Toren van Babel of doos van Pandora? Het beoordelen van (talige) performance op de werkvloer.

bve annet bemtsen weet ik nu of mijn adviezen ook tijden s het werk effec ti ef zijn ve r zuc h t hij h et i s alsof geert van de ven de taaldocent zic hze l f h oo rt sp reke n gezete n op nog geen vijftig meter boven de s la chthal tuss e n mannen die doodop zijn van het werk a a n de sla chtlijn lijkt de praktijk v e rd e r weg toren van babel of doo s dan ooit ho e komt een doc e nt ee n fys io the r a p e ut ee n manager een l e iding van pandora gev e nde kortom allen die wat v erd er van de w erkvlo e r staa n ooit tot e en in sc hatting va n het beoordelen van talige i e mands w erke lijke taal cap ac iteite n in een z e er l eesb a ar boek ov er he t b eoorde performance op de werkvloe r l e n v a n twee de t aa lgebruik wordt de vr a ag di e wij ons in dit artikel s t elle n h andzaa m samengevat w ie b e oo rdee lt wa t over w i e m e t welk doe l mc n am a ra 1 996 d e ze samen ges t eld e vra a g is voor dit artikel de woo rd en p e rfo rman ce co mpe ten te en p o rt foli o in e l em e nte n ontle ed en van praktijkvoor zijn inmidde ls bek enden in opl eidings la nd e n voor be eld e n voorzi en e e rst komt de pra ktijk aan de zoekmachines op h e t int ernet zoals wel vak er bij het woord dri e pe rsonen zijn g eint e rviewd ee n hype leiden d e begripp en een multi int erpretabel nie t omdat ze r epres enta tief zijn vo or hun bes taa n maar e r g aat wel degel ij k een probl ee m fun cti e of in h et om g a a n met d e pro bl em a achte r ve rsch olen h oe maa k je een j uis t e insch a tt ing ti e k zij lat e n veel eer zi en dat ni e t enke l d e van de werkel ij ke ta al verm oge ns van i em and in taaltraine r w o rs telt m e t het oord eel ov e r de opl eiding of v a n een we rkn e m er op d e we rkvloer perfo rma n ce van de deelnemers oo k perso het maak t veel uit of je daar ee n leidingge v e nde nee ls chefs int e r ce de nten van uitz e ndbur eau s ee n vakople ide r of ee n taaltra in e r ove r spreekt l e idingg evend e n en praktijkopl e id ers hebben voor w elk e ve rrassinge n ko m en taalt ra iners op de erm e e t e mak en rondom termen al s compe we rkvloer t e s taa n di e ve rder willen kijk e n dan de te ntie s en p e rforma nc e b es t aat oo k in krin e ige n les e n het z ui vere vakgeb ied in dit a rt ikel ge n buit e n de lin guisti e k d e n o di ge ve rwa r b ied e n a nn e t b erntse n e n gee rt van d e ven rin g thijsse n 19 9 8 we b esluit e n dit a rtikel taaltraine rs op d e we rkvloe r geen d efini t ie k wes ties met en ke le conc lu s i es en aanbeve l ingen maa r maar ee n ve rke nning v a nuit d e praktij k op en over het z o u arro ga nt zijn te bew e re n da t we in de gre nze n v an h e t vak de ze compl ex e mate ri e p as klare r ece pten heb be n ge vond e n pandora s doo s is no g maa r n e t geop end alloc hton e d eeln e m e r s aan ee n c urs us va kge ri cht taalond erwij s in d e vl eesverwerk e nde wie oordee lt indu s tri e zitt en onwennig bij elkaa r in d e grote ver ga de rzaal van d e s la chterij ze h e b de opdrachtgever bestaat niet ben e r een werkdag op zitte n van 8 uur veelal staand e n monotoon werk in een g e s taag voor de taaltrainer op de werkvlo er lijkt h e t tempo zijn er zo n 175 sl ac htdie r e n p e r uur ge ma kkelijk hij krij gt een opdra c ht van een voorbij gek omen op s ommi ge dagen ka n be drijf doet o nderzoek na ar d e arb eids ver h e t a antal ze lfs o plop en e n word en op ee n houdin ge n e n we rkoms t andi g he den binnen w e rkdag 18 oo tot a ooo die r e n vakkundi g uit da t b edrijf e n v ervaardi gt een c urs us op maa t e lkaar ge sneden de deelne me rs hebben d e voor de werkvlo e r maar al bij e en ee rste fysiotherap eut in de taa lle s uitge nodigd dez e ge sprek blijkt vaak d at degene di e d e opdrac ht gaat in op hun vragen en prob ee rt ook pro ge eft ver van d e w erkvlo er afstaat d e insc hat a ctie f i e ts t e do e n a an de werkhouding van ting van wa t nodig is was geba seerd op e e n a a ntal cursiste n de praktijk blijkt in d e inform ati e v an de rde n mens e n di e boven vergaderza al nauwelijks na t e bootsen ho e h e m s taan in hi e rarchi e of aa n wi e hij juist 2 68 moer 2000 4 bv e inte rv iew 1 de personeelschef de vleesverwerkende industrie is van oudsher een sector geweest die gewoon zei niet zeuren werken het maakt niet uit wie er aan de slachtlijn staat als hij maar een mes kan vasthouden dan is het een kwestie van het kalf slachten en het zo snel mogelijk in onderdelen de deur uit werken productie staat voorop dat merk je ook aan de houding van de meeste chefs op de afdeling ze zijn meer geinteresseerd in de productieresultaten dan in de mensen als die 1100 of 1200 kalveren er op een dag maar doorheen gaan maakt niet uit hoe dan zijn ze tevreden een werkoverleg wordt dan ook al gauw gezien als een noodzakelijk kwaad na het werk heb je nog wat nee nou dan gaan we naar huis op die manier neem je de mensen natuurlijk niet serieus je houdt ze ook maar moeilijk vast binnen het bedrijf dat is uiteindelijk funest bij de huidige krapte op de arbeidsmarkt vanuit personeelszaken waarvoor ik verantwoordelijk