Tweede-taalonderwijs en de mogelijkheden van de buitenschoolse taalomgeving

sylvia nann ing tweede taalonderwijs en de mogelijkheden van de buitenschoolse taalomgeving nt2 internationale schakelklassen isk s staan voor de zware opgave anderstalige jongeren in een korte periode voor te bereiden op deelname aan het reguliere vervolgonderwijs sylvia nanning medewerkster aan het instituut voor toegepaste taalkunde van de rijksuniversiteit groningen beschrijft ervaringen die leerkrachten aan de groningse isk opdeden met een communicatief interactieve benadering de lessen uit de methode werden gedeeltelijk vervangen door gespreksronden vooral op het gebied van de vocabulaire ontwikkeling blijkt deze vernieuwende werkwijze vruchten af te werpen leerling 1 i k weet wat j ij zeggen gaat kom i n de leerling 4 ja eh van eh ik weet niet van naam ri ng zi tten leerkracht in ch ina is een vogel d i e hele grote ei e leerkr a cht ja komen j u lli e all emaa l m a ar i n de k ring ren legt zeg j e maar i k weet de naam van de vogel z i tt en niet 1 1 l eerling 4 nee i s leerlin g 2 i n de k r ant staat ee n haan l egt een e i l eerkra c ht is het een g rote voge l leerkr a cht i n de krant s taat dat een haan een ei l eerling 4 hele grote voge l zo l egt zegt v waa r om staat dat in de krant leerling 2 i s eh kan eh haan eh weet niet leerk ra cht toe maar j e weet het wel denk maa r inleidin g ru s tig na we hebben a l le tij d toe maar leerling 2 een haan eh ni et eh e i eh eh kan ni et h et hierna volgende gaat over onder w ijs van leerk ra cht goed zo een haan legt geen e ieren een haan ka n g een ei e ren l eggen nee het n ederlan d s als tw eede taal nt2 aan jon leerling 3 kip geren van t w aalf tot t w intig jaar d at onder leerkracht ja een k i p l egt e i eren maar een haan w ijs krijgt op velerlei w ijzen vorm met name niet in intern ational e sc hakel kl ass e n isk s in ex leerling 4 i n ch i na hele g r ote eieren van eh eh eh tra l essen nederlan d s b innen het re g uliere lee r k racht wat zeg je in china z ij n he l e grote voortgezet on d erw ijs en in s p eciale cursusse n eieren 18 voor jong volwassen anderstaligen een scala d er het n ed erlands re d elijk b eheerst d e taa k aan mogelijkheden waarvan het rendement van de eerste o p van g is dan vol brac ht een echter te wensen overlaat voor veel andersta mijlp aal welis w aar maar in veel g ev a llen nog lige jongeren vormt de nederlandse taal een lang geen ein dpunt belangrijk obstakel bij verdere bevredigende vaardighei d in het communiceren over alle scholing en opleiding in nederland d a agse concr et e za k en in h e t hier en nu is dat we er vooralsnog niet in slagen hen voor voor g oe d functioneren in het reg uliere voort te bereiden op en in staat te stellen tot vol gezet onderw ijs niet zonder meer genoeg in waardig functioneren in het nederlandse on d at onder w ijs d ienen bijvoor b eel d ook a b strac derwijs blijkt onder meer uit doorstroom en te te ksten t e w orden g elezen in d a t on der w ijs uitvalcijfers fase de jong 1983 van esch dienen op basis van het ordenen selecte 1983 a b ministerie van onderwijs en we ren b eoordelen van informa t ie ook sam e n tenschappen 1981 vattingen te word en g emaa kt en menin g en te het hiervoor tussen aanhalingstekens ge worden geformuleer d b ovendien w ord en daa r plaatste streven is afgeleid uit de doelstellin bij aan de vormelijke correcthei d van het ta al gen zoals het ministerie van onderwijs en gebrui k van de leerlin g en ten a a nzien van b ij wetenschappen ze in zijn beleidsplan culturele voorbeeld de spelling en de grammatica hoge minderheden in het onderwijs formuleert eisen g estel d in het reguliere voortg ezet on der w ijs w ordt bij de leerlingen een behoorlij k het o nde r wijs d i ent de l eden van min derhe i dsg roe beginniveau qua kennis en vaardi g heid betref pen v oo r te be re i den op en in staat te ste llen tot fende het nederland s verondersteld ze moe vol w aardig s o ci aa l econ om isc h