Uiterlijk behang en hedendaags fetisjisme

will van peer uiterlijk behan g eindterme n en hedendaags fetisjisme de redactie vroeg will van peer werkzaam aan de afdeling theoretische litera tuurwetenschap aan de ru utrecht om een reactie op het advies van de eind termencommissie nederlands zijn samen met jos tielemans geschreven di dactiekboek instrumentaal komt voor in de lijst geraadpleegde literatuur bij het rapport dit geldt ook voor een op basis van dit boek door de slo verricht onderzoek algemene kritie k voorbehouden en we hoeven ons ook geen il lusies te maken over het antwoord op de in principe is het een goede zaak als er een vraag wie in elk van die groepen zal figureren soort basisvorming tot stand komt omdat de dit alles is niet nieuw voor wie het onderwijs ze kan leiden tot een hoeveelheid kennis die sociologisch onderzoek van de voorbije decen we met z n allen delen en die voor iedereen nia heeft gevolgd steeds opnieuw in een toegankelijk is wat de overheid nu echter veelheid van empirische studies en met diver doet is zeer vreemd ze heeft de werking van se methoden is daarin aangetoond dat de zo n basisvorming al meteen getorpedeerd school de facto een instrument is voor de in door er niveau onderscheidingen in aan te standhouding van maatschappelijke brengen ongelijkheid de bijdrage die de schooi levert aan de in standhouding en bevordering van de maat een tweede algemeen kritiek p unt is de on schappelijke ongelijkheid wordt zo opnieuw evenwichtige samenstelling van de commissie geinstitutionaliseerd de desbetreffende wet de eindtermencommissie nederlands kan er geving regelt nu ook juridisch de scheidingslijn zich op beroemen dat er leerkrachten in de die de school tussen individuen dient aan te commissie zaten bravo zo hoort het m aar brengen bepaalde groepen jongeren worden men had moeten beseffen dat dat niet vol straks door het in stand houden van het cate doende is in de eerste plaats moet zo n com goriale systeem uitgesloten van een niveau missie breed zijn samengesteld de verschillen van basisvorming dat aan een andere groep is de groeperingen en disciplines uit het vakge 53 bied moeten duidelijk worden gerepresenteerd eindtermen zijn z6 onduidelijk en zb onrea en dat was bij deze commissie niet het geval listisch dat het vrijwel onmogelijk wordt om er de onevenwichtige samenstelling komt wel in de praktijk van het onderwijs iets mee te duidelijk naar voren uit het feit dat slo en cl doen natuurlijk ben ik me ervan bewust dat to elk voor ongeveer 0 5 weektaak een me het voor diverse onderdelen van het taalonder dewerker naar de commissie af konden vaardi wijs niet gemakkelijk is om concrete eindter gen terwijl overige leden op persoonlijke titel men aan te geven maar voor een aantal en tegen onkostenvergoeding plaats moesten aspecten kan dat wel ook voor die onderdelen nemen bovendien vroeg ik mezelf af wat een echter geeft de commissie geen duidelijke uitgever in een eindtermencommissie doet hij eindtermen een duidelijk voorbeeld vormt de zat daar weliswaar slechts als waarnemer spelling het is echt niet moeilijk om daarvoor maar ik kan nog wel andere belanghebbende duidelijke eisen te formuleren als ook de con groepen noemen die dit voorrecht niet was dities te noemen waaronder de leerling daar vergund leerlingen bijvoorbeeld de moeder aan dient te voldoen de commissie stelt ech taal didactiek schreeuwt al jaren van de daken ter niet dat leerlingen aan het eind van de ba dat we de leerbehoeften van jongeren ernstig sisvorming bijvoorbeeld in staat moeten zijn moeten nemen dat had nu gekund om sommige teksten zoals korte zakelijke het gaat hier om een principieel belangrijke brieven met gebruikmaking van schriftelijke zaak het vastleggen van het algemene ni hulpmiddelen zonder