Toetsen in het NT2-onderwijs

beperkingen en mogelijkheden van de i versla g leerlingen de auteurs zouden heel goed moeten kijken naar wat i leerlingen kunnen naar wat werkt een i variant moet geen uitgeklede versie zijn van het vao mtnvo deel marion siemonsma wat i versies toch soms zijn maar er zou heel grondig ontwikkeld moeten worden toetsen in het ivt2 onderwis waarbij de doelen leerlijnen en structuur van av taal goed kunnen dienen als uitgangspunt noot en literatuu r op 12 oktober 1996 organiseerde de vereni ging van leraren in levende talen een het complete conferentieverslag kunt u opvra studiedag toetsen in het nt2 onderwijs gen bij annemieke geelen en of sylvia kern doel van de dag was nt2 docenten uit zowel na het projectbureau postbus 8639 3009 het voo rtgez e t onderwijs vo als de volwasse a p rotterdam tel oio 407 15 99 neneducatie sve meer informatie te geven over de vers chill ende soo rten toetsen voor h e t berlet i e a instrumentaal lelystad stichting meten van nederlandse taalvaardigheid van ivio 1994 a ll ochtone leerli ngen claessens w j de maa tussen wal en schip de beho efte aan l eermiddelen voor ande rs talig e de dag werd geopend met d e overhandiging zorgleerlinge n in het voortgezet onderwijs rot van de brochure toe tsen voor h et nt2 onder terdam pedologisch in stituut 1996 wijs de haan 1996 aan wim coumou kemna s e a av taal methode nede rlands voorzitter van de projectgroep nt2 in deze voor het vao nrnvo groningen wolters brochure wordt een beschrijving gegeven van noordhoff 1 994 verschenen en binnenko rt te verschijnen toet sen tvt2 bestemd voor het voortgezet onder wijs en volwasseneneducatie systematisch informatie verzamele n annemieke janssen van dieten werkzaam bij de katholieke universiteit nijmegen verzorgde de plenaire inleiding zij stelde dat toetsen het systematisch verzamelen van in formatie is voordat een toets wordt afgeno men is het belangrijk een doel te stellen voor het toetsen het toetsdoel moet daarbij niet verward worden met onderwijsdoelen de toetsdoelen hangen samen met het moment waarop getoetst wordt i om een groep te kunnen samenstellen wordt aan het begin van een leerproces een toets afgenomen intake een intake zorgt voor een grove indeling voor een precieze inde ling kan een verlengde intake worden gehou den 2 tijdens het leerproces kunnen toetsen worden afgenomen met als doel het onderwijs af te stemmen op de specifieke problemen van leerlingen met diagnostische toetsen wordt niet alleen het probleem herkend maar wordt 1997 3 moer 133 lique visse rs werkzaam bij de christelijke scholengeme e nscha p sprangeloo te apel ba s i sfase tusse n fase schakelfase doo rn en u ri el schuurs van het cito een goede intake bij de isk inte rnationale s chakelklas waar ni euwkomers worden opge intake t oets vangen i s volgens vi s sers van belang om een le erling dire ct op he t jui st e s poor t e zett e n vi h e t moet worde n voorkomen dat een leerling verschill ende scholen of trajecten af moet v2 lopen voordat hij op de juiste plek zit door de intake kunne n n iveau groep e n worden v3 gevormd wat een po sitieve invlo ed kan hebben op het leren e e n derde argument va voor een goede intak e is het belang van de begeleiding van l e erlingen door intake v5 gegevens krijg e n a ll e betrokke n doc enten informatie ov e r de sp ec ifieke leerling waar door met eventue le problemen r ek ening kan ui tstroo m worden g e houd en t e nslotte kunnen intake gegevens nuttig zijn wanneer een leerling afbee lding i de cit o toets binnen de drie tu s se ntijds do ors troomt naar een and e