Taalvaardigheid op deltahoogte

redactionee l woord volgt de hamvraag wat te doen om dit in de toekomst te voorkomen de minister doet de ene toezegging na de andere en intus sen studeren deskundigen op de mogelijkheid bart van der leeuw om de dijkverzwaring nu toch echt in een ver sneld tempo uit te voeren desnoods met taalvaardigheid op behulp van een noodwetje de overheid steekt de hand in eigen boezem er is de afgelopen deltahoogt e decennia teveel naar de waterdreiging uit zee gekeken en te weinig op de achterdeur gelet na een deltaplan voor de kustprovincies moet nederland ook een deltaplan voor de rivieren in februari van dit jaar was ons land in rep en hebben en dat deltaplan moet binnen tien jaar roer in limburg stonden straten en huizen gerealiseerd zijn jorritsma glimt van trots als ze onder water veel mensen zochten hun toe die blijde boodschap wereldkundig maakt vlucht naar hoger gelegen plekken weg van het morsige maalwater met man en macht dijkdoorbraak in h et taalonderwij s sleepte men de meubels naar een verdieping hoger en waar de bevolking het idee had het waarom dit gemijmer over water dat zal ik water te kunnen keren gingen er zandzakken ui tl eggen een jaar eerder in januari 1994 voor de deur luidde in nederland ook de noodklok het in gelderland liep er nog geen hectare land ging toen niet over water maar over de kwali onder water maar was de paniek des te groter teit van ons onderwijs de commissie evalua de dijken stonden stuk voor stuk op springen tie basisonderwijs c e s constateerde ramp jan terlouw kon zich geen mooier spannender spoed op onze basisscholen de kwaliteit van en levensechter plot voor zijn nieuwe jeugd het onderwijs in de nederlandse taal was roman indenken dagelijks mocht hij ons via volgens de ceb bedroevend met name bij de televisie uitleggen dat een doorbraak in zijn spreken schrijven en begrijpend lezen provincie voor een badkuip effect zou zor bovendien signaleerde de commissie bij meer gen eerst zou het laagste punt van de polders talige leerlingen een grote achterstand in de vollopen en van daaruit zou de plas zich over beheersing van het nederlands een veel groter gebied uitbreiden en dat in de vakonderdelen die de ceb met name zo n moordend tempo dat vluchten niet meer noemt evenals de taalachterstand van nie uwe kon een ramp dreigde en een kwart miljoen nederlanders zou je kunnen beschouwen als brave burgers moesten huis en haard verlaten de slechte dijkvakken in ons taalonderwijs op de actualiteit van februari 1995 verdringt de de basisschool ze zijn te vergelijken met de geschiedenis van februari 1953 niet in de laat scheur van hurwenen met het gat van bene ste plaats omdat we 24 uur per dag nauwkeu den leeuwen met de breuk van ochten als rig op de hoogte worden gehouden door de er niet snel iets aan die zwakke plekken gedaan media cijfers vliegen om onze oren cijfers wordt dan lopen de daarachter liggende pol over de waterstanden in de rivieren cijfers ders bij hoog water onder als niet heel vlug over aantallen mensen die uit de bommeler het leesonderwijs opgekrikt wordt dan zitten waard weg moeten cijfers over de schade die we binnenkort met een generatie analfabeten als het water weer gezakt is op de overheid stel je nu eens voor dat ze op het ministerie verhaald gaat worden voor de direct betrokke van onderwijs op een zelfde manier werken nen is het allemaal verschrikkelijk voor de rest als op het ministerie van verkeer en waterstaat van het land is het een spannende film com stel je voor dat ritzen de noodkreten van de pleet met een inzamelingsactie rechtstreeks ceb net zo oppikt als jorritsma de noodkreten door de televisie uitgezonden het heeft alle uit het land van maas en waal jorritsma zegt maal een