maatschappe lij k en ten al veel in en met het n ederlands kunnen dem oc rat isc h funct ion e ren en pa rtici pe ren in de ne geredeneerd vanuit de doelstellin g en in het d erland se s am enlevi ng beleidsplan is de taa k van het opvan g onder m inisterie v a n o w 1981 p 6 w ijs ten aanzien van deze anderstalige jonge in het beleidsplan wordt de aandacht overi ren buitenge w oon z w aa r w ie kan een ander gens vrijwel uitsluitend op de eerste opvang in een paar basisonderw ijs en of i sk jaren en of een serie extra lessen n ederlands die gericht daarin worden de leerlingen aan spreekbaar gemaakt onderwijs in het alge hoeveelheid en dat soort taalvaar d igheid hel meen en dat van het nederlands als tweede pen ontwik kelen waar het hier om gaat taal in het bijzonder zou echter een belang rijk deel van zijn taak ten aanzien van an derstalige jongeren negeren wanneer het zich gestuurde en ongestuurde beperkt tot eerste opvang doelstellingen als taalverwerving aanspreekbaar maken een redelijke beheer sing van het nederlands garandeert geen pro van cruciaal belang is dat we het hier hebben bleemloze loopbaan in het reguliere vervolg over het leren en onderwijzen van een tweede onderwijs taal het leren en onderwijzen van een vreem met de wetenschap dat het begrip aanspreek de taal in een omgeving waar die taal voertaal baar nergens adequaat gedefinieerd is en dat is iedereen deze kwalificatie op zijn haar eigen de mogelijkheden tot het onderwijzen en wijze hanteert zodat men daarmee op zich gestuurd verwerven van het nederlands wor niet zo vreselijk veel zegt valt nog wel te le den weliswaar beperkt door de hoeveelheid ven anders wordt het wanneer anderstalige tijd en energie die aan dat onderwijzen wordt leerlingen die op een gegeven moment als besteed kan worden besteed de mogelijkhe goed aanspreekbaar worden gekwalificeerd den tot het leren ongestuurd verwerven van geacht worden bij hun functioneren in het re de taal buiten nt2 onderwijs om zijn daaren guliere onderwijs geen belemmeringen meer te tegen in principe onbeperkt ondervinden die ermee te maken hebben dat dit roept vragen op als zij daarin niet met hun moedertaal terecht kun hoeveel tijd en energie wordt er in het ka nen met name ten aanzien van tweede der van nt2 lessen aan bijvoorbeeld taallerende leerplichtige jongeren geldt dat vocabulaire uitbreiding besteed men er nog niet is op het moment dat de leer op wat voor manier gebeurt dat en met 19 welk resultaat breiden de teerders hun vo digheden bijvoorbeeld cabulaire uit met de in de les behandelde woorden of leren zij ook waar en hoe ze buiten de nt2 les om hun vocabulaire kun twee benaderinge n nen vergroten hoe zouden we ervoor kunnen zorgen dat in de isk groningen is in het schooljaar dit laatste aspect van nt2 onderwijs duide 1983 84 een begin gemaakt met het vormge lijkeri vorm krijgt ven c q invoeren van nt2 onderwijs waarin wellicht moet nt2 onderwijs zich vanuit het bovengenoemde aspecten verwerkt zijn de er specifieke karakter van tweede taalverwerving varingen met deze zogenaamde en vanuit efficiency overwegingen minder rich communicatief interactieve benadering zijn tot ten op het overdragen van kennis van en dusver positief zowel in termen van vaardigheden in het nederlands dan wel op nt2 ontwikkeling als in termen van plezier in het overdragen van kennis van en vaardigheid leren en onderwijzen in het leren van het nederlands elders is uitgebreid verslag gedaan van het dit houdt onder meer in dat de teerders hier bedoelde onderwijsvernieuwingsproject het nederlands moeten gaan zien als een dat gepaard ging met een vergelijkend onder met hun moedertaal vergelijkbaar middel tot zoek naar de effecten van communicatief communicatie interactief onderwijs enerzijds en die van de strategieen moeten ontwikkelen om hun traditioneel gangbare benadering in de isk vooralsnog beperkte t2 middelen optimaal groningen anderzijds 2 ik beperk me daarom te kunnen gebruiken hier tot een beknopte beschrijving van het moeten gaan