Talenbeleid, taalbeleid en Nederlands

41 talenbeleid taalbeleid en nederlands frans daems in het talenbeleid onderscheiden we twee grote componenten 1 het taalbeleid dat is het beleid inzake het taalgebruik bij de communicatie en de instructie op school 2 het taalvakkenbeleid het beleid inzake het onderwijs van de verschillende talen nederlands de moderne vreemde talen met name frans engels duits enzovoort de klassieke talen latijn en grieks voor deze taalvakken bestaan er ontwikkelingsdoelen of eindtermen en leerplannen voor taalbeleid zit dat heel anders in wat volgt wil ik eerst ingaan op het taalbeleid nadien op het beleid inzake het taalvak nederlands 1 december 2007 nummer 2 37e jaargang 42 taalbeleid uiteraard is het evident dat de voertaal van nederlandstalige scholen het nederlands is de term taalbeleid staat niet in de dikke maar de scholen zijn niettemin voor de van dale wellicht omdat van dale ten vraag komen te staan hoe ze de communi onrechte meende dat hij transparant is catie met de ouders en de omgeving het wikipedia kent de term alleen in de politieke beste kunnen verzorgen in welke taal of taalsociologische betekenis maar wie wanneer blijkt dat ouders vrijwel geen googelt merkt dat bijna alle eerste 250 nederlands kennen doe je er als school treffers van 244 000 betrekking hebben op dan iets aan opdat de ouders ook neder iets heel specifieks namelijk taalbeleid in lands zouden kunnen leren en wat wan het onderwijs en dan meestal op het beleid neer dat zoals in het brusselse bij sommige ten aanzien van nederlands niet van de franstaligen ook politiek gevoelig ligt hoe andere talen de term taalbeleid in deze ga je om met het gegeven dat anderstalige onderwijskundige zin heeft sinds de jaren leerlingen met elkaar in de klas op de 90 in nederland en vlaanderen een heel speelplaats en daarbuiten in een vreemde aparte invulling gekregen en is zodoende taal communiceren verbied je dat op de vakjargon geworden de volgende van dale manier waarop in scholen in vlaanderen in zal denk ik de term wel degelijk moeten de tijd voor de vernederlandsing van het opnemen onderwijs bordjes spraken van defense de cracher et de parler flamand en dat wie communicatie betrapt werd op het spreken van neder lands een hatelijk signe kreeg hoe ga je in heel vlaanderen behalve in de limburgse als leraar om met dialect en tussentaal wat mijnstreek is het tal van jaren zo geweest verwacht je van ouders dat ze in hun dat de school de leerlingen en hun ouders thuissituatie doen om de taalvaardigheids en de omgeving dezelfde voertaal gebruik ontwikkeling van de kin ten het nederlands vroeger aangeduid met deren in het nederlands de term moedertaal als onderscheiden van te ondersteunen een uniek voor alle vreemde taal ik maak abstractie van het scholen en alle feit dat daarbij meerdere een uniek voor alle regio s passend varieteiten van nederlands scholen en alle regio s recept bestaat gebruikt werden vooral passend recept bestaat niet de term regionaal en of sociaal niet en in mijn ogen kan moedertaal gekleurd dialect of tussen de overheid zo n recept onderwijs is niet taal en weinig standaard ook niet voorschrijven als ze dat al zou langer geschikt nederlands die relatief willen het is integendeel duidelijk dat de taalhomogene toestand school zelf haar beleid inzake de voertaal van toen bestaat nu niet moet bepalen meer de term moedertaalonderwijs is niet langer geschikt in veel scholen is er een instructie wisselend aantal anderstalige leerlingen aanwezig vaak van allochtone herkomst in elke leraar is leraar moedertaal brussel en in de wijde omgeving rond brussel is de taalheterogeniteit zo mogelijk die slogan heeft vele jaren na de taalwet op nog veel groter het lager en middelbaar onderwijs van 1932 37e jaargang nummer 2 december 2007 43 in de rijksleerplannen van alle schoolvakken toenmalige minister van onderwijs daniel gestaan wat men met deze uitspraak in coens en van de nederlandse taalunie feite beoogde was om na honderd jaar later heeft er aan de k u leuven een franstalig belgie bij de jonge vlamingen de project over dezelfde thematiek gelopen bij 19de eeuwse gallicistische kromtaal of het michael goethals en dan zijn we in een dialectische nederlands