fouten tegen de werk veau van onderwijs nederlands voor een aan woordspelling te produceren zo n eindterm tal jaren dat de hiervoor aanwezige deskun zou op zowel vakinhoudelijke als maatschap digheid niet optimaal is benut is een beetje pelijke gronden te rechtvaardigen zijn zestien dom deze groepen kunnen straks alsnog kri jarige leerlingen zitten immers al zo n jaartje of tiek leveren ze moeten dat echter wel doen tien op school en je zou verwachten dat ze op basis van een tekst die richtinggevend is die spelling van de werkwoorden zo stilaan als de inhoud van het rapport nu nog wat wel beheersen nu zegt het rapport echter al voorstelde zou dat niet zo n probleem zijn nu leen maar dat het onderwijs ervoor moet zor dat echter zoals ik aanstonds zal betogen gen dat dit gebeurt niet het geval is blijft er niet veel reden tot de commissie gaat haar boekje hier behoorlijk bravo geroep meer over te buiten in plaats van eindtermen voor de leerlingen te formuleren wil de commissie hier eindtermen aan de docenten opleggen mocht de eindterme n de klomp nog niet gebroken zijn dan gebeurt dat wel wanneer men leest wat de commissie ik zal mijn bespreking beperken tot de eigenlij dan wel voor spelling verwacht volgens het ke eindtermen en slechts naar informatie uit rapport moeten de leerlingen de andere delen van het rappo rt verwijzen de regels voor de spelling van de werk voor zover dat zinvol is ik ga niet in op het woordsvormen kennen verschil tussen de twee niveaus dat is in een zin de persoonsvormen de onder meestal tamelijk triviaal en beperkt zich voor werpen en de gezegdes waarin voltooide het hogere niveau tot meer van hetzelfde deelwoorden voorkomen kunnen herken van veel inspiratie op dit gebied kan men de nen p 25 eindterm 19 commissie niet verdenken dit is de wereld op zijn kop in plaats van een duidelijk afgebakend doel te noemen maakt wollighei d de commissie het middel om dat doel te berei ken tot doel beter zelfs nog een enkel en mijn eerste punt van kritiek betreft de hard aanvechtbaar middel vergelijk mijn artikel nekkigheid waarmee de commissie zich aan uit 1982 in dit blad als ook van peer 1987 haar taak heeft onttrokken die opdracht het valt nu al in te zien wat er straks gebeu kwam erop neer zo duidelijk mogelijk de ken ren zal op grote schaal worden regels geleerd nis en vaardigheden te formuleren en te rubri en grammaticale ontleed oefeningen gemaakt ceren die aan het eind van de basisvorming of de leerlingen ook daadwerkelijk zonder fou beheerst moeten worden daar is niets van te ten zullen schrijven acht de eindtermencom rechtgekomen inhoud en omschrijving van de missie nederlands van secundair belang d e 54 onduidelijkheid waarvan sprake is leidt ook tot zen slechts naar herschrijf processen voor zo contradictoire eisen in de eindtermen zo ver het commentaren van anderen betreft wordt in eindterm 10 gesteld dat leerlingen nog merkwaardiger is het dat bij het onderdeel onder meer de noodzakelijke conventies met luisteren plots tussen haakjes kijken staat betrekking tot de spelling moeten hanteren in terwijl daar in het rapport geen enkele verant de toelichting op die eindterm wordt dat ech woording voor te vinden is kennelijk wordt ter weer ongedaan gemaakt door te stellen het vakgebied nederlands even uitgebreid met dat dit slechts voor bepaalde conventies een nieuwe vaardigheid kijken in de toelich geldt welke dat zijn zegt de tekst echter ting p 28 is dan weer alleen luisteren dus niet wel wordt onderscheid gemaakt tussen zonder kijken te vinden kortom het is van regels en conventies maar het verschil tweeen een ofwel men kiest voor een traditio wordt niet duidelijk en kennelijk worden de nele verkaveling van het leergebied in vier twee begrippen door elkaar gebruikt alsof het