erg hoog bangladesh gehalte toe dat binnen twee jaar de kritieke scheuren de bijna ramp ontlokt natuurlijk ook een gaten en breuken zijn opgelapt en kondigt schuldvraag en als die schuldvraag is beant vervolgens een deltaplan voor de rivieren af 1995 2 moer 41 dat wil zeggen dat er na enige studie en het grootste probleem is het ontbreken van rekenwerk op termijn van tien jaar een struc een efficiente spellingleergang die weinig tijd turele oplossing komt voor de waterdreiging investering vraagt die een helder verband in het rivierengebied heeft met aanpalende domeinen als schrijven in een eerste reactie op de ceb noodklok en taalbeschouwing en die bovendien reke stelt ritzen onderwijzers moeten meer tijd ning houdt houdt met nt2 leerders besteden aan de harde kern van het onderwijs waardoor wordt dit gebrekkige spelling taal en rekenen ook als dat ten koste gaat onderwijs veroorzaakt de commissie wijst van de zogenaamde zachte vakken daarnaast op de onduidelijkheid over de doelstellingen installeert hij een deltaplanconunissie voor het moet iedereen altijd volstrekt foutloos schrij taalonderwijs de minister wil het hele taal ven of niet bovendien is de didactiek van onderwijs doorgelicht hebben spelling nog te verbeteren er is nog weinig sprake van strategisch regel leren met name het hele rivierengebie d bij de werkwoordspelling pleit men voor een algoritmische aanpak die tot aantoonbaar de deltaplanconunissie beperkt zich niet tot betere resultaten leidt dan de gangbare aanpak de apert zwakke dijkvakken in het taalonder de commissie gaat bij het suggereren van een wijs die iedereen met het blote oog kan zien oplossing uit van de doelstelling dat leerlingen de commissie gaat grondig te werk alle vrijwel foutloos moeten kunnen spellen in domeinen van het taalonderwijs worden onder hun zelf geschreven teksten daartoe moet een de loep genomen het gaat om voorbereidend effectieve en efficiente leerlijn worden ont en aanvankelijk lezen voortgezet lezen schrij wikkeld die gerealiseerd kan worden in maxi ven luisteren en spreken woordenschat spel maal een uur onderwijstijd per week li ng en taalbes c houwing per domein geeft de commissie een gedegen beschrijving en ana analoog aan het domein spe ll ing bespreekt de lyse van de huidige onderwijspraktijk daarbij deltaplanconuiussie ook de andere domeinen gaat de aandacht vooral uit naar de knelpun van taalonderwijs zo ontstaat een compleet ten welke problemen doen zich voor en voor beeld van het hele rivierengebied van het al wat is het grootste probleem en waardoor taalonderwijs op de basisschool worden de problemen veroorzaakt tenslotte doet de deltaplancoimnissie voor elk domein een deltaplan taal suggesties om tot oplossingen te komen laten we ter illustratie eens kijken naar het in aansluiting op deze uitgebreide probleem domein spelling wat zou zo n commissie van identificatie formuleert de commissie natuur deskundigen daarover bij elkaar kunnen schrij lijk ook een plan om de taalvaardigheid van al ven in de praktijkbeschrijving zien we dat in onze leerlingen op deltahoogte te brengen groep 3 spellingonderwijs is gekoppeld aan het welke actiepunten kun je in zo n deltaplan aanvankelijk lezen vanaf groep 4 gebruikt men taal verwachten de taalmethode of een afzonderlijke spelling op de eerste plaats voorziet het plan in een leergang leerlingen die het nederlands als raamwerk voor het gehele taalonderwijs tweede taal lere n worden hier ook mee be hierin staat een doorwrochte visie op het taal diend want er is geen speciale nt2 methode onderwijs het bevat de belangrijkste uit voor spell ing aan spe ll ing wordt gemiddeld gangspunten principes en doelen van modern 1 5 uur per week besteed dat is volgens de taalonderwijs