re fa se n van de stex lee rlijn school ook de oorz aak v an h et proble em bloot in de praktijk van de isk sprang eloo in gelegd ap eldoorn wordt al vanaf 1 98 7 een zelf e e n aantal toetse n kan zowel tijdens als na het ontwikkelde ins taptoe ts gebruikt deze toet s le erpro c e s worden afge nomen met een is be doeld voor de intake van l e erlingen die al a chievem e nttoets wordt geme ten wat er van de ee rd e r onderwij s in nede rland hebb e n le s stof is blijv en ha ngen bij de l eerling en e e n gevolg d de to e ts be sta a t uit ze ve n verschil vo rderingentoe ts k a n tijdens het le e rproce s le nd e ond e rd e l en die ve rschille nd e vaardighe word e n afge nome n om te mete n hoe ver een den toe t se n hi e rv a n me t en vijf onderde len le e rlin g is ten opzic hte van het begin van een taalvaardigh e id e n p rob ee rt men met de onderwij sblok t e n s lotte wordt m e t een ande re twe e een glob aal be eld te krijge n van profi cien cy t oe ts d e vaardigheid van een leer exac t e k ennis en k e nni s van ges chiedenis en ling op een bepaald onderdeel gemet e n l a nd en naa st dez e to e t s wordt op s g er kan zowel in d e lengte als in de breedte sprang eloo ook ee n algem ee n gespre k gehou ge toetst word en het in de l e ngte to e tsen is den met de lee rling en wordt indien moge h et bepal en van het nive a u van een groep lijk informatie opgevr a agd bij voorgaande l eerlingen wanneer in de breedte wordt schol e n wann ee r een leerling de toets onvol g e toets t wordt veel meer ing egaan op d e doende maakt wordt hij in de basi sgroep v a ardi g heden van individuele le erlingen g epl a ats t na de plenaire inleiding waren er voor twee op sprangeloo wordt een intaketoet s stromen parallell ezinge n een voor vo en een gebruikt die door de school zelf is ontwik voor sv e hi eronder volgt een verslag van de ke ld voor de i sx scholen die dit niet doen le zingen voor toetsen in he t voortgezet onder ontwikke lt he t cito nieuw e nt2 toetsen wijs hierbij wordt d e ster leerlijn schakel tra ject eerste opvang rott e rdam als uitgangs praktijk en toekomst van intaketoet s punt genomen er zijn hierbij leerlijnen gemaakt voor luis t eren s pre ke n le zen schrij h et onderwerp van de eerste lezing wa s ven grammatic a en woord e nschat binnen toetsing aan het begin van het onderwijs elke leerlijn wordt ond ers c he id gemaakt tu s l e erpro c es deze werd verzorgd door ange se n e en basi sfas e b e gi nfase van het lere n va n 134 moer 1997 3 nt2 tussenfase gericht op taalvaardigheden op basis van deze voorwaarden is de bro voor het dagelijks leven en schakelfase voor chure to e tse n geschreven en is een minimum bereiding op het regulier onderwijs pakket toetsen samengesteld dit pakket is de toets bestaat uit een intaketoets een uitgeprobeerd op een aantal rotterdamse uitstroomtoets en een aantal voortgangstoet eerste opvang vo scholen aan de hand van sen zie afbeelding i de intaketoets heeft de bevindingen van de s cholen is het pakket een breed bereik deze toets kan zow el in de gewijzigd tot het huidige toetspakket op de basis tussen als schakelfase worden afgeno proefscholen bleek dat de toetsen een goed men hiervoor is gekoz e n omdat de intake onderscheid maken tussen goede en minder toets ge s chikt moet zijn voor een heterogene goede leerlingen groep le e rlingen wat betreft nt2 niveau de door de vorde ri ngen van de lee rlingen bij uitstroomtoets heeft een minder breed b e reik te houden bleek dat tijdig kon worden inge omdat hiermee wordt getoetst of een leerling grepen wanne e r het verkeerd le