vaardigheden waar ikzelf geen voorstander synoniemen betreft de toelichting eindigt met van ben en dan beschrijft men de eisen in die de cryptische zin een scherpe cesuur is in termen ofwel men kiest voor een andere ca deze niet te leggen p 30 een cesuur waar tegorisering van de leerstof maar dan dient tussen tussen regels en conventies tus die ook duidelijk te worden aangegeven c q sen wat leerlingen moeten kennen en wat met degelijke argumenten onderbouwd hel niet tussen vaak en minder vaak voorkomen derheid is niet een verdienste van dit rapport de conventies tussen wat als voldoende be voor lezen wordt op vergelijkbare wijze vrijwel heersing aan de kant van de leerling mag wor systematisch de vraag ontweken welke den verondersteld en wat als onvoldoende teksten leerlingen moeten kunnen lezen er geldt de commissie heeft de ambiguiteit van wordt nu slechts gesproken over fictionele en menselijke taal hier wel op schitterende wijze niet fictionele teksten waarom niet duidelijk benut aangeven bij welke tekstsoorten we welk soort begrip en vaardigheden van de leerlingen doezelig verwachten krapte artikel catalogus kook boek telefoongids sprookje romanrecensie van onder tot boven is het rapport doortrok spoorboekje column jeugdboek notulen fa ken van dergelijke doezeligheid zo wordt met bel plattegrond het gaat er mij niet om dat een opmerkelijk staaltje kromme logica o p deze tekstsoorten per se in de eindtermen p 16 beargumenteerd dat naast de gebruikelij hadden moeten staan wel beweer ik dat het ke indeling in de vier vaardigheden ook nog niet zo moeilijk is om concreet te zijn als men een aparte rubriek luisteren spreken nodig is wil aangeven wat jongeren na een lange perio als daarmee bedoeld wordt dat men de vaar de van leesonderwijs zouden moeten kunnen digheden zoveel mogelijk geintegreerd moet dat was nu juist de taak van deze commissie oefenen omdat anders nog nauwelijks van na en van die taak heeft ze zich met grote han tuurlijke gebruiks situaties sprake is zal ieder digheid ontdaan slechts op een punt is de een daarmee instemmen maar daarvoor is commissie moedig geweest door duidelijk te toch niet een aparte categorie spreken luiste stellen dat het leren omgaan met apparaten ren nodig anders kan men ook nog andere zeg maar computers niet tot de opdracht combinaties in de eindtermen opvoeren spre van het vak nederlands behoort maar de ver ken schrijven spreken lezen schrijven luiste schillende plaatsen waar informatievaardighe ren lezen luisteren schrijven lezen alleen de den verder aan de orde komen maken mij niet laatste in deze rij wordt in het rapport ge duidelijk in hoeverre het leren omgaan met de noemd maar als aparte categorie voor eindter benodigde programmatuur tot het vak neder men verworpen omdat het verband ertussen lands gerekend moet worden veel losser zou zijn met permissie dit is de genoemde vaagheid is des te betreurens argumenteren op z n jan boere fluitjes bij het waardiger omdat van de formulering van dui schrijven bijvoorbeeld is juist het aandachtig delijke eindtermen gunstige effecten op de en kritisch her lezen van de eigen tekst een kwaliteit van het onderwijs kunnen uitgaan belangrijk onderdeel van het schrijfproces een het recente proefschrift van de glopper komt vaardigheid die overigens voor de commissie eveneens tot deze conclusie immers als zul van weinig tel is eindtermen 11 en 14 verwij ke eindtermen eenduidig omschreven worden 55 wordt voor docenten en leerlingen duidelijker genbureaus moeten de leerlingen de noodza welk resultaat van het onderwijs verwacht kelijke conventies met betrekking tot inter wordt in de huidige situatie bestaat daarom punctie spelling structuur kenmerken van trent grote onduidelijkheid bij welomschreven tekstsoorten taalgebruik en