ervaren dat ze het neder onderwijs leergebeuren voor en na c q tijdens lands als communicatiemiddel kunnen ge het project en de gedachten achter de vernieu bruiken ook zonder die taal in al haar wing waarbij ik aandacht besteed aan de vra aspecten te beheersen gen over vocabulaire uitbreiding die ik in de moeten gaan ervaren dat ze het neder vorige paragraaf formuleerde lands vooral ook leren door het te gebrui ken de trad itionele benadering moeten gaan ervaren dat t2 leren net zo zeer bulten als binnen de nt2 lessen traditioneel werd in de isk groningen gewerkt plaatsvindt aan de hand van nederlands voor anderstali strategieen moeten ontwikkelen om de mo gen in het voortgezet onderwijs door de he gelijkheden tot binnen en buitenschoolse terogeniteit van de groepen ook ten aanzien t2 verwerving zoveel mogelijk te benutten van vaardigheid in het nederlands voelden de het gaat er met name om de mogelijkheden leerkrachten zich min of meer gedwongen de tot t2 verwerving te verruimen voor een leerlingen zelfstandig meestal individueel t2 eerwerver die zich in een omgeving bevindt schriftelijk met deze leergang aan het werk te waarin de te verwerven taal als voertaal ge zetten hanteerd wordt bestaat er in principe een on ter illustratie van de heterogeniteit van de eindig aantal gelegenheden om iets van de groepen tot de kern van een van de enigszins taal in kwestie op te pikken gevorderdengroepen in 1983 84 behoorden stellen we dit gegeven niet centraal bij de twaalf leerlingen vijf jongens en zeven meis vormgeving en invulling van ons nt2 onder jes in de leeftijd van vijftien tot negentien wijs dan gaan we niet alleen voorbij aan het jaar hun verblijfsduur in nederland varieerde specifieke karakter van t2 leren we zijn bo van tien maanden tot drie jaar en twee maan vendien inefficient bezig terwijl we ons dat den sommigen waren direct na aankomst in absoluut niet kunnen veroorloven optimalise nederland op de isk gekomen anderen had ren we de mogelijkheden tot nt2 verwerving den eerst ander onderwijs in nederland ge buiten de nt2 lessen om dan houden we b n volgd hun opleiding in het herkomstland va nen de nt2 lessen ruimte over om aandacht te rieerde van vier jaar basisonderwijs tot een af besteden aan aspecten van het nederlands die geronde lyceumopleiding met z n twaalven uitsluitend of sneller beter gestuurd verwor vertegenwoordigden ze vier nationaliteiten ven kunnen worden sommige schoolse vaar chinees vietnamees turks en surinaams 20 terwijl ze met de lessen uit de leergang bezig g en daarbij is h e t i d e e t e door b re ken d a t ta a l waren voor de een waren dat lessen uit deel lere n t ij de ns d e les en taal geb rui ken b uiten 2 voor een ander lessen uit deel 3 zochten d e les twe e t ot aa l verschillend e activiteiten de leerlingen bijna voortdurend steun bij hun zijn het gaat e r o m de leerlin gen binnen woordenboeken veelvuldig werd ook de hulp schools in een rel ati e f veili g e si tu at ie aan d en van de leerkracht ingeroepen bij het zoeken lijve te laten ervaren d a t ze iet s kunnen me t naar woordbetekenissen meermalen per dag h et ned erl a n ds en dat ze a l do ende hun v aa r leidde dat tot een klassikaal kwartiertj e di g heid in d i e t aa l v e r d er ont w i k kelen wel woordjes leren aan de hand van vragen van lic h t bren g t d ie ervarin g hen tot aandacht en de leerkracht actie v oor w a t betr eft h et nt2 g ebrui k en d e hoe noemen we dat nt 2 ver wervingsmo g elij kheden d ie er buiten wat betekent x schools min of meer voor het op ra pen li ggen wat is dit gespreksronden zijn echte gesp rek ken met wie weet een ander woord voor y de h el e k las waarbij net als in g es p re kken op gezette tijden nam de leerkracht niveau b uiten d e sc h ool d e na d ru k li g t op de inho ud groepjes van drie a vier leerlingen apart om o p w at er vertel d w ord t e ventuele correctie een tekst of oefening gezamenlijk door te op de vorm o p hoe het verteld w ordt vindt spreken de bespreking betrof in ieder geval o