te vervangen door stroomversnelling gekomen de onderwijs de nederlandse standaardtaal het was de inspectie heeft in 1999 2000 bij wijze van tijd van de bekende en soms beruchte proef gepeild naar het taalbeleid in de taalzuivering zeg niet maar wel die scholen wat voor sommigen als eyeopener opvatting van elke leraar als leraar heeft gewerkt waar gaat het bij instructie moedertaal is in de loop van de jaren taal eigenlijk over ik licht dat toe aan de vervangen door een andere hand van een paar concrete voorbeelden eind jaren 60 verschenen in engeland in augustus jongstleden hadden de media boeken en artikels van onderwijstaalkun groot nieuws het kennisniveau van weten digen zoals douglas barnes james britton schap en technologie bij de belgen tussen en harold rosen over language and 18 en 24 jaar ligt beduidend lager dan bij de learning 2 language the learner and the oudere generaties dat bleek althans uit een school en deed de thematiek van language peiling van het blad eos bij de belgische across the curriculum zijn intrede bij de bevolking 4 de eerste vraag van de peiling start van de nederlandse von schreef luidde steven ten brinke in het eerste nummer van moer in 1969 een artikel met als titel moedertaal en toch geen nederlands de de mens stamt af van de aap boodschap was nederlands bijvoorbeeld waar niet waar de ontwikkeling van lezen en schrijven doe je niet alleen bij het vak nederlands maar volgens eos zou ik nochtans behorend tot evenzeer bij en door andere vakken nadien de oudere generatie gezakt zijn want mijn heeft hij dezelfde gedachtegang hernomen antwoord zou zijn geweest niet waar ik in the complete mother tongue curriculum weet immers dat onze naaste verwant de 1976 en hebben heel wat mensen bijvoor aap in het bijzonder de chimpansee en de beeld jan sturm en helge bonset dezelfde bonobo enerzijds en de mens anderzijds gedachte verder ontwikkeld in moer en in teruggaan op gemeenschappelijke voor de dcn cahiers van de vereniging didak ouders van waaruit ze sinds de splitsing tiek nederlands vdn tussen mensachtigen en apen zowat 5 miljoen jaar geleden geevolueerd zijn zie in vlaanderen hebben wij begin jaren 90 bijvoorbeeld de homo in het volgende hierover onderzoek uitgevoerd aan de uni schema 5 versiteit antwerpen 3 met steun van de december 2007 nummer 2 37e jaargang 44 de bedoeling van eos was wel goed maar verkeerde of gebrekkige formuleringen is die de vraag was verkeerd geformuleerd en getoetst wordt wanneer leerlingen een zette de ondervraagden op het verkeerde toetsvraag verkeerd hebben gelezen kan been alsof het een strikvraag was dat is het zijn dat ze niet goed kunnen lezen ze precies wat ook geregeld bij toetsen in kunnen niet lezen wat er staat maar het allerlei schoolvakken gebeurt wanneer een kan ook zijn dat de toetsvraag niet goed leerling bij een bepaald toetsitem fout opgesteld is scoort betekent dat van twee dingen een of hij kent het niet het leidt tot verrassende vaststellingen als of hij kent het wel maar de vraag is we het mondelinge monologen en gesprek verkeerd gesteld ken en het schriftelijke leerboeken notities en syllabi werk of toetsopgaven taal we weten dat tal van toetsvragen niet alleen gebruik in het onderwijsleerproces onder verkeerd gesteld worden en iets anders zoeken op begrijpelijkheid ondersteuning of vragen dan ze eigenlijk bedoelen maar ook belemmering van het leren enzovoort hier nog dat ze geregeld zo onbegrijpelijk volgt een fragment uit een geschiedenis geformuleerd zijn dat in plaats dat de vak boek voor het 2de jaar van het secundair kennis van de leerlingen ermee bevraagd onderwijs a stroom 6 wordt het hun leesvaardigheid bij goede beperkt en uitzonderlijk vaak wordt het antieke athene geroemd als de bakermat van de democratie dat lijkt ons overdreven we gewagen van niet meer dan een aanloop omdat het principe werd gehuldigd dat de macht uitgaat van het volk maar in werkelijkheid was slechts een tiende van de bevolking van athene bij de democratie betrokken vrouwen metoiken en slaven kwamen nergens voor in aanmerking vermits het atheense burgerrecht op hen niet van toepassing was verder waren de uitvoerende de wetgevende en de rechterlijke macht niet volledig gescheiden en kan