Van CMM naar ACLOM – moet de VON mee overstappen?

truus van den heuve l van cmm naar aclom de cm m moet de von mee overstappen op 1 mei van dit jaar werd de cmm commissie modernisering moe dertaalonderwijs opgeheven om plaats te maken voor de aclom adviescommissie leerplanontwikkeling moedertaalonderwijs er is momenteel een overgangsperiode waarin de aclom voorlopig samen gesteld als de oude cmm deelneemt aan het overleg over haar toekom stige samenstelling dit is een cruciaal moment voor de von maakt zij de verdere reis mee of haakt zij vroegtijdig af in november 1973 heeft de ledenvergadering besloten dat de von voorlopig onder voorbehoud zou meedoen aan de cmm totdat er meer bekend zou zijn over de definitieve taakomschrijving van de cmm en de slo stichting voor leerplanontwikkeling waaraan veel van de aclom adviezen gericht moeten worden nu vier jaar later zal de ledenvergadering moeten beslissen of zij genoeg redenen aanwezig ziet om haar medewerking aan de nieuwe aclom te geven de gegevens uit dit stuk kunnen bij de besluitvorming van belang zijn de cmm en de von rond de oprichtingsperiod e na een lange en soms roerige voorbereiding van tweeeneenhalf jaar werd op 7 januari 1974 de cmm geinstalleerd zij kreeg van de minis ter een naam en een instellingsbeschikking mee waaruit bleek dat de strijd die t i jdens de voorbereiding vanuit de von hoek gestreden was niet geheel voor niets geweest was de cmm had geen l van leerplan in haar naam zoals vergelijkbare 30 commissies voor andere vakken wel hadde n in haar instellingsbeschikking kreeg de commissie onder meer de op dracht me e dienstverlenend te zijn en daartoe haar werkzaamheden te ver richten in nauw contact met het onderwijsvel d aandacht te schenken aan het longitudinale en latitudinale aspect van het moedertaalonderwijs wat dit laatste aspect betreft zou de commissie voorstellen kunnen doen aan de in te stellen slo openbaarheid te betrachten ondanks de binnengehaalde winst bleef de ledenvergadering zoals ge zegd waakzaam openbaarheid klinkt mooi maar wat gaat zoiets in de praktijk betekenen er staat weliswaar geen l van leerplan in de naam van de commissie maar in slo zit wel zo n l en binnen de slo moet de cmm in de toekomst toch gaan functioneren dan wordt het van het grootste belang om na te gaan hoe de slo de term leer plan gaat invullen wordt het een dirigistisch leerplan dat van bovenaf aan het veld wordt opgedrongen of vindt de slo eerp anontwikke ing aan de basis ook belangrijk gaat zij mensen helpen om in hun eigen situatie leerplanontwikkeling te doen hiermee houdt ook de kwestie dienstverlening verband helpen cmm en slo ouders leerlin gen en leraren bij hun problemen en wensen op het gebed van de mo dernisering van het moedertaalonderwijs of zijn beide er voornamelijk voor de minister dat waren de bedenkingen die binnen de von leefden terwille van de waakzaamheid stelde het bestuur een groep in die de von verte genwoordiger in de cmm en later ook de cmm zelf kritisch zou vol gen de beleidsnota van de von zou voor deze volggroep een uitgangs punt zijn wat is er met de aandachtspunten van de von gebeurd openbaarheid de waakzaamheid ten aanzien van openbaarheid bleek niet voor niets volggroeplid hans verweij beschrijft in moer 1974 6 hoe hij welis waar aanwezig was op een plenaire cmm vergadering maar toch nau welijks de gang van zaken kon volgen omdat hij niet de beschikking had over de benodigde stukken zijn klacht hierover had tot gevolg dat vanaf december 1974 ieder die de plenaire vergaderingen wilde bijwo nen tevoren de stukken kon opvragen begin 1975 werd ten tweede mate iets bereikt op het punt van openbaarheid het dagelijks bestuur