in de basisschool het is het fun commissie buitensporig veel meestal is er dament voor alle andere actiepunten het is sprake van geisoleerd spe ll ingonderwijs er is een beetje vaag maar in ieder geval wel een weinig aandacht voor de toepassing van het begin geleerde bij het schrijven van teksten er is op de tweede plaats moeten er leerlijnen geen afstenuning tussen werkwoordspe lling en voor taalonderwijs worden ontwikkeld voor h et grammatica onderwijs meestal is er sprake elke domein schrijven voortgezet lezen etc van leren via inprenting en analogie redene een aparte leerlijn voor elk domein worden de ring belangrijkste doelen en inhouden de belang 42 moe r 1995 2 rijkste leeractiviteiten en de evaluatievormen voor alle domeinen geldt dat de lerare nopl e i van de verschillende jaargroepen beschreven ding de pa b o dus de leerkrachten te weinig leerlijnen geven richting en structuur aan toerust voor het praktische werk in de klas in leeractiviteiten van de leerlingen leerlijnen de opleidingen wordt te weinig aandacht vormen de basis voor de ontwikkeling van b este ed aan ho e j e geri c hte ins tru c tie moe t methoden en onderwijsleerpakketten dit is geven er is te weinig aandacht voor strategisch al wat concreter taalonderwijs voor een procesgerichte aanpak op de derde plaats moeten er analyses van lees en sc hrijfonderwijs er is te weinig gemaakt worden van veel gebruikte en recent aand ac ht voor het effi c ient en flexibel g ebrui ontwikkelde taal en leesmethodes uitgangs ken van moderne taal en leesmethodes deze punt van zo n analyse zijn natuurlijk het eerder steeds terugkerende kritiek gaat je als opleider genoemde raamwerk en de leerlijnen het niet in je koude kleren zitten maar tegelijk resultaat van deze analyses zijn profielen waar denk ik dat de commissie gelijk heeft het in de sterke en zwakke punten van betreffende ontbreekt mij echter nog aan hulpmiddelen methode naar voren komen nu wordt het om toekomstige onderwijzers op die manier te echt interessant daar heb ik als opleider iets bekwamen aan voor a ll e domeinen geldt evenzeer dat de op de vierde plaats moeten er met oog op gangbare taal en leesmethodes schromelijk tekort de veel te hoge uitval bij het aanvankelijk schieten ze zijn gericht op deelvaardigheden lezen interventieprogramma s ontwikkeld en niet op hoofdvaardigheden en dat strookt worden bij de methoden voor aanvankelijk niet met de communicatieve gerichtheid van lezen die programma s zijn vooral gericht op taalonderwijs de methodes zijn veel te pro het voorkomen van leesproblemen bij kinde duktgericht een planmatige systematische en ren in groep 3 bovendien moeten extra leer gerichte instructie in taalvaardigheden ont krachten in groep 3 worden aangesteld die met breekt veelal van een specifieke nt2 didactiek die programma s kunnen werken die leer voor lezen schrijven taalbeschouwing en spel krachten dienen daartoe een gerichte training ling is geen sprake de meeste methodes rich te krijgen het is de bedoeling dat zo n extra ten zich op een veronderstelde gemiddelde leerkracht in een periode van ongeveer 25 we leerling en bieden onvoldoende mogelijk ken dagelijks 3o minuten individueel met risi heden tot differentiatie en tenslotte bieden al co kinderen gaat werken hier wordt de die methodes ook nog een overdaad aan leer commissie echt concreet en doet ze zelfs voor stof zonder de docent echt te helpen bij de stellen die geld kosten selectie ervan dit laatste geldt vooral in meer voor deze en nog andere actiepunten trekt talige klassen waar een gewone methode en de commissie vooralsnog 8 jaar uit ietsje min een nt2 methode naast en door elkaar der dus dan het deltapan van minister jorrits gebruikt moet worden ma maar voorwaar