men een regime dat de slavernij aanvaardde democratisch noemen de eerbiediging van de rechten van de mens is immers essentieel in een democratie 37e jaargang nummer 2 december 2007 45 als volwassene realiseren we ons misschien leerlingen ontwikkelen in en door middel van niet goed hoe moeilijk zo n tekst geschre elk vak hun luister en spreekvaardigheid hun ven is bekeken uit het oogpunt van veel lees en schrijfvaardigheid daarbij horende dertienjarigen strategieen en ondersteunende kennis maar schrijftalige geroemd en zelfs wat dat vereist dat de leerkracht daar in zijn ouderwets of literair aandoende baker didactische aanpak aan werkt tegelijk doet mat woorden de leraar een beroep op die vaardigheden formeel schrijftalige woorden zoals ver strategieen en kennis in het onderwijsleer mits waarvan de betekenis minder proces en vormt beheer duidelijk is wordt een oorzaak dan wel sing daarvan voor de veel leerproblemen een reden bedoeld leerlingen een belangrijke bij bijvoorbeeld veel algemeen intellectuele of acade voorwaarde om in de ver wiskunde zijn mische woorden en uitdrukkingswijzen schillende leergebieden of immers geen gewagen van bij betrokken zijn wat vakken mee te kunnen wiskunde is huldigen problemen maar niet altijd verhelderde vaktermen uit veel leerproblemen bij bij taalproblemen voerende macht voorbeeld wiskunde zijn vrij abstracte formuleringen naam immers geen wiskunde woordstijl de eerbiediging van is problemen maar taalproblemen het is essentieel belangrijk te zien dat die dubbele rol van taal relatief korte zinnen bedoeld om beter als doel en middel voortdurend in elkaar ver leesbaar te zijn maar met als gevolg dat weven voorkomt zo moeten leerlingen onder de inhoudelijke structuur weinig of niet meer de volgende zaken mondeling en of gesignaleerd wordt hoeveel elementen schriftelijk kunnen en ze dus ook leren 7 tonen aan dat van niet meer dan een aanloop sprake is 1 vakspecifieke zaken en begrippen kun enzovoort nen benoemen 2 een omschrijving in een vakterm kun met zulke moeilijke teksten kunnen twee nen weergeven dingen gedaan worden 3 van een afgekorte vakterm de volledige 1 de leerlingen ondersteuning bieden om vorm kennen bv kva vzw ze te leren aan te pakken 4 van vaktermen een omgangstalig 2 zulke teksten herschrijven al is dat niet synoniem kunnen geven altijd wenselijk taalvaardigheidsontwikke 5 vaktermen in de juiste context kunnen ling houdt juist in dat leer gebruiken lingen leren met te moei 6 van vaktermen een definitie kunnen taalvaardigheids lijke teksten om te gaan geven ontwikkeling houdt 7 vaktalige afspraken kunnen naleven juist in dat leer het voorgaande illustreert 8 vakspecifieke zaken dingen proces lingen leren met te dat de instructietaal ne sen kunnen beschrijven moeilijke teksten derlands bij alle leerge 9 vakinhouden kunnen uitleggen om te gaan bieden of vakken buiten 10 structuren tabellen kunnen lezen en nederlands een dubbele uitleggen rol speelt ze is leerdoel en ze is middel 11 leerboekteksten intensief begrijpend medium om andere dingen te leren kunnen lezen december 2007 nummer 2 37e jaargang 46 12 vakmatige informatie van analoge en rol van de instructie of schooltaal als doel digitale bronnen kunnen lezen en en middel van leren dat kan het best kritisch verwerken gebeuren in aansluiting bij wat dezelfde leerlingen bij nederlands leren en er moet in dit verband wil ik wijzen op de recent samenhang zijn tussen de twee genoemde ontwikkelde didactische aanpak van het taal taaldomeinen communicatie en instructie gericht vakonderwijs bij deze aanpak wordt in een schoolvak gezamenlijk gewerkt aan het volstaat niet dat de goede wil aanwezig vakdoelen en taaldoelen bedoeling is dat de is er is ook nood aan competentie leerlingen juist dankzij de talige component ontwikkeling bij alle actoren in het taalbeleid beter meekunnen in de schoolvakken 8 van een school daarom is het uitstekend dat in verband met taalbeleid zonet voor het taalcompetenties van leraren schooljaar 2007 2008 een programma van prioritaire nascholing gestart is al het voorgaande vraagt behoorlijk wat kennis en kunde van leraren zowel inzake een belangrijke ontwikkeling is in mijn ogen talige communicatie als inzake de rol van de