p een im p liciete manier plaats ook altijd woorden en uitdrukkingen gevraagd d e leerk racht hanteert tij d ens d e gespre k sron werd dan naar synoniemen tegenstellingen d en zog en a amde modelling en expansionstra parafrases en wat dies meer zij tegieen hij zij reageert op uitingen van de leer naar schatting van de leerkracht besteedden lingen steed s eerst met een terugga ve in cor de leerlingen aldus zeker een vijfde deel van rect nederlands een herhaling van de uitin g in hun schooltijd dat wil zeggen een a anderhalf gemodelleer d e vorm modelling en gaat ver uur per dag aan vocabulaire uitbreiding bo volgens nader in op de inhoud erva n vendien was het de gewoonte dat het nieuw expansion genoteerde vocabulaire thuis nog eens werd ter illustratie doorgenomen voor sommige leerlingen hield dit in dat ze hun aantekeningen letterlijk uit lee rling ik weet wat jij zeggen gaat kom in de ri ng het hoofd leerden volgens de leerkracht is het zitten leerkracht ja komen j ullie a ll emaal maar in de k ring reeel te veronderstellen dat het merendeel van z itten modell i ng de leerlingen dagelijks thuis nog een half uur lee rkracht in de krant staat dat een haan een e i zo niet langer op deze wijze met vocabulaire legt z e gt v waarom s taat dat i n de kra nt bezig was expansion de ni euwe benade ri n g d e groep wordt op deze wijze veelvuldig ge de centrale gedachte achter communicatief confronteerd met correct nederlands in een interactief onderwijs is dat taal leren plaats vrij reele gesprekssituatie daarbij biedt de vindt door binnen en buitenschoolse reele terloopse gemodelleerde herhaling door de communicatie in de te leren taal leer k racht de leerlingen de gelegenheid de deze gedachte kreeg in de isk groningen draad van het gesprek vast te houden c q vorm in zogenaamde gespreksronden en ver weer op te pakken bovendien krijgen de leer werkingsvormen d aarmee wordt oefen ruim lingen direct feedback op ook de vorm van te geschapen voor reele communicatie in het hun taalgebruik een en ander geschiedt echter n ederlands mondeling en schriftelijk tussen zonder dat de aandacht wordt af geleid van het leerlingen en leerkracht tussen leerlingen on uiteindelij k e inhoudelij ke communicatieve derling en tussen leerlingen en hun buiten doel waarmee men met elkaar bezig is een schoolse taalomgeving er wordt als het ware gespre k voeren gedachten uitwisselen gevoe een link gelegd tussen dat wat er in de les lens verwoorden op de manier w aarop dat met het nederlands gedaan wordt enerzijds en ook buiten de school gangbaar is daarom is de manier w aarop die taal buiten de les func er ook ge kozen voor een kringopstelling en zijn tioneert namelij k als communicatiemiddel an woorden boe ken en schrijfgerei taboe tijdens derzijds een van de belangrijkste doelstellin de gespreksronden 21 oefens i tuat i e s leerlingen vaak construct i ef reageren op el kaars onzekerheden en problemen is er een zoals hiervoor al aangegeven worden met maal mede door gespreksronden een ver gespreksronden oefensituaties gecreeerd het trouwde sfeer in de g roep ontstaan dan kun gaat er daarbij in eerste instantie om de leer nen onderlinge steun en stimulans erg ver lingen te laten ontdekken dat ze het neder gaan ter illustratie het vo l gende voorbeeld lands ook al is hun vaardigheid daarin nog waar gebeurd tijdens het exper imenteren met beperkt voor allerhande plezierige en zinvolle een pakketje communicat i ef interactief lesma zaken kunnen gebruiken bijvoorbeeld voor het teriaal rond het thema vriendschap aangaan van persoonlijke contacten doordat in gespreksronden echte informatie uitgewis t ij dens een gespreksronde over het thema ve rt el de seld wordt een echt gesprek plaatsvindt le ee n van de leerlingen dat h i j eigenlij k geen v rienden ren de leerlingen elkaar kennen met alle mo had h ij w i lde we l proberen vrienden te maken maar hoe zou hi j het aanpakken gelijkheden vandien voor de sfeer in de groep er we rden wat suggesti es gedaan waren zij n bu r en en