ben werken we dan ook aan een cultuuromslag we gaan de afdelingschefs trainen in personeelszorg dat vereist een luisterend oor en ook de capaciteiten om een ondergeschikte gericht te stimuleren bij leidinggevenden zal in de toekomst meer gekeken worden naar managerscapaciteiten dan naar hun vakmanschap als all round slachter deze cultuuromslag wordt ook veroor zaakt door de arbo eisen die aan onze branche worden gesteld het is zaak in de organisatie van zwaar en onaangenaam werk rekening te houden met ieders belastbaarheid voo rt durend dezelfde belastende handeling verrichten bijvoorbeeld monotone zware tilwerkzaamheden stelt het lichaam zwaar op de proef het is aan de chefs te zorgen voor een goed roulatieschema het rouleren van functies heeft gevolgen voor werknemers die wein i g taalvaardig zijn het kost hen meer moeite nieuwe instructies te begrijpen in de toekomst doen we dus een groter beroep op iemands taalvaardigheid en wordt ook een grote mate van initiatief noodzakelijk we willen dat er meer informatie van de werkvloer naar boven komt een werknemer moet zijn chef bijvoorbeeld in een functioneringsgesprek of in een werkoverleg kunnen informeren over hygiene en veiligheid over de werkdruk en over zijn persoonlijke opleidingsplan een werknemer dient dan mondiger te zijn hij moet het het zelfve rtrouwen hebben om ook binnen een grote groep in aanwezigheid van zijn superieur voor zijn mening uit te komen schaamte om te spreken of een gebrek aan initiatief of zelfve rt rouwen belemmeren dan nog meer dan nu de kansen om verder te komen in een loopbaan zelf kan ik de taalvaardigheid van de meeste werknemers goed inscha tt en ik spreek iedereen die in dit bedrijf wordt aangenomen ook komen mensen hier nogal eens een keer binnen in verband met problemen op de werkvloer of met wensen die leven op het gebied van de arbeidsvoorwaarden salarisonderhandelingen geven een mooi beeld van de mate van taalbeheersing laatst was er weer zo n salarisronde iemand die zijn taal spreekt komt binnen schetst een situatie geeft een beeld van zijn groeiende inzetbaarheid en geeft mij zo argumenten voor verhog i ng van z ijn loonschaal direct daarna komt dan iemand binnen d i e zijn looneisen enkel cijfermatig onderbouwt in een eenwoordszin fl 2700 het spreekt vanzelf dat de werknemer met een goede verwoording van argumenten b i j dit soo rt onderhandelingen enorme voordelen heeft ik heb geen idee waarom de taalcursus nu alleen is opengesteld voor migranten ik heb er gewoon niet bij stilgestaan dat een geintegreerde cursus ook tot de mogelijkheden behoo rt ik denk dat het te maken heeft met de mate van mondelinge taalvaardigheid onze nederlanders spreken de taal in ieder geval fatsoenlijk maar bij de lees en vooral de schrijfvaardigheid is het misschien een idee nt1 en nt2 te mengen bij deze vaardigheden heb ik ook bij nederlandse werknemers op lbo niveau zo mijn twijfels ik verwacht in de toekomst minder taalproblemen bij het aannemen van migranten dan hebben we per slot van rekening te maken met allochtonen die in nederland geboren zijn en mondeling de taal zeer goed meester zijn dan is het misschien tijd eens te kijken naar cultuurproblemen want laten we eerlijk zijn voor iemand uit afr i ka gelden toch hele andere regels voor afspraken dan voor nederlanders hier is het een man een man daar gaat men veel losser daarmee om ik vind trouwens dat wij nederlanders helemaal een bevoorrecht volk zijn zoals we onze talen spreken bij mijn vorige werkgever had ik veel te maken met expats in australie en canada d i e spreken allemaal vloeiend engels en staan ook in hun vak hun mannetje taken d ele gee rt voor d e hoo gs te echelons in gaan om een be te r e c ommunicatie ov e r het e en bedrijf gelden beleids matige redenen om werk van a ll ed ag zet daarna ast nog e en s de ee n fiat te geven voor een taaltraining kw a mening van de persone elsc he f uit int erv iew i liteitsverbetering en teamwerk versterken de zie hi erboven over de plo e gbaz e n op de leidinggevende direct op de werkvloer zal het werkvloer hij vindt de ploegbazen zelf nie t 2000 4 moer 269 bv e int e rview 2 de intercedent e ik spreek regelmatig allochtone werknemers in dit bedrijf omdat ik de personeelswerving doe op dit moment is ongeveer de helft van de sollicitanten die zich via randstad bij dit bedrijf aanmelden buitenlander let wel deze mensen zijn dan afkomstig u i t eg landen en n i et eg landen hun fu n ctioneren bespreek ik rege l matig met de groepsle ider s dat zi j n de leidi n ggevenden wat betreft het nederlands stellen d i e de ei s dat mensen verstaa nba ar moeten kunnen spreken en kunnen begrijpen wat er tegen ze gezegd wordt dat is op de eerste plaats ingegeven door de werksituatie er wordt in een grote hal gewerkt de band loopt dus is er sprake van een flinke ruis het werktempo is hoog en het teamwerk aan de lijn vereist duidelijke communicatie maar de norm goed kunnen commun i ce ren is wel een rekb aa r gegeven er z i j n grote verschi l len tussen de alloc h tone werk n emers de een spreekt veel beter dan de ander en de ene leidinggevende is de andere niet laatst sprak ik nog een chef die niet uit de voeten kon met een vietnamese vrouw op zijn afdeling omdat ze zo slecht