal opgang heidsaanpak te ontwikke makende pips toets toont aan dat met dit len in heterogene groepen waarbij wordt soort kritische overwegingen wel degelijk vermeden dat de taalaanpak naar de zwak wordt rekening gehouden door de toets presterende kleuters wordt gereduceerd tot ontwikkelaars zo presenteren deze toetsen het geisoleerd aanleren van woordenschat zich in de eerste plaats als genormeerde en grammatica in aparte klasjes en vervol indicatoren van taalachterstand die moeten gens op een later moment het instrument worden aangevuld met de observaties die opnieuw af te nemen om de groei van de leerkracht tijdens de dagdagelijkse taalvaardigheid systematisch op te volgen bezigheden in de kleuterklas vaststelt ook hier wordt duidelijk aangegeven dat bovendien hoeden de handleidingen van een dergelijke kleutertoets gezien de leeftijd deze tests zich om uitspraken te doen over van de kinderen niet geschikt is voor een december 2007 nummer 2 37e jaargang 10 volledige diagnose van de taalkenmerken heen raden de leerkrachten in de hand van het kind daarvoor is gerichte en brede leiding aan om de beweging van een observatie van de kleuter doorheen de leerling over de normcategorieen scherp in klasdag en nodig de gaten te houden als een leerling met regelmatige tussenpozen wordt gescreend toetsen vanaf de lagere school bijvoorbeeld eenmaal per trimester of een maal per schooljaar en de leerling zich op basis van een studie in 2002 komt de steeds in dezelfde normcategorie hand nederlandse onderwijsraad tot de con haaft maakt hij een normale of gemid clusie dat pas vanaf de leeftijd van circa 6 delde groei door als de leerling in norm jaar centrale toetsing van kleuters veel meer categorie afdaalt is zijn groei trager dan die toepassingsmogelijkheden heeft van de normgroep en als de leerling in normcategorie stijgt is er sprake van leer praktisch biedt een meetmoment om winst sterkere groei dan de gemiddelde streeks het zesde jaar ook voordelen leerling tragere groei kan een krachtig toetsing vergt minder tijd signaal vormen dat een nadere diagnose toetsen zijn klassikaal afneembaar en van de oorzaken ervan nodig is om gepaste de meting is betrouwbaarder dan op ondersteuning te bieden vierjarige leeftijd onderwijsraad 2003 p 35 36 een nadeel van herhaalde screening is echter dat veel tijd naar toetsing gaat er vanaf de leeftijd van 5 a 6 jaar in vlaan moet dus worden gezocht naar toetsen die deren derde kleuterklas eerste leerjaar is op een minimale tijdsspanne ook voor de op het vlak van toetsing leerling en met een relatief economische dus veel meer mogelijk dan inzet van menskracht schoolpersoneel tragere groei kan bij nog jongere kinderen kunnen worden afgenomen maar die een krachtig en kunnen leerlingen op desondanks maximale informatie opleveren signaal vormen het vlak van taalvaardigheid in dit opzicht zijn klassikaal af te nemen dat een nadere makkelijker met regelma toetsen te verkiezen boven individueel af te diagnose van de tige tussenpozen doorheen nemen toetsen als zij tenminste dezelfde oorzaken ervan het onderwijs gescreend kwaliteit aan informatie opleveren voor de nodig is om worden dat heeft dan het meeste op de markt zijnde lvs systemen gepaste voordeel dat leerlingen niet geldt dat zij klassikaal en binnen een relatief ondersteuning te alleen systematisch kun beperkte tijdsspanne zijn af te nemen bieden nen worden vergeleken uitzonderingen vormen enerzijds de toetsen met andere leerlingen of voor technisch lezen die individueel worden criteria maar ook met afgenomen en de toetsen voor spreekvaar zichzelf dat met andere woorden hun groei in digheid die niet alleen afzonderlijk moeten kaart gebracht kan worden worden afgenomen maar bovendien relatief veel inzet van schoolpersoneel vragen om een aantal bestaande leerlingvolgsystemen dat zij pas nadien kunnen worden gescoord lvs spelen sterk in op dit longitudinale op basis van uitgebreide scoringswijzers en aspect van evaluatie lvs pakketten die audio opnames met normcategorieen werken over leerjaren 37e jaargang nummer 2 december 2007 11 het