Twee oud-voorzitters en een nieuwe – De VON, een terugblik

twee oud voorzitters en een nieuw e de von een terugbli k guus de bakker onlangs is de derde von voorzitter geinstalleerd hans verweij 29 jaar docent taalbeheer si ng aan een nieuwe lerarenopleiding d witte hel i te amsterdam h ij volgt koos hennep hof op die vier jaar geleden het voorzitterschap overnam van steven ten brinke die in 1969 het initiatief nam tot oprichting van de von sinds 1969 is er heel wat gebeurd voor een beginnende club was de von tamelijk ambi tieus zo stelde zij o a de volgende punten aan de orde alle leraren zijn leraren moedertaal en moeten derhalve lid van de von kunnen worden leerplanontwikkeling is vooral een zaak van de basis nu achteraf bezien blijkt de von heel wat van haar idealen bereikt te hebben de von heeft i nmiddels circa 4500 leden uit alle takken van het onderwijs de aandacht die de landelijke werkgroep lwg heeft besteed aan het begrip latitudinali t eit heeft er zelfs toe geleid dat inmiddels ook andere leraren dan moede rt aalleraren biologen wis kundi gen etc lid van de von zijn geworden er zijn zes voort reffelijke von congressen geweest waarmee bewezen is dat het begrip leerplanontwikkeling aan de basis geen loze kreet is ook andere aan de b asis ontstane von groepen hebben dat waargemaakt zoals de kwikgroepen de regionale groepen in terkom en grammaticom de von heeft in de nederlandse onderwijswereld haa r plaats veroverd met een in ver gelijking met de meeste andere onderwijsclubs opmerkelijk beleid dat is niet alleen op gemerkt gebleven in kringen van het moede rtaalonderwijs professor willem brandenburg hoogleraar in de onderw ijskunde te groningen kon middels een interview in vrij nede rland in 1971 zijn cynisch beeld over het nederlandse onderwijs een beetje opvrolijken door over de von op te merken dat deze vereniging de enige vereniging is waarin hij nog ve rt rouwen heeft gezien haar doelstelling onderwijsgevenden van kleuteronderwijs tot en met univer siteit te willen verenigen wat de von betekend heeft als ideeenbank voor moede rtaalleraren wordt vooral duidelijk gemaakt door de selektie van a rt ikelen uit moer die in het beste uit moer te lezen zijn moedertaal zo laat deze uitgave overduidelijk zien is een complexe zaak maar waarover desalniettemin op rationele en gevoelige manier geschreven kan worden het beste uit moer is voor de nieuwe voorzitter hans verweij het beste relatiegeschenk de handzaamste meer dan andere von produkten terugblik van de ko rte von geschiedenis bij gelegenheid van de installatie van de derde von voorzitter wordt even een pas op de plaats gemaakt met de twee oud voorzitters en met de nieuwe voorzitter wordt even te ruggeblikt op zeven jaren von en wordt een blik in de toekomst geworpen 170 de von een andere koers en heeft ze veel bereikt koos n de eerste plaats zou ik willen opmerken dat de verenigingsstructuur hechter is geworden na de woelige creatieve beginjaren ten tweede de von heeft haar machtspoot versterkt o a via de commissie modernisering moedertaal cmm en via de examencommissie nederlands algemeen voortgezet onderwijs a v o de von participeert nu in overheidscommissies wat vroeger nauwelijks of minder het geval was toen werd er bijna uitsluitend actie gevoerd vanuit de basis men aarzelde om zitting te nemen in overheidscommissies inmiddels is dat wel een minder pro blematische zaak geworden dacht ik steven in de begintijd waren we inderdaad huiverig voor overheidsdingen ons ging het primair om wat je zou kunnen noemen het zelfbeschikkingsrecht van de mensen aan de basis daarvoor was in onze begintijd nauwelijks erkenning de von heeft terecht geaarzeld toe te treden tot de cmm maar door haar voorwaarden te stellen is bijvoorbeeld bereikt dat de cmm openbaar is zij is de enige leerplancommissie waarvoor dat in die sterke mate geldt dat hebben we toch maar bereikt want dat was best een grote stap voor het departement die openbaarheid hans de von blijft huiverig staan ten opzichte van leerplan instellingen want het prin cipe van leerplan ontwikkeling aan de basis geldt nog onverkort daarom is er ook een cmm volggroep die het doen en laten van de cmm voortdurend blijft volgen en verslag doet aan de leden van de von maar de leden zijn er toch nauwelijks bij betrokken houdt het bestuur wel voldoende rekening met de basis koos het samenspel tussen basis en overheid tussen bestuur en leden is een leerproces dat kost jaren leraren beperken hun belangstelling hoofdzakelijk tot de klas je moet er van uit gaan dat niemand voor ene