Tussen bel en trein, afwas en correctie

xander no e prille onderwijs tussen bel en trein ervaringe n afwas en correctie in moer 1988 3 maakte vivette vesseur een begin met een serie artikelen over de ervaringen van beginnende leraren in het kader daarvan schreef xander noe sinds september 1988 leraar aan de scholengemeenschap marienburg mdgo havo mbo te s hertogenbosch de volgende bijdrage op d e d ag dat i k g e vr aa gd we r d om d i t a r t i ke l ren oorspronkelijk met het idee om na mijn t e sc hr ijve n k reeg i k m ij n ee rs te afknapp er kandidaats de kopstudie theaterwetenschap e en aa n tal l essen ach ter el k aar g i n g h o p eloos p en te g aa n vo l g e n d a t is e r n ooit va n g e ko d e mis t in het lee k ee n s o or t sne e u w bal m en n e de rlan d s bl ee k een go e d e k e u ze va n effect d e ee rste les ve rlie p slec ht wa a rdo o r uit de behoefte de theorie ook in de praktijk te i k n iet op tij d h erst el d w as o m d e twee d e les bren ge n be n i k al sn e l a lfab et is e ri ng slesse n t o t e e n s u cces te m a ke n de volg e nd e d a g g e g aa n ge v en de o nde rw i j s fa sci natie kwam op b eurde pr eci e s h etz el fd e les na l e s ve rlie p g a ng ti j de ns m ijn o p lei ding he b i k stage g el o stroef in een b e p aal d e k las kw a m ee n m eisje pen o p ee n c ategoraa l gym nasi um to en wa s als l a a t st e bi nn en ik schree uwd e on midd ellij k h et d ui d elij k ik wi l d e vo o r de k las d e b e z e ie ts in d e t ra nt van je ko mt voo rt a a n w el op tenh ei d d ie i k vo el voo r h et ond er w ijs h e e f t t ij d wa aro p z i j m ij ve r baas d aan k ee k en a nt veel t e mak e n m et d e less en d i e i k vro ege r woordde m aar het is een minuut over i k kreeg van mi jn doce n t nederlands z e l den heb was op dat moment niet in staat om te relati ik iemand met zoveel verve het metier zien veren een collega gaf me de raad om als het uitoefenen n ie t lu kt m ijn p la n ning los te l ate n i et s t e o ver eers t e ond er w ij ser va r i n g en wordt ei g e n doen waardoor mijn eigen rol in de klasse lijk zelden geschreven door mensen die op dat s ituatie m i nd e r belang r i jk w o rdt het wa s ge moment een start maken in het onderwijs w oo n ee n oplucht i ng te hore n d at je bes t e e n s daarom wa s het ook zo leuk om het a r tike l van het l e sp la n m a g afwij k e n gewoo n iet s van v ivette v es s eur ve ss eu r 1988 te lez en leu k s do en i k heb g e p ro b eer d h e t niet p er in de c u rsus vakd i dac t ie k op de un i versi t ei t soonlijk o p t e v a tten wordt alleen opgemerkt dat je niet teveel uren j aren geled en b en i k n e d erlan d s gaa n st u d e moet nemen want een eerste jaar is zwaar moer 1989 3 p 121 125 121 je moet jezelf niet overbelasten collega s vooral thuis veranderde er veel mijn vrije tijd merken op het went vanzelf voorbereiding is als sneeuw voor de zon verdwenen ik vond wordt in de loop van de tijd minder je krijgt het vreselijk moeilijk om elke avond mijn werk langzamerhand wel handigheid in het nakij af te krijgen het was echt een race tegen de ken je leert snel genoeg om je vragen zo te klok om voordat het bedtijd was de boel af te stellen dat het je niet zoveel tijd kost de boel hebben het hele weekend werd aan onder na te kijken wijszaken gespendeerd ik wilde goed voorbe reid zijn mijn zekerheid voor de kl as haalde ik voornamelijk uit de lesvoorbereiding mijn so de start ciale contacten leden veel onder mijn n i euwe werkkring want als ik me eenmaal had losge n a m ijn a f st u de re n h e b i k z o n veerti g brieven rukt van mijn werktafel dan kon i k me nog ge sc hr ev en het wa s dr uk op d e