beoordelen van in een aantal gevallen wordt de prestatie leerlingprestaties van de leerling ook vergeleken met een criterium bijvoorbeeld in het geval van de prestaties die verwijzen naar een bepaald vlaamse periodieke peilingsinstrumenten construct moeten beoordeeld worden in wordt een cesuur bepaald door een sommige van de bovenstaande gevallen is de commissie van experts die een uitspraak beoordelingsmethode vrij eenduidig en doet over het niveau dat leerlingen zouden waterdicht zoals het tellen van het aantal moeten halen om de eindtermen voor de woorden dat een kind hardop heeft voor desbetreffende vaardig gelezen of het tellen van het aantal juist heid te bereiken ook aangekruiste vragen met multiple choice in uit predictief validiteits zonder uitgebreide een luisteropdracht in andere gevallen is de onderzoek kan een cri beoordelingswijzers beoordeling complexer en open voor meer terium worden afgeleid is de scoring van interpretatie dat is het meest uitgesproken de analyses van zulk spreek en het geval voor spreek en schrijftoetsen onderzoek tonen aan schrijftaken aan vooral schrijftoetsen waarbij de leerling wordt dat indien de prestaties zeer veel willekeur gevraagd om een functionele schrijftaak uit te van een leerling onder en subjectiviteit voeren hiervoor moeten door de een bepaalde drempel onderhevig ontwikkelaars uitgebreide beoordelingswijzers score vallen de kans worden opgesteld die vervolgens door op problemen aan getrainde beoordelaars worden toegepast zienlijk worden een uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat criterium voor prestaties op de ene toets zonder uitgebreide beoordelingswijzers de kan met andere woorden bepaald worden scoring van spreek en schrijftaken aan zeer op basis van prestaties op een andere veel willekeur en subjectiviteit onderhevig is toets die bijvoorbeeld later in de school loopbaan wordt afgenomen zo kunnen het belang van een maatstaf scores op een kleutertoets worden gelinkt via wetenschappelijk onderzoek bij voor de score van de leerling moet vervolgens keur longitudinaal onderzoek waarbij leer aan een maatstaf getoetst worden om te lingen gevolgd worden met toetsen in het bepalen of er van een probleem sprake is lager onderwijs die genormeerd zijn of van in vele bovenvermelde toetsen wordt norm een cesuur zijn voorzien en kan mits de gerelateerd gewerkt dat houdt in dat de correlaties voldoende hoog zijn vervolgens prestatie van een individuele leerling wordt een criteriumscore voor de kleutertoets vergeleken met de scores van een uitge worden bepaald breide steekproef waarvan de scores in percentielen of normcategorieen zijn onder het bovenstaande geeft aan dat er in gebracht leerlingen worden hierbij dus met essentie twee manieren bestaan om van andere leerlingen vergeleken verschillende een probleem in dit geval taalachter technieken worden gebruikt om de norm stand te spreken normgerelateerd of categorieen te definieren zo maakt de ene criteriumgerelateerd in het eerste geval toets gebruik van het gemiddelde van de vindt men een prestatie problematisch steekproefscores en de standaarddeviatie omdat ze te sterk achterop hinkt bij de terwijl andere toetsen gebruik maken van gemiddelde prestatie van de leerlingen decielen groep aan deze probleembepaling zal men december 2007 nummer 2 37e jaargang 12 de voorkeur geven indien men de ver geintegreerde en structurele aanpak van schillen tussen de prestaties van individuele onderwijs en taalachterstanden er reke leerlingen binnen bepaalde marges wil ning mee houden dat zulk een aanpak niet houden dit is niet de eerste bezorgdheid bij alleen de zwakkere leerlingen ten goede een criteriumgerelateerde bepaling van taal komt maar ook de betere leerlingen met achterstand in dat laatste geval gaat men als gevolg dat hoeveel moeite men ook na of leerlingen een minimumdrempel heb doet en hoeveel winst men op het vlak van ben behaald en focust men minder op het onderwijskwaliteit ook boekt het verschil feit dat een aantal leerlingen veel hogere tussen taalzwakkere en taalsterkere leer beheersingsniveaus