uiterlijke verzor eindtermen wordt zichtbaar waarop de ging p 23 hanteren het valt moelijk te ont onderwijs en leerinspanningen gericht moeten kennen dat dit een indrukwekkende lijst is zijn de glopper 1988 p 152 het huidige maar aan de haalbaarheid van een dergelijke rapport van de eindtermencommissie conti eindterm kan men moeilijk anders dan twijfe nueert en bevestigt de bestaande onduidelijk len het zou fraaier zijn geweest als de com heid en verhindert op die wijze de mogelijkheid missie deze lijst wat had ingeperkt maar dan om de kwaliteit van het onderwijs nederlands ook duidelijk afgebakende vaardigheden had te verhogen genoemd nog problematischer is eindterm 16 naar aanleiding van teksten moeten de leerlin beg ins i tuatie eindsituati e gen in staat zijn antwoorden te geven op vra gen over de relatie tussen tekst en werkelijk de onduidelijkheid blijkt ook nog uit een ander heid daar bijt zowat de halve linguistische en gegeven een niet te verwaarlozen deel van de literatuurwetenschappelijke wereld in neder opgevoerde eindtermen is van een dermate land zich de tanden op stuk maar de laag niveau dat letterlijk alle leerlingen er al 15 jarigen moeten daar al vlot mee kunnen aan voldoen als ze het voortgezet onderwijs omgaan en bij eindterm 24 p 26 worden de beginnen een duidelijk voorbeeld daarvan is leerlingen verondersteld in een tekst de func eindterm 4 dat 13 jarigen een persoonlijke be tie van beeld en opmaak te kunnen aangeven leving lekke band gehad bijvoorbeeld kunnen ik blader de haagse post en vrij nederland vertellen aan een hun bekend publiek ge door maar kan mijzelf niet overtuigen van de zinsleden bijvoorbeeld zal wel niemand willen zinvolheid van een dergelijke eis voor betwisten zo is het misschien niet bedoeld 16 jarigen die zoals de commissie op p 31 maar zo sta8t het er wel bij luisteren doet opmerkt ten dele de werkwoorden nog niet zich ongeveer hetzelfde voor daar worden kunnen spellen vooral gezien het feit dat ik twee eindtermen opgesomd vooreerst de zelf nauwelijks zou weten wat ik over de func leerlingen moeten een voor hen bestemde in tie van beeld en opmaak in die teksten zou structie kunnen uitvoeren dus bij ga jij de moeten vertellen misschien til ik er te zwaar klas maar uit inderdaad daarnaast moe aan en bedoelt de commissie dat het al lang ten de leerlingen van een voor hen bestemde goed is als de leerling daar zo n beetje omheen uitleg of radio of televisieprogramma een kan praten maar dan hoeft de betreffende globale samenvatting geven of de belangrijkste eindterm voor mij niet opgenomen aan eind elementen ervan vertellen de leerling vol termen in leuteren heeft noch de leerling noch doet hier dus aan als hij zij de vetunica top de maatschappij wat lijst kan navertellen nogmaals ook hier is dat wellicht niet wat de commissie bedoelt maar ze heeft kennelijk ook niet in de gaten dat leerinhoude n haar eigen nederlands zo wollig en haar eigen tekst zo on communicatief is dat het contrast het werken met eindtermen heeft alleen dan met de retorische principes die ze elders be zin als ook duidelijk is welke leerinhouden er lijdt slechts tot de conclusie kan leiden dat mee verbonden kunnen worden en welke deze retoriek wel erg hol is niet meer dan stappen in het leerproces ondernomen moeten een fetisj dus worden om die eindterm te bereiken dat is maar niet voor alle eindtermen is van een te onder meer wat in de vakdidactische discussie lage beginsituatie sprake daarnaast somt de van de voorbije decennia voortdurend als kri commissie er ook een aantal op die ronduit tiek op diverse traditionele onderdelen van het onhaalbaar zijn voor de meeste leerlingen en vak bijvoorbeeld opstellen schrijven of spreek docenten een voorbeeld daarvan is eindterm beurten geven is geformuleerd