Van moedertaaldidactiek naar supervisie – Interview met Jan Griffioen

kees sluis atty tordoi r van moedertaaldidactiek opleiding naar supervisi e interview met jan griffioen tot leraar op 11 september jl promoveerde jan griffioen in groningen griffioen is vooral bekend geworden door zijn boek zeggen schap dat in 1975 verscheen en het eerste vakdidactiekboek voor de leraar nederlands was sinds het bekende werk van van dis c s hij schreef ook een aantal artikelen voor moer o a over gesloten en open curricula en levende talen naar aanleiding van zijn promotie gingen twee leden van de redactie naar groningen om griffioen te interviewen over het onderwerp van zijn proefschrift super visie van beginnende leraren 1 we denken dat dit onderwerp voor moer lezers van belang is we denken overigens ook dat hiermee nog niet het laatste woord is gezegd over super visie in de vragen die we stelden komt dit hopelijk al enigszins tot uitdrukking 1 wat voor onderzoek heb je gedaan om tot een gaan uitzoe ken hoe die su p ervisie in el k aar moest proefschrift te komenl zitten in 1971 werd ik vakdidacticus in leiden en heb 1 wat houdt die supervisie eigenlijk in me toen vooral toegelegd op het begeleiden van de stage ik stuitte toen op supervisie het onder supervisie is een langdurig proces van begeleiden werp van mijn proefschrift via het lezen van een zo n twee jaar waarbij de supervisant de begin boek hierover en dacht dat is het maar het kon nende leraar elke twee weken anderhalf a twee nooit iets worden omdat de stages zo kort zijn uur bij de supervisor iemand van de opleiding in een paar jaar geleden verschenen rapport van waar je op gezeten hebt verschijnt om de proble het wulo over de universitaire leraarsopleiding men van het werk door te spreken tevoren heeft werd echter gesproken over een beroepsbegelei de supervisant al materiaal naar de supervisor ge dende fase in de opleiding van leraren ik heb stuurd waarin hij een nabeschouwing geeft van toen mijn gedachten over supervisie weer opge de zitting van de vorige keer en een verslag van vat ben zelf supervisie gaan geven aan leraren die wat er nadien gebeurd is en een voorbeschou zich daartoe vrijwillig aanmeldden en ben verder wing op de komende zitting de werkprobleme n 24 worden dan tijdens de zitting besproken en ik ka supervisors zouden dus ook zelf supervisie moe rakteriseer dit dan als een activiteit van analyse ten hebben gehad niet het agogisch geschoold ren en zichtbaar maken beginnende leraren ra zijn moet de doorslag geven en ook niet alleen de ken vaak verstrikt in uitersten als ze groepswerk vakbekwaamheid maar meer de wens om het in de klas doen en het wordt een grote pan dan goed te willen leren zeggen ze vaak dat groepswerk deugt niet door de situatie nog eens nader te analyseren en te in 1 is het geen probleem dat in jouw visie die terpreteren kan blijken dat iemand bijvoorbeeld supervisor nooit in de klas van de beginnende le organisatiefouten heeft gemaakt of een aantal raar komit dingen vergat omdat hij bang was door die supervisie probeer je dus een bewustwordingspro i k geloof van niet op de eerste plaats moeten we ces op gang te brengen waardoor iemand zijn ervan uitgaan dat de beginnende leraar verant handelen beter in handen krijgt het is leerzaam woordelijk is voor zijn eigen werk hij stelt de terugzien voor straks p roblemen en lost die ook zelf op het is niet de bed oeling dat de supervisor zijn eigen kijk op de 1 die supervisie moeten de opleiders dus na de gang van zaken naar voren brengt h ij geeft alleen opleiding verzorgen zou het niet praktischer zijn aan wat er bijvoorbeeld nog meer voor mogelijk dat de opleidingen gewoon beter