etaleren in het vlaamse lingen niet noodzakelijk kleiner wordt en het onderwijslandschap wijst een benadering probleem dus niet opgelost geraakt vanuit de eindtermen in de richting van een criteriumgerelateerde benadering het is een criteriumgerelateerde bepaling is abso dan ook niet toevallig dat bij de ontwikkeling luter en dus vaster over de tijd heen maar van de periodieke peilingsinstrumenten voor kan het nadeel hebben dat leerlingen die begrijpend lezen schrijven en luisteren tel net met de hakken over de sloot geraken kens met een cesuurbepaling werd ge geen bijkomende ondersteuning krijgen werkt waarbij een commissie van experts drempels zijn ook niet absoluut dat heeft een niveau aanbracht waarop gezegd kan onder andere te maken met de relatie worden dat de leerling de eindtermen haalt tussen de van de leerling gevraagde deze cesuur kan dus geinterpreteerd wor prestatie en het construct dat in kaart wordt den als de drempel waar gebracht met name voor zogenaamde over leerlingen moeten directe toetsen stelt zich de vraag hoe in het vlaamse geraken qua beheersings direct de meting dan wel is is bijvoorbeeld onderwijs niveau een drempeltaak waarbij de leerlingen wordt landschap wijst gevraagd om een uitnodiging te schrijven een benadering norm of drempel voor leeftijdsgenoten indicatief voor de vanuit de globale schrijfvaardigheid van de leerling of eindtermen in de met betrekking tot de enkel voor het schrijven van uitnodigingen richting van een inzet van taaltoetsen om criterium de kwaliteit van onder wetenschappelijk onderzoek laat hier geen gerelateerde steuning aan individuele sluitende conclusies toe zo durven de benadering leerlingen te verhogen correlaties tussen toetsen van dezelfde hebben zowel een norm vaardigheid gesitueerd binnen eenzelfde gerelateerde bepaling als niveau sterk van elkaar verschillen dit een drempelgerelateerde bepaling hun probleem is in de toetsliteratuur bekend als voor en nadelen normgerelateerde pro het probleem van extrapolatie dit probleem bleembepaling vereist ten eerste dat met is nauw verwant met de mate van eendimen zorg wordt overdacht met welke andere sionaliteit van taal vaardigheden eendimen leerlingen individuele leerlingen worden sionaliteit leidt ertoe dat onder verschillende vergeleken indien de normgroep niet repre prestaties bijvoorbeeld het uitvoeren van sentatief is voor de populatie zou dit tot een luistertaken van verschillende teksttypes scheeftrekking van de probleembepaling of dezelfde eendimensionele vaardigheid schuil maatstaf kunnen leiden ten tweede moet gaat in toetsconstructie die vanuit een irt men in contexten waarin men pleit voor een paradigma wordt opgezet uit zich deze 37e jaargang nummer 2 december 2007 13 eendimensionaliteit in het construeren van het relatieve gewicht van de afzonderlijke een schaal waarop de items van ver cesuren dit alles sluit aan bij de aan schillende toetstaken samen kunnen wijzingen in de wetenschappelijke literatuur worden geplaatst bij de ontwikkeling van die stellen dat de productieve vaardigheden de periodieke peilingsinstrumenten voor spreken en schrijven begrijpend lezen en luisteren in vlaanderen een complexer geheel bleken de items wel degelijk op een schaal van diverse mentale pro productieve te passen terwijl dat voor functioneel cessen en deelvaardig vaardigheden schrijven niet het geval bleek te zijn heden vereisen dan vereisen een receptieve vaardigheden complexer geheel dit onderzoek heeft aangetoond dat lezen en luisteren voor van diverse het niet mogelijk is om een enkele de productieve vaardig mentale processen vaardigheidsschaal voor schrijven te heden blijkt het dus min en deelvaardig ontwikkelen maar wel een voor elk van der eenvoudig om op heden dan de zes verschillende aspecten van basis van schrijf of receptieve schrijfvaardigheid de overheid moet spreekprestaties van leer vaardigheden zich realiseren dat over toekomstig lingen uitspraken te doen peilingsonderzoek schrijven op een over de schrijfvaardigheid andere manier gerapporteerd zal en de spreekvaardigheid van leerlingen