het contact onderling de uitkomst is over m i ss ch i en de moe ite waa r d dan zou hij daar een s het algemeen erg positief volgens de leer een praatje mee aan kunnen knopen we ll icht zou h i j krachten van de isk groningen is er duidelijk ze zel fs eens b ij hem thu is kunnen uitnod i gen om ze sprake van een omwenteling ze benadruk een beetje beter te leren kennen ken bijvoorbeeld dat vriendschappelijke banden n i et l ang h i erna vo l gde een enthousi ast vers lag de zich sinds de invoering van communicatief l eerl ing had met z i jn moeder gesproken over het interactieve gespreksronden niet meer uitslui gesp rek op s chool zij bleek ook we l wat mee r con tend beperken tot leerlingen met dezelfde tact met de buren te w illen van het een kwam het ande r en uiteinde lijk had een feestel ij ke ba rbe cue moedertaal achtergrond het nederlands kenn ismakingsavond met al l erl ei mensen u it de heeft mede daardoor duidelijk terrein gewon straat p l aatsgevonden nen als voertaal in de pauzes en na schooltijd er is meer dan voorheen sprake van een groep een gezelschap dat meer gemeenschap het aangaan van persoonlijke contacten is pelijk heeft dan een leerkracht een lesrooster slechts een van de mogelijkheden die het ne en een klaslokaal dit ter illustratie van het derlands biedt tijdens de gespreksronden wor contrast met de situatie die lange tijd heel nor den ook andere boven tafel gehaald bespro maal was de leerlingen werkten individueel ken wordt bijvoorbeeld welke radio en televi hun leergang door en bemoeiden zich weinig sieprogramma s de moeite waard zijn wat met elkaar leerlingen zouden kunnen lezen en dergelijke met name tekenfilmpjes het jeugdjournaal de buiten sc hoolse communi c atie sterreclame en huis aan huisbladen blijken in dit verband van belang wat leerlingen daarin van belang is dat een en ander doorwerkt tot en elders voor interessante en leuke zaken buiten de schooluren terwijl het de leerkrach hebben gezien gehoord of gelezen is een re ten in het verleden de grootste moeite kostte gelmatig terugkerend onderwerp van gesprek om de leerlingen ertoe te bewegen school in opzet wordt dan ook ingegaan op de vraag feesten en sporttoernooien georganiseerd van of c q het feit dat leerlingen van dat zien uit de reguliere leao waaraan de isk verbon horen en lezen ook iets van het nederlands den is te bezoeken worden dit soort dingen hebben geleerd nu vaak terloops door de leerlingen zelf gere gespreksronden hebben afwisselend een the geld ze maken afspraken en stimuleren elkaar matisch en een vrij karakter thematische om mee te gaan gaandeweg breidt het scala gespreksronden gaan ovenaspecten vanlthe aan gezamenlijke na schoolse activiteiten ma s zoals voedsel vriendschap of ziek zijn waarbij het nederlands als voertaal gehanteerd vrije gespreksronden kunnen overal over gaan wordt zich uit verjaardagen zwembadbe over een programma dat de avond ervoor op zoek etc de televisie te zien was over een op handen tegelijkertijd worden in de gespreksronden de zijnd familiefeest etc mogelijkheden tot contacten c q communica bij vrije zowel als thematische gespreksronden tie in het nederlands met mensen van bulten is het met name de leerkracht die het gesprek de school besproken de ervaring leert dat op gang brengt en indien nodig op gan g 22 hou d t hij o f zij b ren gt vra ge n e n a an vocabulaire uitbreidi n g dachts p unten in in pr inci pe w ordt het uitein delijke verloop van een g es pre k sron de echter h oe wordt aan voca b ulaire uitbreidin g ge w erk t vooral ook bepaald door d e in breng c q inte binnen de communicatief interactieve benade resses van de leerlingen ring van cruciaal belang is he t uitg angsp unt gespreksron d en vinden een a t w ee maal per dat de leerlin g en met name ook bulten d e da g pl aats en d uren gemidd el d een uur a an school buite n d e lesure n om hun woord en sluitend worden zo g en aamde ver wer k in g svor scha t in het n e de rland s kunn e n ui tb re i den t ij men aangebo d en dens de lesuren