Tekst en effect: de recensie

Publicatie datum: 1991-01-01
Collectie: 20
Volume: 20
Nummer: 3
Pagina’s: 22-31

Documenten

22 opinrla tekst en effect de recensie jan renkema en wim daniels tekst en effect schrijfpracticum is de titel van een cu rs usboek ontwikkeld door de open universiteit heerlen nederland na een inleidend hoofdstuk over het uitwerken van sch rijfopdrachten in het algemeen wordt in vier leereenheden uit geweid over een welbepaalde tekstsoo rt de scriptie het beleidsrapport de recensie en het voorlichtend artikel vonk kreeg de toestemming van de open universiteit om fragmenten uit de leereenheid recensie over te nemen de leereenheid stelt zich als doel de cursisten een recensie te leren sch rijven voor leerlingen uit het secundair onderwijs is die doelstelling wellicht te hoog gegrepen dat neemt niet weg dat de leereenheid heel wat bruikbare ideeen bevat om in de klas te werken met bestaande recensies eventueel gekoppeld aan korte schrijfoefeningen het is in die optiek dat we de fragmenten over de opbouw van recensies publice ren verder bevat de leereenheid nog een paragraaf over de toonzetting van een recensie adviezen over stijlkwesties de kritische houding van een recensent en de mogelijkheden om een waarde oordeel te verduidelijken en een verplichte opdracht voor de cursist nvdr rr ecensies kennen qua opbouw bijvoorbeeld het aantal pagina s en de over het algemeen een driede prijs kunnen afdoende beantwoord wor ling beschrijving interpretatie den in een apart kadertje dataar de recen en evaluatie we zullen deze sie voorafgaat of de recensie besluit zie onderdelen hier afzonderlijk bespreken het onderstaande voorbeeld uit nrc han delsblad van 21 oktober 1988 beschrijving willem brakman heer op kamer uitg querido 134 biz prijs f 28 50 pap een voorname taak van de recensent is de off 42 50 greb lezers te informeren over het wie wat waarover waar en wanneer in het het belangrijkte van het beschrijvende deel geval van een boekbespreking betekent van een recensie is dat duidelijk wordt dat een antwoord geven op de vragen wie waarover het boek gaat dat wil niet zeg heeft het boek geschreven hoe heet het gen dat er een uitvoerige samenvatting boek waarover gaat het bij welke uitge van de inhoud moet komen de recensent ver is het verschenen en wanneer is het kan ook volstaan met het geven van een op de markt gekomen enkele van deze ruwe schets van het werk of met het vragen plus een paar detailvragen naar beschrijven van onderdelen ervan nn 20 e jaargang nummer 3 december 1990 23 onommisemmei tot de beschrijving kan ook het aanreiken zijn tenen geen enkele keer bij elkaar had van achtergrondinformatie behoren die hoeven knijpen wat hij wel gevreesd had informatie kan bijvoorbeeld betrekking nrc handelsblad vond het optreden zeer hebben op de ontstaangeschiedenis van de moeite waard en vrij nederland prees een boek of op de plaats van het werk in het hamburger ballet met de woorden een een bepaalde reeks overrompelende actualisering van de kruis dood en de belangrijkste voorstelling tot dusver in het muziektheater interpretatie tussen recensielezers en recensenten en ook tussen recensentenonderling worden een recensie bevat ook een interpreterend vaak felle discussies gevoerd over oorde gedeelte dat geldt zowel voor literaire len in recensies een goed voorbeeld van recensies als voor recensies van zakelijke zo n discussie is het in 1986 verschenen teksten recensenten geven met hun inter boekje liefde voor de letteren waarin pretaties betekenis aan onderdelen uit het paul aalbers enkele literatuurcritici de werk of aan het werk als geheel ze leggen mantel uitveegt zo noemt hij de criticus het werk uit voorbeelden van interprete carel peeters vrij nederland een ver rende recensiezinnen zijn de volgende warde moralist hij geeft daarbij de vol gende toe lichting het voortdurend in beeld brengen van zwarte voorwerpen moet gezien worden als een voor ik kan niet zeggen dat het mij bevalt het is een uitwijzirgnaar de trieste afloop van het verhaal berisping