moer geinteresseerd is in overheidsdin gen dat moet veranderen en het bestuur moet dat veranderingsproces goed han teren steven trouwens je moet ervan uit gaan dat je niet van alle von leden kunt verwachten dat ze de cmm op de lip zitten de leden hebben vertrouwen in de volggroep zoiets geldt ook voor de ledenvergaderingen de leden hebben vertrouwen in het huidige bestuur dat ze bekwaam vinden en hoeven dan niet zo nodig naar de ledenvergade ring de von heeft bij haar leden een hoge graad van geloofwaardigheid maar bij een goede onderwijsvereniging gaat het niet alleen om vertrouwen in het kader de le den moeten zelf iets doen is dat in vergelijking met vroeger niet minder geworden koos ik geloof dat een beetje een pas op de plaats wordt gemaakt kijk de jaren 60 en dat waren de jaren waarin de von zich ontwikkelde werden gekenmerkt door vee l vernieuwingsbewegingen op politiek en maatschappelijk terrein die tijd i s voorbij wat je wel merkt is dat in deze periode v a n windstilte de von ideee n aanslaan dat merk je heel duidelijk in de cmm waar de belangrijkste thema s die daar liggen i n feite von thema s zijn we zitten in de von met de volgende tegenstellingen 171 waardoor spanningen ontstaan in de eerste plaats zijn er oude en nieuwe leden op ledenvergaderingen lukt het niet erg deze twee groepen bij elkaar te brengen in de tweede plaats moeten we beter leren hanteren de tegenstelling tussen enerzijds crea tieve ontwikkelingen met veel chaos en rotzooi en de behoefte aan zekerheid rust en autoriteit de derde tegenstelling heeft te maken met trekkende en volgende ele menten we moeten al die tegenstellingen beter leren hanteren steven op ledenvergaderingen zou je dit probleem expliciet aan de orde moeten stellen als bestuur moet je je hulpeloos opstellen maar dan moet je wel met problemen ko men die ook echte problemen zijn hans en die hulpeloosheid is er gewoon bijvoorbeeld is er de kritiek van nieuwe leden uit het basisonderwijs zij zeggen dat de von zich vooral richt op het voortgezet on derwijs nou dan heb je die hulpeloosheid dan kun je aan de leden vragen om deel te nemen aan werkgroepen basisonderwijs e d om mee te helpen de von ook in teressant te maken voor de basisschool zonder de hulp van basisschool leraren zelf lukt dat eenvoudig niet hetzelfde geldt ook voor het l b o we zullen onze macht moeten consolideren die hebben we verworven maar aan de andere kant moeten we ervoor zorgen dat de von creatief blijft steven je hulpeloosheid toon je als bestuur ook door de leden het probleem voor te leg gen hoe betrekken we de leden meer bij de vereniging zin julire niet wat optimistisch zeven jaar geleden geloofden veel mensen in onderwijsveran dering maar nu zin ze gefrustreerd steven dat zie ik niet zo er wordt bijvoorbeeld gezegd het beste uit moer daar mogen we best trots op zijn dat is geen kreet van een gefrustreerde maar goed we moeten nu wel eens om ons heen kijken de vereniging staat als een dijk overeind nu moe ten we ons herorienteren maar er gebeuren zo weinig activiteiten aan de basi s ko os ik ben er toch ook niet zo somber over het is erg moeilijk om dat prec ies waar te maken maar de von idee e n funct i oneren beslist in de klas steve n dat geloof ik ook neem nu het beste uit moer er moet alweer een tweede opla ge komen van vijfduizend ook interkom slaat erg aan toch geen kleine dingen al lemaal maar we moeten het probleem niet bagatelliseren vooral moeten we erv oo r zorgen dat de consumenten in het basis en kleuteronderwijs en in het l b o mee r aan hun trekken komen hans die functie voor de mensen in de praktijk moeten we blijv e n ve rv ullen daaro m is een congres ook zo belangrijk je hoo rt daar de werkelijke problemen bijvoorbeel d het probleem van de pas afgestudeerde leraar die onder druk van zijn collega s toc h spelling moet gaan geven kijk hoe help je zo iem and nou daar wil ik voor werken we zullen ook de al jarenlang bekende thema s als creatief schrijven moeten late n terugkomen zo bereiken we ook de groep nieuwe leden die nog niet ve rt rouwd i s met deze onderwerpen maar we moeten ook verder komen we zullen inderdaa d de leraren en leraressen bij kleuter en basisonderwijs en l b o meer moeten bena deren 172 de toekoms t steven we zouden studenten en eventueel leerlingen invloed moeten geven in de von door bijvoorbeeld een paar aanstaande leraren of zelfs leerlingen van leerlingenorga nisatles in het bestuur op te nemen koos het i dee ligt er ook nog steeds om iemand van de werkende jongeren in het bestuur te nemen hiermee haal je