ond er w ij s nauwelij ks concentreren op de gesprekken in markt elke week stonden er vier a vijf adver mijn hoofd kon ik het onderwijsgebeuren niet tenti es in de kran t toc h m och t h et n i et ba te n stoppen de hele herfstvakantie besteedde ik er volg d e z e l fs geen ges p re k v a n ee n aa n t al aan het maken van een spellingwijzer een sollici t a t ies h eb i k n ooit m ee r iets ge h oor d in werkboek voor leerlingen met de bedoeling sep t ember 1988 w erd i k gebeld met de vraag om daarmee tijd te besparen in de komende o f i k o p ges prek w il d e k o men vo or ee n ver periode het besparen van tijd is niet gelukt va ng ings b aan o p sg m arienburg m d go havo het was natuurlijk wel een prima ervaring in mbo in s h ertogen b osc h h et ging al l emaal het werken met eigen materiaal b ijzo nd er s n el d insda g op gesprek e n vana f op school werd het alleen maar drukker mijn d on d erda g b e g i nn en h e t wa s heel o pwindend aanstelling werd u i tgebreid met zes uur door de onbekendheid de uitdaging dat de derdejaars mode en kleding terug kwa ik begon m e t t w i nt i g u u r ve rd eel d over t w e e men van stage zonder het idee te hebben dat op leidinge n vie r uu r o p ag ogisc h w er k en ik me overdreven uitsloofde maakte ik weken z es t ien uur m o d e en kle d ing a ls hu l p b ij d e van meer dan zeventig uur met name de cor voorbereiding k r eeg i k van alle klassen een rect i e nam veel tijd in beslag dit werd veroor ja a r p lanner w aari n globaal het p ro g ra mm a be zaakt door het enorme aantal leerlingen ik sc h reven s t a at h elaas zei d e n de tr efw oorden moest de derdejaars voorbereiden op de mij t oen nog nie t s z o stond er b ijvoor b eeld schoolbeoordeling brieven wat inhield dat ik een aan t al less e n woord ensc h a tuit b rei d ing o p van alle leerlingen in de voorbereidingsfase mi h e t p rogram m a d aa r kon i k mij n iet s leven nimaal twee brieven nakeek daarnaast wer d igs bij voors t ellen den de tweedeklassers getra i nd in het schrij d e eerste we ke n op sc h ool zijn a ls een roes ven van een modeverslag ook zij schreven voorbijgegaan z o snel mogelijk p ro b eren o m minimaal twee opstellen in mijn ogen ook de na m e n t e leren k ennen d e l essen te plan noodzakeli j ke voorwaarden om leerlingen vol n en de w e g t e vi nden en t e w e n nen ik b en doende zekerheid te geven voor een examen m eteen b ego nn en met he t late n sc h ri j ven van een lesverslag per klas moest een leerling be sch r ijven wa t er i n de les b ehand eld w as w a t begeleidin g ze van m ijn houding vonden en h oe ze hun ei gen in b reng b eoordeel d en m et n ame in de bi nn e n h e t mdgo functioneren zel fs t andige a f eerste we k en s te ld e d at mij in s t aa t om d e di d eli ngen d eze w orden gelei d door co r d ina t o rec t e kri tiek te ve rw e r ken en fou t en te h erstel re n o mdat i k enige w e k e n na d e aanvang van len h et verbaas d e m ij d a t ik me t zoveel ge he t nieuwe schooljaar b egon we rd i k o pg e m a k voor de k l as s t ond h eel er g ontspannen vangen d oor de coor d ina t or en no rm alit er o nt i k heb me vana f het eerste momen t thuis ge vangt de directie de nieuwkomers zij vertel voeld in de k laslo k ale n na tuurlijk niet bij el k e d en mij de gan g van zaken o p d e a fd elin g e n les n aarmat e d e leerlingen meer gin g en vra d e bijzon derhed en e d a a n ge z ien i k de eni g e gen w erd i k st eeds onzekerder i k t wij f elde docente n e d erlan d s o p d e a fdelin g m ode en aa n alles d e co nstan t e dru k om t el k ens o p k le d ing vervin g en m ij n v a kg enote o p de a fde het gewenste moment h e t juis t e ant