die soms anders geformuleerd her haaldelijk terugkeert in peeters besprekingen in unmogliche beweisaufnahme van hans peeters is een denker die wil meedenken erich nossack betekent het begrip das nid t met een schrijver tot dat het hem niet langer versicheroare de ongrijpbare werkelijkheid die bevalt dit is de crux van peeters literatuurbe achter ris dingen schuift schouwing hij ziet zichzeff als een denker die de degens kruist met een andere denker de interpretaties moeten altijd gebaseerd zijn schrijver peeters heeft zichzeff en de schrijver analyses ze zijn alleen legitiem op gedegen die hij bespreekt tot denkers uitgeroepen daar wanneer ze controleerbaar zijn toch bete mee maakt hij een kapitale denkfout een schrij kent dit niet dat elke recensent na een gron ver is geen denker of filosoof die eenduidige ideeen aan de man brengt een schuiver ver dige analyse tot dezelfde interpretatie van kondigt in de regel geen vastomlijnde moraal een bepaald werk komt alleen al de meer veel schrijvers exploreren het le leggen tegen duidigheid van veel teksten maakt interpre stellingen bloot in een mere met behulp van tatieverschillen mogelijk en ook acceptabel allerlei literaire middelen voor een boodschap dient men blijmoedig gristelijke werken drie stuiverromans of pure propaganda te raadple evaluatie gen veel groter nog dan de interpretatiever bron paul aalbars liefde voor de letteren schillen in recensies zijn de evaluatiever amsterdam tabula 1986 pag 25 26 schillen wie recensies met elkaar verge lijkt komt daar al snel achter zo het is hier niet de plaats de discussies verschenen er in januari 1988 in enkele over de taak van literatuurrecensentenuit dag en weekbladen recensies over een voerig weer te geven maar het kan geen dansuitvoering van de mattheus passion kwaad er even bij stil te staan dat recen door het hamburger ballet de volkskrant senten hun oordeel over een bepaald werk noemde de uitvoering zinloos duf en suf niet formuleren op basis van algemeen de recensent van tro uw liet weten dat hij aanvaarde criteria december 1990 nummer 3 20 e jaargang vt 24 opgave hier volgt volgt een ee korte boekrecensie die verscheen in het julinummer 1988 van het cultureel maatschappelijk maandblad streven geef aan welke zinnen en zinsde yenuit lenuit rece nsie beschrijvend zijn welke interpreterend en welke evaluatief dederecensie matt cohen de spaanse dokter vert aster bergsma ambo baamathenaem polak van gen nep amsterdam uitg westland schoten 1987 418 pp bf 790 ondenwarp en in g ge van cohens roman de spaanse dokter zit indringend gevoeg de joodse arts avram halevi maakt in het toledo van het einde van de 14e eeuw amore als clwurg die zelfs aan het bed van de nylste christenen wordt genood om gijn kunst uit te oefenen maar warneet de braze coexistentie tussen de chistelpaa en joodse gemeenschappen onder instigatie van de kerk wordt versfoond moet hajevi vluchten eerst naar montpellier waar hij zijn artsenopleiding had or tvangw vervolgyens naar bologna tenslotte naar kiev geli a met de christelijke haat wordt hij zich van zijneigen joodse identiteit bewust en kee rt zelfbewust tot het geloof van zijn vaderen tod stelt cohens relaas dat in de verte door het levensverhaal van de 17e eeuwse fernando car doso lijkt te zijn geinspireerd enigszins teleur cohen is een goed vertederr maar het onfbreelct hem aan psychologische diepte wist het bewustwordingsproces van halevi en diens verscheurdheid tussen seculiere wetenschap en joods kabagabsch geloof mu hier een indringende pisais hebben verdiend men kan zich voorstellen wat een schrq sger als hella naesse met een dergelijk gegeven had kunnen doen in plaats daarvan houdt cohen zich grotendeels aan de oppervlakte van de avon turenroman en vervalt bij een schaarse poging tot verdieping gemakkelijk inde cnches die ook zijn nogal zwart witte figuren karakte riseren de vertaler heeft overigens goed werk ve rricht maar dat kan de teleurstelling over deze vertelling niet goedmaken ger groot bron ger groot streven julinummer 1988 