nederlands sprak op m i jn advies is ze overgeplaatst naar een andere afdeling en een andere leidinggevende die vond het geen probleem om haar i n eerste instantie samen te laten werken met een goed ingewerkte landgenote waar ik op let bij anderstalige sollicitanten de taal dat maakt toch de eerste indruk en de eerste indruk is bij sollicitaties in het algemeen van groot belang ik moet erbij zeggen ik kan over het algemeen redelijk tot goed met hen commun i ceren maar i k neem ook a lle t ijd v oor die ge sp rekken wa nt i k weet als h e t snel s nel zou moeten gaat de communicatie ook veel moeizamer het uitzendbureau houdt formeel als taalvaardigheidseis nt2 niveau 3 aan maar ik kijk pas naar de papieren als de communicatie echt moeizaam verloopt voor de technische vaardigheden wordt gekeken naar relevante opleidingen werkervaring en het goed kunnen uitvoeren van een technische vaardigheidsproef andere belangrijke punten van beoordeling van sollicitanten zijn houding motivatie en gedrag ik kijk vooral of het goede collega s zijn kun je je snel aanpassen kun je het werktempo aan houd je je aan afspraken kom je op tijd ben je weerbaar en kun je in een team samenwerken de taalvaardighe i d kan goed zijn de technische test prima maar als de houding en de motivatie van de sollicitant niet kloppen dan nemen we zo iemand niet ik heb goed contact met de meeste allochtone werknemers hier omdat ik zelf makkelijk communiceer leef ik me makkelijk in en begrijp ik de allochtone werknemers beter anderen zie ik eisen stellen waaruit blijkt dat ze hetzelfde moeten zijn als nederlanders en accentloos moeten spreken ik pas mijn spreektempo en mijn woorden aan misschien praat ik iets harder ik herhaal veel en vraag of ze het begrepen hebben ik probeer zoveel mogelijk moeilijke woorden te vermijden culturele aspecten spelen ook mee in de communicatie bijvoorbeeld een iranier antwoordt op mijn vraag dus je hoeft geen koffie meer met ja waar wij nee zouden zeggen dat moet je gewoon even doorhebben de taalcursus duidelijke taal in dit bedrijf werkt positief zo n cursus geeft mensen de tools in handen om zelf vragen te gaan stellen ik ben in die taalcursus uitgenodigd om over de uitzendorganisatie te ve rt ellen sindsdien kennen ze me beter als ik nu op de werkvloer rond loop ben ik opeens een aanspreekpunt geworden maar het initiatief om aan een cursus mee te doen welke cursus dan ook moet van de werknemers zelf komen een cursus volg je niet omdat het moet van het bedrijf maar omdat je zelf gemotiveerd bent om er tijd in te stoppen en er moeite voor te doen de cursus duidelijke taal slaat een kleine brug om het nederlands en de communicatie te verbeteren veel allochtone werknemers maken er gebruik van maar die brug zou breder kunnen worden belangr i jk voor een betere onderlinge communicati e op de werkplek is mijn idee om naast nieuwe anderstalige werknemer een coach te plaatsen een collega die vraagbaak kan zijn ook een boekje met taal en vaktaal uit het bedrijf kan nieuwe anderstalige werknemers helpen hinderpaal voor een meer open onderlinge communicatie is de bedrijfscultuur men is beducht voor de buitenlandse werknemer als groep niet teveel bu itenlanders bij elkaar en zeker niet allochtone werknemers van dezelfde nationaliteit want dan ontstaat kliekvorming toege rus t voor ee n meer c ommunicatief ma bo ve n al s voorb eeld no emt zij dat een nage ment hoe gaa t ee n taaltra ine r nu o m and ers talige cur s ist bij d e e ne afdelingsch ef wel m e t si gnalen di e v a n a f d eze w e rkvlo er kom en go e d fun c tioneert maar bij de ande re ni et g aat ov er het taalge bruik v a n zijn c ursi sten h et hie r om taalpro ble me n bij d e c ursis t of o m ho e int e rpreteert ee n taaldo ce nt h et v e rh aal gebrek a an man age me nts kw alit e ite n bij de c hef van de int e r cede nte uit inte rvi ew 2 zi e hier d e voorbee ld e n laten zi e n d a t er grot e 2 70 moer 2000 4 bv e verschill en van inschatting zijn over de beno verantwoordelijk voor zelfs een tot t weeder digde competentieverbetering en daarmee de van de va ri abiliteit in de testscore s waar samenhangende ta a lscholing van anderstalige getrainde de skundigen in een min of meer werknemers allerlei belangen die samen gestandaardiseerde setting zo in hun oordeel hangen me t de functie van degene die zich verschi ll en valt te veronders te ll en dat de een oordeel vormt bepalen het beeld dat va ri eteit in niet gestandaardiseerde omgevin me n zich van de benodigde competenti e en ge n nog heel wa t groter zal zijn d e taalvaardigheid vormt in ieder geval zijn die vers chill ende inschattingen iets om als wat wordt beoordeeld taaltrainer terdege rekening mee te houden z e zijn van invloed op het verloop v a n de pe rforman ce is m ee r da n taa l alleen cursus en v a n d e uiteindelijke oordeelsvor ming over he t suc c es e rva n h e t simpele fe it uit de inte rv ie ws z en 2 blijkt hoe breed of da t de ta alg ebruik ss ituatie in de l es enige s mal de range aan criteria k a n zijn w aarmee ge lijkenis v e rtoont met die op de werkvlo e r talig functioneren wordt beoordeeld de i s du s b es list geen garanti e voor eenz elfde cri teria lopen uite e n van een plo e g c hef die oord