van de cmm stelde voor om openbaarheid alleen te laten gelden voor de plenaire vergadering de commissie besliste echter anders ook bij eenkomsten van subcommissies mogen nu door belangstellenden wor den bijgewoond 31 invulling van de term leerpla n van dirigisme bij de leerplanontwikkeling een grote angst van de von mag men de cmm niet betichten uit het overzichtje dat in bijlage 1 gegeven wordt zal blijken dat de cmm activiteiten in grote lijnen te karakteriseren zijn als discussiestof aandragen over een onderwerp dat verband houdt met het moede rt aalonderwijs en dan ve rvolgens reacties van betrokke nen inzamelen en verwerken al of niet met het oogmerk een leer planontwikkelingsproject te beginnen op basis van de gevonden re sultaten leerkrachten bijstaan in het zelf ontwikkelen van werkplannen voor hun moede rt aalonderwijs reageren op een vraag om advies vanuit het ministerie dienstverlening hoe zit het met de dienstverlening van de cmm heeft de cmm ouders leerlingen en leraren geholpen bij hun problemen en wensen op het gebied van de modernisering van het moedertaalonderwijs of was zij er voornamelijk voor de minister op deze vraag past een genu anceerd antwoord in bijlage 1 wordt weergegeven van wie de initiatieven tot allerlei cmm activiteiten uitgingen in dat overzicht komen geen leraren ou ders of leerlingen voor terwijl de minister de staatssecretaris en de in spectie wel genoemd worden toch zou het niet juist zijn om te con cluderen dat de meeste initiatieven van overheidswege gekomen zijn zij kwamen ook van het onderwijsveld zelf zij het indirect de von diende bijvoorbeeld een verzoek in dat ingewilligd werd en van de cmm zelf waarin veel leraren indirect vertegenwoordigd zijn kwamen vier initiatieven evenmin kan mijns inziens geconcludeerd worden dat de cmm zich bezig heeft gehouden met zaken die voor leraren ouders of leerlingen triviaal zijn een paar voorbeelden kunnen dit illustreren het eindexamen is voor alle betrokkenen een belangrijke zaak dat de afstand tussen schooltaal en milieutaal grote problemen kan opleveren ondervinden vele leraren ouders en leerlingen dagelijks in de praktijk experimenten met het zogenaamde gericht schrijven zie voor een uit leg bijlage 1 bleken op zeer veel scholen aan te slaan 120 mavo en lbo scholen stelden zich kandidaat om mee te doen aan experimenten op dat gebied nadat zij uitvoerig waren ingelicht over wat een derge lijk experiment zou kunnen betekenen toch vind ik het zorgelijk dat tijdens het hele bestaan van de cmm nooit een initiatief van mensen uit de onderwijspraktijk die vroegen om hulp bij eigen vernieuwingen tot iets constructiefs geleid heeft tweemaal heeft een school een ver zoek ingediend beide malen heeft de cmm zich wel over het verzoek gebogen maar is er uiteindelijk niet op ingegaan 32 dit alles betekent dat leraren en leerlingen die de afgelopen jaren met de leerplanontwikkeling van de cmm te maken hebben gehad hooguit werden ingeschakeld bij het leren toepassen of uitvoeren van iets wat in grote lijnen elders was uitgedokterd tegen een dergelijke inschake ling heb ik op z i ch geen bezwaar maar daarbij moet het niet blijven mensen op scholen moeten ook geholpen worden bij het concretiseren van hun eigen i deeen de schuldvraag stellen vind ik in dit verband niet zo van belang wel is het mijns inziens belangrijk na te gaan of door de slo en aclom een dergelijke inbreng van onderaf wel bevorderd wordt hierop kom ik later terug wat voor kansen maken de von aandachtspunten bij slo en aclom om die vraag te kunnen beantwoorden moet ik ko rt iets over slo en aclom vertellen dat doe ik in bijlage 2 openbaarheid voor de oprichting van de cmm was