veel van de 10 schrijven voor diverse tekstsoorten nu gerubriceerde eindtermen vertonen echter waaronder verslag en zakelijke brief ten be precies deze tekortkoming zeker zijn er over hoeve van school gemeentehuis of inlichtin de relatie tekst werkelijkheid nog best wat zin volle dingen te leren maar van enige duidelijk wanneer men het begrip communicat ief taal heid omtrent de leerinhouden is thans geen onderwijs echter i n een engere betekenis ge sprake van een duidelijk gefaseerde ordening bruikt zou men er wellicht i ets zinvols over van dergelijke inhouden toch een vereiste kunnen zeggen de comm i ss i e lijkt het wel te om de eindterm op een meer dan leuter niveau proberen gezien het feit dat ze op p 12 deze te bereiken kan zelfs de eerste vijf jaar niet functie naast andere functies plaatst eens worden gedroomd laat staan dat de ge maar ook in deze onvo l ledige opsomming iso wone docent er in de praktijk wat mee kan lee rt de commissie het communicatieve een ander voorbeeld wat moet men bij eind aspect in de rest van het rappo rt komen an term 1 leren om met succes aan een consul dere aspecten n i et echt meer aan bod h ier tatiegesprek een werkoverleg of een monde door veronachtzaamt men het leren van de an ling examen deel te nemen en welke vaardig dere funct i es die taal maatschappe lijk of voor heden dient men daarvoor achtereenvolgens te het leven van individuen kan hebben om oefenen van de docenten dit te vragen ge maar eens i ets te noemen taa l te leren gebrui tuigt van een niet gering misprijzen voor de ken als een middel tot krit i ek op de omge werkelijke situatie in de onderwijspraktijk en ving z ichzelf een medeleerling het schoolreg te hopen dat via curriculumontwikkeling dit lement een auteur behoo rt op die manier soort vragen op korte termijn van afdoende pe r defi nitie niet meer tot het kern curriculum antwoorden kan worden voorzien is zowel po van het vak nederl ands natuurlijk zegt de litiek als wetenschappelijk naief commissie dat al deze zaken aan bod zouden moeten komen p 13 maar het punt is dat er communicatief taalonderwij s in de eindtermen niets meer van terug te vin den i s zo n be l ijdenis is dan ook slechts lip een ander punt van kritiek betreft de nadruk pendienst aan vage principes voor het concre die de commissie voortdurend legt op het te taalonderw i js van geen enkele waarde de standpunt dat taalonderwijs communicatief genoemde ei ndte r men z i jn in deze zin dan ook van opzet dient te zijn van een ongehoorde eenzijdighe i d op die ma men kan zich de vraag stellen wat de inhoud nier en met als en i g argument dat het com is van het begrip communicatief taalonder municatieve aspect in de didactische vak litera wijs en dan wordt het lastig de commissie tuur sterk is benadrukt wordt een grenzeloos definieert het op p 12 taal als middel om eenz i jdig mensbeeld nagestreefd met anderen ervaringen gedachten en gevoe lens uit te wisselen maar dit is natuurlijk alle men kan het als men wil ook anders formule taalgebruik inclusief het vroegere grammatica ren en de commissie doet dat ook toegelicht en opstel onderwijs behalve het in zichzelf wordt p 12 dat het meer gaat om het actief praten dient taalgebruik de facto steeds com leren gebruiken van taal en niet zozeer om municatieve doeleinden en dus zegt het be het verwerven van kennis over de systematiek grip communicatief taalonderwijs niets meer van de taal daar zullen velen zich in kunnen het categorische onderscheid dat de commis vinden maar deze belijdenis staat alweer in sie voortdurend als rechtvaardiging van haar schril contrast tot eindtermen 19 en 24 daar keuzen aanwendt berust op een illusie in wordt gesteld dat leerlingen moeten kunnen op p 14 wordt gesteld dat de groep docenten herkennen gezegde