eel over het e ffect van h e t g e l ee rde het voldoend e vindt als e en we rknem e r glo b aal e en in structie kan begrijpen tot en met de taaldeskundige is een ficti e de pers on ee l s functionaris die h e t talig func tion eren b eoordeelt a a n de mani e r waarop maar ook ta altrainers do c ent e n en ze lfs diverse a ll ochton e werknem er s optreden bij ge traind e b e oord e l a ar s van ge stand a ardi s eerd e sala ris ond erhand e lin gen h et ga at om pe rfor ta a l t es ts kunn e n tot h ee l uit ee nlop end e man ce zegge n de de skundige n m aar wat i s oordelen over iemands t alige performance dat dan performan c e we wag en on s niet in komen op grond van uiteenlop e nd e b e li efs het mo e ras va n de de finitiedis cu ssi e voor at t itudes e n kn o wl edge h aj e r 199 8 wood s lopi g hante ren w e de v ol ge nd e werkd efinitie 1997 taalbeoord elaars kijken ieder vanuit bij performanc e gaat het om de c oncrete ee n a nd er perspec tief tege n de werk elijkhe id to e pa ss in g v an belan g rijke taken bijvoor aan zond e r dat v a n v erv ormin g van di e be eld op het vakgebied meer lat en zi en wat we rkelijkheid sprake is in interv iew 3 zie je kunt dan om een abstracte manife statie p 2 73 wordt een voorbe eld van een p e rsp ec van kenni s b eoord eling van performance ti e fwis se ling geg eve n ze lfs binne n een p er g eb e urt na langdurige d es kundige ob s e rv a s oon omd a t d e ge n e over wie e en oorde el tie bij de uitvo e ring van d eze taken gevormd wordt in ee n nie uw e situatie ee n zodra het oord eel ov er taal a an een p erfor nieuw e kant van zi chze lf l a at zi e n ma n ce gek opp e ld wordt komen zie in de mc namara 1996 vergelijkt de vari eteit in interv iews al s vanzelf ander e niet t a lige c ri p erfoml ance oordele n met uitsprake n in g e tui teria in b ee ld zoal s ze lfvertrouwen mondig g e nve rklaringen na e e n ongeluk in d e film heid initiatie f ke nni s va n z ak e n b e trokken ras li o mon van d e japanse cineast kurosawa heid bij d e organisatie in ev aluaties na cur bijvoorbe e ld worden vi e r verschi lle nde ver su sse n ne derland s op de werkvloer no emen sl agen g e g e ve n van e e nz elfde dramatische leidingg e vende n s teevas t met name d eze com gebeurtenis elk van de ve rslagen in de film is ponenten bij de beoorde ling v an het resultaat in dezelfde mate plausib e l of misleidend de van d e taalcursu s de houding is ve rb e terd v e rhalen h ebb e n herkenbare overl a ps met b e rntse n d e vrie s 1995 elkaar en toch zijn er ook substantiele ver schill en op dezelfde wijze verschi ll en de de doos van pandor a oordel e n van goed getrainde beoordel a ars van iemands talige performance h e t is dus het interessante aan interv iew 3 is dat de niet noodzakelijk dat het ene oord e el op een betrokken taaltrainer haar taal oordeel bij foutieve ins chatting berust en h e t andere op stelt al s zij vanuit een breder c ommuni c atief e e n goede om de grote va ri eteit te verklaren perspe c tief na ar de deelnemers kijkt ook zij deze varieteit in op zich adequate oordelen is spreekt dan over niet talige factoren als zelf 2000 4 moer 271 bv e interview 3 de taaltrainer op de werkvloer hoe anders je pe rs pec tief kan zijn op deelnem e rs mer kte ik toen ik samen met een collega trai n er soci a l e vaardigheden voor een groep werknemers stond waar ik in eerste instantie gespitst was op woordenschat en het taalteko rt van de deelnemers benaderde zij het thema functioneringsgesprekken meteen vanuit de verwachtingen van het bedrijf niet de taal stond nu centraal maar de situatie waarin de deelnemers deskundig en vaardig iets over hun werk moeten kunnen ve rt ellen ineens zie je dat er capaciteiten aangesproken worden die mensen al wel bezi tten je ziet ook dat het zelfv ertrouwen groe i t omdat zij nu de expe rt zijn ik zag dee l nemers van een totaal andere kant ik merkte ook dat mijn collega trainer in haar aanpak veel sneller een beroep deed op productieve vaardigheden van de deelnemers zelf ben ik geneigd de opbouw van receptief activeren van voorkennis aanbieden van woordenschat naar productief aan te houden je neemt mensen aan de hand en je loodst ze door een scala van nieuwe woorden zinsbouw juist taalgebruik en conventies zij doorbrak dat patroon door direct praktische opdrachten te geven waarmee iets gedaan moest worden dat had een weldadig effect op de groep deelnemers waren vanaf het begin actief bij het onderwerp betrokken datze lfde gebeu rt als de setti ng verande rt als ik bi jvo o rbeeld samen met een vakople i der dee l nemers op de werkvloer bezoek je merkt dan dat een deelnemer die afwachtend is in de taalcursus in de ve rt rouwde werkomgeving wel gemakkelijk initiatief neemt hij legt je van alles uit hoe het toegaat op zijn werk zo iemand wordt opeens een gids en blijkt bijzonder vindingrijk in het overbruggen van taal en communicatieve problemen nu ik erbij stilsta het is me veel vaker overkomen dat ik mijn oordeel over iemand moest b ijstellen als ik verder keek dan taal of taalmethode alleen zo gaf ik volgens het boekje nederlands op de werkvloer voor hoger opgeleiden les aan anderstalige a rtsen van een deelnemer viel het taalgebruik me extra