ook dat de lerarenopleiding sinds enkele instructietaal dat vereist een brede taal maanden over vernieuwde basiscompe vaardigheid van alle leraren ik wil daarbij tenties beschikt waarin de talige competen graag onderstrepen dat de talenbeleidsnota ties van leraren voor het eerst uitdrukkelijk terecht een behoorlijke beheersing van de opgenomen zijn persbericht minister f standaardtaal door alle leraren vooropstelt vandenbroucke 20 april 2007 hier ligt een we moeten daar niet grote uitdaging voor de lerarenopleidingen krampachtig over doen intolerantie voor effectieve communicatie met de basiscompetenties van leraren uit hun taal thuistaal vereist dat je je taalgebruik 1999 was er een taalprobleem het enige of jongerentaal afstemt op de situatie als wat er inzake taalvaardigheid van alle werkt averechts leraar moet je je natuurlijk leraren in voorkwam was de attitude a10 bewust zijn van het feit gerichtheid op adequaat en correct taal dat jongeren elkaars taal gebruik en communicatie in 2001 heeft het spontaan overnemen en platform onderwijs nederlands van de dat veel taalgebruik van leerlingen ook nederlandse taalunie naar aanleiding van samenhangt met hun sociale achtergrond de toenmalige beleidsdoorlichting van de intolerantie voor hun taal thuistaal of vlaamse lerarenopleidingen en naar aan jongerentaal werkt averechts maar als leiding van herhaalde berichten in nederland leraren moeten we tegelijk wel degelijk een over de zwakke taalvaardigheid van aangepaste standaardtaal voorhouden en studenten lerarenopleiding een signaal de leerlingen alle kansen bieden om daarin gegeven aan de ministers van onderwijs sterker te worden die zijn daarop ingegaan en dat heeft geleid tot de intussen goed bekend geworden de brede taalvaardigheid van leraren omvat publicatie dertien doelen in een dozijn 9 aanzienlijk meer dan correcte beheersing deze doelen zijn intussen in mijn ogen op van de standaardtaal het is juist ook de een heel intelligente wijze verwerkt in de vaardigheid om ieder in zijn schoolvak te recentelijk bijgestelde basiscompetenties werken aan de hiervoor genoemde dubbele ter illustratie de volgende citaten 10 37e jaargang nummer 2 december 2007 47 functioneel geheel 1 de leraar als begeleider van leer en ontwikkelingsprocessen 1 11 de leerkracht kan het leer en ontwikkelingsproces adequaat begeleiden in standaardnederlands en daarbij rekening houden met het taalbeheersingsniveau van de leerlingen de leerkracht kan 1 11 1 met zijn leerlingen doelgericht gesprekken voeren en daarbij een functioneel taalaanbod doen functionele taalproductie stimuleren en er feedback op geven 1 11 2 teksten beoordelen en schriftelijk en mondeling toegankelijk maken door ze te bewerken op het vlak van taal en door een aangepaste didactiek 1 11 3 vragen opdrachten evaluatie en feedback mondeling indien nodig met visuele of andere ondersteuning helder formuleren en herformuleren 1 11 4 vragen opdrachten evaluatie en feedback schriftelijk helder formuleren indien nodig ondersteund met visuele of andere hulpmiddelen 1 11 5 een heldere uiteenzetting geven met integratie van schriftelijke of andere ondersteuning en alles indien nodig flexibel aanpassen 1 11 6 vertellen en voorlezen en is zich daarbij bewust van zijn eigen mogelijkheden om die vaardigheden optimaal in te zetten en eventuele beperkingen te compenseren 1 11 7 constructief reageren op het taalgebruik van de leerling de ondersteunende kennis omvat communicatiestrategieen voor taalgebruik in functionele situaties en methodieken voor taalondersteuning en taalgerichtheid in niet taalvakken functioneel geheel 2 de leraar als opvoeder 2 7 de leerkracht kan strategieen inzetten om te communiceren met anderstalige leerlingen de ondersteunende kennis omvat de mogelijkheden die de communicatie met anderstalige kinderen kunnen vergemakkelijken functioneel geheel 6 de leraar als partner van de ouders of verzorgers 6 3 de leerkracht kan in overleg met het team communiceren met de ouders of verzorgers over het klas en schoolgebeuren rekening houdend met de diversiteit van de ouders de ondersteunende kennis omvat kennis van de diversiteit van sociale en culturele realiteiten van ouders of verzorgers en communicatietechnieken 