Documenten
59 o g e s c h u d vaardigheden versus kennis op zoek naar zogenaamde pijnpunten in de schoolvakken heeft de vlaamse pers zich niet echt van zijn beste journalistieke kant laten zien er moesten en zouden pijnpunten zijn en die werden dan ook vakkundig uit de onvoorbereide monden van deskundigen uit de vakverenigingen geperst duiding en nuan cering werden bovendien weggefilterd door de eindredacteur en jan publiek kreeg zijn brood en spelen de vereniging voor het onderwijs in het neder lands von protesteert dan ook met klem tegen de verdraaiing van haar ver haal over spelling uitspraak grammatica en woordenschat hierna volgt wat de vereniging wil inbrengen in het kennis vaardighedendebat 1 het helpt het onderwijs niet vooruit als in de discussie naar aanleiding van de oproep van leraar marc hullebus zo gratuit veralgemenende uitspraken worden gedaan over zogenaamd teruglopende kennis zonder dat men kennis heeft van of zich kan beroepen op vaststaande feiten en gegevens uit ernstig onderzoek we moeten de eerste wetenschappelijke studie nog zien die bewijst wat de kennisadepten beweren in het grootscheepse pisa onderzoek van 2003 bleek dat vlaanderen internationaal gezien bijzonder goed scoort vergeleken met 40 andere landen voor begrijpend lezen een derde plaats voor wiskundige geletterdheid een eerste plaats voor wetenschappelijke geletterdheid een vijfde plaats en voor probleemoplossend denken een vierde plaats telkens zijn kennis en vaardigheid hier geintegreerd we deden het zelfs beter dan in 2000 en behoren tot de absolute wereldtop deze scores laten in internationaal perspectief zien dat we er niet zo slecht voorstaan in december 2006 nummer 2 36e jaargang 60 tegenstelling tot wat sommige adepten van vroeger was het beter en het gaat allemaal achteruit roepen het helpt het onderwijs niet vooruit als in de discussie naar aanleiding van de oproep van leraar marc hullebus zo gratuit veralgemenende uitspraken worden gedaan over zogenaamd teruglopende kennis zonder dat men kennis heeft van of zich kan beroepen op vaststaande feiten en gegevens uit ernstig onderzoek we moeten de eerste wetenschappelijke studie nog zien die bewijst wat de kennisadepten beweren in het grootscheepse pisa onderzoek van 2003 bleek dat vlaanderen internationaal gezien bijzonder goed scoort vergeleken met 40 andere landen voor begrijpend lezen een derde plaats voor wiskundige geletterdheid een eerste plaats voor wetenschappelijke geletterdheid een vijfde plaats en voor probleemoplossend denken een vierde plaats telkens zijn kennis en vaardigheid hier geintegreerd we deden het zelfs beter dan in 2000 en behoren tot de absolute wereldtop deze scores laten in internationaal perspectief zien dat we er niet zo slecht voorstaan in tegenstelling tot wat sommige adepten van vroeger was het beter en het gaat allemaal achteruit roepen 2 het helpt het onderwijs evenmin vooruit als men uiterst simpele concepten van kennis en van vaardigheid hanteert en dan de zaken simplistisch zo voorstelt alsof kennis en vaardigheid gelijksoortige grootheden zijn die je als het ware in balans met elkaar kunt plaatsen als men weinig oog heeft voor de ontwikkeling van attitudes bij leerlingen en de band van kennis en vaardigheid daarmee zou het kunnen dat leerlingen meer en beter leerstof opnemen als ze hiervoor op allerlei manieren gemotiveerd worden of inzicht meekrijgen in de relevantie ervan als men zich ook niet realiseert dat kennisverwerving via frontale kennis overdracht doceren door een leraar slechts een onderwijsmiddel is dat soms effectief is maar soms helemaal niet werkt en dat er vaak andere middelen strategieen zijn waarvan empirisch gebleken is dat die veel effectiever zijn en een grondiger en beter toepasbare kennis opleveren als men zich niet realiseert waartoe de te verwerven kennis moet dienen bv algemeen culturele bagage of werkelijkheidsorientatie versus kennis met een sterk instrumentele