de criteria die recensenten bij het geven van de recensent af van de mate waarin het van een waarde oordeel hanteren kunnen werk inzicht geeft in de persoonlijkheid de sterk van elkaar verschillen in het boek emoties of de bedoeling van de schrijver over literatuur 1987 van van luxemburg bal en weststeijn worden acht criteria 4 het realismecriterium genoemd het zijn de volgende recensenten die oordelen op basis van dit criterium willen dat het werk een beeld 1 het structuurcriterium geeft van de werkelijkheid en inzichten recensenten die dit criterium hanteren oppertin mensen culturen en perioden beoordelen de structuur van het werk vra gen die zij zichzelf stellen zijn is het werk 5 het cognitieve criterium een eenheid te noemen dragen alle min dit criterium is verwant aan het vorige een of meer zelfstandige onderdelen van het werk moet nieuwe inzichten opleveren en werk bij aan de eenheid is de fragmenta bovenal kennisverrijkend zijn rische opbouw waarvoor de schrijver heeft 6 het emotieve criterium gekozen functioneel enzovoorts hierbij is de beoordelingsfactor of het werk 2 het esthetische criterium de lezer in staat stelt zich te identificeren het werk wordt beoordeeld op de schoon met wat er verteld of gesteld wordt heid die het kan hebben in zijn opbouw 7 het morele criterium woordkeuze zinsbouw plot enzovoorts de morele houding die in het werk naar 3 het expressiviteitscriterium voren komt bepaalt het waarde oordeel bij dit criterium hangt het waarde oordeel van de recensent 20 e jaargang nummer 3 december 1990 25 8 het vernieuwingscriterium van enkele criteria de gekozen criteria op het werk wordt beoordeeld xnaar zijn vernieu zich zijn niet aanvechtbaar recensenten wende waarde recensenten kunnen een mogen echter wel aangesproken worden werk natuurlijk ook waardevol vinden wan op een onvoldoende verantwoording van neer het zich in een bepaalde traditie voegt hun waarde oordeel ze dienen aan te geven welke criteria ze hanteren en waar het is niet zo dat recensies altijd of meest de tekst wel of niet aan die criteria voldoet al geschreven zijn vanuit een criterium de een niet gemotiveerd waarde oordeel is in meeste recensenten beoordelen op basis een recensie uit den boze opgave in de vrij nederland boekenbijlage van 4 oktober 1988 stond een recensie van jaap boots over het boek brieven aan mick jagger van boudewijn bush hieron der is een deel van die recensie weergegeven geef in korte bewoordingen aan welke oordelen jaap boots over het boek velt schrijf achter elk oordeel het beoor delingscriterium dat eraan ten grondslag ligt dit wat magere plot vormt slechts de ruggegraat van woven aan mick jagger want er staan nog meer verhaaltjes in deze roman steeds maakt bach sprongetjes in tijd en ruimte en rijgt herinnering aan herinnenng omdat alle herinneringen met mick jaeger verbonden zijn kunnen verschillende periodes uit het even van de hoofdpersoon moeiteloos in elkaar overlopen eencede pro en wat domposi tie betreft is brieven aan mick jagger dan ook een redelijk geslaagd oo ek al hadden ervan mij wel meer brieven aan jagger in mogen staan waar ik enige moeite mee had bij het lezen van deze roman en dat is iets waar ik bij bach we vaker moeite mee heb zoals bijzijn rode burleske linkse is dat er eigenlijk zo weinig substantieels in ver tee wordt er wordt vooral veel herinnerd op een manier alsof iemand die je niet kentje zwij eend oude fofn s laat zien van mensen die je ook niet kent terw jl hij met porren in je zij aangeeft dat le dit toch echt heel belangrijk moet vinden het omsmeden van dat neem ik tenminste maar aan persoonlijke herinneringen fint een goede roman is geen eenvoudige klus dat blijkt maar weer nafuurliffi kent de roman zijn goede momenten zoals de scene waarin junkie vriend edje het loodje legt op de tonen van sister morphine de wat aangedikte beschrijving van een stones concert rond 1970 en de scherpe observa tie van de paniekerige toestanden die de verslaving van de hoofdper soon zo nu en dan met zich meebrengt het sterkste punt van