een andere wereld binnen gaat het schoolmeesterachtige er een b eetj e a f steven maar het bestuur moet zo iemand erg goed opvangen en inwerken dat heeft voor het bestuur grote consequenties en ook voor de ledenvergadering hans het i dee om ons opener op te stellen kreeg al gestalte in de landel ijke werkgroep daar zaten ook niet neerlandici in die de neerlandici geregeld mooi lik op stuk ga ven dat is erg verfri ssend ouderpart icipatie dat zie ik n i et zo hoe krijg je ouders zo gek wat hebben ouders aan de von hun belang ligt bij de school waar hun kinderen leerling zijn niet bij een landelijke vereniging voor een vak steven dat moet je toch niet onderschatten op von congressen is wel gebleken dat mensen die elkaar ogenschijnlijk ni ets te zeggen hebben elkaar juist erg hebben gein spireerd hans missch i en is het wel nuttig om leerlingen bij de vereniging te betrekken maar ook daarover heb ik mijn twijfels werkende jongeren en ouders dat kl i nkt wel mooi maar we hebben ze niets te b ieden leraren in een ander vak bij de organisatie be trekken zou zinvol kunnen z ijn i v m de lat itudinaliteit maar je moet wel realis tisch blijven met dit soort plannen we moeten al moeite genoeg doen om een leraar uit het l b o in het bestuur te krijgen de von en ontscholing steven ontscholing is nooit een von thema geworden zou niet zo gek z ijn daar mee te werken koos noem het liever vermaatschappelijking dat wordt trouwens wel in de beleidsnota genoemd hans we moeten n i et teveel thema s tegel ijk aanpakken dan vertillen we ons boven d i en i s omschol i ng voor veel leraren een abstract en onwerkelijk probleem we zit ten nu met het thema emancipatorisch moedertaalonderwijs dat in de beleidsnota wordt genoemd daar hebben we al een flinke kluif aan koos met zo n thema als vermaatschappelijking moet je niet het veld in dat is een the ma van de avant garde het moet wel op tijd doorgespeeld worden naar het veld steven ik geloof dat er in de vereniging een teneur is naar minder speelsheid maar er zij n erge goede dingen moer blijft aanwez i g met scherpe a rt ikelen en blijft daardoor de spits afbijten we praten nu met een wel wat grote matheid over de von zo moet hans toch echt niet beginnen de von doet zeer goede dingen ze is spri nglevend hans kijk steven jij eindigde vier jaar geleden als positieve afsluiter ik begin liever als beg i nnende ontev redene 173 moer hans ik v i nd het erg moeilijk daar iets over te zeggen het moer belei d wordt gemaakt door de redactie niet door het bestuur moer moet net als het bestuur de longi tudi nal ite it beter trachten uit te voe ren moer moet ook maar eens een vreemde in de redactie nemen ze zouden het eens met een responsgroep moeten proberen koos moer moet de spanningen i n de vereniging weerspiegelen oude rotten en volslage n nieuwe leden moeten erin schrijven moer moet bezonnen artikelen geven maar oo k avant gard i sti sche het mag best allemaal een beetje chaotisch z ijn steven interv iews lijken me erg goed over hoe iemand het doet in de praktijk zo krij g je ook kleuterlei dsters aan het woord interko m koos interkom was mij tot op zekere hoogte een doorn in het oog het is rotzoo i eri g mist structuur en systematiek het bestaan ervan heeft me altijd moeite gekost maar zo n groep d ie het maakt moet je natuurl ijk nooit aan banden willen leggen dan laat je juist z i en dat je spann i ngen binnen de vereniging niet aan kan je zou ook iets meer moeten doen met dat element i n de verenig i ng door bijvoorbeeld een extra moer nummer aan interkom te wijden steven ik vind het geweld ig dat het er i s het is een geweld i g complement van de vere ni g i ng het zou erg jammer zijn wanneer het zou verdwijnen conferentie en actie hans we proberen subsidie te krijgen voor een conferentie in 1977 we gaan voo rt aan tweejaarlijkse congressen organiseren daaraan gaan vooraf kleine een thema con ferent ies de theorie van de kleine conferenties wordt daarna in de praktijk uitgepro beerd en de resultaten worden gebruikt voor het grote congres we zullen ook trach ten het acti ekarakter van het congres te behouden koos met de conferent ies moet je gewoon maar erg veel durven gokken je moet de boel niet te geolied wi llen laten lopen steven je moet een soort persoon als organisator zien te krijgen die je een kwetteraar zou kunnen noemen de conferenties zouden georganiseerd moe ten worden door men sen di e het nog noo i t hebben gedaan koos ook al krijgen we geen subsidie dan moet je toch doorgaan met de congressen hans aarzelend ja dat geloof ik ook wel 174