zouden worden heden zijn als bepaalde leerlingen druk zijn en waardoor supervisie niet nodig is door de beginnende leraar lastig gevonden wor den d ie leerlingen kunnen dan bijvoorbeeld veel ik geloof daar niet in op de nio s hebben de stu aandacht van de leraar willen hebben geef je die denten veel langere en intensievere stages en ook niet dan krijg je een kurketrekker effect d e daar blijkt dat de praktijk schok zo groot is dat su p ervisor geeft dan mogelijkheden aan om het zij zich na anderhalf jaar hebben aangepast aan ged rag van die leerlingen te herinterpreteren de het heersende systeem dat komt doordat ze tij su p ervisor geeft niet zelf de oplossing voor de dens de stages geen eigen verantwoordelijkheid problemen die moet de beginnende leraar zelf dragen de problemen komen pas wanneer ze als zien te vinden adviezen halen in veel gevallen beginnende leraren zelf verantwoordelijkheid dra niets uit wanneer iemand die oplossing niet zelf gen maar dan is de opleiding afwezig accepteert en voor zich ziet de opleiding moet dus zorgen dat de beginnende leraar niet verzuipt in de verwachtingen die de 1 blijft de mening van de supervisor dan niet bui school plotseling aan hem stelt dat hij orde kan ten schot houden goede resultaten behaalt goed kan uit leggen en een goede collega is daar is moeilijk een algemeen antwoord op te ge supervisie is de finishing touch van de opleiding ven wanneer een leraar een leerling slaat ligt de het gaat er tenslotte om hoe iemand zijn kennis zaak duidelijk maar als een beginnend leraar in en kunde in zijn werk integreert de brugklas vondel wil behandelen dan kan een supervisor het daar moeilijk mee oneens zijn wie 1 wat stel je voor eisen aan een goede super weet wat voor aardige dingen die lesgever kan visor verzinnen om dat tot goede lessen te maken het wordt pas problematisch voor de supervisie wan ik formuleer in mijn proefschrift een aantal eisen neer het niet lukt als de leerlingen het interes waarvan ik niet weet of ze allemaal uitvoerbaar sant vinden ben ik best tevreden zijn in de eerste plaats moet een supervisor zelf als ik als supervisor bezig ben heb ik een andere leraar zijn geweest daaraan ontleent hij zijn vak pet op dan als vakdidacticus als iemand toch bekwaamheid en hopelijk ook wat kennis van het grammatica wil geven en hij doet het goed dan onderwijs daarnaast moet hij gesprekstechnie vind ik dat niet fnuikend voor de leerlingen ik ken beheersen en een goed invoelingsvermogen vind dat persoonlijke aspecten voor de zakelijke hebben tenslotte moet hij in staat zijn de super gaan en als supervisor zal ik me dus alleen richten visant onvoorwaardelijk te aanvaarden zoals deze op de problemen die een beginnend leraar per is soonlijk ervaart supervisie is trouwens iets dat je moet leren 25 1 vind je de opvang van beginnende leraren leraren die eigenlijk zelf daarop moeten worden eigenlijk niet een probleem van de school zelf aangesproken dat niet door een buitenstaande supervisor moet worden opgelost ik vind dat dat niet de taak van supervisie is er zijn mensen die prima zulke discussies kunnen ik zie drie bezwaren wanneer een ervaren leraar voeren maar anderen kunnen daar niet tegen en op een school die opvang van beginnende leraren worden daar treurig van die moeten op een an voor zijn rekening neemt a een supervisor die dere manier in de supervisie begeleid worden aan een instelling verbonden is moet vaak ook de belangen van die instelling verdedigen en heeft 1 leidt dat dan niet tot compromissen en aan niet de neutraliteit die nodig is om iemand te hel passing aan het systeem pen b een leraar moet niet als belanghebbende de taak van supervisor op