dienen te worden dan over begrijpend eerder dan over bepaalde dimensies van hun lezen in plaats van uitspraken te doen spreek en schrijfgedrag over de mate waarin leerlingen elk van de eindtermen schrijven halen kan het probleem van de productieve gedetailleerd aangegeven worden in vaardigheden welke mate de leerlingen elk van de deelvaardigheden voor schrijven voor wie vanuit de eindtermen vertrekt realiseren over alle eindtermen heen wordt het extrapolatieprobleem nog versterkt colpin e a 2005 doordat een analyse van de eindtermen systematisch aantoont dat voor sommige ook voor het nederlandse ppon instrument vaardigheden bepaalde eindtermen vrij fun voor de periodieke peiling van schrijfvaar damenteel van andere eindtermen ver digheid bleek geen eengemaakte irt schaal schillen en dat bovendien sommige eind uit de analyses te komen daar werden in termen moeilijk te operationaliseren zijn tot het uiteindelijke instrument ook verschil toetstaken voor gestandaardiseerde scree lende schalen onderscheiden die verwijzen ning met name bij spreken en luisteren stelt naar verschillende eisen die aan de uit zich het verschil tussen zogenaamd mono voering van een schrijfproduct worden logische of eenrichtingsverkeer situaties en gesteld een appel doen op sterk van dialogische polylogische situaties voor som mekaar te onderscheiden mentale proces mige eindtermen zoals het luisteren naar een sen een gevolg van dit alles is dat men uiteenzetting of het luisteren naar een radio voor schrijfvaardigheid dus niet een drempel bericht is de leerling enkel luisteraar doch cesuur kon bepalen maar in essentie voor andere eindtermen zoals het voeren verschillende cesuren moet onderscheiden van een telefoongesprek of het voeren van dit schept uiteraard nieuwe problemen een discussie is de leerling zowel luisteraar zoals het bepalen van de relatie tussen en als spreker tegelijk december 2007 nummer 2 37e jaargang 14 de context van de taakuitvoering verschilt in kracht de gesprekspartner vormt vanuit beide gevallen fundamenteel omdat in deze vaststelling wordt in de internationale tweerichtingssituaties luisteraars een toetsliteratuur dan ook sterk gepleit voor invloed op het gesprek kunnen hebben die een evaluatie van spreek en luistervaar in eenrichtingssituaties niet mogelijk is zo digheid vanuit observatie in functionele klas kan in echte dialogen de luisteraar om of buitenklassituaties eerder dan vanuit opheldering vragen indien hij iets niet strak gestandaardiseerde toetsing bij dit begrijpt de gang van het onderwerp sturen laatste dient de beoordelaar uiteraard ook qua onderwerp bepaalde hypothesen over gebruik te maken van gestandaardiseerde de informatie die wordt overgebracht beoordelingswijzers of schalen waarmee hij expliciet toetsen etc toetsmethodologisch bepaalde aspecten van de spreek en leveren tweerichtingssituaties veel proble luisterprestatie kan afzetten tegen de pres men op al sluiten ze het sterkst aan bij tatie van andere leerlingen of een bepaalde natuurlijke communicatieve situaties en drempelnorm dus qua prestatie sterke directe indicaties kunnen geven van de functionele communi dit alles maakt dat het toetsen van begrij catieve taalvaardigheid van de leerlingen pend lezen in grootschalige gestandaar ze lenen zich vrij slecht tot situaties van diseerde screenings zoals pirls en pisa gestandaardiseerde toetsing de meest veel meer voor de hand ligt dan de toetsing voorkomende problemen zijn van spreken luisteren en schrijven bij begrijpend lezen kan met relatief water 1 de onderlinge afhankelijkheid van de dichte beoordelingswijzers worden gewerkt prestaties van verschillende leerlingen meer dan bij schrijven en spreken begrij 2 de moeilijkheid om zo gewenst vaar pend leestoetsen kunnen qua afname digheden nog van elkaar te onder makkelijker uniform worden georganiseerd scheiden en dus apart te beoordelen dan spreken en luisteren zo kan bijvoor 3 de technologische noodzaak om beeld de invloed van de toetsafnemer opnames te maken van de gesprekken sterker worden uitgeschakeld begrijpend en deze pas nadien