wordt getracht hen dat duide in verwerkingsvormen ver w erkingsoefeningen lij k te maken en ook welke ingang en ze daar w ordt datgene wat in de gespreksronden aan voor kunnen gebruiken d e taak van het on de orde is gekomen verder verwerkt dat kan d erwijs zou ald us enigszins overdreven k un varieren van het bes p re ken va n de n ieu w e nen w orden g e f orm uleerd a ls het ops tarten en w oorden d ie in d e g espreksron de naar vo r en s t imul eren van de on g estuurde b uitenschoolse kwamen tot het opvoeren van een rollens pel taalver w ervin g i c vocabulaire uitbreiding n et als bij gespreksronden gaat het bij verwer samengevat luidt de gedachtengang kingsvormen in principe om het aanz w enge vocabulaire uitbreiding vindt plaats via reele len van reele communicatie in het nederlands communicatie in de te leren taal en het creeren v a n oefensituaties d aarvoor mo g elij k heden daartoe zijn er in g eval van de eerlijkheid ge biedt te meld en dat het ver tweede taalverw erving in overvloed buiten w erkingsvormengedeelte tijd ens het vernieu de school wingsproject 1 9 8 3 84 niet systematisch is die mogelijkheden zouden moeten worden uitge werkt d e leerkrachten voorzagen grote uitgebuit problemen bij de invoering van de nieu w e on leerlingen zouden die mogelijkheden moeten d erw ijs b ena d erin g met na m e in verb an d met leren zien en leren gebruiken de eenzijdige g erichtheid van de leerlin g en op h et onder wijs moet hen daarbij helpen c q schriftelijke taken en de heterogeniteit van de daartoe motiveren groepen in overleg is daarom besloten de ver in het onderw ijs moeten de leerlingen erva nieuwing te beperken in een isk groep werd ring en oefening kunnen opdoen met reele het onderwijs enkele uren per dag communi communicatie en in het onderwijs moeten catief interactie f ingevul d d e resteren d e uren de leerlingen gestimuleerd w orden tot het w er d trad itioneel doorg e w erkt aan d e hand aang aan van reele communicatie buiten de van de leergang prioriteit bij de vernieu w ing school kreeg de invoering van communicatief inter actieve gespreksronden verwerkingsvormen vergeleken met de traditioneel gangbare wijze werden min of meer ad hoc gesuggereerd en waarop in de isk groningen aan de woorden aangebo d en vaa k in een project achti g schat gewerkt werd is er een tweetal princi karakter piele verschilpunten te noemen twee voorbeelden woorden en uitdrukkingen worden niet of in aansluiting op een gespre ksronde over nauwelijks los aan de orde gesteld een een te organiseren is k feest werden in klei vocabulaire kwartiertje met vragen als wat ne groepjes allerlei ta k en in dat verband is dit en hoe heet dat komt derhalve bespro ken en uitgevoerd de leerlin g en niet voor overlegden en namen een beslissing over woordenboeken nemen een veel minder het programma schreven uitnodigingen centrale plaats in tijdens gespreksronden maakten aankondigingsposters etc zijn ze zelfs taboe in het kader van een correspondentieproject de veronderstelling is dat de uitbreiding van wisselden de leerlingen brieven uit met ne de woordenschat vanzelf plaatsvindt tijdens derlandstali g e leeftijds g enoten van een an de gespreksronden komen bijvoorbeeld nieuwe dere school woorden aan de orde doordat leerlingen ze ge bruiken of doordat de leerkracht ze inbrengt en verder zouden de leerlingen vooral ook buiten schools nieuwe woorden gaan oppikken die ze tijdens de gespreksronden weer gebrui 23 ken etc een en ander wordt echter wel vrij praatgrage leerlingen een beetje af en geeft sterk gestructureerd indien nodig beurten 1 de leerkracht modelleert en herhaalt tij volgende gespreksronden en vooral ook ver dens de gespreksronden de uitingen van de werkingsvormen bieden mogelijkheden om leerlingen en dus ook de voor sommigen nieu w e w oorden te laten teru g komen zodat onbekende woorden daarin in principe ze kunnen beklijven d e leerlingen w ordt bij wordt het gesprek niet onderbroken voor voorbeeld gevraagd een verslag of verhaal nadere