zich nemen en c de ik zie dat niet als compromissen ik zie dat als er supervisie wordt nog wel eens in het beoorde uithalen wat er gezien je eigen idealen inzit vaak lingscircuit opgenomen dat maakt het natuurlijk zijn beginnende leraren geneigd om zaken onno nog erger bovendien zie ik supervisie als een ver dig te polariseren bijvoorbeeld ten opzichte van lengstuk van de opleiding die helpt om allerlei hun sectie als dat niets oplevert zijn ze teleurge dingen die je daar geleerd hebt in de praktijk uit steld en laten het er verder bij zitten ik geloof te voeren en waar te maken dat je in supervisie juist antwoorden moet vin den die leiden tot het ontdekken van een eigen 1 zou je door het met elkaar in contact brengen weg tussen de idealen die men heeft en de werke van beginnende leraren zoals kritische leraren in lijkheid waarin men moet werken amsterdam al jaren doen niet hetzelfde effect hebben als supervisie 1 je hebt zelf een aantal keren supervisie gege ven wat waren de resultaten daarvan welke pro op zichzelf heb ik natuurlijk weinig bezwaar te blemen komen zoal aan de orde tijdens de super gen dit soort activiteiten zeker als ze uitmonden visie in bijvoorbeeld het zelf maken van bruikbaar ma teriaal maar er zit ook een groot gevaar aan je kunt de resultaten van supervisie natuurlijk d oor maar te p raten over de fouten van het sys pas echt onderzoeken als er zo n honderd a teem blijft de persoon buiten schot en is het ge tweehonderd leraren gesuperviseerd zijn vaar van indutten voor de persoon nog even ikzelf heb nu achttien keer supervisie gegeven ik groot kan niet zeggen dat in alle gevallen die supervisie geslaagd was dat lag aan verschillende factoren 1 is de supervisie die je voorstelt toch niet een op de eerste plaats moet ik het zelf nog leren erg individuele benadering van de problemen die daarbij komt dat je steeds weer met unieke pro iemand in school tegenkomt blemen te maken hebt er bestaan evenveel ordeproblemen als er individuen zijn en ten ik zie supervisie inderdaad als een methode waar slotte kan blijken dat de problemen van een be in iemand zijn eigen antwoord moet vinden op de ginnend leraar eerder persoonlijke dan werkpro problemen die hij tegenkomt die problemen zijn blemen zijn toch zijn de meeste supervisanten natuurlijk vaak een gevolg van het systeem zoals wel weggegaan met het gevoel dat ze het verder dat ook in de school bestaat ik geloof echter alleen konden niet in de aanpak die ervan uitgaat dat je dan het praten we in het algemeen over kwesties die in de systeem moet veranderen meestal leidt dat tot supervisie aan de orde kwamen dan is die van het werkeloos toezien tot de revolutie komt in die rolpatroon zeker een belangrijk probleem begin zin is supervisie niet marxistisch iemand moet nende leraren willen hun leerlingen graag be zelf zijn eigen weg zien te vinden binnen de struc schouwen als gelijken maar vaak blijkt dat de tuur waarin hij moet werken leerlingen ze niet behandelen als hun gelijken dat leidt vaak tot spanningen en kan ook tot een 1 maar liggen de problemen die beginners op een tijdje van eenzaamheid leiden totdat iemand toch school tegenkomen niet vaak bij de ingedutte zijn rol als oudere of opvoeder accepteert en van 26 uit die rol best fijn contact met de leerlingen kan hun carriere door de knieen en leiden verder een maken het doormaken van zo n proces gebeurt duf bestaan maar als je vraagt wat daartegen te nog wel eens tijdens de periode van supervisie doen is dan kan ik alleen algemene gedachten verder komen er ordeproblemen aan de orde sa formuleren bijvoorbeeld om iets te bereiken menwerkingsproblemen met de sectie etc moet je macht hebben die