6 4 de leerkracht kan met ouders of verzorgers een gesprek voeren over opvoeding en onderwijs de ondersteunende kennis omvat referentiekaders om onderwijskundige thema s en ontwikkelingen te duiden 6 5 de leerkracht kan in standaardnederlands of naargelang van de context in een ander passend register adequaat in interactie treden met ouders en verzorgers de leerkracht kan 6 5 1 doelgericht verschillende soorten gesprekken voeren afhankelijk van de klas en schoolcontext 6 5 2 een korte heldere uiteenzetting geven en daarbij flexibel gebruikmaken van ondersteuning in schrift en beeld december 2007 nummer 2 37e jaargang 48 6 5 3 doelgericht verschillende soorten korte teksten schrijven afhankelijk van de klas en schoolcontext de ondersteunende kennis omvat communicatiestrategieen voor taalgebruik in functionele situaties 6 6 de leerkracht kan strategieen ontwikkelen om te communiceren met anderstalige ouders de ondersteunende kennis omvat de mogelijkheden die de communicatie met anderstalige ouders kunnen vergemakkelijken functioneel geheel 7 de leraar als lid van een schoolteam 7 5 de leerkracht kan in standaardnederlands adequaat in interactie treden met alle leden van het schoolteam de leerkracht kan 7 5 1 doelgericht verschillende soorten gesprekken voeren afhankelijk van de klas en schoolcontext 7 5 2 een korte heldere uiteenzetting geven en daarbij flexibel gebruik maken van ondersteuning in schrift en beeld 7 5 3 doelgericht verschillende soorten korte teksten schrijven afhankelijk van de klas en schoolcontext de ondersteunende kennis omvat communicatiestrategieen voor taalgebruik in functionele situaties functioneel geheel 8 de leraar als partner van externen 8 3 de leerkracht kan met het oog op gelijkeonderwijskansen en in overleg met collega s contacten leggen communiceren en samenwerken met de brede sociaal culturele sector de ondersteunende kennis omvat zoekmethoden om in de betrokken regio actieve instanties en initiatieven op te sporen 8 4 de leerkracht kan in standaardnederlands adequaat in interactie treden met mede werkers van onderwijsbetrokken initiatieven en van stage of tewerkstellingsplaatsen de leerkracht kan 8 4 1 doelgericht verschillende soorten gesprekken voeren afhankelijk van de klas en schoolcontext 8 4 2 een korte heldere uiteenzetting geven en daarbij flexibel gebruikmaken van ondersteuning in schrift en beeld 8 4 3 doelgericht verschillende soorten korte teksten schrijven afhankelijk van de klas en schoolcontext de ondersteunende kennis omvat communicatiestrategieen voor taalgebruik in functionele situaties 37e jaargang nummer 2 december 2007 49 ten slotte wil ik met betrekking tot de talige ben ik ervoor bevreesd dat we een aantal competenties van leraren nog een voor uitstekend gemotiveerde studenten helaas zichtig misschien wat somber maar niet te slechts tot op het voor miskennen signaal geven dat ik ook uit de hen hoogst haalbare het is aangetoond lerarenopleidingen opvang met name die niveau kunnen brengen dat onderwijs over voor het lager onderwijs het is uitstekend maar niet tot op dat de bepaling van dat de lerarenopleidingen over een referen niveau dat in het belang gesteldheid geen tiekader beschikken om te werken aan de van hun toekomstige bijdrage aan hun communicatieve en instructionele taalvaar leerlingen gewenst is dat taalvaardigheid digheid van de aanstaande leraren maar legt een hypotheek op de levert training daarin zal niet alle problemen oplos toekomst die door de sen met name niet het probleem van de al lerarenopleidingen zelf niet gelicht kan te zwakke technische taalvaardigheid van worden sommige kandidaat leraren receptieve en productieve tekstvaardigheid formuleer waarom taalbeleid op school vaardigheid woordkennis en woordbegrip zinsbouw idioom uitspraak en spelling en het antwoord op deze vraag vinden we in dat alles in standaardnederlands de ondertitel van de talenbeleidsnota we mogen niet denken dat het volstaat de magische woorden differentieren en reme goed voor de sterken dieren uit te spreken opdat de opleidingen sterk voor de zwakken het probleem snel even zouden kunnen oplossen en het helpt ook niet te roepen goed onderwijs ontwikkelt alle talenten die om een terugkeer naar