op in negatieve zin de man kwam heel slecht uit zijn woorden maar tijdens een rollenspel waarin de huisa rtsenpraktijk centraal staat veranderde mijn inscha tt ing over zijn vaardigheden in de rol van a rts benaderde hij mij als zijn patient met aandacht luisterde stelde vragen was inlevend en wist waarover hij het had mijn ve rtrouwen in hem was opeens van een heel andere orde natuurlijk beinvloedt een bredere kijk op iemands handelen als vakman of vakvrouw ook je oordeel over iemands taalvermogen alleen al het feit dat iemand met zelfve rt rouwen en met verstand van zaken spreekt dringt allerlei vormtechnische zaken meer naar de achtergrond deze andere kwaliteiten compenseren als het ware voor een groot deel de taalachterstand als taaldocent wil ik graag via cursisten terughoren wat ik denk met hen geoefend te hebben bijvoorbeeld er is een arbo medewerker uit het bedrijf in de les op bezoek ik wacht op duidelijk en goed gestelde vragen van de deelnemers vragen en vraagwoorden die we uitgebreid ter voorbereiding op het gesprek hebben behandeld tot mijn verrassing ontstaat er een andere maar zeer levendige discussie de gastspreker gaat in op hun ervaringen en er komen nieuwe vragen alles draait om de inhoud en de talloze verkeerde zinsconstructies en onduidelijke vraagwoorden verstoren de communicatie allerminst het initiatief en de inbreng van de deelnemers in het gesprek worden door hem het meeste gewaardeerd ik als taaldocent heb teveel willen sturen cursisten voort durend bij het handje houden bij mijn les zeker bij lager opgeleiden i s dat een valkuil hoe dan ook als taaltrainer merk ik dat het zijn vruchten afwerpt de deelnemers vanuit een breder perspectief te benaderen dan taal alleen het is wel de vraag in hoeverre je deze brede benadering ook officieel maakt in een afsluitend oordeel over iemands talige functioneren ben ik wel bevoegd een oordeel te geven op andere gebieden daarover zul je als taaltrainer op de werkvloer altijd afspraken moeten maken met je opdrachtgever zelf ben ik een groot voorstander van nauwe samenwerking met leidinggevenden en andere deskundigen in een bedrijf maar ook dan is het een enorme opgave te bepalen hoe precies je iemands pe rformance beoordeelt vertrouwen b etrokk e nh e id c rea tiviteit en sl aa t ook d e ve rwarri ng toe omdat het forme e mpathi e ze m erkt dat d ez e a ffec ti ev e com le tali ge oord ee l in relatie s t aa t tot deze ponenten haar oorde el over het taal ge bruik in ander e niet talige componenten po siti eve zin beinvlo e den te gelijkertijd is dit is wa t m c ham a ra het openen van de het ook la s ti g voor h aa r ov e r welk e c ompo doo s van pandora no emt je kunt tr a cht e n dit nente n i s lie t als taaldo ce nt nog le gitiem te soort affe cti e ve factore n buite n h et oord ee l te oordelen waar tr e k je de gre ns zodra deze houden maar zodra iemands perfo rma n ce in affectieve componenten in het sp el kom en h e t s p e l is kom e n ze door d e kieren uit de 272 moer 2000 bv e doos net als de trainer in inte rv iew 3 geeft wiens performance wordt hij voorbeelden hie rv an uit het medische opl eidingscircuit empathie attitude en para beoordeeld linguistische zaken als lichaamstaal vormen beeldvormin g na ast vakdeskundigheid de belangrijkste c ri te ria voor de te st er zijn enkele cri te ri a de pers oneelschef uit inte rv iewt heeft er s p ecifiek talig in de formele zin stelt de niet aan gedacht de autochtone doelgroep te kandida a t enke lvoudige of mee rv oudige vra b e trek k en b ij de sel ec ti e voo r een c u rsu s ge n maar in de meeste geva llen vall en ned e rlands op d e werkvlo e r hij i s niet de talige affectiev e en vakm a tige c ri t eria s amen enige di e dit overkomt zo blijkt uit onze e n zijn ze lastig te ontled e n in afzonderlijke ervari ng bovendien i s het ook een e rvarings e e nheden he e ft een do e ltreffende organisa feit dat we regelm a tig deeln e m e rs in onze tie va n een art s patient gesprek nu t e mak e n cur s us se n tege nkom e n di e in taalvaardighe id m e t inzicht in een di s cours met ee n goed be s list nie t ond e rdoen voor hun nederl andse inlevingsvermogen in de patient of me t het co ll ega s de vraag i s dan wa t t e n grond s lag vakkundig afne men van vr a gen om d e ziekt e ligt aa n d ez e se lecti es het antwoord is h e t geschied eni s in kaart te bre nge n s impel e feit dat aan pers on e n me t ee n waa rneembaar a nde r e naa m uite rlijk acce nt consequenties id entit e itssymbol en sn ell er een zwakke n ed er landse taalva a rdigh e id wordt toe ge dicht de ee n taaltr a iner kan tra c hte n het d e k se l s tevig gevolg en voor int e rc ulturele communi ca tie op dit so ort non linguisti sc h e fa c tor e n t e zijn e rn s tig e r w ann eer de kenni s v an elk aa r s houden bijvoorbeeld d o or de werkvloer cultuur e n de inhoud van elk aars toegekend e alle en te gebruiken als motiverende achter identite it en ge base e rd zijn op generalis ati es grond en te focu s sen op d e talige performan en vooroordelen di e ik in dit v e rband e en ce w a arbij naas t fo rniel e asp ecte n van taal sch adu wcultuur wil no e men sh a did 1994 va ardigh e id woorde nsc hat e n ta alfun c ti es a an a a n