e k te gaan de schakelfase met suc c es heeft afge rond het volgen van de voo rt gang va n het taal verder zijn er een aantal voo rt gangs toetsen vaardigheids niveau van de l ee rlingen moet op met een oplop e nde mo eilijkh eidsgraad deze ve rs cheid en e vaste momenten v a n he t l eer to etsen zijn ontwikkeld voor spe c ifiek e on proces plaat s vinden op het mozaiekc ollege derdelen van het traject omdat veel isx krijgen de l e erlin g en als afsluiting van e en sc holen w erken met de ster leerstoflijn hoopt l esblok van zes weken een toets over de s tof het cito met deze nieuwe toets ee n goed van het betreffende blok nadat een to e ts is hanteerbaar toetsinstrument te hebben ont afgenomen worden de res ult a ten m e t de w ik keld l e erling b esproken aan de hand van dit gesprek wordt e en handeli ngsplan opge steld toetsing en het leerlingvolgsystee m voor de daaropvolgend e le s blokken elke leerling heeft een volgb riefje waarop de de lezing toetsing tijden s het onderwij sleer re sultat e n van e en toets en de opge st elde proces werd verzorgd door ja cqu e lin e de ha ndelingsplannen word en genoteerd d e ze maa en wilma plas chek de maa is werk informati e s taat ook op ee n lijst met e en zaam bij het projectbure au in rotterdam en overzicht van de hele klas betrokken bij het ster project waar zij zich in het ideale geval maakt ee n lee rling op het richt op toet s ing en leerlingvolg s ysteem mozaiek c olleg e de hele ster leerlijn af d e plas chek is werkzaam bij het moz aie k co ll ege praktijk is echt e r a nder s veel lee rlin g en in a rn h e m waar in de eerste opvang wordt stromen tus se ntijds in of halen het gewenste gewerkt met een leerlingvolgsy st eem einddoel niet als oploss ing hierv oor heeft voor toet s ing tijdens het onderwijsleerpro arnhem e en v i erjarig opvangprogramma ces heeft het ster project een toetspakket wa arbij leerlingen tu ss entijds d o or kunnen menger ge rritsma 1997 ontwikk e ld dit stromen of jui s t la nger met de le e rstof van de toetspakket sluit aan bij een ster leerli n die eerste opvang doorwerke n speciaal geschreven is voor de eerste opvang van neveninstromende tweede taa ll e erde rs in toetsen binnen taalbelei d het voo rt gezet onderwijs het toetspakket moet aa n een aantal voorwaarden voldoen het onderwe rp van d e laat s te lezin g was de toetsen moeten aansluiten op de lesmate toets ing na doorstroom naar het regulier rialen die de docent in kan zetten vo deze le zing werd verzorgd door jaap de toetsen moeten aansluiten bij de bel evings roorda en elsbeth van der laan beiden wereld van de le e rlingen werkzaam bij het proje ctbureau in rotter vanuit praktisch oogpunt moeten zove el dam zowel roorda als van der laan be ge mogelijk toetsonderdelen uit een zelfde toets leiden scholen in het re gulier vo onderwij s komen met het ontwikkelen van taalbeleid op deze de toetsen moeten lesstof onafhankelijk zijn scholen zitt en onder ande re leerlingen die dat wil zeggen dat ze niet ontwikkeld zijn afkomstig zijn van de eerste opvang binnen voor een sp ecifieke method e h e t regulier onderwijs moet e n deze leerlinge n 1997 3 moer 135 problemen oplossinge n 3 formuleervaardigheid bespreek bij het nakijken van de antwoorde n de woordkeus en de zinsbouw van de leerlin van oefeningen niet alleen of het inhoudelij k gen is onvoldoende goed is maar ga ook in op de manier waaro p i de leerling zoekt bij het formuleren vaak naar het opgeschreven is de goede woorden controleer als de leerlingen een antwoord ge 2 de leerling gebruikt vaak andere woorden dan ven dat letterlijk