openbaarheid nog iets tamelijk revolutionaire inmiddels is het een gewone zaak geworden zowel de slo als de aclom dienen openbaarheid te betrachten toch heeft het zin dat de von blijft opletten hoe die openbaarheid wordt inge vuld invulling van de term leerplan en dienstverlening de slo heeft de term leerplan ingevuld op een manier waarbij het mo gelijk i s dat individuele scholen geholpen worden bij het concretiseren van hun eigen leerplanideeen de belangrijkste mogelijkheden voor een school om door de slo geholpen te worden zijn de volgende a de school maakt zijn eigen schoolwerkplan en maakt daarbij gebruik van slo publikaties b de school maakt een schoolwerkplan en krijgt daarbij direct advies van een schoolbegeleidingsdienst of een landelijk pedagogisch cen tru m c de school merkt dat elders een ontwikkelingssituatie aan de gang i s zie d waarin iets ontwikkeld wordt dat gaat in de richting waari n de school zelf ook denkt men kan dan contact opnemen met d e slo om te zien of men op een of andere manier mee kan doe n d binnen de mogelijkheden a t m c ziet de school geen kans haar werkplanwensen te realiseren in zo n geval kan de school een aan vrage indienen bij de slo en kan een nieuwe leerplanontwikke lingssituatie ontstaan vanuit het perspectief van de school is sprak e van directe hulp bij het maken van een eigen schoolwerkplan van uit slo perspectief gebeu rt echter iets anders er wordt een mode l gemaakt 33 waarmee de slo weer andere scholen van advies kan dienen en waaruit de slo principes kan halen voor adviezen aan de minis ter over het onderwijsleerplan hoe groot is nu de kans dat de creativiteit aan de basis ook op ruime schaal kansen krijgt dat hangt af van de aclo en de slo als ook van de scholen zelf van de slo is op korte termijn niet heel erg veel te verwachten de financiele middelen zijn beperkt de slo moet niet alleen het veld maar ook de minister adviseren over de prioriteiten is men het momenteel binnen de slo nog niet eens maar het is het pro beren waard om de slo om hulp of advies te vragen dan kan ook blijken wat slo en aclo s waard zijn ik raad elke school die met goede leerplanideeen zit aan om contact op te nemen met de slo postbus 2041 enschede gaat de slo in op zo n verzoek dan helpt u niet alleen uw school aan een goed werkplan maar dan oefent u mo gelijkerwijs ook invloed uit op de richting waarin de leerplanontwikke ling gaat als u contact opneemt met de slo laat u mij dat dan ook weten ik ga dan na wat er met zo n verzoek gebeurt uit het voorgaande zal naar ik hoop duidelijk geworden zijn dat ik het de moeite waard vind voor de von om vertegenwoordigers te heb ben in de aclom op die manier kan zij invloed proberen uit te oefe nen op de leerplanontwikkeling bij het moedertaalonderwijs bijlage 1 de cmm enkele gegevens op een rijtje april 1977 advies over het eindexamen ne derlands in het vwo het havo en het mav o zoals gezegd werd de cmm op 7 januari 1974 1976 handleiding voor gericht schrijven ont geinstalleerd wikkeld uit ervaringen in scholen voor vw o van januari 1974 tot september 1975 was de drie afleveringen van gericht bericht bulletin commissie vooral bezig haar draai te vinden van het project gericht schrijven mavo lb o het enige produkt dat zij in die tijd naar buiten 17 afleveringen van de cmm berichten later bracht was een korte termijnadvies aan de mededelingen genoemd staatssecretaris op diens verzoek over het opstel bij het avo en vwo toelichting vanaf september 1975 tot heden was de cmm over de eerstgenoemde drie nota s zijn momen verantwoordelijk voor de volgende publikaties teel discussies met betrokkenen gaande of reeds februari 1976 school en dialect een