aan de hand van leestoetsen vereisen geen inzet van audio een beoordelingssleutel te kunnen apparatuur wat bij luisteren en spreken scoren vaak het geval is en ze hebben bij indivi duele afnames een hogere face validiteit in het is dan ook geen toeval dat in de termen van functionaliteit en levensechtheid leerlingvolgsystemen die op de markt dan spreek luister of schrijftoetsen aanwezig zijn zo weinig toetstaken voor spreek en luistervaardigheid zeker wat echte dialoogsituaties betreft opgenomen diagnose op leerlingniveau zijn ook bij de ontwikkeling van het vlaamse periodieke peilingsinstrument voor luistervaardigheid werden de echt dialo zoals eerder gesteld bestaat er een gische situaties niet in de toetsontwikkeling fundamenteel verschil tussen screening en opgenomen zelfs in leerlingvolgsystemen diagnose de beide termen zijn echter geen waar spreken en luisteren systematisch zijn complete tegengestelden maar vormen uitgewerkt wordt de voorkeur gegeven aan eerder de uiteinden van een lang vrij kunstmatige situaties waarin de leer continuum aan het ene einde van het 37e jaargang nummer 2 december 2007 15 continuum ligt een vorm van screening die 1 dynamisch is verbonden aan proces een signaal geeft over de relatieve taal sen van taakuitvoering en product en vaardigheid of groei van taalvaardigheid proces voortdurend aan mekaar linkt van de leerling maar verder zeer weinig hoe komt het dat de leerling bij het inzicht biedt in waar nu precies het pro uitvoeren van deze taak dit gedrag bleem van de leerling inzake taalvaardigheid vertoont ligt een van de meest prototypische voor 2 interactief is in de zin dat vooral via de beelden van een dergelijke signaleringstoets interactie tussen leerling en degene die is de edittoets waarbij leerlingen overtollige de diagnose stelt kan worden scherp woorden uit een tekst moeten schrappen gesteld waar zich het probleem stelt en los van alle voordelen die de edittoets biedt ook wat de leerling al goed doet kan inzake hoge betrouwbaarheid klassikale weet en dat via de interactie interne afname empirisch gevalideerde link met processen naar boven worden ge schoolsucces biedt een edittoets bijzonder bracht geexpliciteerd weinig houvast over welke deel aspecten 3 zowel taakspecifiek als taakoverschrij van taalvaardigheid de leerling wel niet heeft dend wordt uitgevoerd dit met het doel verworven welke processen de leerling te bepalen of het probleem dat zich doorloopt bij het uitvoeren van taaltaken en stelt enkel optreedt bij het uitvoeren welke vorm van ondersteuning de leerling van specifieke taken die aan bepaalde kan helpen om tot een versnelde groei van kenmerken voldoen bijvoorbeeld spre taalvaardigheid te komen dat heeft ener ken in grotere groepen over een zijds te maken met het feit dat vooralsnog abstract onderwerp of systematisch niet duidelijk is welke deelprocessen of optreden over taaktypes en eventuele taalvaardigheden de edittoets precies aan vaardigheden heen spreekt en het zelfs onduidelijk is of het oplossen van een edittoets niet veeleer voor dit soort van diagnose wordt in de algemeen cognitieve schoolse denk of pedagogische literatuur en taalwetenschap toetsoplossingsvaardigheden en strate pelijke literatuur vooral gieen vereist eerder dan puur talige kennis gewezen in de richting van vaardigheden en attitudes probleemanalyserende en in de huidige leerbevorderende inter literatuur rond kenmerken van kwaliteitsvolle diagnose acties tussen leerkracht alternatieve en en leerling bijvoorbeeld brede evaluatie aan het andere uiterste van het continuum aan de hand van medie wordt sterk ligt een volwaardige diagnose die toelaat rende ondersteuning die gehamerd op het een zicht te krijgen op zowel het proces en de leerkracht tijdens leer belang van het product van taakuitvoering door de leerling taken aan leerlingen aan integreren van waarbij de leerkracht inzicht verwerft in de biedt of aan de hand leren en evalueren deel processen strategieen deel vaardig van hardopdenkprotocol heden kennis en attitudes die nadere len waarbij leerlingen na ondersteuning