uit het boek komt of ze he t in een situatie is vereist ook in hun eigen woorden kunnen zeggen 3 de leerling heeft grote problemen met het ver geef voorbeelden hoe je zinnen gemakkelijke r schil in de het woorden kunt formuleren 4 de leerling heeft grote problemen met de ver bespreek toetsen na ga daarbij ook in op de buigingsvormen van de sterke werkwoorden manier waarop leerlingen hun antwoorde n s de leerling heeft problemen met de zinsvolg hebben opgeschreven zeker als ze daardoo r orde plaats van het werkwoord minder punten hebben gehaald 6 de leerling heeft grote moeite met het geven geef waar mogelijk bij vragen in proefwerke n van en antwoord in eigen woorden aan hoe u het antwoord geformuleerd wil t 7 de schriftelijke antwoorden zoals bij proefwer hebben bijvoorbeeld in hele zinnen of juis t ken zijn niet goed te begrijpen niet probeer in proefwerken moeilijk taalgebruik e n lastige zinsconstructies te vermijden geef ernstige problemen met formuleren doo r aan de kt docent en aan de mentor afb ee lding 2 voorbeeld van een signaleringslijst ook talig kunnen functioneren in schoolse voor het beantwoorden van deze vrag en situaties dat wil zegg e n dat ze normal e les sen kan een aantal instrumenten worden geb ru ikt moeten kunnen volgen teksten moeten kun er zijn niet veel toetsen om de taalvaardig nen lezen etcetera een leerling moet vaardig heid van all ochtone leerlingen in het voo rt ge zijn in verschi ll ende taaltaken idealiter zou zet onderwijs te meten d ri e komen e rvoor in iedere apa rte taaltaak met een toets gemet e n aanmerking en werd e n tijdens de lezing kort worden deze toetsen zijn echter lastig te toegelicht staal schri ftelijke taalvaardig construeren omdat veel taaltaken complex heden a ll ochtone leerli ngen schuurs 1993 zijn en onderling met elkaar verbonden een de tekstbegri ptoets hacquebord z j en de mogelijke oplo ssing is te kijken naar wat de taaltoet s alloc htone kind e ren bovenbouw basi s lijkt te zijn om talig mee te kunnen verhoeven vermeer 1993 draaien op school d e belangrijkste factoren daarnaast is in het kader van schoolbegelei hiervoor zijn woordenschat en tekstb egrip ding op het projectbureau e en signale ri ngs als deze basis niet aanwezig is dan i s het voor lijst bots roorda ontwikkeld deze lij s t is een school belangrijk om te bekijken wat zij nog in een expe ri menteel s tadium met d e daar aan kan doen hoe stem j e je onderwijs signale ringslij st kunnen geg evens worden ve r af op de taalvaardigheid van de leerlingen zameld voor e e n leerlingvolgs yste em de om hier een antwoord op te kunnen geve n signale ringslijst is breder dan e en taalvaardig moet eerst een aantal vrag en worden beant heidstoets d eze lij st heeft vier componenten woord ten eers te hoe groot is de woord e n gedrag lee svaardigheid formulee rv aardig sc hat van de leerli ngen ten tweede hoe i s het heid en luistervaardigheid zi e afbeelding 2 gesteld met het tekstb egrip van de leerli ngen op woord en zinsniveau bij iedere component is een aantal vragen op het niveau van alinea s combineren van opgesteld waarmee een do c ent mogelijke informatie problemen van de leerling kan constateren op het niveau van de hoofdgedachte van de bij ieder probleem staat ook een mogelijke te ks t oplossing genoemd door deze signale ri ngs 136 moer 1997 3 lijst worden leraren betrokken bij het signale leesvoer ren van taalproblemen dit kan ertoe leiden dat docenten beter inzicht krijgen in de taalproblemen van leerlingen wat weer tot gevolg h e eft dat een leerling sne ll er en beter kan worden doorverwezen uiteindelijk