discus afgerond het advies over het eindexamen is sienot a een vervolg op het eerder genoemde korte ter februari 1977 werken met boeken een dis mijnadvies aan de staatssecretaris de handlei cussienota over literatuuronderwijs aan kinde ding voor gericht schrijven wordt door de cmm ren tot twaalf jaa r gebruikt bij de verspreiding van resultaten met april 1977 taal op school wat anders dan het zogenoemde gericht schrijven zie noot in thuis een globale verkenning van de onder het avo vwo gericht bericht functioneert als wijsproblemen die zich voordoen door de ver informatiebulletin over experimenten met ge schillen tussen de taal van de school en de taal richt schrijven bij het mavo lbo van het thuismil i eu van de leerlingen 34 andere belangrijke activiteiten van de cmm die richt schrijven toen nog b2 genoemd de cmm nog niet geresulteerd hebben in eigen publika heeft op zich genomen de resultaten te ver ties zijn spreiden en is er later toe overgegaan ook in het het voorbereiden van een nota over onderwijs mavo ibo te gaan experimenteren met deze in traditionele grammatica en andere vormen werkwijz e van taalbeschouwing aan leerlingen van 10 tot door deel te nemen aan het project naar een 14 jaa r leerplan fries ging de cmm in op de wens van het deelnemen aan het project naar een leer de minister en hielp mee aan de uitvoering van plan fries in dit project worden scholen gehol een wetsbepaling die onderwijs in het fries op pen hun eigen schoolwerkplan fries te ontwik alle lagere scholen in friesland verplicht steld e kele n aan de planning van een project voor het mid het voorbereiden van een nota over de rol die delbaar beroepsonderwijs werd begonnen op taal speelt in elke onderwijsleersituatie in verzoek van de inspectie von termen een latitudinaliteitsnota het werk aan de taalbeschouwingsnota begon het opstellen van een plan voor een project op verzoek van het clo contactorgaan voor de leerplanontwikkeling bij het middelbaar be innovatie van het onderwijs een werkverband roepsonderwijs van de landelijke pedagogische centra en regio het subsidieren van het von congres leer nale schoolbegeleidingsdiensten en de leerplan planontwikkeling door docenten commissie voor moderne vreemde talen het congres leerplanontwikkeling door do van wie gingen de initiatieven uit centen dat door de cmm gesubsidieerd werd hieronder volgt een overzicht waaruit blijkt van was een initiatief van de von wie de initiatieven uitgingen die leidden tot be paalde activiteiten van de cmm noot bij gerich i schrijven de initiatieven die uiteindelijk leidden tot de de activiteiten rond gericht schrijven begonnen drie nota s school en dialect werken met boe als experimenten met een alternatief voor het ken en taal op school wat anders dan thuis traditionele opstel op het eindexamen leerlin komen alle van de cmm zelf evenals het voor gen schrijven een doelgerichte tekst met behulp nemen om te gaan werken aan het thema lati van materiaal dat zij tevoren zelf verzameld en tudinaliteit verwerkt hebben tijdens de loop van het pro het advies over het eindexamen bracht de ject gericht schrijven is gebleken dat het moge cmm uit aan de staatssecretaris op diens ver lijk is om een groot deel van het moedertaalon zoek derwijs bij het voortgezet onderwijs rond het zogenaamde gericht schrijven te centreren nog voor de cmm bestond was een ministerie le commissie bezig te experimenteren met ge bijlage 2 enkele gegevens omirenislo en aclom wordt naar alle waarschijnlijkheid dit jaar nog op grote schaal verspreid nadere gegevens omtrent deze materie zijn te vinden in de situatie op leerplangebied is momenteel als de instellingsbeschikking van de aclom volgt de