persoonsvorm onder die het communicatieve model van taalonder werp voltooid deelwoord voornaamwoorden wijs aanhangt groeiende is afgezien van de voornaamwoordelijke bijwoorden logische inhoudelijke kant van deze bewering waar verbindingswoorden directe en indirecte rede heel wat op af te dingen is z verwacht de lezer figuurlijk taalgebruik als dat communicatief in het resterende gedeelte van die alinea een taalonderwijs is dan was het onderwijs neder bewijsvoering of argumentatie voor die stel lands dat vijftig jaar geleden ook al het gaat ling of mogelijk ook een beschrijving van de er mij niet om te betwisten of kennis van de consequenties van die ontwikkeling maar nee ze zaken zinvol is of niet maar om het aange er volgt nu een opsomming van beschrijvingen ven van de dubbelzinnigheid waar het advies die laten zien hoe weinig dit model in de prak blijk van geeft de lezer ervan wordt voortdu tijk wordt gevolgd rend om de oren geslagen met de slogan dat het om communicatief taalonderwijs moet 57 gaan maar ik w il toch graag weten wat er zo scha p pij h et onmiddellijk belang en de directe communicatief is aan de kennis van voor interesse van de leerlingen hoe legitiem en naamwoordelijke bijwoorden gut wat zijn dat waardevol ook k unnen niet het draagvlak van ook al weer voor woorden ik moet er m n eindtermen van een schoolvak zijn door bo oude schoolgrammatica bij halen om het te vengenoemde formuleringen ont w ijkt de com achterhalen missie haar verantwoordelijkheid inzake het aangeven van maatschappelijk relevante eind subjectivitei t termen voor het onderwijs zoals het er nu staat heeft het er veel van w eg alsof de com ook de eentonige nadruk die voortdurend missie de beschrijving van de eindtermen aan wordt gelegd op de subjectiviteit van de leer de subcultuur van jongeren wil ontlenen ten ling is in tegenspraak met het beleden commu slotte is het helemaal niet duidelijk hoe de be nicatieve aspect als taal onderwijs inderdaad oordeling van dergelijke eindtermen kan plaats communicatief is dan moet het juist de gren hebben hoe valt bijvoorbeeld door een exter zen tussen individuen overschrijden en moet ne beoordelaar in te zien wanneer een op de leerling vormen van taalverkeer leren die dracht tot een in de ogen van de leerling zelf hem haar in staat stellen met allerlei volwas aanvaardbaar resultaat leidt p 22 sen medemensen en instanties op een vol wassen manier te communiceren af en toe komt dat in de eindtermen aan bod maar taalgebrui k voortdurend wordt daar in de tekst ook op af gedongen door beperkingen in te bouwen die mijn laatste punt van kr i tiek betreft het neder refereren aan de eigen persoon van de leerling l ands waarin het rappo rt i s geschreven dat i s of aan de leeftijdgroep enkele voorbeelden van een zo lamentabele kwaliteit dat men het bij spreken luisteren volstaat het p 21 slechts met een gevoel van gene kan lezen dat de leerlingen de voor hen juiste strate het gaat er dan niet eens om dat de tekst elk gieen hanteren en een voor hen aanvaard vleugje stijl mist ik laat dit punt verder aan baar resultaat p 22 bereiken komrij of fens over veel triester is dat deze luistervaardigheid wordt slechts geformu tekst het bestaat om een niet ger i ng aantal leerd met betrekking tot een voor hen slordigheden en fouten te presenteren naast bestemde uitleg of een voor hen bestemd kromme argumentaties krakkem ikkige redene radio of televisieprogramma p 22 ringen en een vaagheid die je verpl i cht som het schrijven is uitsluitend van belang ten m i ge zaken drie keer te lezen voor je begrijpt behoeve van hun directe omgeving p 23 wat de auteurs mogel ijkerwijze bedoeld kun de eindtermen leesvaardigheid hebben uit nen hebben sluitend betrekking op teksten die aanslui zo formulee rt de comm i