functie zoals bij spellen en dat een aan het doel aangepaste leerweg gevolgd moet worden als men verwijst naar het voorbeeld van frankrijk waar het klassieke gramma ticaonderwijs op grond van een recent rapport zogezegd opnieuw opgewaardeerd zou gaan worden kennelijk zonder dat men het rapport daarover van prof alain bentolila e a gelezen heeft want dan zou men gezien hebben wat voor holle retoriek daarin gebruikt is zonder dat de auteurs gehinderd waren door enige onderzoekskennis zie medias lemonde fr mmpub edt doc 20061129 840110 3683 pdf als men zich ook niet realiseert dat kennis en vaardigheid en de verwerving daarvan in het onderwijs niet noodzakelijk en wellicht helemaal niet gelijk zijn bij taal onderwijstaal nederlands of vreemde taal geschiedenis wiskunde fysica technologie houtbewerking gelaatsverzorging 36e jaargang nummer 2 december 2006 61 als men niet beseft dat een deficiente kennis of vaardigheid van sommige jongeren zwakke leerresultaten ook wel eens met heel andere zaken te maken kan hebben zoals het feit dat sommige scholen of leraren onvoldoende op de instroomkenmerken van leerlingen kunnen inspelen 3 in de hele discussie komen belangrijke factoren niet aan bod de verschillen tussen scholen de grote verschillen tussen leraren in hun kennis toepassing van het leerplan dat veel vrijheid laat aan leraren de aansluiting of kloof tussen lager en secundair onderwijs de misvatting dat het vak nederlands de waterdrager van de klassieke en vreemde talen moet zijn waarvan veel leraren liever niet willen dat er iets verandert de wet van de inertie bij onderwijsvernieuwing enz op zich is deze hele discussie nuttig om de onderwijsgeesten kritisch te houden maar op dit moment vrezen wij dat ze vooral koren op de molen is van sommige behoudsgezinden in het onderwijs het is opvallend hoe snel en massaal zij zich hebben gemengd in het debat de effecten van het grotere accent op vaardigheden zijn nog onvoldoende zichtbaar meetbaar om het neer te sabelen 4 onderzoek van eind vorige eeuw in dertien landen van de europese unie toont aan dat vlamingen hoog scoren voor veeleer traditionele vaardigheden en attitudes logisch denken loyauteit gehoorzaamheid en efficientie voor nieuwere vaardig heden scoort de gemiddelde vlaming onder het europees gemiddelde verant woordelijkheidszin verdraagzaamheid communicatiewaarde verbeelding kritische geest en flexibiliteit precies die eigenschappen die in de samenleving en in het bedrijfsleven steeds meer aan belang winnen het waardepatroon van vlaanderen heeft belangrijke troefkaarten geleverd voor economisch succes in de 20ste eeuw besluit het vlaams economisch verbond vev in klasse nr 103 maar het staat veel minder borg voor succes in de 21ste eeuw willen we per se terug 5 de vereniging heeft geen bezwaar tegen kennisverwerving maar pleit voor de inte gratie van kennis en vaardigheden in een moderne didactiek waarin leerlingen inzich ten en kennis opbouwen niet ondoordacht slikken en reproduceren die didactiek bestaat al sinds de jaren 70 en wordt gedragen door begeleiding en inspectie maar ze wordt vandaag nog onvoldoende toegepast soms gebeurt dat uit onwetendheid soms uit onkunde soms uit onwil het of of debat over kennis en vaardigheden is een belediging voor de vele leraren en scholen die wel op een moderne manier les geven en zoeken naar de meest optimale samenhang van leerstof over de verschil lende onderwijsniveaus heen namens de vereniging voor het onderwijs in het nederlands vzw bert cruysweegs lector nederlands lerarenopleiding secundair onderwijs rita rymenans docent vakdidactiek nederlands academische lerarenopleiding jan t sas einderedacteur klasse praktijkassistent academische lerarenopleiding geert van hoogenbemt informaticadocent opleiding industrieel ingenieur tom venstermans lector nederlands lerarenopleiding lager onderwijs ellen wouters lerares nederlands secundair onderwijs december 2006 nummer 2 36e jaargang