tekst en uitleg over zo n nieuw naar aanleiding van een gespreksronde te woord de leerkracht maakt er een notitie schrijven ze mo g en daarbij de aantekeningen van om er na het gesprek op terug te ko in hun woordenschrift gebrui k en over het al men dreigen leerlingen de draad van het gemeen is de motiva t ie om nieu w geleerde gesprek kwijt te raken door onbekendheid woorden in het verslag of verhaal te ver w er met bepaalde woorden dan wordt er ter ken vrij groot loops een nederlandse omschrijving ge voor nabespre k en en ver w er k en van de nieu vraagd of gegeven zoals dat in voorkomen w e woorden uit de gespre ksronden wordt ge de gevallen buitenschools ook gebeurt middeld drie kwartier a een uur per dag uit 2 de leerkracht brengt zelf nieuwe woorden getrokken in waarbij dezelfde werkwijze wordt ge volgd als bij inbreng van nieuwe woorden door leerlingen zie punt 1 effecten 3 direct na de gespreksronde worden nieuwe woorden aan de orde gesteld herhaald ge interessant is natuu r lijk de vraag naar het ef noteerd op het bord en in speciale woor fect van de traditionele en de nieuwe bena denschriften eventueel toegelicht en na derin g op in dit g eval de vocabulaire geslagen een en ander gebeurt niet tijdens uitbreiding d e veronderstelling is dat het gesprek omdat dat afbreuk zou doen communicatief interactief bena d erde leerlin aan het beoogde realistische karakter er gen meer dan traditioneel benaderde leerlin van bovendien kunnen de leerlingen nu g en de buitenschoolse mog elij k heden tot merken dat het voor deelname aan een voca bulaire ui t brei d ing zullen leren aangrij gesprek niet noodzakelijk is alle gehoorde pen trad itioneel bena d erde leerlingen zullen woorden precies te kennen de ervaring hun voca bulaire voorn a melij k ui t breid en met in leert dat de leerlingen gaandeweg minder de les behan d el d e woorden communicatief krampachtig hun woordenboeken als steun interactief bena d erde leerlingen daarentegen en toeverlaat gaan zien ze merken dat ze oo k met andere woorden die nooit in de les radend met hulp van de context en derge aan d e orde zijn ge w eest lijke vaak ook wel zonder kunnen de keu de woordenschat van communicatief ze voor een besprekingsmoment direct na in teractie f benaderd e leerlingen zal aldus gro het gesprek heeft ermee te maken dat dan ter maar oo k meer divers zijn niet ie d ere leer de context waarin het nieuwe vocabulaire ling kent dezelf d e woorden terwijl er in het gebruikt werd voor iedereen nog vrij ge onderwijs niet meer wellicht zelfs minder tijd makkelijk terug te halen is aan vocabulaire uitbreiding als afzonderlijk les 4 in de nabespreking komt tenslotte ook de on d erd eel is bes t eed vraag aan de orde wat had je nog aan het precieze g eg evens over hoeveel en w el k e gesprek willen bijdragen als je daarvoor de woorden beide typen leerlingen kennen zijn nederlandse woorden had geweten biedt nie t voorhanden w el is in het verg elijkend on je tl t2 woordenboek soelaas de op de derzoek zie noot 2 ook de w oordenschat als ze wijze gevonden woorden worden ook in variabele meegenomen gemeten werd onder de woordenschriften genoteerd an d ere de z ogena amde ty p e token r atio tt r een in d icat i e voor de d iversiteit van het overigens wordt gestreefd naar een evenredi vocabulaire v a n t w ee groep en leerlingen ge deelname van de leerlingen aan de het betrof leerlingen uit de experimentgroep gespreksronden de leerkracht is alert op ini die gedurende een viertal maanden enkele tiatieven vooral ook op onopvallende initiatie uren per dag communicatief interactief onder ven van de wat schuchtere leerlingen remt we zen werd en l eerlin g en uit de cont role 24 groep die g edurend e d ie periode het traditio woordenschat en woordkeuzefouten neel gangbare i sk ond er w ijs volg de b eurto m va ng vanuit eenzelf d e gemi d del d e beginscore maak u i t i ngslengte woorddele t ie te de experimentgroep op tt r in vier maan communicatief intera ctieve va riabelen den een ont w i kk eling