ss ie voordat deze ten bij de ervaringswereld van de leerlingen groep leerlingen zinvol kunnen gaan deel ne p 24 die bovendien ook bij hun ontwik men p 38 kelingsniveau aansluiten en bovendien taal het gebruik van komma s kan verhelderend gebruik bevatten dat voor hen geschikt is werken in een tekst daarvoor zijn komma s in de toelichting p 31 wordt dan echter nu eenmaal uitgevonden een goede regel weer een behoorlijk warrige uitleg gegeven daarb ij is een komma te plaatsen tussen de over het feit dat dit niet hoeft te betekenen elkaar opvolgende persoonsvormen van bijz i n dat het in die teksten om uitsluitend voor nen 3 deze regel wordt in het rappo rt systema de leerlingen bekende zaken hoeft t e tisch in de wind geslagen enkele voorbeelden gaan om te l aten zien dat ik nie t uit mijn nek k l ets de leerlingen moeten voor hen geschikte de probl emen die d i t voor veel leerlinge n informatiebronnen kunnen gebruiken p oplevert kunnen ni et a lleen bij het vak ne 26 derlands opge l ost worden p 13 maar het was nu juist de bedoeling om via de zoals uit de adviezen b lijkt zal op een geformuleerde eindtermen een bestand aan aantal terreinen p 11 kennis en vaardigheden vast te leggen waar maar ook de manier waarop de taal ge van de beheersing noodzakelijk c q wenselijk bru ikt wordt verschilt per situatie p is voor een goed functioneren van de maat 27 58 de wijze waarop bij de schooldecaan om lett erlijk andere komen m inder vaak voor zo bepaalde informatie gevraagd wordt gaat als de meervoudsvorming bi j zelfstand i ge anders p 27 naamwoorden wat komt minder vaak voor pas nadat de schrijver dat commentaar conventies hoofdletters nu staat er dat verwerkt heeft is sprake van een beoor meervoudsvorm i ng bij zelfstand i ge naamwoor deelbaar eindproduct p 30 merk op den niet zo vaak voorkomt sjonge lachwek dat de voorkeurspelling produkt niet wordt kend is ook dat aan het eind van het rappo rt gevolgd een kantje met woordverklaring is toege evenmin stoort de commissie zich aan de goe voegd mo c ht u niet weten wat dialoog sa de want communicatief functionele regel dat menvatting of hoofdgedachte betekent een bijstelling altijd tussen komma s staat in geen nood de eindtermencomm i ssie heeft de lespraktijk van het taalonderwijs zijn beide dat probleem alvast voor u opgelost activiteiten taalgebruik en taalbeschou wing van groot belang p 16 voor alle duidelijkheid nog dit ik ben dit rap ten slotte port uiteraard niet speciaal op dergelijke fou ten gaan controleren daarvoor is de inhoud er bij wijze van samenvatting als de commissie van te belangrijk maar een rapport van een duidelijkheid in de formulering van de eindter eindtermencommissie nederlands waarin dit men had betracht dan hadden we tenminste soort fouten al tijdens de lectuur gaat opval met het rapport van mening kunnen verschil len daarvan kan niet gezegd worden dat het len en dan hadden we elkaars standpunten blijk geeft van veel deskundigheid op het eigen met redelijke argumenten kunnen betwisten vakgebied of wil de commissie de spelling nu echter moet iedereen zich door een dikke maar aan de economisten en ingenieurs over brij van halfslachtige uitspraken worstelen laten om zich helemaal op de communicatie waar nauwelijks een standpunt aan ontleend te concentreren eerlijk gezegd hoeveel kan worden laat staan dat we er een discus respect heeft een rapport voor het eigen vak sie van niveau over zouden kunnen voeren ik en voor de collega s die het onderwijzen als kan me voorstellen dat allerlei strategische de ene keer nederlands wordt gespeld en overwegingen tot compromissen hebben ge een andere keer nederlands en dat binnen leid en dat de commissie enige voorzichtig het bestek van twee regels tekst p 35 heid heeft nagestreefd het is ten slotte