The show is over. In gesprek met Frits Roelofs.

Publicatie datum: 1995-01-01
Auteur: Dees Maas
Collectie: 05
Volume: 05
Nummer: ?
Pagina’s: 24-27

Documenten

dees maas the show is over in gesprek met frits roelofs het thomas a kempiscollege in arnhem is volgens frits roelofs docent nederlands een school waar onderwijsvernieuwing hoog in het vaandel staat waar veel kan veel gebeurt en dus ook veel fout gaat net als in den haag willen ze in arnhem kwaliteitsverhoging maar den haag wil dat voor minder geld daar scheiden zich onze wegen door het ministerie aangewezen als experimenteeerschool voor de tweede fase kan het thomas a kempiscollege daadwerkelijk nieuwe wegen bewandelen bij nederlands gebeurt dat in ieder geval al met enthousiasme frits roelofs zit zo n twintig jaar in het onderwijs na al die tijd kan ik uit de losse pols een les geven over de beweging van tachtig hoef ik niet meer voor te bereiden dat geeft een veilig maar tegelijkertijd benauwend gevoel ik moet nog twintig jaar hoeveel klassen zal ik en kan ik nog diezelfde les voorschotelen en dan is het nog maar de vraag wat de leerlingen ermee doen op zo n moment ga je zoeken naar manieren om het oude stramien vaarwel te zeggen bovendien is vast komen te staan dat in het tertiair onderwijs veel havo leer lingen mislukken ze missen blijkbaar de nodige discipline en zelfstandig heid vandaar dat frits roelofs het voortou w nam voor een project waari n de oude frontale manier van lesgeven wordt losgelaten in plaats daarvan gaan leerlingen zo zelfstandig mogelijk te werk de leraar is niet langer de quiz master van zijn eigen show hij geeft veel minder klassikaal les terwijl hi j bezig is met het bijspijkeren va n enkele leerlingen bereiden de heel goede leerlingen in de bibliotheek een spreekbeurt voor de leraar stelt de leerlingen in gelegenheid onderzoek te doen en te presenteren niet bij niet het vak maar de leerling staat centraal het vak is het ontmoetingspunt stelt roe lofs tevreden vast op dit moment behandelt de sectie nederlands in 4 havo de middelnederlandse literatuur toevallig zit daar een moeilijke groep bij weinig gemotiveerde leerlingen die heel wat energie van een leraar vergen de klas functioneert ab soluut niet als groep geen enkel sociaal besef als een leerling iets vraagt is dat voor de anderen het startsein om te gaan kletsen ik heb in twee lessen de basisstof middeleeuwen er doorheen gejaagd je kent dat wel thema s chronologische opbouw stromingen enzovoorts een ware spoedcursus middeleeuwen dus daarna kon ik ze met de deelonderwerpen zelf het bos in sturen ze hadden vier lessen de tijd om de deelonderwerpen te on derzoeken en er een verslagje van te maken ze moeten hun verslag ook pre senteren aan de rest van de klas roelofs laat enkele verslagen zien soms verraadt de lay out een gedegen computervaardigheid de leerlingen schreven 24 maas the show is over over uiteenlopende onderwerpen van arnhem in de middeleeuwen en hade wijch tot en met de queeste door deze methode werd roelofs nog eens met zijn neus op een oude onder wijswet gedrukt wat je zaait dat oogst je ook o p een gegeve n momen t vroegen enkel e leerlingen onder wie de notoire lamzakken of z e naar de openbare bibliotheek mochten gaan even aarzelde ik daarna dacht ik kom doorzetten het is ten slotte een experiment natuurlijk stelde ik de volgende dag allerlei vragen over het bezoek aan de bibliotheek met name aan de leer lingen waarvan ik dacht dat ze zichzelf o p een makkeujke manier wat vrije tijd hadden bezorgd en wat bleek alles was goed gegaan sommigen hadden uren in de bibliotheek doorgebracht om van alles en nog wat te onderzoeken twee leerlingen die met thomas a kempis bezig waren wisten plotseling van alles van de moderne devotie dat is toch stof waa r je in de klas