Documenten
sa skia albrecht dominique borowski jannie mblle r een leerlij n van 4 tot 16 jaar van peuter tot puber 14 onderstaand artikel gaat over de geert groote school in amsterdam een zogenaamde vrije school leerlingen kunnen op deze school zitten vanaf hun vierde tot aan hun zes tiende jaar van de grote stap naar het voortgezet onderwijs is dus eigenlijk geen sprake wel veranderen de kinderen zelf heel snel in deze levensfase het onderwijs op de geert groote school tracht voortdurend op deze ontwikkelingen in te spelen de auteurs beschrijven hoe in de zesde zevende en achtste klas vertelstof wordt behan deld en spreek speel en schrijfonderwijs wordt gegeven waarbij de leerkrachten de stof ontlenen aan de literatuur en de geschiedenis in de veronderstelling dat leerlingen op die leeftijd daarin geinteresseerd zijn wie s ochtends rond kwart over acht de geert zijn zij willen ze ook leren kennen want zij groote school binnen stapt zal verbaasd kijken kunnen het zich niet permitteren een van hun naar het gevarieerde publiek dat daar in de gan leerlingen niet aardig te vinden een kind niet gen rondloopt jonge vaders en moeders met be mogen is dat kind niet begrijpen behalve met de deesde kleuters aan de hand hollende lachende vertrouwde figuur van de klasseleraar of lerares of bekvechtende lagere schoolkinderen en elkaar komen de kinderen ook wekelijks in aanraking gemoedelijk stompen uitdelende punkers kortom met de vakdocenten voor gymnastiek muziek van peuter tot puber ieder is op weg naar zijn handwerken handenarbeid euritmie en vreemde klas talen wanneer een kind een klasseleraar heeft die twee jaar spelen de kinderen in de kleuterklas en hem niet zo aanspreekt dan is er allicht een vak dan maken zij de stap naar de eerste klas nu krij docent bij wie het zich op zijn gemak voelt gen zij een leerkracht die acht jaar met hen mee juist op de leeftijd dat kinderen veelal onzeker gaat elk jaar weer is de leerstof ook voor de leer zijn rond het dertiende veertiende jaar is het krachten nieuw doordat zij zich er steeds in goed dat er iemand voor de klas staat die ver moeten verdiepen kunnen zij er telkens fris te trouwd voor ze is iemand met wie ze zo n band genover staan hebben dat ze zeker weten dat die voor ze door de kinderen leren zij in deze lange tijd door en het vuur zou gaan een leraar of lerares die zijn door kennen bijna alsof het hun eigen kinderen haar leerlingen goed kent weet langzamerhan d 126 voor ieder kind de juiste toon te vinden heeft lessen en periodes worden voortaan door vakdo gauw in de gaten wanneer er iets mis is en kan de centen gegeven kinderen bij een inzinking er weer bovenop hel pen rond deze leeftijd hebben veel kinderen be samen over de drempel hoefte om overal tegen aan te schoppen de klas seleraar kan daar juist door het bestaan van een rudolf steiner heeft een leerplan ontwikkeld jarenlange band beter mee omgaan voor de eerste tot en met de twaalfde klas waar het voordeel van zo n jarenlange band slaat om in hij voor elk vak een zeer gevarieerd aanbod van in een ernstig nadeel als de klasseleraar tussen leerstof geeft waaruit de leerkracht datgene kan tijds de school verlaat de klap komt dan heel kiezen dat tegemoet komt aan de verlangens van hard aan de leerkracht die de klas daarna moet zijn klas overnemen heeft het ook niet gemakkelijk het uitgangspunt blijft dat de leerstof de ontwik tot nu toe hing het plezier van het naar school keling van de leerling meevolgt en omgekeerd dat gaan voor veel kinderen af van de mate waarop de leerling zich mede ontwikkelt door de leer zij van hun juf of meester hielden deze was de stof de leerstof is dus eigenlijk ontwikkelings brug naar de leerstof omstreeks het veertiende stof en een ontwikkeling kun je nu eenmaal jaar kunnen de meeste leerlingen zelfstandig een nooit overdoen daarom gaat op een vrije school relatie tot de vakken opbouwen dan begint o p de hele klas over van angst om te blijven zitte n kijken naar t gevarieerde publiek de vrije school ook de eigenlijke bovenbouw er of aan het eind van de lagere school uitgeselec verschijnt nu een nieuwe klasseleerkracht voor de teerd te worden is dan ook geen sprake klas een vakdocent van de bovenbouw alle vak omdat de stof vooral bedoeld is als ontwikke 127 lingsstof vragen de leraren zich aan het eind van een periode niet alleen af wat weet of wat kan het is spijtig dat de meesters hier niet meer de leerling nu maar ook wat heeft hij zij tij meespelen waarom eigenlijk niet die ande dens deze periode doorgemaakt zoiets is niet in ren konden het toch ook erik cijfers uit te drukken de leerkrachten geven dan ook liever geen cijfers ook omdat je best doen voor een hoog cijfer niet zo n gezonde motivatie kwestbaar terwijl de ene helft van de klas in de is het is beter als de kinderen uit interesse en en pauze nog achter de bal aan holt staat de andere thousiasme aan de slag gaan als de leerstof en de helft in groepjes gezellig te kletsen ongevoelig opdrachten aanspreken is dat ook beslist moge voor de hen rakelings voorbij schietende bal en lijk daar zijn geen cijfers voor nodig tot schreeuwende woede van de fanatieke spelers natuurlijk krijgen de kinderen wel een beoorde naarmate de kinderen ouder worden wordt de ling van hun werk mondeling of schriftelijk ver scheiding tussen jongens en meisjes scherper ter telt de leraar