door van 7 5 b ij de beurt w isselin g controlegroep bedroeg de ontwikkeling 2 6 5 i nhoudelijke gepasthe i d van uiti ngen k ijken w e alleen naar de tt r ontw i kkeling van gepasthe i d van de beu rtovername leerlingen die ong eveer an d erhal f jaar in neder vgl ook d ijk e a 1984 van der geest en be land verbleven ten tijde van het t w eede meet renst 198 5 n anning e a 1 986 n anning en moment dan komen de verschillen duidelij k er bienfait 1986 uit de verf een ontwikkeling van 8 9 tegen 3 egmond van halten h m van nederlands voor over een van 1 1 in respectievelijk de ande rstaligen in het voo r tgezet onder wijs gron i n gen 1981 experiment en controle g roep 4 het gaat om een experimentele vers ie van ee n deel u i t b i enfa i t e a anders nede rlands com municerend leren een thematisch cu rsorisch les tot slot senpakket ten behoeve va n taa londer wijs nede r lands aan meertalige lee rlingen te verschijnen het lijkt erop dat in de isk groningen een 5 vg l bi enfait e a 1984 p 170 eerste stap in de goede richting is gezet de communicatief interactieve suggesties zijn u i t voerbaar gebleken zowel leerlingen als leer kracht waren zeer te spreken over de nieuwe literatuu r benadering en de onderzoeksresultaten waren b ienfa it n e a nederlands l eren aan a nderstaligen positief kurriku la ire o f kommunikatieve aanpak een pog ing besloten werd de vernieuwing vanaf het tot vernieuw ing en verbete ring van het onderw ijs in schooljaar 1984 85 uit te breiden naar alle de internationale schake lk las te groningen publ i ka groepen communicatief interactieve gespreks t i es van de vakg roep taa l beheersing n r 12 gron in ronden en verwerkingsvormen hebben zich in gen 1984 middels een vaste plaats in de isk groningen dijk a e a kommunikatief onderwijs aan andersta verworven het gaat daarbij vooralsnog om ligen een werkboek publi kat i es van de vakg roep een plaats n aa st de traditioneel gangbare leer taalbeheer s i ng nr 14 g r on i ngen 1984 esch e van e a a llochtone leerlingen in het voort gang het verwerkingsvormen gedeelte is in gezet onderwijs een onderzoek naar de faktoren di e 1983 84 niet expliciet genoeg uitgewerkt om van in vloed z ijn op de onde r w ijska nse n van a llo chto als vervanging van de leergang te kunnen n e lee rlin ge n ha r l i ngen 1983 a dienen esch w v an toetsp restaties e n doors troom advie wellicht dat in deze twee sporen situatie bin zen van allochtone leerlingen in de zesde klas van nen afzienbare tijd verandering komt aanslui lagere s c ho len n ij megen 1983 b tend op het project in 1983 84 wordt name fas e w m j de jong de in te rn atio nal e s chakel lijk momenteel de laatste hand gelegd aan een k las beleidsgerichte e valua tie van het fun ktionere n op communicatief interactieve leest geschoeid van de scha kelperiode r otterdam 198 3 ge es t t v an der j b e r e n st c ommun ica t i ef thematisch cursorisch lessenpakket voor taal t weed e taalon d e rw ijs o nd erz oe k en i nte rve ntie i n onderwijs nederlands aan mee rtalige leerlingen toegepaste taa lkunde in a rt ikelen 22 1985 in de eerste fase van het voortgezet onder p 94 10 5 wijs d aa rover misschien een andere keer m i n iste ri e v an o nd e rw ij s e n wetens chapp e n be leidsp lan culturele minder he de n in h et onder wijs s gravenhage 19 8 1 no t e n nan ni ng s e a jongeren e n h et n ederlan ds a ls tweede taal een groningse aanpak van de p r aktijk 1 u i t na nni ng e a 1986 p 27 28 en s chede 1986 i nterne publ i kat ie slo 2 vg l met n ame b i e nfa it e a 1984 i n het v erg elij nan ni ng s n b i enfa i t ansatz zu e i nar ke nd o nd er zoek w er den de volg e nde va riabelen ko mmu ni k a t i v int er aktiven g es ta l tung de s zwe i b etrok ken te nspra ch su nte rricht s be r i c ht ober ein intervent i o ns linguis t ische variabelen u n d forsch u ng s pro jek i n osnab ruck er beitrage zur z ins v o lgo rd e woordvo l gorde i n de z i n sprachtheorie 3 4 1986 p 95 135 c o nj ugat i e van d e p ersoo ns vorm 25