anders nauwelijks aa n toe komt prachtig dat enthousiasme daar doe ik het voor om dat te bereiken moest ik dus wel mijn eige n wantrouwe n overwinnen het was een belangrijke ervaring datje als docent zelf de stap moet zetten en zeggen ga maar naar de bieb als je ervan uitgaat dat ze je alleen maar zullen beflikkeren dan doen ze dat ook zelf de toren opmeten de kernwoorden van het project zijn geleid begeleid en zelfstandig met het artikel van kees combat over het studiehuis zie elders in dit blad in mijn achterhoofd vraag ik of dat niet erg montessoriaans klinkt ach alle plan nen zijn eigenlijk o p montessoriaanse lees t geschoeid maar zo mag je dat niet noemen en terwijl ik aan montessori denk zullen anderen vinden dat de zelfwerkzaamheid riekt naar de jaren zeventig toen de beeldenstorm der onderwijshervormers in volle gang was wat er halverwege de jaren zeventig gebeurde is slechts op punten vergelijkbaar met wat wij doen toen wild e men dat leerlingen zelf bepaalden wat ze wilden weten zeg maar waar jullie vragen over hebben en dan geven wij jullie alle tijd en ruimte om daar aan dacht aan te besteden irreeel natuurlijk leerlingen willen weten hoe duur het bie r o p de korenmark t is dan sna p je oo k nie t hoe d e rolverdelin g binnen het onderwijs ligt toch zie je vee l uit die tijd nu terugkomen in de tweede fase maar dan in gewijzigde vorm onderwijshervormingen hoeven niet ontzetten d schokken d e n revolutionai r t e zijn waa r wi j me e experimenteren i s nie t d e veranderin g va n lesstof maa r verandering va n pedagogische aanpak als ik aan ouders uit moet leggen op welke manier we werken en waarom geef ik altijd dit voorbeeld stel je staat op de grote markt en kijkt naar de eusebiustoren hoe hoog zou dat ding nou zijn vraag je je af dan kun je verschillende dingen doen je kunt het aan iemand vragen de kans is groot datje het dan al vrij snel weer bent vergeten je kunt het ook zelf opzoeken dan blijft he t antwoord waarschijnlijk iet s langer hangen maar je kunt ook zelf een methode zoeken om die toren op te meten tien tegen een datje het antwoord dan nooit meer vergeet dat is wat onze methode beoogt 25 maas the show is over het zijn ook mensen hoe werkt het in de praktijk leerlingen moeten veel onderzoek doen en dat in d e vor m va n werkstukke n o f presentatie s naa r voren brengen 4 havo krijgt voortaan geen proefwerken meer ze moeten zelf hun huiswerk bijhou den de jaarlijkse lesstof is onderverdeeld in kavels dit jaar komen in 4 havo grammatica middelnederlandse literatuur en stijlfiguren aan bod de kavel stof bestaande uit de basisstof een verslag en op en aanmerkingen word t getoetst doo r middel va n een tentamen een schoolonderzoeksregeling dus een direkt gevolg voor de leerlingen is dat de tentamenstof veel omvangrijker is dan die bij proefwerken was in het begin onderschatten vee l leerlinge n het werk ze houden de stof niet goed genoeg bij het zijn ook mensen ze stellen alles to t het laatste moment uit daarom gaat het eerste kavel vaa k niet zo goed de cijfers voo r het eerste kavel van dit jaar liepen uiteen van 2 7 tot en met 9 dat verschil is te groot een neveneffect voor de docenten is dat zij geen dwangmiddelen zoals schrif telijke overhoringen meer tot hun beschikking hebben voor veel leraren is zo n overhoring een bijna onontbeerlijk machtsmiddel geworden waarmee je leerlingen aan het huiswerk dwingt tja dan geef je da t niet graag op bi j mij kunnen de leerlingen als ze hun huiswerk niet gemaakt hebben gewoon de les niet meer volgen even goede vijanden luidt dan het standaard grapje waarna ik ze naar de aula verwijs er steekt nog een addertje onder het gras de zwakkere leerlingen die het van hard studeren moeten hebben de zogenaamde kantjeboordtypes die hebben het binnen dit systeem