formalistisch taal de leerlingen hebben wie van bij de meet al onderwijs dat blijkens alle onderzoek sterk staat heeft er recht op zich in evidence based ineffectief is gebleken in dezelfde lijn voort te ontwikkelen en daar is het verleden hebben vele jongeren hun taal aandacht voor nodig ook voor de zoge vaardigheid ontwikkeld ondanks en niet naamde hoogbegaafden maar daarbij geldt dankzij ineffectief formalistisch taalonder eveneens dat alle kinderen er recht op wijs om het met een boutade te zeggen hebben zich maximaal te kunnen ontwik het is aangetoond dat onderwijs over de kelen ongeacht hun persoonlijke kenmerken bepaling van gesteldheid zelfs als dat op en ongeacht hun maatschappelijke achter een leeftijd gebeurt waarop het abstractie grond de mate waarin de school erin slaagt vermogen van de leerlingen voldoende de initiele taalvaardigheid van kinderen in de gevorderd is om dit aan te kunnen geen schooltaal te ontwikkelen is in hoge mate bijdrage aan hun taalvaardigheid levert bepalend voor de vraag in welke mate de school erin zal slagen de kinderen tot het er doet zich in verband met de taal verst mogelijke punt in hun competentie vaardigheid van instromers in de leraren ontwikkeling in alle leergebieden en vakken opleidingen in mijn ogen een probleem van gegeven hun intrinsieke mogelijkheden te zwakheid van instroom voor dat die oplei brengen dat is een sociale opdracht voor dingen zelf niet opgelost kunnen krijgen elke school het is een opdracht voor het tenzij in een eerder beperkt aantal gevallen totale schoolbeleid voor de leraren neder als we onze ogen sluiten voor het probleem lands en voor de leraren andere vakken december 2007 nummer 2 37e jaargang 50 het vraagt om kennis en vaardigheid van bijzonder belangrijk vak bij okan onthaal leraren coordinatoren en directie en klassen anderstalige nieuwkomers bij het horizontale en verticale samenwerking en taalbeleid waarvan hierboven sprake zullen afspraken dit taalbeleid moet deel er duidelijke koppelingen moeten worden uitmaken van het ruimere beleid van een gemaakt met de taalvaardigheidsontwikke school in het bijzonder het zorgbeleid en ling binnen nederlands het gelijkeonderwijskansenbeleid met de ontwikkelingsdoelen en eindtermen met de verwijzing naar zorg en gok wil ik van midden de jaren 90 is bij nederlands absoluut niet gezegd hebben dat taalbeleid ontwikkeling van de taalvaardigheid altijd het alleen daar nodig zou zijn waar er sprake is centrale doel geweest via de taalge van achterstand van problemen van bruiksmodi luisteren spreken lezen zwakte of dat dit alleen schrijven onder invloed van de engelse betrekking zou hebben op terminologie skills heeft men hier in het iemand is scholen met veel nt2 nederlands over gesproken als over de vier competent leerlingen of dat anders vaardigheden jammer genoeg heeft die wanneer hij of zij taligheid van huis uit terminologie soms tot misverstanden geleid kennen kunnen alleen maar als probleem en onvruchtbare polemieken het gaat hier en attitude goed gezien moet worden in immers over veel meer dan alleen vaardig weet te plaats van als begin heid in de enge zin van het woord het gaat combineren situatiegegeven en oppor om competenties waarin verschillende com tuniteit waar de school op ponenten onderling samenwerken vaardig door kan gaan anders heden kennis en attitudes iemand is talige jongeren kunnen best behoorlijk competent wanneer hij of zij kennen kunnen taalvaardig zijn in de sociale omgang en in en attitude goed weet te combineren het nederlands 11 maar dat garandeert nog niet dat ze daardoor ook over de nodige in het verlengde van de talenbeleidsnota schoolse taalvaardigheid beschikken ook van de minister zijn we sinds mei van dit jaar daarom is taalbeleid op school nodig met een ontwikkelcommissie taalstructuren en taalvaardigheid binnen de entiteit curriculum aan de slag om de eindtermen nederlands van basisonderwijs en eerste taalvakkenbeleid graad secundair kritisch door te nemen taalvak nederlands waar nodig voorstellen voor aanpassing te doen een lijst van onontbeerlijke taalbe na het taalbeleid wil ik het in wat volgt nog schouwelijke termen op te stellen evenals hebben over het beleid met betrekking tot een meer