de ide ntiteit van de allo c htoon wordt de orde kome n wat genoemd wordt de k e nnelijk s n el e en z w akke ta a lvaardigheid zwakke v e rs i e v a n de p e rfo rmanc e de finitie toegevoe gd uit d e sc h a duwcultuur van de of hij kan ervoor kieze n ree le tak en uit h et ne d e rl ande r komt op t aal ge bi ed s n e l h et b e ro ep in hun volle om va ng aan d e orde t e c li c h e e en tal e nwond e r naar b oven altijd s tellen de sterke vers i e van de performance wordt verge ten dat dit s oort wo nderen zich definitie in b eide g e v all en zull e n non lin ve e lal binn e n dezelfd e taalfa mili e voordo en guis tische fac toren va n invloed zijn op het er zijn ni e t v eel n e d e rland e rs die zi c h in rad oordee l ov e r p e rforman ce het is dus d e arabisch wet e n t e re dd en h et i s ni e t voor vraag of het de inves t eri ng loont m e t all e ni e t s d a t in int erv i ew i bijvoorb eeld expats geweld een zuiver vakmatig oorde el veilig word e n g eno e md uit australi e t e st ellen ma ar ook ee n k euze voor de sterke het ge drag van de interced e nt e uit inter v ers ie i s ni e t onprobl e mati sch hoev e r reikt vie w 2 i s daar ent egen voorb eeldi g te no e de l egitimiteit van een taaltrainer wat i s een m e n zij ziet de ni e uw e allo chtone werk oordeel waard al s het ook zaken buite n de nem e r al s een individu en ze he e ft oog voor directe vakd e skundigheid betreft sam e nw er de vele variati es in taalvaardigh e id binnen king m e t praktijkopleiders met co llega s van een p e rsoon e n tu sse n pers on e n zij zi e t ook dee ln e me rs zi e inte rview 2 en l e idin ggev en het negati eve effec t van e en bedrijfs cultuur d en op de werkvloer is noodzakelijk maar waar m e n in wij e n zij blijft d e nken de l ang niet altijd mogelijk in deze tijde n van niet go e d nederlands s prekende werknemers productiedruk en krapt e op de arbeidsmarkt zijn de oorzaak v an een minder vl ot lopende zi e inte rv i e w i communicatie zij moeten hun nederlands maar verbeteren o f w ij nu dialect spreken of niet de taalcursus i s bedoeld voor de buit e n land s e werknem e r niet voor de vele taal zwakke nederlands e werknemers en gaa t 2000 4 moer 27 3 bv e voorbij aan de vele verschillen in h e t reeds ling worden gemaakt goed functioneren behaalde taalniveau nt2 wordt hier vaak nog verengd tot het aa nkun ook taaltrainers dichten b epa a lde eigen nen van wiss elende eenvoudige vaardighe schappen toe a an leden van een groep zo den toch ste llen andere omstandigheden in m erkt de ta a ltrain e r in inte rview 3 op dat zij de nabije toekomst wel degelijk nieuwe eisen bij h e t l es gev en aan l aagopg e leiden moet aan d e we rknemer en vorm e n zij ook de bij sturen om niet bevoogdend te worden aanleiding een vakgerichte cursus nt2 in huis op meer of minder bewust niv eau en in te halen nxso wetgeving st e lt duidelijk paal me e r of mindere mate b es taat er bij alle en perk aan monotonie van arb e id ziekte taalb eo ordelaars vooringenom e nhe id t eg en v erzuim als ge volg v a n lic hamelijke kl ac hte n o ver groepen of het daarbij nu gaat om ve roorzaakt door h et voortdur end uit vo e re n opl eidingsniveau klasse c ultuur of sexe kri van d e zelfd e h a ndeling i s in tijden van krapt e ti sc h z elfonderzo e k blijft ge boden belangrijk op d e arbeidsma rkt een niet te ondersc hatten i s in te zien dat culturel e s ociale se xe hind e rnis voor de c ontinuiteit van de bedijfs ide nti t eiten nie t s t a ti sch zijn sha did zegt vo eri ng vo or d e p e rs on ee l s functionaris en spr e k e nd over een inte rculture l e o ntmoeting d e inte r ce d ent e uit de int e rv i ews zijn multi d a t e en g ed ege n k e nnis van elkaars cultuur inzetba arhe id e n behoud van person eel dus en e e n voorzi chtige sond ering van de mat e d e voo rn a a mst e doelen de werknem e rs zul waarin g es prek s p a rtners zich aan die cultuur len op mee r a fde linge n inge zet kunnen wor c onform e r en v an wezenlijk b elan g zijn d en s n el nieuwe w erkopdra c hte n m oeten comp e te nti e in int e rcultur el e c ommuni ca ti e b egrijpen zichz elf op ba s i s va n v e rbal e ve r ei st een gedra g dat ge schikt en effectief i s feedbac k va n and e re n kunnen bijsturen vra voor de beide c ulturele id enti teiten die aan h e t ge n t e r verduidelijkin g kunnen ste ll en me e o nts taan z ijn tijd e ns een conversatie cursie f niet kunn e n praten in het werkoverleg ee n in origine el inbreng h ebb e n in kwaliteit s v e rb e tering b e zi e n vanuit ee n de e ln e me r aan e en c ursu s d e ta a ltrain e r op de werkvloer va n inte r nt2 op de we rkvloer he e ft het overbren gen vie w rzit in e e n lastig p arke t de de eln e mer van alleen ke nni s ov e r d e nederl a nd se wordt door zijn chef op d e werkvloer zelf b e drijfs cultuur dan ook weinig zin ook b eoordeeld na a r de oude maatstave n be h e t i nzett e n va n voora f gegev e n ta alfun c t ies grijpt i e h e t of b eg rijpt i e h e t ni et m e t h e t l e idt niet tot het gewenste resultaat zond e r ov e rdrage n va n ee nvoudi ge t aalfun c tie s om inlevend vermogen van zijn kant en van de gespre kken t e s tur en en feedback te geven kant van co