het boek is zonder meer het feit dat bach erin slaagt over te brengen wat het betekent om een echte fan van een popster te zijn alle belangrijke momenten van le leven worden begeleid door songs van je held en het terughoren van die numme rs betekent dan ook meteen dat je eeherinnart waar je het nummer voor het eerst hoorde of draalde en wie er by was of niet en hoe je je toen voelde de belangrijkste waarde van veel pop muziek is een waarde en biich heeft dat in ieder geval heel begrepen daarnaast is brieven aan mkk jagger voor alle bach fans naauurfijk verplichte aanschaf omdat het hen weer wat meer inzicht geeft in het universum van 8iich waarde dichter schrijver journalist nu al zoveel jaren aan bouwt en waarin sterren als bilderdijk goethe spinoza mick jagger een klein blond jongere en bich zelf moeiteloos naast elkaar rondarlelen over bibliotheken begraaf plaatsen eilanden en provincieplaatsjes als leiden en wassenaar voor de constructie van dat per soonlijk universum en de manier waarop ich er steeds weer in slaagt andere mensen voor zijn eigen fascinaties in te nemen verdient hij onderhand wel eens een compliment en dat kan hij van mij ook al ben ik dan geen die hard fan bron jaap boots vrij nederland 4 oktober 1988 december 1990 nummer 3 20 e jaargang n 26 bouwplan see zo n driedeling hoeft natuurlijk niet in de uiteindelijke recensie gehandhaafd te het bouwplan voor een tekst vbeit meestal blijven de drie onderdelen zijn soms heel logisch voort uit de aard van het onder goed in elkaar te schuiven of te verwisse werp b v een historicus die een biografie len de driedeling maakt het vooral gemak samenstelt zal dikwijls het verloop van de kelijk om een duidelijke startpositie bij het tijd als lijn voor de biografie nemen schrijven te kunnen innemen in de vorige paragraaf hebben we gezien dat de logische lijn van een recensie de het maken en invullen van een bouwplan driedeling beschrijving interpretatie evalu houdt in dat u een schematisch overzicht atie is die driedeling geeft in feite zowel de maakt van de structuur en inhoud van de probleemstelling als de structuur van de recensie u werkt dus niet met alinea s of recensie aan deze driedeling is dan ook uitgebreide zinnen maar met korte zinnen de basis voor het bouwplan van een reoen en kernwoorden opgave lees nu het volgende verhaal van simon carmiggelt het verhaal komt uit diens boek haasje over dat in 1957 bij de arbeiderspers verscheen het is later ook nog in een bundeling van enkele veifialenbistdels van carmiggelt terechtgekomen geef op basis van de driedeling beschrijving interpretatie en evaluatie aan wat er over dit verhaal opgenomen kan worden in een recensie bouwplan een voorstel tot uitwerking is in bijlage opgenomen een beeije gisteren was lk bij tndde hy is letterkundige en woont w een woud veelbelovend n debuut hij op m mari wearan egt al zal hee een mus die een sbuisvogelel rw leggen soms lees je in litteraire kronieken nu hkjde balkga zw zo komt hf toch nog eens in de barst en hoe staat het n amsterdamy vroeg hij bitter in dp serre hij krijgt een beeije het uiterlijk van een rsjecnow znndeding met een te vroeg gedoofde vlam die nu moedeloos wallend pitje uit zit och gewoon zei ilk naar buiten starend de bomen stonden om het huis als een leger dat zich verveelt ze roddelen zeker zwaar over me he opperde hij niemand praat ooit over hem maar je woont niet straffeloos ineen woud want afstand kweekt mui zenissen nou nee roddelen nee sprak ik je hooide sen deur opengaan en de hond holds bimen eenlonge heller ruim in het vel en glan zend van dartele roomamens hierin de sens ondereen moa portret van couperus door gin lieve dingen omringd deacaat aan een geparfumeerd bureau gezeten gepen ze spoedig dood de hond rook even aan me wilde naar zip baas zag ervan af en ging liggen maarte zullen toch wel vragen waar blijft hij nou met zijn roman zeurde hrdde flij heeft iets in zin bek zei ik we vroeg hij de hond hij keek even verveeld b een hagedjsje sprak hij die vangt hij regelnatig in het bos hij