nog moeilijker vroege r kon je ze door kleinere hoe veelheden stof aan te bieden toch nog aan een zesje helpen nu redden ze het niet met de kwaliteitsverhoging va n het onderwijs als einddoel vind ik dat een positieve ontwikkeling bij deze leerlingen moeten we in de onderbouw beter gaan beargumenteren waarom ze met de havo vwo opleiding moete n kiezen ik vind poezie best leuk vorig jaar werkte roelofs al met een vergelijkbaar project in 4 havo hij kan dus nu met zijn ervaringen van dit jaar de voors en tegens van deze methode al redelijk overzien de balans lijkt positief uit te slaan iedere leraar kent wel het verschijnsel van de rekenende leerling een 6 0 is eigenlijk vijftiend e t e hoog een 5 5 is immers ook voldoende i n ons sys teem is die houding veranderd er was sowieso een tendens dat hoge cijfer s halen weer mocht ook de populaire meisjes en jongens halen achten en ne gens en zijn daar trots op enkele jaren geleden wa s dat ondenkbaar maar daarbij komt dat niemand het in zijn hoofd haalt bij een presentatie te zeggen nou ik ben tevreden met een vier geef me die maar ze moeten dus wel vorig jaar gaf ik les over stijlfiguren en poezie analyse als huiswerk moe ten leerlingen daarbij vaak elementen uit gedichten benoemen rijmschema s bijvoorbeeld da t komt ze al snel de strot uit toen heb ik zo kort mogelijk college gegeven over de theoretische aspecten en ze vervolgens naar de biblio theek gestuurd de opdracht was zoek een gedicht naar keuze bespreek het 26 maas the show is over en interpreteer het ik zou zorgen voor het kopieren voor de rest van de klas toen hadden de leerlingen opeens het voortouw dus kon ik ook veel meer vragen bijvoorbeeld waarom koos je voor dit gedicht de afstand tussen de leerlingen e n de lesstof wer d veel kleiner ik vin d poezie best leuk ver zuchtte zelfs een van de jongens die twee keer per week op de tribune van vi tesse staan 5 havo de klas waarmee roelofs het project vorig startte wil volgens hem niet meer op een andere manier les hebben maar relativeert hijzelf dat zijn natuurlijk wel degenen die binnen dit systeem over zijn gegaan wel vindt hij deze havoklas zelfstandiger dan 5 vwo 5 vwo is natuurlijk de elite het is heerlijk om daar frontaal je show weg te geven maar de havo vind ik so wieso leuker je moet veel meer op de bodem gaan van je eigen kwaliteiten ook bier acht roelofs een kanttekening op zijn plaats eigenlijk is het ver schil tussen havo en vwo minimaal maar omdat het thomas a kempiscol lege alleen die twee onderwijsvormen onder zijn dak herbergt polariseer je ze als docent behoorlijk dat het kavelsysteem de afstand tussen beide verkleint staat voor roelofs vast op onze school gaan er steeds meer leerlingen van 5 havo naar 5 vwo dat is wel anders geweest vooralsnog beperkt het project zich tot de lessen nederlands maar men zoekt wel aansluiting bij de andere vakken de sectie nederlands heeft bijvoorbeeld aan de onderwijscommissie verzocht om alle werkstukken alle vormen van schriftelijkheid bi j alle vakken op taalgebruik en spelling te laten nakijken als wij alleen letten op de d s en de t s is dat een verknipte werkelijkheid ze willen de ingeslagen weg duidelijk blijven bewandelen het liefst in sa menwerking met andere secties met frans zijn de banden al gesmeed zij denken hetzelfde over literatuuronderwijs als wij toch is het vreemd mijmert roelofs op de valreep literatuur wordt zo sterk als een op zichzelf staand fenomeen gezien ckv betekent wat dat be treft een hele vooruitgang het leuke van literatuuronderwijs zi t hem juist in de cultuuroverdracht die lessen zijn zinvol waarin je met zijn allen ontdekt dat het tijdelijke antwoorden zijn op eeuwige vragen waarin duidelijk wordt dat willem van de reinaert dezelfde vragen stelde als de leerlingen nu stel len 27