kun je krijgen door een aantal vriendjes te hebben en met die vriend 1 zou je de supervisie ook niet een onderdeel jes moet je opmerkelijk goed werk doen dan kun kunnen laten zijn van de nascholing die de oplei je de macht grijpen de macht die je dan gebruikt dingen aan het organiseren zijn is de macht van de rede ik denk dat we in de nabije toekomst een keuze 1 wat is volgens jou een goede leraar moeten maken er is geen geld en geen man kracht dan zou ik ervoor zijn alle beschikbare ik kan daarin dana constandse nazeggen een middelen te stoppen in de inscholingsperiode goede leraar is iemand die kinderen niet haat en dat is de moeilijkste periode voor elke leraar dat aan zichzelf wil werken is ook de periode waarin de lerarenopleiding zich kan waarmaken als die daarbij is tenminste dan 1 wat zou een vereniging als de von of een blad zouden we verder maar moeten zien wat er ge als moer voor beginnende leraren kunnen beteke beurt met de her na en bijscholing nen 1 zie je wel reele mogelijkheden om deze ge ik kan daar moe i lijk iets ove r zeggen soms vind dachte door te voeren ik artikeltjes wel leuk en gebruik ik ze voor de supervisie maar dat wil nog n iet zeggen dat an in mijn visie zou een leraar die in supervisie gaat de ren ze leuk vinden soms verwijs ik tijdens de minimaal 12 en maximaal 20 lesuren geven en supervisie wel naar artikelen ik heb trouwens het daarbij onbevoegd zijn dat betekent een vergro idee dat lera ren verschrikkel i jk weinig lezen ik ting van de arbeidsmarkt het hoeft niet meer heb wel brieven gehad waar i n me verweten werd geld te kosten en ook op het niveau van de lera dat i k de euvele moed had gehad om zo n dik renopleiding krijg je uitbreiding van de arbeids boek te schrijven als zeggenschap markt omdat ze supervisoren moeten kweken ik wat de von betreft denk ik dat het bij elkaar ben geen rekenaar maar volgens mij hoeft dit ge brengen van mensen in een dergel i jk verband al zien de wacht en werkloosheidsgelden niet meer tijd een stuk pep opleve rt nog afgezien van aller geld te kosten lei sociale bijverschijnselen die de congressen bij voorbeeld hebben ik denk dat zulke congressen 1 waarom moeten die beginnende leraren onbe heel belangrijk zijn voor de beginnende leraren voegd zijn misschien kan de von trouwens ook supe rv isie in z i jn be l eidsplan opnemen ik vergelijk t maar met een arts die zijn docto raal heeft gedaan maar daarna nog niet volledig 1 wat zijn je plannen voor de toekomst keer je bevoegd huisarts is een leraar die z n laatste je met dit proefschrift niet wat af van de vak examen heeft gedaan moet nog twee jaar in de didactiek praktijk studeren ik zie deze beroepsbegeleiding als een onderdeel van de opleiding en maak daar ik blijf wel vakdidacticus bij de studierichting bij gebruik van een tijdsberekening voor de oplei nederlands maar ik raak toch wat uitgekeken op ding voor leraren in een rapport van de academi de vakdidactiek ik hoop binnenkort wat nader sche raad kennis te maken met von hentig in duitsland zijn ideeen komen erop neer dat mensen vanuit 1 wat zou een beginnend leraar moeten doen om hun eigen leervragen moeten leren dat geldt zo niet direct ingepakt te worden in de school wel voor de opleiders als de leerlingen hoe je dat kunt organiseren ga ik nu bekijken ook op de ik weet het niet precies ik heb daar wel over ge london school of polytechnics organiseert men dacht want veel leraren gaan in het begin van de opleiding vanuit de leervragen van de leerlin 27 gen daarmee wil ik ook contact onderhouden 1 denk je dat het mogelijk is om een heel ander op deze manier zou ik willen terugkeren naar de boek over moedertaaldidactiek te schrijven