ging rechtop steen rekte zich en keek naar bulten wc 20 e jaargang nummer 3 december 1990 27 he een pooge amsterdam sprak hi met een wellustige genotsiril6r g in zijn stem en dan alle oegen a trouwens een goed gesprek je mist het zo hier en het bneel jij gaat zeker wel vvaak nou zei ik maar de hond had het hagedisje uitgespuwd en duwde nu met zijn poot tegen het lange dode lye dat in een pathetische kramphouding ruggelings op de mat lag omdat het stil werd in de serre vroeg ik schryf je nou v8a1 ja maar ik eerscheur het meestal weer zei hij ach wat moet e zeggen in zo n wereld hij wees naar buiten maar zijn bomen leken me schulddoos ze stonden maar te zwijgen op post gerat door een generaal die hen daarna vergat wel kreeg het idee dat re er op een dag genoeg van konden kregen en dan binnen zouden marcheren hidde dde vertrappend met al zijn bibelots en zijn boten situatie van mens zie je li gimam hij de situatie van de mens hier is de koffie riep zijn vrouw met het blad binnentredend hidde zweeg ontgoocheld de hond was weggelopen en had de hagedis op de mat achtergelaten als afgedankt speelgoed voorzichtig hoorde ik de vrouw vragen je wou doch koffie ja waarom nou je kijkt zo geergerd sprak hidde och ik was even iets aan het uitleggen sorry hoor dat wist ik echt niet en omdat julliekoffie wou n op de mat gebeurde opeens een wonder de hagedis begon langzaam te bewegen in de hondebek had by zich doodgehouden maar nu de kust weer veilig was draaide hij zich op zijn pooles keek gis om zich heen en vluchtte snel onder de kast je hoen je niet te verontschuldigen sprak hidde ik legde iets uit over mijn werk maar t is nooit belangrijk wat ik uitleg over mijn werk wil je suikeren melk een beetje zei ik toch geloof ik na die hagedis dat er hoop is voor hidde een beetje bron simon carmiggelt een beeije in haasje over amsterdam de arbeiderspers 1957 opening een warme rug van vonne van der meer is het verhaal van een jonge vrouw die terugkijkt op een schokkende liefdeservaring uit haarjeugd wanneer we recensies analyseren zien we bron drentse en asser courant 6 juni 1987 dat niet altijd alle zinnen ervan beschrij vend interpreterend of evaluerend zijn zo n opening wordt echter vaak als cliche sommige zinnen kunnen speciaal bedoeld matg ervaren er gaat over het algemeen zijn om de aandacht van de lezer te trek geen sterke leesprikkel van uit ken het is logisch dat zulke zinnen vooral aan het begin van de recensie staan 2 een pakkend citaat uit het te bespreken lezers besluiten na het lezen van de inlei werk ding meestal of ze wel of niet verder zullen als je dan werkelijk zo benieuwd bent dan wil je wen natuurlijk in de eerste plaats weten waar ik een van de hoofdpunten waarop u bij het geboren ben wat ik zoal in mijn jeugd uitge schrijven van een inleiding moet letten de spookt heb waar mijn ouders vandaan kwamen inleiding moet passen bij het teksttype en wat ze uitvoerden voor ze met mij opge scheept werden en ga zo maar door maar om gaan we hier nader bekijken je de waarheid te zeggen voel ik daar niets voor ten eerste omdat het me geen sikkepit interes voor een recensie zijn in elk geval de vol seert en ten tweeds omdat mijn ouwelui een gende inleidingen passend rolberoerte zouden knjgen als ik iets persoon lijks overza vertelde 1 een inhoudelijke opening waarin direct dit zijn vertaald de openingszinnen uit the het wie en wat waarover en eventueel het catcher in the rye van j d salinger waar en wanneer zijn verwerkt recensenten die hun recensie met een december 1990 nummer 3 20 e jaargang nn 28 citaat uit het te bespreken werk willen 5 een evaluatief begin de recensent geeft beginnen moeten kunnen beoordelen of meteen al een deel van het waarde oor veel lezers het gekozen citaat inderdaad deel als pakkend when ervaren anders dan anders dacht ik bij het doorblade ren van de verhalenbundel van geert van der 3 een filosofisch begin veelal naar aanlei kok en bij het lezen heel anders dan anders ding van het thema van het werk het boek bryn nrc handelsblad 5 augustus 1988 