ook bovenaan niet niks om voor de halve samenleving eind en wat te denken van zinnen als termen vast te leggen maar dit alles hoefde bijvoorbeeld wanneer een tekst bestudeerd toch nog niet te leiden tot een zo hybride op wordt en een klassegesprek wordt gehou somming die zo nietszeggend is de onduide den over een functie van een aantal sig lijkheid en het lage gehalte aan realisme de naalwoorden die verwijzen naar in de tekst contradicties en de gebrekkige deskundigheid gelegde relaties p 16 1 en wat zijn als ook het futloze maar helaas niet foutloze signaalwoorden 1 nederlands nopen mij tot de conclusie dat dit voorbeeld het weten dat taal een rapport is als behang zonder muur mocht mij van de belangrijkste instrumenten is om on om advies gevraagd worden dan kan ik kort ze kennis over de wereld te vergroten en zijn dit werk moet over van a tot z funda kennen van het effect van bepaald taalge menteel en grondig bruik p 13 tot slot voorspel ik het volgende een een consultatiegesprek bv een huisarts of school vak dat zich over vele jaren heen in een mentor p 21 is een huisarts een grote onduidelijkheid blijft hullen ten aanzien voorbeeld van een consultatiegesprek van de eigen leerinhouden en doelstellingen op p 30 wordt beweerd dat leerlingen niet nu ook eindtermen zal na verloop van tijd noodzakelijk inzicht in de spellingregels hoeven niet slechts onderwijskundige en maatschap te hebben maar wel dat ze een aantal con pelijke status en prestige verliezen maar ook venties het verschil hiertussen wordt nergens tijd op het rooster voor een deel is dat al ge uitgelegd moeten kennen als voorbeeld beurd het aantal wekelijkse lestijden neder wordt genoemd het gebruik van hoofdletters lands is in de voorbije decennia geleidelijk aan aan het begin van een zin en dan volgt er ingekrompen de basisvorming en het opstel 59 len van duidelijke eindtermen daarin was een noten kans om duidelijk te maken wat het belang was van het vak nu dat niet is gebeurd en 1 z i e me ije rs we s sel i ngh 1983 voor een goed waarschijnlijk ook niet meer zal gebeuren mag overzicht sartikel rustig worden gesteld dat het vak nederlands 2 zie h iervoor de proefschriften va n k r oon 1985 nog verder afglijdt naar de quasi opheffing er en geel 1989 van dat moet dan maar we waren er zelf bij en we hebben het kennelijk zo gewild wat 3 z i e voor het gebruik van de komma bi jvoo rbeel d mijzelf betreft als het vak nederlands er uit renkema 1982 p 112 e v moet gaan zien zoals de eindtermencommissie het wil dan mag het voor mijn part worden afgeschaft het verschil zullen we dan niet literatuu r eens meer merken advies over de voorlopige ein dte rmen basisvorm ing in het voo rtgezet onderwijs dee l 8 nederlands zoe termee r min is ter i e van onderwijs en wetenschap pen 1 98 9 geel r niema n d is meester geboren gesch ied enis van het nederlandse schrijf vaardigheidsonderwijs i n de 19de en 20ste eeuw mu i derbe rg cout i nho 198 9 gloppe r k de sch rij ven besc hreven inhoud op brengsten en ac hterg ron den van het schrijfonder wijs in de eerste v ier leerjaren van het voortgezet o nder wijs s gravenh alt e svo 1988 kroon s grammatica en communicatie in het on derwijs nederlands groningen wolte rs noordhoff 198 5 meij ers f a a wesse li ngh ove r de reproduktie funkti e van het onderw ij s de maatschappe lijke on ge lijkhe id s benader i ng opn ieuw bekeken i n come nius 198 3 1 p 93 11 4 peer w v a n het ank e r l eert nooi t zwemmen ook a l l igt het s teeds in het wate r besc ho uwi nge n b ij de spel lingd i da c tiek i n moer 1982 5 p 2 1 6 peer w van spe lli ng i n s te lli ng ee n d i dacti sc he vi si e in levende talen nr 417 p 23 28 renkema j sch rij fwijzer handboek voor du idelijk taalgebru ik s gravenhalte staatsuitgeverij 198 2 60