slo is belast met het adviseren van de het waclo rappo rt minister en het veld over leerplanontwikkeling de slo nota leerplanontwikkeling tweede en met uitvoerend werk op dit gebied de versie februari maa rt 1977 ac lom en met haarde aclo s voor andere u kunt proberen de beide eerste via de aclom vak of vormingsgebieden hebben slechts een te bemachtigen als dat niet lukt kunt u zich adviserende taak tot mij wenden de slo nota is in een kleine de aclo s zijn ingesteld om de onderwijsprak oplage voor direct betrokkenen beschikbaar en tijk zo rechtstreeks mogelijk bij de opzet van 35 het leerplanontwikkelingswerk te betrekken lende niveaus op schooltype niveau bijvoor daarom zijn de aclo s ook voor een belangrijk beeld het kleuteronderwijs of het lbo zal spra deel samengesteld uit mensen die onderwijsor ke moeten zijn van een onderwijsleerplan daar ganisaties vertegenwoordigen er komen nu ook voor is de overheid verantwoordelijk op twee von mensen in de aclom in plaats van school niveau de school x in plaats y is sprake een de aclo adviezen zijn bestemd voor de van een schoolwerkplan daarvoor is de school slo de minister en of derden de aclom verantwoordelijk binnen de grenzen van wat in mag de slo en de minister ongevraagd van ad het onderwijsleerplan staat op het niveau van vies dienen derden mag zij alleen adviseren als de klas is er sprake van een iesplan daarvoor is de slo of de minister daarom vragen de leraar verantwoordelijk binnen de grenzen wat gebeu rt er met aclo adviezen ze worden van wat in het onderwijsleerplan en het school openbaar gemaakt en de slo is verplicht bij werkplan staat haar besluitvorming rekening te houden met die de ontwikkeling van onderwijsleerplannen en adviezen als ze dat niet doet moet ze dat aan schoolwerkplannen is een cyclisch proces van de aclo meedelen de aclo s vonden dat uit de ontwikkeling van schoolwerkplannen zo n mededeling gemotiveerd en schriftelijk komen aanwijzingen voor het onderwijsleer zou moeten zijn daar is de minister het niet plan het onderwijsleerplan kan op zijn beurt mee eens hij vindt dat een zware procedure weer impulsen en aanwijzingen geven voor het die snel tot bureaucratisch handelen kan leiden ontwikkelen van schoolwerkplannen de slo de aclo s hadden zo hun redenen om een werkt naar beide kanten schriftelijke en gemotiveerde keuze te willen zij levert discussiestukken die bijdragen tot de ontvangen wanneer hun adviezen in de wind onderwijsleerplanvasutelling door de minister geslagen worden zij willen dat de aclo s wer en kelijk meetellen vanuit datzelfde verlangen om zij levert halffabrikaten in slo jargon heet mee te tellen hebben de aclo s ervoor gepleit dat modellen voor schoolwerkplannen die en met succes dat de slo verplicht is een door de scholen gebruikt kunnen worden bij aclo te raadplegen in allerlei gevallen waarin hun eigen schoolwerkplarontwikkeling het doen en laten van de slo iets met het halffabrikaten worden altijd ontwikkeld in en werkterrein van zo n aclo te maken heeft met scholen die een aanvrage tot een bepaald bovendien hebben zij e rv oor gezorgd dat zij soort leerplanontwikkeling ingediend hebben medewerkers van de slo kunnen lenen voor zo n halffabrikaat kan heel theoretisch en heel het verrichten van werkzaamheden die nood praktisch van aard zijn en kan ook allerlei prin zakelijk zijn voor het uitbrengen van goede ad cipiele kwesties aansnijden viezen bijvoorbeeld discussies in het veld op gang brengen adressen nu iets meer over het werk van de slo slo klanderij 204 postbus 2041 enschede bij de leerplanontwikkeling moet onderscheid tel 053 840840 gemaakt worden tussen leerplannen op verschil aclom postbus 2061 enschede 36