geboren zijn is ongemak van de roem eens franse schrijver cioran zou bijvoor 6 een plaatsbepalende opening de eerste beeld als volgt ingeleid kunnen worden zinnen van de recensie worden gebruikt voor een plaatsbepaling van het te bespre het verlangen om het leven niet te hoeven ken werk ten opzichte van het overige oeu leven sterker nog het verlangen om er nooit geweest te zijn levert eigenlijk per definitie vre van de schrijver of ten opzichte van zwaarmoedig stemmende iteratwr op de een literaire stroming scmilver sleurt de lezers mee in zijn of haar den in het gunstigste geval blijft het men van nadat hij met de goudwaterbron 1986 een de lezers beperkt miedenden het is vreemd relatief lange periode van literalr stilzwegen had te merken dat de schryver caran die wat som verbroken en intens aan een come back in onze berheid betreft onnagelfjk overtroffen kan wor letteren had werkt publiceerde hugo rees den niet zelden een lach of glimlach op het twee jaar later een nieuwe roman de strak gezicht van de lezers weet te toveren onderwerp toon en sal klinken van meet af aan erg vertrouwd en de lazer zal het zeker niet moeilijk hebben de stem te herkennen van een 4 een anekdotisch begin waarin de recen schrijver die in de jaren zestig naam en faam sent een gebeurtenis of bijzonder gegeven verwierf met romans als de vadsige konin en opdist dat verband houdt met het werk dat 1961 en een faun met bie horenos 1 gerecenseerd wordt of met de schrijver ervan bron ons fr deel 1988 nr 4 over de roman de strait van hugo rees tijdens de eerste uitzending van het t v pro gramma van boeken bezeten lukte het maar ten t hatt nog net om fussen de veelvuldige interrupties vagen opmetkingen en interven ties van de gespreksleider martin ros in zijn natuurlijk zijn er ook andere dan boven mening te geven over de relatie tussen gewone staande inleidingen denkbaar misschien en dus literaire romans en misdaadromans moeten we juist schrijven dat elke recen volgens t hart bron nrc handelsblad 11 februari 1983 sent steeds weer moet zoeken naar een recensie over de roman de kroongetuige van inleiding die de lezers zal aanspreken zon maarten t hart der daarin te overdrijven opgave i schrijf een recensie opening op basis van het verhaal een beetje van simon car miggelt kies voor een van de gegeven openingsvormen of bedenk er zelf een uw inleiding moet uit minimaal drie zinnen bestaan afsluiting geven van een kernachtig waarde oordeel hieronder volgen ter illustratie vijf slotzin nen van recensies die allemaal op 5 augus de slotzinnen van een recensie bepalen tus 1988 in een dagblad verschenen vaak de indruk die een recensie bij de lezers achterlaat er zijn zeer uiteenlopen wie op deoogte wil zip van de moderne de mogelijkheden om een recensie te nederlandse fii azie kan om dit boek niet besluiten de meest gebruikelijke is het heen de volkskrant w 20 e jaargang nummer 3 december 1990 29 aow goede dichteressen beginnen vrijwel altijd spaan heeft geprotesteerd zijn in de toelichting meteen voor hmelf zonder literaire dompag verwerkt7aangenomen had zou men werkelijk eons en zo is het bij elm van haren ook de kunnen nrc handelsblad volkskrant we dieper in de realiteit van natalia ginzburg als uitgeverij conserve nu ook nog een correc wil doordringen kan in de aanschaf van dit tor voor zetfouten et was in plaats van het boek een aangename verplichting zien nrc was en zijn i j in plaats van op zyn zi en een handelsblad editor voor stijlfouten in de inleiding ede vert alim van latijnse zinnen evenals uitleg van we zo n verhaal kan schijven wekt grote ver andere concrete toespefingen op toenmalige wachtingen voor de toekomst nrc handels gebruiken en voorschriften waartegen ook klik opgave schrijf een recensie afsluiting op basis van het verhaal een beetje van simon carmiggelt uiteraard moet een afsluiting logisch aansluiten bij het middenstuk van een tekst dat middenstuk hebt u niet hoeven schrijven zodat u daarop nu ook niet kunt inspelen u moet deze opdracht dan ook meer zien als het bedenken van een