behoeven in zulke mate dat de taakuitvoering explici gerichte ondersteuning kan worden gebo teren hoe ze de taak hebben aangepakt den zulk een volwaardige diagnose heeft tegen welke problemen ze zijn aangestoten als voornaamste kenmerken dat ze hoe ze die problemen hebben proberen aan te pakken etc in de huidige literatuur rond december 2007 nummer 2 37e jaargang 16 alternatieve en brede evaluatie wordt sterk nen spelen maar dat ze op zich genomen gehamerd op het belang van het integreren niet diagnostisch zijn van leren en evalueren het bezorgen van feedback op toetsprestaties van de leerling van de voorhanden zijnde toetsen en leer het uitgebreid en analyserend nabespreken lingvolgsystemen ambieren slechts een van taakuitvoeringen en paar instrumenten om verder te gaan dan dergelijke ook dit past in de eerste stap van de screening zo het interactief en dyna vermelden tist een vlaamse toets voor van de voor misch diagnosticeren van taalvaardigheid aan het begin van het eerste handen zijnde taalproblemen jaar secundair onderwijs diataal diatekst toetsen en leer een nederlandse toets voor hetzelfde lingvolgsystemen zijn taaltoetsen moment en tasan een vlaamse toets ambieren slechts diagnostisch voor taalvaardigheid aan het einde van de een paar onthaalklas secundair onderwijs dat ze instrumenten om de vraag die zich hier kansen tot diagnostiek bieden de manier verder te gaan stelt is waar taaltoetsen waarop dit bewerkstelligd wordt is in deze dan de eerste zich bevinden op dit con gevallen dezelfde door het stellen of stap van de tinuum in principe kunnen analyseren van verschillende types van screening zij zich al naargelang de vragen of opdrachten bij de taakuitvoering aard van de toets op wordt verhoopt dat een scherper inzicht verschillende punten op wordt verkregen in welke subvaardigheden het continuum bevinden al kan worden kennis en attitudes de leerling wel niet heeft vastgesteld dat de huidige bestaande verworven taaltoetsen zich veeleer aan de kant van de pure screening bevinden dan aan de kant voorbeelden van diagnostische toetsen van de volwaardige diagnose enkel in de leerlingvolgsystemen voor technisch lezen bij diatekst bijvoorbeeld wordt dit verkregen en spellen wordt een stevige aanzet tot door vragen te stellen op drie niveaus het handelingsgerichte diagnose na signalering microniveau het mesoniveau en het geboden het nadeel van deze instrumen macroniveau het microniveau heeft be ten is evenwel dat zij zich richten op deel trekking op het woordniveau en de inhou aspecten van de functionele vaardigheden delijke details van een tekst aan de hand waar het in de eindtermen om draait name van dit niveau kan volgens de makers lijk technisch lezen als deelvaardigheid van gekeken worden in hoeverre leerlingen begrijpend lezen en spelling als deelvaar woorden herkennen en begrijpen en of zij in digheid van schrijven de toetsen en leer staat zijn om tekst te begrijpen wanneer lingvolgsystemen die ernaar streven om daar complexe grammaticale structuren in functionele taalvaardigheid in kaart te bren gebruikt worden het mesoniveau heeft te gen geven expliciet aan dat hun eerste maken met de samenhang tussen de functie die van screening signalering is en verschillende delen van een tekst hier gaat dat zij slechts karige info bieden op het vlak het om de herkenning van functiewoorden van diagnostiek zo vermeldt bijvoorbeeld en structuuraanduiders er kan bijvoorbeeld de handleiding van de cito toetsen begrij gevraagd worden naar het verband tussen pend lezen expliciet dat deze toetsen bij het twee zinnen het macroniveau ten slotte diagnosticeren van problemen een rol kun heeft betrekking op de tekst als geheel hier 37e jaargang nummer 2 december 2007 17 wordt bijvoorbeeld gevraagd naar de hoofd verwerkingsniveau beschrijvend structure gedachte van de tekst of de leerling moet rend etc wordt aangesproken en een andere titel voor de tekst kiezen ook perspectiefneming abstracte info versus de functie van de tekst kan bij een vraag op concrete info wat voor diatekst geldt macroniveau aan de orde komen