llega s e n de organis a tie zonde r voldoet de train e r aan de ze eis te me er daar ge pas te b elangstelling voor de a nder en zon het op deze werkv l oer veelal gaat om routine d e r fle xibiliteit i s zo n t aal fun ctie ni e t m ee r instructies m aar d e p e rs on ee l sc hef v erwa cht dan ee n le g e huls meer bij hem ga at het veel m ee r om e en s t erke definiti e van performan c e naar het doel van de beoordelin g oordeel van de l ee rders op hun be u rt i s dit ee n v eel te v e r en afge l egen doel het om d e bedrijfsor g anis ati e te ve rb e ter e n i s h e t w e rkov erl e g is hi e r ni et l an ger dan v ijf minu s timuleren va n h et l erend v ermogen van t e n het gaa t om produ c ti e productie organisatie s en dus ook van individu el e werknem e rs een belangrijk iss u e geworden didactische consequentie s tak en en fun c ti es verand ere n st e eds s n eller en s te eds ingrijp e nder h e t is in d e mees te hi e r sp e elt de vra ag n a ar d e overeenkoms ten b e drijven niet meer voldoende al s e en w e rk tuss en situati e op de werk vlo e r en die in d e nemer routine taken weet uit te voeren zijn l es is het doel van de t a altrainer a lle en te dag elijks e werkzaamheden zijn vandaag de oefenen met concrete taalfuncties zoals hier da g heel wat onvoorspelbaard er geworde n in e n nu nodig op de werkvloer en e en oorde el de s la chterij uit inte rview i moet van de ze daa rov e r n aa r vorm en inhoud te ge ve n of omslag van routine naar afwisseling en gaat het er juist om h e t verm ogen van iemand flexibiliteit nog geen overdreven voorst e l te beoordelen om in een gegeven werksitua 274 moer 2000 bv e tic zelf creatief tot een oplossing te komen een keuze uit taken naast verplichte taken hierbij wordt het heel directe hier en nu van zodat ook aan persoonlijke voorkeuren van de taal van de we rkvloer verlaten en gaan leerders tegemoet kan worden gekomen val ni e t linguistische factoren een bel a ngrijke rol dez pierce o malley 1992 sp e len wij denken dat in goede cursussen neder conclusies en aanbevelinge n l ands op de werkvloer oog moe t zijn voor beide a specten talige en niet talige voor de bij de beantwoording van d e vraag uit d e motivatie van deelnemer s blijft een directe inleiding van di t artik el wie b eoo rdee lt wat ove r link met de werkvloer noodzakelijk wie m e t we lk d oe l zien we een babylonisc he daa rn a a s t pleiten we ook voor een op spraakverwarring en verrassinge n uit d e do os dialoog en intera ctie g e base erde praktijk in de van pandora l esg roep waa rbij mind e r de nadruk li gt op de spraakv erw a rring komt voort uit de e endimensionale taalkennis di e erbuiten direc t vers chillend e oordelen op de we rkvlo e r over inzetbaar is wie wil handelen binnen e en d e tali ge performan c e van werknemers so c iaal bepaalde en op interactie geba s eerde om d at er zoveel u it eenl o p ende b elangen en e n tijds gebonden contex t zal met zichzelf e n ve rwachtin gen in bedrijven zijn over h e t and eren in dialoog mo e te n ga an de le s bi e dt functionere n v an werkn e m e rs mo et de ta al hi e rvoor prima e xp eri me nt eerruimt e g ezi e n trainer t erd ege re k en e n op v ersc hill e nd e oor de sne l wiss el e nde oms t a ndighed e n b inn e n d e l en die vaak all e een e igen ge ldigheid b e drij ven lijkt h et on s noodzakelijk d eel bezitten d e waarh e id be s taat niet in commu ne me rs hi e rme e ook in de l es te l a ten om gaa n nicatie ook h e t oordeel van t a al trainers en du s h et o nve rwachte toe te late n d at kan onderling kan b e hoorlijk uiteenlopen d aar door deeln emers tak en te geven waarbij om dient e e n taaltrainer zoveel mo gelijk ande minder ee n bero e p wordt geda a n op to ep as re taa l beoordelaars bij e en cursus ne derlands sin g v a n vooraf aangebrac ht e kennis al sw el op d e we rkvloe r te betrekk e n op hun c r eativit eit en oplo sse nd v ermo g e n dit vra agt om ee n groot orga nisa t ietalent en in de l ess en zou ook zek e r e e n plaa t s i s e en kw esti e va n lange adem omda t h e t gaat m oe ten worden inge ruimd voor het omgaan om het opbouw en v a n v ertrouwe n all ee n van d e d e elne mers met d e wel heel di verse op basi s van v ertrouwen komt de waard e van oordelen over i e d ers talige performan ce op verschi lle nd e p e r s pectieve n bij inte rdi scipli d e w erkvlo e r om daar op e en go e de mani er nair e samenw erking tot haar re cht een tijd mee om t e kunnen gaan is zelfbeoorde lin g rovende fa c tor is de b e re ikbaarh eid v a n de van wezenlijk b el a ng het mo e t z i chtba ar b etrokk e n e n bij e e n to e nem e nd e produ ctie w ord e n voor de deelne me r z elf en de buiten druk w ereld wat hij of zij ontwikk e lt wat tot zijn e e n belan grijke do el s telling voor t aa l tr ai of haar mo gelijkh ed en behoort naas t tradi ningen op de werkvloer blijft daarom ook tion ele toets en naar taalkennis pleite n we deelneme rs kunnen omgaan met ee n e igen daarom voor d e inz et van portfolio a s se s s taaloordeel en met dat van anderen op de me nt po rtfolio s worde n ook wel oms c hre werkvlo er daarbij i s het zichtbaar maken van v en als iemands taalbiografi e in zo n biogra e igen ta a