mogelijk geschikte afsluiting voor een recensie van carmiggelts verhaal uw afsluiting moet minimaal uit drie zinnen bestaan als we de verschillende onderdelen die in 5 is er een duidelijke afsluiting deze paragraaf aan de orde zijn geweest 6 zijn de vijf recensie onderdelen intern nog eens op een rijtje zetten rolt daar een goed gestructureerd even simpel als handzaam bouwplan uit 7 zijn de vijf recensie onderdelen ten voor het schrijven van recensies een opzichte van elkaar goed gestructu recensie heeft als hoofddelen beschrijving reerd interpretatie en evaluatie en deze drie delen moeten worden ingebed tussen een de toonze tting van de recensie werd niet pakkende inleiding en een kernachtige in dit artikel voorgesteld afsluiting in het bouwplan zijn deze onder 1 is de stijl persoonlijk delen duidelijk onderscheiden in de tekst 2 is de woordkeuze en de zinsbouw zijn overgangen meestal vloeiend gepast 3 is de woordkeuze en de zinsbouw aantrekkelijk vragenlijst 4 is de inleiding passend 5 is de afsluiting kernachtig 6 zijn de woordkeuze en de zinsbouw in aan de hand van de volgende vragenlijst de recensie begrijpelijk kunt u via een eenvoudig ja nee of een 7 is de houding van de recensent onbe iets ruimer antwoord een eerste oordeel vooroordeeld geven over de tekstkwaliteit van eigen 8 is het gegeven waarde oordeel goed recensies en van recensies van anderen verduidelijkt die vragenlijst ziet er als volgt uit de structuur van de recensie 1 is er een duidelijke inleiding 2 is er een beschrijvend gedeelte open universiteit 3 is er een interpreterend gedeelte postbus 2960 4 is er een evaluatief gedeelte nl 6401 dl heerlen december 1990 nummer 3 20 e jaargang nh 30 a0111011111ninnala bibliografie over de ta10kant van een recensies schrijven is bijzonder weinig literatuur voorhan den op de rijksuniversiteit van gent is een licentiaatsverhandeling geschreven over de recensie waarin die talige kant een van de aandachtspunten is de verhandeling heet de tekstsoort recensie een linguistische en stilistische beschrijving 1986 de auteur is rfa debrabandere op basis van zijn verhandeling heeft debrabandere twee artikelen gepubliceerd een ervan verscheen in de reeks studia germanica ganden sia deel 15 1988 aspecten van tekstwetenschappelijk ondeaoek met als titel een structurele analyse van de tekstsoort recensie het andere artikel is in het najaar van 88 verschenen in het tijdsdrift spieghel historiael van de bond van gentse gerrrta nisten onder de titel een stilistische beschrijving van de tekstsoort recensie in a guide to literary criticism and research van stevens en stewart new york holt rinehart winston 1987 is een hoofdstuk gewijd aan de opbouw en woordkeuze van literaire kritieken het accent ligt daarbij op het essay en niet op de recensie maar het hoofdstuk heeft ook wet enige waarde voor de recensieschrijver over de inhoudelijke kant van recenseren is wel veel geschreven een geschikt basis boek is inleiding in de literatuurwetenschap van van luxemburg bal en weststeijn muiderberg coutinho 1982 hierop sluit het boek over literatuur van dezelfde auteursgoed aan muiderberg coutinho 1987 in leven in letters 1 theorie en geschiedenis van de literatuur cursusteam puck rolff en anderen heerlen open universiteit 1987 wordt in de eerste leereenheid aandacht besteed aan literaire kritiek literatuuropvattingen en waarde oordelen tegenargument een inleiding in de analyse en beoordeling van in argument en ttegenargument betogende teksten geschreven door schalens en verhoeven leiden martinus nij hoff 1988 vindt u een hoofdstuk over argumentatie in de literatuur en kunstkritiek over de interpretatie in de literatuurkritiek zijn enkele lezenswaardige artikelen bijeenge bracht in de bundel lezen en interpreteren onder redactie van van der starre en anderen muiderberg coutinho 1979 wie zich op de hoogte wil stellen van me ngs i verschillen tussen recensenten en recensielezers over de vraag wat recensies zouden moeten inhouden kan zijn hart ophalen met twee nummers van het tijdschrift