een ambitieus en veelbelo waa ro m worden die oude methodes dan niet vend plan vervangen door nieuwe en betere de delta plancommissie constateert dat de omloopsnel in ferie ure kl ei heid van methodes te laag is een eenmaal aan geschafte methode wordt om budgettaire keren we tot slot nog eens terug naar pro redenen ongeveer tien jaar gebruikt dit bleemidentificatie bij de bespreking van alle belemmert de vernieuwing van het taalonder domeinen doemen steeds twee basisproble wijs recente vakdidactische inzichten met men op de deltaplanconunissie beziet het betrekking tot de communicatieve gerichtheid hele rivierengebied van het taalonderwijs en en de procesmatige aanpak van taalonderwijs constateert dat er overal in alle dijkvakken dringen zodoende maar mondjesmaat door in steeds dezelfde twee fouten gemaakt zijn de praktijk van de basisschool overal wordt bij wijze van spreken dezelfde de deltaplancoirunissie heeft kritiek op de verkeerde klei gebruikt en dezelfde verkeerde inhoud van de taalmethodes dat is dunkt me dijkvoetmaat aangehouden het gaat om het een goede zaak maar met een royaal gebaar volgende schuift zij die kritiek door naar het bordje va n 1995 2 moer 43 de scholen die moeten immers sneller van hans goose n methode wisselen meer geld aan methodes uitgeven dus en wie zijn er per slot van reke ning het meest bij gebaat dat de omloopsnel heid van taalmethodes omhoog gaat precies opinierende gesprekken de educatieve uitgeverijen de uitgeverijen hebben in die zin een zelfde belang bij het in de bovenbouw deltaplan taal als rijkswaterstaat heeft bij het deltaplan voor de grote rivieren dijken is havo vw o geld voordat scholen hun geld aan nieuwe boeken uitgeven moeten de uitgeverijen eerst maar eens waarmaken dat hun moderne me thodes beter toegesneden zijn op de eisen van deze tijd het voortgezet onderwijs gaat wee r eens op de hel ling na de invoering van de basisvorming in 19 93 maar wat zit ik me nu toch op te winden is het nu de beurt aan de tweede fa se de plannen bestaan die deltaplancommissie voor het taal beloven een ingrijpende onderwijs verni euwing voor onderwijs en dat deltaplan taalonderwijs de laats t e jaren van het xnvo en vwo zelfstandig eigenlijk wel leren vakintegratie en communicatief onderwijs staan een opvallende overeenkomst tu ssen de basisvor ming en de plannen voor de tweede fase is dat er relatief veel aanda cht is voor spreek en luisteronder wijs eerdere hervormingen lieten deze vaardighed en meestal links liggen de ro ep om communi catief onderwijs plaatst ze e chter stevig op de voorgrond veel docenten leken wel overtuigd van het belang sinds enige jaren realiseren steeds meer docente n en didactici zic h dat spreken en luisteren eige nlijk ni e t vergeten mogen worden het ontbrak echter wang oe d lesmateriaal en een deugdel ij ke didactiek me t d e hete adem van de tweede fase plann e n in de n ek moet daar verandering in komen binnen drie jaar moeten de de bovenbouwmethodes voorzien zijn van e en deugdelijk e spreek en luisterlijn hoe die leer lijn er uit mo et zien is echter nog onduidelijk hans goo sen beschrijft hieronder zijn aanpak e n de overwegingen die tot deze aanpak hebben g eleid jaarl ij ks oefent hij spreken en luisteren in klas 4 van h e t xnvo en klas 5 vwo zo nder te be we ren dat h ij h e t ei van columbus h eeft gevo nde n laat hij zien hoe in ruim tien lessen het opinierend gesprek onde rweze n kan worden de leerlinge n spele n daar bij ee n actieve en zelfstandige rol zowel bij de voor bereiding als bij de evaluatie van de gesprekken om h e t ook voor ande re doce nten mogel ijk t e make n dez e less en uit te vo eren besteedt hans go osen veel aandac ht aan d e organisatie in de klas 44 moer 1995 2