lpres tati e s binnen en buiten de ta al fie kunne n heel goed r eal life v oorb eelden c ur s us door middel van ee n portfolio een word en opg enomen bij portfolio as se s s m e nt a anbeve le nswaardige me thode m e t e e n goed ga a t he t om georgani seerd portfolio h e eft e e n d e elnemer h e t sys tematisch ve rz a melen en vastl egge n een nudde l in handen om cliche attributies van best pra ctice voorb e elden van een l eer uit een s c h aduw c ultuur te nuanceren het der ov e r een langere p eri ode en op verschil wij en zij denken is helaas nog zeer gang lende mani e ren om zowel in de diepte als in baar in bedrij v en deze beeldvorming kan de breedte de ontwikkeling van vaardig worden veranderd door de opz e t van geinte heden van e en teerder te laten zien greerd e en g e di fferentieerde cursu ssen rrt z zelfreflectie bv door het opnemen van e en en nt2 taallogboe k in d e port folio 2000 4 moer 27 5 bv e of een taaltrainer nu kiest voor een zwakke van belangen dit belang van individuele deel of e en sterke definitie van performance ver nemers boven tafel te krijgen en het samen te rassingen uit de doos van pandora wat bewaken b e oordeel je en wie beoordeelt mee als je over de kluwen van talige e n nie t tali ge noot en l iteratuu r componenten wilt kijken blijven hem of haar ni e t bespaard zelf staan we een sterke i met dank a an th van den top hoofd definitie van p e rform a nce voor h e t is nutti g personeel en i kamp inte rc edente e n noodzakelijk bij d e b e oorde lin g van tali 2 zi e voor e en b esprekin g van e en ve rge lijk ge performanc e niet linguisti sche fa c toren te bare s oep el e hantering van i n gang s eise n in de b e trekk en enerzijds ge ve n comp o nenten a ls praktijk ook da alderop 2000 z elfve rtrouw en initi a ti e f b e trokk e nheid bij d e organi sa tie e n k ennis v a n zak en de e l b e rntse n a l de vri es houding e n ne me rs d e kans om ee n eve ntu ele zwa kke b e trokk e nh eid in evalua ti e van curs u sse n taalv aardi gheid te c omp e n s er en anderzijds nede rlands op de we rkvloe r hoofdstuk 6 itta vormen d ez e c ompon ente n de be s te b a si s e n 1 995 vo e dings bodem voor he t ve rgrot e n va n de d a alde rop k n aar ee n ass i s tente nopl e iding ta alvaardi gh e id in ee n tw e ede taal cre ati v i met nive a u i in les 10 3 18e j aa rgan g t eit en fl exibiliteit in taal e n hande l e n mogen fe bru a ri 2000 niet ontbreken als o mstandighed en binn e n duranti a ch goodwin ed s r ethinking bedrij ve n v o ortdur e nd wiss el e n r egelm ati g co n text l angu age as a n inte ractive ph e n o m e non kw am en w e in dit artik el tot d e co n clu s i e dat n ew york c ambrid ge unive r s i ty pr ess ee n conte xt zi c h pa s in interac tie ontwikk elt 1992 en g e en va s ts taand gege ven erbu i t en is bin haj e r m de bruikbaarh eid van de c ontent n e n de taa lcurs us mo e t da a rom ex perimen ba se d approa c h in de n e de rl a nd se c ontexti t eerruimt e worden gec r eeerd waarin d eel in tijdschrif voo r toegep aste taalweten sch ap n e m er s zich voorbereid en op he t onv erw a ch 1 9 98 1 blz 201 209 t e van r eal life s ituati es all e en taalk enni s krams ch c l von hoene cultura l perfor bijvoorbe e ld in k a nt en kl a r e taalfun c tie s man ces rethinking th e t eac hing a nd lear v oor b e la ngrijke taalg ebruik ssitu a ti es bi e dt ning of for ei gn la ngu ages throu gh fe mini s t hierv oor onvoldo e nde kan se n and soci olinguisti c th eo ry in th e 3 b e rke ly het is binnen de s terke definitie van perfor wom en and lang uage c o nfe ren ce april 8 io manc e m et a ll e niet linguis tische compo 1994 bucholz e a e d s blz 37 8 3 89 n enten daa rin ve rva t nie t ee nvoudi g t e bep a m cnamara t meas u ri ng second lang u age perfor l en w a t de g rens is aa n h et oorde l e nd ve rm o mance longman lond on and ne w york gen van d e taaltrain er dit i s een van d e 1996 la sti ge verrass ingen uit de doo s van p andora sh adid w a r b eeldvo rming de v erbo rgen di die zi c h op e nt voor ee nieder d ie tali ge m e nsi e bij inte rc ulturel e co mmunica t ie inau gur ale p e rformance w e n st t e b e oord ele n voorzi c h re de tilburg tilburg unive rsi ty press 1994 ti gh eid bij ee n offici eel oordeel blijft daarom va ld ez p pe rfo rmance and portfolio assessmentfor geboden ook om d e ze r eden blijft e en go ed lang uage mino rity s tudents ww w n c be ge pland e sa m e nw erkin g m e t ande ren op e n gw u edu ncbepubs p igs pig9 rondom de we rkvlo e r l ei ding geve nden a n htm 1992 dere vakdo ce nten ver ei st th yss en j g l hindernisse n van competen maatge vend in het oordee l over de taalcur tie manage m e nt in o a o r r j aargan g okto s u s op de werkvloer is volgen s ons ni e t of h e t be r 1 99 8 blz 17 23 o nderw ijs op ma a t i s gestuurd door de woods d teach e r cog nitio n i n lang uage te a ching opdrachtg e v e r o f d e do c ent het gaat erom beliefs d ec is i o nmaking and class romm pra cti ce of het le ren op maat i s in interac tie met ee n new york cambridg e univers it y press indi vidu e l e cur s i s t liemb e rg 199 7 v u con 1997 gre s het is aa n de taaltraine r om in de veelheid 276 moer 2000