bulle tin nr 100 november 1982 en nr 102 januari 1983 dood aan de grutters van gerrit komrij amsterdam aarts 1978 de lezing over kunstkritiek die gerrit komrij op 21 september 1982 in de balie in amsterdam hield onder de titel de brandende kwestie de lezing werd afgedrukt in vrij nederland van 2 oktober 1982 deels van de smaalt aspecten van literatuurkritiek door robert anker en anderen amsterdam nijsen 1985 liefde voor de letteren een pleidooi voor literatuurkritiek met per soonlijkheid door paul aalbers amsterdam tabula 1986 en de referaten die gehou den werden op het internationaal forum van kunstcritici op 27 mei 1988 in het rai con grescentrum in amsterdam die referaten zijn opgenomen in het tijdschrift museumjournaal 1988 nr 3 met als titel schrijven zij als mandarijnen 20 e jaargang nummer 3 december 1990 31 bijlage de onderstaande uitwerking is voor de duidelijkheid wat uitgebreider dan gebruikelijk is bijeen schematisch bouwplan beschrijving het verhaal een beetje is geschreven door simon carmiggelt het is opgenomen in de bundel haasje over die in 1957 bij de arbeiderspers verscheen het verhaal gaat over een man hielde ballinga die ooit een boek gepubliceerd heeft maar er daarna niet meer in geslaagd is nog iets op papier te krijgen hij leeft nu teruggetrokken en verbit terd op een afgelegen plaats waar hij bezocht wordt door de ik figuur van het verhaal de ik figuur ontleent aan een voorval met een d ewaande hagedis die plotseling wegsnelt nog hoop voor een wederopstanding van h de interpretatie het verhaal gaat om het verschijnsel dat mensen zichzelf zodanigbeschermen dat ze een gevangene van zichzelf worden daarnaast gaat het ook om de hoop die er in feite voor iedereen is om zich uit die gevangenschap te bevrijden de genoemde thema s worden aangegeven ondersteund en verdiept door 1 de opbouw van het verhaal er zijn twee aparte verhaallijnen hilde ik figuur hagedis hond die aan het slot func tioneel met elkaar verbonden worden 2 de ruimtebeschrijving het verhaal speelt zich af in een serre die omringd is door bomen die bomen die worden voorgesteld als een leger dat de serre omsingelt versterken hildes gevangenschap 3 de sfeertekening niet alleen de ruimte is een sfeerbepaler ook andere elementen zijn dat het portret van couperus bijvoorbeeld en ook de hagedis de hond en het gedoe rondom de koffie er zit iets onheilspellends in maar ook moedeloosheid en ontgoocheling 4 de karaktertekening hidde wordt een tshow zonderling genoemd met een te vroeg gedoofde vlam die nu moedeloos zijn walmend pitje uitzit hidde is niet de vrolijkste meer vroeg hij bitter zeurde hidde hid heeft het gevoel niet op de plaats te zijn waar het allemaal gebeurt amsterdam als hij over amsterdam spreekt leeft hij op een wellustige genotstrilling in zijn stem zo gauw het gesprek niet meer over amsterdam gaat is elk enthousiasme verdwenen ach wat moet je zeggen hilde zweeg ontgoocheld geergercl sprak hidde och ik was even iets 5 het taalgebruik in het verhaal zitten veel onuitgesproken gedachten weergegeven door och ach en vooral door drie puntjes waarmee de sfeer van ontgoocheling en moedeloosheid benadrukt wordt 6 bijzondere betekenis van namen en woorden hidde kan in verband worden gebracht met het engelse to hide dat verbergen bete kent in ballinga zit het woord balling en serre kan verwijzen naar het franse serrer dat onder andere de betekenis opbergen wegbergen heeft maar deze laatste uitleg doet enigszins gezocht aan 7 mo tieven motieven zijn de bomen de serre het woud opgesloten zitten de woorden een beetje hoof on amsterdam iavan de hagedis kan als symbool voor hoop en leven gezien worden evaluatie het is een bijzonder compact verhaal met een zeer rijke inhoud de verteltrant is echter steeds heel ongedwongen waardoor die rijke inhoud pas bij een nadere analyse naar boven komt het herkenbare thema krijgt een verrassend perspectief doordat de twee verhaallijnen aan het slot van het verhaal functioneel met elkaar verbonden worden december 1990 nummer 3 20 e jaargang nm