is het doel van taalbeleid dat een leerling op de taalbeleid als hit juiste plek zit waardoor hij met succes zijn schoolcarriere kan afsluiten taalbeleid in het p rimair onderwijs is een van die onde rwerpe n waa r je al s basissc hool eigen de studie dag leverde een duidelijk overzicht lijk iets mee moet zeker als je mee rt alige o v er bestaande en nog te ontwikkelen nt2 kinderen op s chool hebt een conferentie hier toetsen over de praktijk en de theori e van en weer een boek daar een directeur of een nt2 toetsen om terug op school nog steeds sc hoolbegeleider die eens wat dropt geen wegwijs te kunnen in het toetsenaanbod is de onderwerp meestal waar nut en noodzaak le v ende t al enbrochure toetsen voor h e t nt2 meteen van wordt in g ezie n en aanle iding onderwijs de haan 1 996 een overzichte lijke geeft tot enthou s iaste initiatieven gids als u zich wilt laten ove rtuigen en of op zoek bent naar het waarom en het hoe dan noot en literatuu r moet u uw oog eens laten vall en op het haags ins trument taalbe leid middel s een heldere i me e r inform atie over he t ster projec t op het u iteenzetting waarbij m e taforen en voor mozaiekcolle ge in plas chek w t sma b e elden worden geb ru ikt wordt ingegegaan bers chaos en wildgroei beteugeld de op het waarom van taalbeleid hie rnaast ge eft b e tekeni s van het ster project voor het on h e t een te am van een basi sschool een instru d e rwijs op de isx afde ling van het mozai ek me nt in h a nden om taalbel e id op e e n inzich co llege t e arnhem in levende tal e n 50 4 te lijke mani er aan te pakk e n waar moet j e 1 995 b e ginnen wie do et wat en hoe voorkom je dat enthousias me in een mist van vaagheid bots r j roorda signaleringslijst e xperi strandt hoe breng je het taalonderwijs bin ment el e fase rotterdam het projectbureau n e n de school in kaa rt en waar l e g j e 1996 vervolgens de inhoudelijke p ri oriteiten t e n haan i de toe tsen voor h e t nt2 onderwijs slotte komt het uitwerken van concrete ver b esc hrijving van toe tsen nede rlands als twee de ande ri ngsplannen aan bod taal voo r voortgezet onderwijs en volwassenenedu het instrument be staat uit twee dele n of catie vere niging van leraren in lev ende versies e e n gele en een blauwe en zal een talen 1996 samenhange nd pakket gaan vormen d e el z hacquebord h i tek stbegriptoe ts vo or de brug gaat in op he t algeme en taalbeleid in het klas ins trument v oo r s ignaleren e n typ e ren van tw eede de e l werkversie b e schikbaar in mei leesprobl em en groningen jacob dijkstra z j aanstaande worden de kenmerken voor ver menger p h gerritsma toe tse n nede rlands schi ll ende doelgroepen nad er gecon c retiseerd als twee d e taal e en gebruiks advi es voo r inze t van geinteress eerden uit andere delen van het toetsen in de eerste opvang v o ortgeze t onde rwijs onderwijs kunnen hier inspiratie voor hun groningen wolters noordhoff z j eigen situatie vinden als het gaat om het verhoeven l a vermeer taalt o ets allocht waarom van taalbeleid en hoe je rekening on e kinde ren b o venbouw diagnostisch e toets kunt houden met kenmerke n van verande v oo r d e vaardig h eid ne derlands bij allochto n e e n ri ngsprocessen binnen de sc hool de inhoud autochton e kind ere n in de bovenbouw van h et van het instrument is natuurlijk bedoeld voor ba s is onderwijs tilburg zwijsen 1993 de praktijk van een basisschool schuurs u staal schriftelijk e taalvaardigh e den allochtone en autochtone leerlinge n arnhem p prins haags instrument taalbeleid blauwe cito 1 993 versie den haag haags centrum voo r 1997 3 moer 137