omvattende servicelijst met der het taalvak nederlands nederlands is in gelijke termen en dergelijke meer ons onderwijs natuurlijk aanwezig als taalvak om het heel precies te zeggen als de huidige eindtermen uit de jaren 90 leergebied in het basisonderwijs in het omvatten een aparte component taal secundair onderwijs als vak of als onder beschouwing die taalbeschouwing is voor deel functionele taalvaardigheid en tekst een deel van algemeen vormende aard maar geletterdheid in het project algemene ze staat vooral ten dienste van de taalvaar vakken pav en daarnaast ook als digheidsontwikkeling daarnaast vooronder 37e jaargang nummer 2 december 2007 51 stellen de eindtermen van de zogenaamde vier vaardigheden ook geregeld kennis en politie stopt taxi vol geiten inzet van andere taalbeschouwelijke ele menten het behoort tot onze opdracht het johannesburg toen politie aspect kennis in het bijzonder kennis van agenten in zuid afrika een taxi deed structurele aspecten van taal en van taal sic stoppen hadden ze nooit gedacht gebruik die belangrijk voor de taalvaardigheid 23 geiten en drie mannen aan te zijn meer te expliciteren en zonodig verder uit treffen in het voertuig te werken daarbij houden we terdege rekening met verschillende aandachtspunten alle net genoemde aandachtspunten komen contextelementen perspectieven en kennis aan de orde wanneer we ons afvragen gegevens onder meer welke kennis vereist is om de dubbel zinnigheid van deze kop te verwerken een 1 het decretaal bepaalde karakter van ont van de concrete vragen daarbij is welke rol wikkelingsdoelen en eindtermen onder speelt welke grammaticale kennis om zo n meer dat het om minimumdoelen haal kop te verwerken en baar voor de leerlingenpopulatie gaat vooral om welk niveau 2 het verticale consecutieve of longitu van abstractie van die sterker je kunt dinale perspectief de aansluiting en grammaticale kennis gaat best specialist in overgangen in een doorgaande lijn van het dan ik denk dat de grammatica zijn kleuterschool tot eind secundair geen enkele taalgebruiker en toch dergelijke 3 het horizontale perspectief waar mo formele schoolse zinsont congruentiefouten gelijk afstemming over de verschillende leding zal inzetten voordat maken talen heen hij de dubbelzinnigheid 4 de leerbaarheid voor leerlingen op een kan snappen het is het welbepaald ontwikkelingsniveau omgekeerde je moet de 5 de stand van zaken van de weten zin al verwerkt hebben en de dubbel schappelijke kennis over taalverwer zinnigheid ingezien voordat je in staat bent ving taalvaardigheidsontwikkeling en ze in termen van grammatica en zins gestuurd taalleren inclusief de bekende ontleding te bespreken dat laatste kan antwoorden op de vraag wat werkt bijvoorbeeld inhouden evidence based benadering 6 de functionaliteit functioneel voor taal 1 stopt moet hier causatief geinter vaardigheid nederlands voor taalvaar preteerd worden als doet stoppen taxi digheid moderne vreemde talen voor vol geiten is dan een naamwoordgroep algemeen culturele ontwikkeling die als geheel lijdend voorwerp is vol 7 het leerperspectief de vraag in welke geiten is dan een bepaling bij taxi mate bepaalde taalbeschouwelijke ken nis essentieel en onmisbaar is voor het 2 taxi is lijdend voorwerp en daarnaast taalleren van de leerlingen op een heb je de resultatieve werkwoords gegeven moment in hun groei bepaling vol geiten op zich een niet zo het zou te veel ruimte kosten om deze makkelijk analyseerbare woordgroep punten hier uitvoerig toe te lichten maar ik bij het werkwoord stopt dit moet ook wil ze even illustreren aan de hand van een nog eens goed onderscheiden worden kop in ds online van 2 augustus 200712 van frases met een samengesteld december 2007 nummer 2 37e jaargang 52 werkwoord volstoppen met een bij en ontwikkelingsdoelen van basis en horend voorzetselvoorwerp met een secundair onderwijs voorzetselgroep ingeleid door het 2 de minister van onderwijs roept voorzetsel met taalbeleid en taalvaardigheid uit als prioritair nascholingsthema interessant is de foute vorm deed in plaats 3 in de eerstvolgende versie van de van deden in de standaard ook hier moet je leerplannen van basis en secundair de fout al opgemerkt hebben voordat je ze onderwijs worden