w oord t e ling a gogisch w er k h oe w e l g erou t inee rd geven was zwaa r nieuw was op onze school werden de coordi 122 natoren van beide afdelingen aangewezen als het een uiterst luidruchtig ste l op een of an mijn mentoren het is de taak van de mentor d e re m ani e r kr eeg i k de g r oep e r n i et o n der om een nieuwe docent te begeleiden wegwijs m ij n gr oo tste fout in de k l a s is o verd ui d el i j k te maken en te helpen met vakspecifieke vra g e wee st dat i k tw ee keer te kw aa d b e n ge gen de coordinator mode en kleding is tevens worden daarbij heb ik de w oorden kutten een vakgenoot dus op beide afdelingen kon ik zei ken e n h o ud j e bek geb ru i kt leerl i n g e n met vragen terecht vertelden dat dit volstrekt ongepast is met naast de begeleiding van mentoren en coordi name voor een docent nederlands n u was ik natoren organiseert de adjunct directeur on zel f ook n iet ge l ukk i g met de u i tva lle n het i s derwijszaken op schoolniveau de begele iding zeer tegen mijn gewoontes maar i k had me zij belegt ontmoetingen waar nieuwkomers de nie t g e re a lise erd d at het v e r str e kkend e g evo l gelegenhe i d hebben elkaar te leren kennen er g e n z o u kunnen h eb b e n d e groe p ss fee r v er varingen uit te wisselen organisatorische vra anderde onmiddel l ijk door deze verkeerde zet gen te stel len e d er wordt aandacht besteed gelukkig is de sfeer inmiddels hersteld aan het personeelsbeleid en op verzoek komen laat st w e rd i k v oo r het eers t geco nf r o n t eer d thema s aan de orde zo is er bijvoorbeeld m e t de conse quent i es v a n h et b eo o rdelen t ot gesproken over orde zij bezoekt de les en nu t oe heb ik steeds de proefwerken werk bespreekt die vervo lgens wordt de begelei stukken e d binnen twee weken teruggege dingsfase afgesloten met een gesprek waarbij ven nu moesten we geruime tijd geleden een de afdelingscoordinator ook aanwezig is het vrij uitgebreide algemene beoordeling van de streven is deze fase voor april af te sluiten l e e rli ngen g e ven d eze g e ge v en s z ij n d oor de in de vorm van wekelijkse gesprekken werd ik k l a ss ed oce nt en ve rwe r kt d e l eerl ing en h e bb e n ondersteund op mode en kleding daar kwa d e rappor t j es en k ele weken lat er on tva n g en men zaken aan de orde a l s het inrichten van da ar kree g i k n a tuu rlijk i n een aa n ta l ge v a ll en de les tempo strafmaatregelen beoordelen commentaar op het vervelende was dat ik me e d ik liet steeds mijn uitgewerkte lesplannen e r n auwe lij ks m eer iet s van kon h eri n ne ren zien ontwikkelen van lesmateriaal nieuwe volgende keer moet ik dus kopieen maken ideeen e d werd aangemoedigd of althans dat gevoel kreeg ik we praatten bijvoorbeeld over de discrepantie tussen de algemene ho leerlingenevaluatie s ge e i sen die ik zou willen stellen aan elke taalgebruiker en de ondersteunende rol van de laatste lessen voor de kerstvakantie heb ik mijn vak binnen een beroepsopleiding on mijn klassen het tot dan toe gegeven onder danks het feit dat ik pas kwam kijken werd ik wijs laten evalueren door een aantal vragen te serieus genomen de didactische scholing op stellen 2 ik was razend benieuwd hoe het oor de universiteit liet slechts het gevoel na dat je deel van de leerlingen zelf zou uitvallen wat nog niet mocht meepraten en dat als je een ik precies verwacht had weet ik niet zo n di maal in de onderwijspraktijk verzeild raakte er vers beeld niet bij de meeste klassen kwam geen vernieuwingsgedachte meer zou ontsprui er een soort gemiddelde uit de ene helft vond ten aan je al spoedig murw gedraaide hersen mij overduidelijk te streng de andere helft cellen de coordinator wees me