geldt ook hier de subscores kunnen zeker een eerste aanzet tot diagnostische infor diatekst vervult dus met andere woorden matie bieden maar dit zal om de hierboven zijn diagnostische functie door leerlingen genoemde redenen via meer procesgerichte vragen van verschillende aard te stellen en dialoog en via observatie van de leerling te analyseren hoe de leerlingen daarop tijdens taakuitvoeringen aangevuld moeten scoren dat komt sterk overeen met wat de worden om het probleem van de leerling echt bovenvermelde toetsen begrijpend lezen scherp te krijgen samenvattend betwijfelt van het cito ook doen waarbij de laatste alderson 2000 dan ook sterk of men via organisatie toegeeft dat dit niet met echte toetsing lees en andere taalproblemen kan diagnostiek gelijkgesteld mag worden dat diagnosticeren zelfs als er laatste heeft vooral te maken met het feit aparte deelvaardigheden dat het stellen van verschillende soorten zouden meespelen in het stellen van vragen hoegenaamd geen garantie op leesprestaties dan is vol verschillende inzicht biedt in het denkproces dat de leer gens hem quasi onmo soorten vragen ling heeft doorgemaakt om voor een gelijk om die te onder biedt hoegenaamd bepaald antwoord te kiezen en de strate scheiden via het gebruik geen garantie op gieen die hij al dan niet heeft toegepast van toetsen inzicht in het bovendien mag het fout beantwoorden van denkproces dat de bijvoorbeeld een woordenschatvraag op de bestaande taaltoetsen leerling heeft microniveau niet blindelings worden gelijk besteden bovendien bij doorgemaakt om gesteld met een woordenschatprobleem zonder weinig aandacht voor een bepaald zo wijst de auteur van diatekst hacque aan de attitudes die in de antwoord te bord 1989 1996 er zelf op dat de ver taakuitvoering van taal kiezen schillende begripsniveaus van deze test niet taken van bijzonder groot als afzonderlijke deelvaardigheden moeten belang kunnen zijn varia worden gezien maar als interagerende belen zoals motivatie wel aspecten van het leesproces begrip van bevinden betrokkenheid zelfsturing en an microniveau kan immers tot stand komen dere socio emotionele factoren die creatief op basis van macrobegrip en andersom probleemoplossend gedrag kunnen bein vloeden zoals impulsiviteit of planmatigheid tist en tasan twee vlaamse toetsen voor worden niet in kaart gebracht het feit dat het secundair onderwijs bieden de gebruiker de hierboven vermelde diagnostische toet naast een totaalscore op de toetstaken ook sen slechts focussen op een klein segment subscores op verschillende categorieen die van de mogelijke probleemfactoren maakt samenhangen met verschillende aspecten dat een rechtstreekse link met onderwijs van de toetstaken namelijk vaardigheid ondersteuning puur op basis van wat de welke vaardigheid wordt aangesproken toets aan diagnostische informatie ople bijvoorbeeld receptief of productief taalge vert een beweging op zeer glad ijs dreigt te bruik talige ondersteuning biedt de tekst worden veel redundantie verwerkingsniveau welk december 2007 nummer 2 37e jaargang 18 besluit de pols houden van de groei van hun leerlingen en tijdig alarmsignalen kun dit alles maakt dat taaltoetsen slechts een nen verkrijgen over leerlingen bij wie de eerste stap kunnen zijn in de richting van ontwikkeling te traag verloopt gerichte gedifferentieerde ondersteuning van 2 die screening van taalvaardigheid met leerlingen van wie via screening is vastgesteld taaltoetsen kan worden uitgevoerd bij dat de ontwikkeling traag of problematisch voorkeur met toetsen die een hoge mix verloopt of dat een bepaald niveau van van betrouwbaarheid validiteit efficien presteren op een bepaald moment niet is tie en een kleine kans op negatieve gehaald screening en eerste diagnose via backwash effecten vertonen op dit taaltoetsing kan het voordeel bieden dat vlak scoren doorgaans begrijpend lees leerkrachten niet alleen het probleem zien toetsen relatief beter dan spreek maar ook zelfs een zeker beeld krijgen van de luister schrijf deelvaardigheids en grootte van het probleem bijvoorbeeld de edittoetsen afstand