school daar ben ik van overtuigd zo n boek zou uit 1 hoe kijk je tegen een term als normale funciio kunnen gaan van het feit dat taal uiteindelijk een naliteitaan systeem is om de werkelijkheid te symboliseren het is veel reeler om zoals bijvoorbeeld de ame ik heb niets tegen normale functionaliteit als rikaan james moffett2 gedaan heeft die werke principe maar ik geef het in mijn boek een tame lijkheid als uitgangspunt te nemen dan een be lijk lage plaats ik ga ervan uit dat opvoeding be trekkelijk willekeurige verdeling in schrijven le staat bij gratie van de onzelfstandigheid van de zen spreken en luisteren ook het boek van gene die opgevoed wordt naarmate kinderen on boettcher en sitta is een voorbeeld van een echt zelfstandiger zijn neem je meer maatregelen voor ander boek ze en schrijf je voor wel zul je je opdrachten moeten kunnen verantwoorden en meer naarma 1 tenslotte ga je nog iets ondernemen om de te het kind ouder is maar een kind heeft nu een supervisie op de opleidingen van de grond te krij maal behoefte aan regels anti autoritaire opvoe gen ding is volgens mij dan ook een afgrijselijke ma nier van pedagogische verwaarlozing van het ik heb mijn proefschrift opgestuurd naar de kind naarmate kinderen ouder worden moet je arculo commissie universitaire lerarenoplei bevelen vervangen door de dialoog en tenslotte dingen van de academische raad in de hoop door het zelf beslissen autonomie het principe dat ze er iets mee gaan doen deze commissie van de opvoeding tot autonomie is overigens veel heeft in haar kernadvies de beroepsbegeleidende minder populair geworden dan normale functio vorming helaas buiten beschouwing gelaten het naliteit ik denk dat dit laatste minder denkwerk congres in februari a s van de vulon vereni vereist het is tenslotte slechts een mogelijk as ging voor universitaire lerarenopleidingen in ne pect van de opvoeding tot autonomie derland wordt gewijd aan de begeleiding van be ginnende leraren op mijn voorstel daar worden 1 wat vind je van de pasverschenen concurrent ook nlo ers voor uitgenodigd van zeggenschap herboek moedertaaldidactiek en verder ben ik bereid om een tijdje als handels van de leidse werkgroep reiziger voor de supervisie op te treden door mijn ideeen daarover waar men dat wil te ko tja alles wat ik daarover zeg wordt natuurlijk men toelichten ik beschouw het als een soort le als het oordeel van de concurrent gezien ik vensproject laat ik het zo zeggen ik hoop dat vind dat dit boek in vergelijking met zeggenschap supervisie over vijftien jaar hoe dan ook een nor weinig nieuws biedt de schrijvers hebben wel be maal verschijnsel is in de nederlandse onderwijs paalde hobbies zoals thematisch onderwijs en wereld projectonderwijs waar ik niets in zie maar dat zijn details we staan hierdoor niet echt tegenover elkaar ik vind de keuze tussen deze twee boeken niet zo reeel hoewel recensenten waarschijnlijk zullen zeggen wil je een goede onderwijsfilosofie hebben dan pak je zeggenschap en wil je de praktijk dan neem je moedertaaldidactiek ter noten wijl er in zeggenschap toch ook veel lesvoorbeel den staan zij het minder geprononceerd ik had het proefschrift is getiteld supervisie van beginnen het leuker gevonden als het boek echt heel anders de leraren wolters noordhoff groningen 1980 j moffett teaching the universa of discnurse hough geweest was dat dit niet zo is blijkt bijvoor ton mifflin company boston etc 1968 beeld uit het feit dat ze zelfs fouten uit zeggen w boettcher h sitta der andere grammatikun schap hebben overgenomen terrichi veranderung des klassischen grammatikun terrichts neue modelle und lehrmethoden urban und schwarzenberg munchen enz 197 8 28