op bestaande daarentegen juist te soepel sommigen vonden programma s maar eigenlijk was het allerbe dat ik veel te veel huiswerk opgaf anderen langrijkste dat er tijd voor me werd genomen meenden dat we niets gedaan hadden wat ik kon stoom afblazen daardoor ben ik aan mijn houding betreft waren de leerlingen over merkelijk zekerder geworden vertrouwen is de wegend complimenteus er zijn twee klassen sleutel die ik nog even onder de loep wil nemen de eerste klas noemde i k al in verband met ge maakte missers opvallend was dat de groot blunders ste raddraaiers uit de klas hun bewondering erover uitspraken dat ik ze zo goed onder de vlekkeloos is de start niet verlopen ik heb na duim hield mijn visie op orde is dus anders t uurlij k oo k m issers ge m aakt een va n mijn dan van diegenen die de orde verstoren de e e r s t eja a rsk l a ss e n w as aa n v ank elij k e en b ij andere klas is een van mijn leukere klassen zo nd e r p ret t ig e g roe p m a ar la n g z aa m w e rd het verbaasde mij ook erg dat meer dan d e 123 helft van de klas vond dat het rommelig was het cynisme van collega s zet je wel aan het in de les ze von d en d e lessen niet g est ruct u denken tussen de regels door hoor je veel op reerd maar desondanks hadden ze toch veel merkingen over de schaduwzijde van ons be geleerd opvallend was ook dat ik herhaaldelijk roep de constante veranderingen waaraan het de op m er k ing kreeg d a t i k m e n sen d ie n iet onderw ijs onderhevig is maakt het voor do g o ed zijn in n ederla nd s uitl ac ht e centen wel heel erg moeilijk afvloeiingslijsten i k was me daar niet van bewust ik wist dat ik zi jn belangrijker dan inzet fusies belangrijker n k eer ge l ac h e n h ad toen ee n l ee r li n g mij dan onderwijsprincipes geld is de sleutel niet vroeg of vond met een of twee t s moest het onderwijs zelf iedereen probeert binnen m aar d at d it r egel m a t ig is vo o rg e ko m en wi s t de marges het nodige te bereiken maar als je ik niet leerstof moet aanbieden en je weet niet eens de twee klassen waar ikzelf tevreden over of je wel op deze afdeling werkzaam blijft of w as mer k ten vaa k o p d at z e d e lessen r o m je uberhaupt verzekerd bent van een baan m elig vond e n m ij n i nter p retat ie van ee n ont dan ik me voorstellen dat er motivatieproble spannen les was niet hetzelfde als die van de men ontstaan zeker als dit een jaarlijks terug leerlingen h et schrij ven v an les v erslage n v ond kerende vraag blijkt het merendeel onzin zij zagen het als tegen wat me ook opgevallen is is de gesloten hou gesteld aan mijn man i er van les geven het ding waarmee veel docenten hun klassesitua lee k o f i k on z e k er w as omdat i k lesv e rslag en tie voor zich houden over de eigen lessen v roeg maar in d e les blee k d aar n iets van e en wordt niet gepraat dat is jammer de nieuw aan tal mer k te o p d at i k m ij n l essen goe d vo o r komer zou er zoveel van kunnen leren met b ereidde e n d at i k overd uidelij k ge k w as op verbazing heb ik de vergaderingen bijgewoond m ijn vak h e t ove r b r engen v a n ent housias m e waar het uiteindelijk om draait komt nauwe l ukt e d us in ee n paar gevallen n atuurlijk zijn lijks ter sprake de bespreking van problemen lee rl ingenevaluaties g e k leu rd ma ar het i s i n i e van individuele leerlingen en van ideeen over d er geval ee n i n dic atie o f d iegenen wa arvoor de inhoud van ons onderwijs worden lijkt het je d agelij k s st a at jou w i ns panni n gen w aa rd e systematisch van de agenda verdrongen door ren de praktische en organisatorische kwesties van het moment teamvergaderingen zouden moeten gaan over onderwijsvisies het afstem negatief men van de