tussen de gemiddelde prestatie en de 3 taaltoetsing die met relatieve tussen prestatie van bepaalde individuele leerlingen pozen wordt uitgevoerd het voordeel maar om het probleem op een efficiente en biedt dat de leerling in zijn groei ge effectieve manier aan te pakken moet de volgd kan worden maar dat gestan leerkracht alle kwalitatieve informatie die hij daardiseerde screening via taaltoetsing reeds heeft over het talig functioneren van de voor de leeftijd van 5 6 jaar niet altijd leerling inzetten of bijkomende procesmatige leidt tot echt betrouwbare en valide informatie verzamelen de evaluatie moet na informatie en niet tot gedetailleerde het moment van de screening dus sterk ver informatie in verband met diagnosti breed worden met andere brede evaluatie cering en ondersteuning technieken zoals observatie interactieve 4 taaltoetsen algemeen op het vlak van mediatie portfolio zelfevaluatie door de leer diagnose van problemen en dus ge ling en dergelijke de rol van sterk gestan richte aanduidingen voor daadwerke daardiseerde toetsen is op dat moment lijke gedifferentieerde ondersteuning grotendeels uitgespeeld de rol van geperso van individuele leerlingen slechts een na li seerde handelingsgerichte diagnose beperkte waarde hebben hiervoor zal wordt dan des te belangrijker nodig zijn dat de info uit taaltoetsen sterk aangevuld wordt met kwalitatieve voor de screening en diagnose op leerling procesmatige informatie uit observaties niveau kunnen we dan ook besluiten dat van een breed scala van taak en deel 1 screening van taalvaardigheid ertoe kan taakuitvoeringen en interactieve proces leiden dat leerkrachten de vinger aan analyses kris van den branden centrum voor taal en onderwijs blijde inkomststraat 7 3000 leuven kris vandenbranden arts kuleuven be 37e jaargang nummer 2 december 2007 19 noot 1 dit artikel is een samenvatting van het eerste deel van hoofdstuk 2 van colpin e a 2006 de volledige tekst van dit hoofdstuk inclusief alle bibliografische referenties kan gratis gedownload worden op de website van het centrum voor taal en onderwijs cteno be referenties om de leesbaarheid van dit artikel te verhogen werd ervoor geopteerd om de vele bibliografische referenties die in de oorspronkelijke tekst van de haalbaarheidsstudie zaten niet op te nemen u kunt de integrale tekst met referenties downloaden op hieronder verwijzen we enkel naar de werken die in dit artikel geciteerd werden alderson j 2000 assessing reading cambridge cambridge university press bijslma b 2004 het kiezen van een kindvolgsysteem leeuwarden partoer colpin m gysen s jaspaert k heymans r van den branden k verhelst m 2006 studie naar de wenselijkheid en haalbaarheid van de invoering van centrale taaltoetsen in vlaanderen in functie van gelijke onderwijskansen leuven centrum voor taal en onderwijs colpin m heymans r rymenans r daems fr van den branden k 2005 ontwikkeling van een instrument voor periodiek peilingsonderzoek schrijven ppon s eindrapport leuven antwerpen ua en k u leuven commissie indicatiestelling onderwijsachterstanden 1996 zo onvoorspelbaar als het leven zelf advies van de commissie indicatiestelling onderwijsachterstanden uitgebracht aan de staatssecretaris van onderwijs cultuur en wetenschappen mevr t netelenbos den haag oc w sdu hacquebord h 1989 tekstbegrip van turkse en nederlandse leerlingen in het voortgezet onderwijs studies over taalgebruik 6 dordrecht foris hacquebord h 1996 tekstbegriptoets voor de brugklas instrument voor signaleren en typeren van leesproblemen handleiding s hertogenbosch kpc december 2007 nummer 2 37e jaargang 20 onderwijsraad 2002 wat scholen vermogen den haag onderwijsraad verhelst m 2002 de relatie tussen mondeling taalaanbod en woordenschat verwerving van het nederlands als tweede taal door 2 5 jarige allochtone kleuters in brussel doctoraatsproefschrift leuven k u leuven verhoeven l vermeer a 2005 het ongelijk van netelenbos toetsing van kleuters en hun prestaties op de cito eindtoets basisonderwijs toegepaste taalwetenschap in artikelen 74 p 123 134 37e jaargang nummer 2 december 2007