taal en taalvaardig met een grammatica arsenaal congruentie heid zowel als leerdoel dan als instru te lijf kunt gaan maar dat metatalige arsenaal ment organisch verwerkt heb je niet nodig om de fout op te merken of 4 in alle lerarenopleidingen worden taal om ze zelf niet te maken sterker je kunt en taalvaardigheid een belangrijk thema best specialist in de grammatica zijn en toch in de vakdidactiek van alle school dergelijke congruentiefouten maken vakken en leerdomeinen cfr dertien doelen 5 de vaktijdschriften voor basis en secundair onderwijs bevatten geregeld een wensdroom artikelen over praktijk en ontwikkelings werk inzake taal in het kader van w o in 1992 hebben veerle geudens rita pav wiskunde praktijkvakken enz rymenans en ik in ons boven genoemde 6 de betrokken lerarenverenigingen eindrapport enkele beleidsaanbevelingen maken van taal een thema op hun gedaan met betrekking tot de rol van taal in studiedagen alle schoolvakken het belang van taalbeleid 7 nascholingscentra verzorgen vakbe en van nascholing van die aanbevelingen is trokken en domeinoverschrijdende na toen niets gekomen intussen is er veel scholingen gebeurd twee jaar geleden heb ik in mijn 8 op scholen werken leraren van de uitleiding van twee themanummers van verschillende vakken algemene tech vonk over taalbeleid bij wijze van slot nische en praktijkvakken met elkaar onder het kopje een wensdroom met samen om de taalvaardigheid van hun vraagteken geformuleerd enkele wensen leerlingen op te krikken zodoende die hopelijk niet louter droom blijven 13 wordt het taalbeleid in de school een verschillende daarvan zijn intussen volop gedeelde verantwoordelijkheid onderweg om gerealiseerd te worden het 2de 4de 7de en 8ste andere volgen later dat er een talenbeleidsnota en een heus misschien ook nog wel ministerieel talenbeleid en een talentwee daagse met breed perspectief zoals in 1 bij de verwachte herziening verwerkt de september 2007 zouden aankomen dat dvo nu ec het onderwerp taalvaar waren in 2005 nog wensdromen dromen digheid uitdrukkelijk in de eindtermen zijn niet altijd bedrog frans daems universiteit antwerpen departement taalkunde instituut voor onderwijs en informatiewetenschappen frans daems ua ac be 37e jaargang nummer 2 december 2007 53 noten 1 in het verlengde van de talenbeleidsnota de lat hoog voor talen in iedere school goed voor de sterken sterk voor de zwakken van minister van werk onderwijs en vorming frank vandenbroucke vond op 25 en 26 september 2007 een talentweedaagse plaats dit evenement kwam tot stand in samenwerking met de organisatoren van de europese dag van de talen en de verenigingen nederlands von vvm en lopon2 dit is de tekst van de algemene inleiding door frans daems u kunt alle presentaties documentatie en beeldmateriaal van de verschillende sessies en van de beurs bekijken en downloaden op de website nvdr rr 2 j brittons language and learning is in 1973 in het nederlands als aula paperback verschenen onder de titel de taal en het leren 3 geudens v rymenans r daems fr 1992 nederlands in de niet taalvakken eindrapport fcfo mi nr 90 05 antwerpen universiteit antwerpen ufsia ictl 4 eos magazine nr 9 sept 2007 5 bron 6 morren p 2002 memo 2 prehistorie oudheid antwerpen de boeck p 74 7 aangepast overgenomen uit daems fr 1994 taal leren en onderwijzen impuls 25 1 p 10 15 8 zie bv hajer m meestringa t 2004 handboek taalgericht vakonderwijs bussum coutinho zie ook 9 paus h rymenans r van gorp k 2003 dertien doelen in een dozijn een referentiekader voor taalcompetenties van leraren in nederland en vlaanderen den haag nederlandse taalunie zie ook 10 bron persberichten duidelijke en hedendaagse definitie van wat leraren moeten kennen en kunnen persbericht van 20 april 2007 11 mijn antwerpse collega jurgen jaspers heeft daar in de jongste jaren interessante soms controversiele onderzoeksbevindingen over gepubliceerd zie 12 ook in ruggespraak onze taal sept 2007 bron de website van de nederlandse bnr nieuwsradio politie stopt taxi vol geiten opeengepakt op tussen en onder de stoelen van een taxi heeft de politie in zuid afrika 23 geiten en drie mannen ontdekt 13 daems fr 2005 taalbeleid in 2005 uitleiding vonk 35 2 p 75 79 december 2007 nummer 2 37e jaargang