programma s en de benadering van de individuele leerling n aast de h ie r boven besc h reven observaties z ijn me ook een p aar min d er p lez ierige d i n gen o p gevallen n ie t alleen stu d enten wor d e n ge tot slo t ko r t ook een o nd erw i j s baan levert in ieder ge val g een d i k b ele gd e bot e rh a m n u z al i k d e het is moeilijk om aan te geven waar de kick laatste zij n om t e p ro p a g eren da t j e vooral v eel van h et on derw ijs n u in zit h et bru is t e en moe t ve rd ie n en m aar e r m oet een ze k ere adjunct directeur vertelde me da t hij het een o ve reen k o m st zijn t ussen ins p an n ing e n gel d e enor m voordeel vond van zi j n f unc t ie o m ni e t li j ke w aa rdering h et d aa dw erkel i j k e aantal m eer d oor d e b e l geco mm a nd eerd t e wo rd en uren ligt gemi dd e l d twee a tweeeneen h al f k eer ik z i e er nu n og d e dyn a m i ek van i n de fa c zo h oo g als he t aa ntal ure n o p d e loo n s t r ook tor die me het meest boeit is dat nederlands h et zou l eu k zijn als j e j e ee n aanst elling van in de dagelijkse leefwereld van de l eerlingen geringe omvan g kon p e rm ittere n o m een ver v erte g en woor d igd is j e k u nt aanslu it en b ij de an tw oor d e start t e m aken financieel b en je z a k en die hen b ezi gh oud e n na tuurlijk lu kt d a t g enoodzaakt o m een f o rs aantal u r en t e w er n ie t a lt ij d m aa r h et g eef t je een mog elij kh e i d k en z o dat je niet d e zo rg e n van ee n aa nvu l m ijn verva ng i n g op he t md go z i t er bi j na op ik l e n d e uitk eri n g er nog eens b ij kr ij g t de r ij k s h e b o ndert uss en u r e n gekreg e n o p de afdeli ng regeling wa t be tr eft d e r eis k osten is t e a b s u rd h avo mb o g elu kk ig be n i k b i nnen h e tz el fd e in o m over t e p ra t en a ls je g raag w i l t w erken en st i tu ut b lij v en w er k en i k k e n e r e en b eet je d e d aa r niet alleen t i jd m aa r oo k r eisgel d voor w eg t oc h z al ik d e a fd elin g e n m issen n ie t a l o ve r he bt z akt je salaris t o t ee n ongekend leen omdat het mijn eerste onderwijservaring niveau was maar ook omdat het schooltype goe d 124 aan s luit b ij w ie i k ze l f ben noten ik ben me er terdege bewust van dat i k nog v ee l mo e t leren een s oo rt evenwicht v in d e n 1 e en sc h o o l beoo rd eli n g is e en ex a m e non d er d eel v ers p rei d over de la atste tw ee le erjare n kr ij g e n tu ssen m ijn e igen e isen en de mogelij khe id d ie d e leerlingen d eeltoetsen d ie sa m en ee n e xa men te verwezenlijken het liefste maak i k alles on d er d eel vorm en ze lf n ieu w e pro efw er ken en de rgelij ke maa r tijd kun je maar een keer besteden m et 2 w a t vonden jullie van de lessen n ed erland s zestien k lassen kun je niet alles voor b erei den i nho ud elij k z oals j e w i lt i k za l me moeten beperke n z o w el ke on d er d elen z ou d en j ullie g r a ag nog dat ik ook nog een prive leven heb ontspan be handelen n i ng is n oodz a kel ijk om te kunn e n geven in d e h oe von d en jullie m ijn h o ud ing w e rk s itu at ie een eerst e onderw ij sjaa r me t een geef k ritiek o p en aan m erkinge n fors aantal uren is niet makkelijk je bereikt niet al l es wat je wilt het bij houden van vakli literatuur t er atuu r l ezen zoeke n na a r gesc h i kte lit era t uu r h et is nu nog toekomstmuz ie k vesseur vivette elk uur moet je op scherp staan onderwijsland mijn k euze lig t er een fascina in moer 1988 3 p 17 21 tie e e n l ie fd e w ie weet een roep i ng i k ho o p da t i k h e t zo l euk b li jf vi nden dat i k me bez ig ka n blijv en houden met o nderw ij sa s pe c ten i n we l k e vo rm d a n o ok 125