wat hij goed vond en wat voor ver wijl de meisjes het eigen innerlijk verkennen dro betering vatbaar is vaak geeft hij er kleine hints mend van een ideale wereld exploreren zo niet bij hoe d ie verbetering eruit zou kunnen zien op demonteren de jongens het innerlijk van radio s deze manier stuurt de leraar zijn leerlingen niet auto s en brommers de jongens snappen niets met een kluitje in het riet maar helpt hij ze zo meer van de meisjes en vinden hen aanstellerige goed mogelijk verder ook wordt het zelfver wichten de meisjes doen hun mannelijke leeftijd trouwen van de leerling niet bij iedere misser een genoten af met net kinderen en dwepen met de 3 of een 4 de nek omgedraaid en met dat zelf oudere jongens vertrouwen is toch al een en ander aan de hand maar ook onderling gaat de eenheid steeds meer als de gewraakte overgang van de lagere naar de verloren er wordt veel geruzied en gevochten middelbare school moet plaatshebben gefluisterd en gegiecheld op deze leeftijd vriend schappen komen op en gaan geluidloos weer on leeftijdsperikele n der clubjes verdwijnen net zo snel als ze ont staan waren de gevoelens gaan van sympathie ook al worstelen de leerlingen van dertien veer naar antipathie van lust naar onlust van zin naar tien jaar op de vrije scholen niet met selectiepro onzin de veertienjarige voelt zich eenzaam en cedures en overgangsproblemen in het onderwijs onbegrepen innerlijk verarmd staat hij in de we de overgang van kind naar puber die in diezelfde reld als gekleed in een veel te ruime jas wat ach periode plaatsvindt gaat toch niet zonder slag of ter hem ligt is ineens te kinderachtig geworden stoot aan hen voorbij wat voor hem ligt zo weids en onoverzichtelijk zo rond het dertiende veertiende levensjaar zet dat het ondoenlijk lijkt daarin een weg te vinden de erepuberteit in het afgeronde harmonische er moet een verhouding tot die wereld gezocht kinderlichaam van voorheen schiet uit tot een worden de leerling moet zich een plaats daarin uit balans geraakte verschijning armen maaien veroveren natuurlijk geldt het zwart wit gestelde als molenwieken door de lucht van alles in hun niet voor iedere leerling in gelijke mate en op het vaart meesleurend benen worden als per ongeluk zelfde moment we menen wel dat de leerkracht in beweging gezet te pas en te onpas uitgestrekt bedacht moet zijn op deze verschijnselen en de tot onvermoed struikelblok voor de omgeving oorzaken daarvan alles lijkt te groot te onhandig te veel uit pro porties gegroeid ook het innerlijk raakt ver h et leerpl a n stoord onzekerheid hangerigheid rusteloosheid maar ook een verlangen de wereld in al haar het leerplan geeft aan de leraar vult in hoe het nuances te ontdekken zijn kenmerken van de onderwijs op deze moeilijke leeftijdsfase zou erepuberteit bij ieder kind is wel iets van deze kunnen inspelen dingen terug te vinden halverwege de zesde klas zullen de eerste tekenen van deze fysiologische veranderingen al bij som mige kinderen zichtbaar worden de jongens wor den slungelig en baldadig de meisjes rijper maar 128 ov e rzicht v a n het leerpla n ned er l a nd se taa l voor de zesde zeve nden en achtste klas zesde klas zevende klas achtste klas vertelstof romeinse mythologie verhalen van verschillende vertelstof ontleend aan middeleeuwse sagen volkeren biografieen van proza poezie en toneel biografieen van grote van grote figuren uit de stukken die later in de figuren tot 1400 ver renaissance verhalen over literatuurperiode verder halen uit de volkenkund e de ontdekkingsreizigers uitgewerkt worde n spreke n vertellen nave rtellen klasse zie zesde kla s boekbespreking recitatie gesprek spreekbeurten toneel klassegesprek toneel recitatie spraak hardop leze n oefeninge n l eze n stil lezen begrij pen van de sti l lez e n va n moe ilijker stillezen van fictionele inh oud s tu k ken en inhoud teksten voorlezen begrij weergeve n pend leze n spe lli ng oefeningen en dictees dictees e n ve rv olmaking dictees visuele dictees i nterpuncti e van de i nte rpu nctie i nvu loefe ni nge n spel li ng rege ls i nterpuncti e r egels op stel verhalen zakelijke verhan uitdrukking van gev oe lens nauwkeurig weergeven schr i jve n delingen en brieve n nauwkeurig weergeven van van onderwerpen uit de onderwerpen uit de natuurj natuurkunde biologie en kunde biologie scheikunde scheikunde observatie en mechanica oefeningen procesbe zakelijke brieve n schrijvingen het schrijven van vertellingen n a v literatuur in de periodes zakelijke brieve n grammatica begin van syntaxis voortze tti ng syntax is met afronding van de modaliteit s amengestelde zinnen syntaxis met samen moda l itei t gestelde zinnen synonie men homonieme n stijl romeinse mythologie literatuur van verschillende tijdens de volkerenkunde literatuur goede en spannende ver volkeren de verhalenschat periode lndianen poezie halen eenvoudige toneel van verre culturen bij spreuken gedichten uit stukke n voorbeeld eskimo en india verschillende culturen nensagen jeugdliteratuu r verhalen als herkenning sociale hervormingen teweeg te brengen de kinderen kunnen onbewust veel van zichzelf in de zesde klas vertelt de leraar verhalen uit de herkennen in deze verhalen romeinse mythologie en geschiedenis zesdeklas in de middeleeuwse sagen vinden ze aan de ene sers vertonen vaak in het klein natuurlijk een kant hardheid en meedogenloosheid aan de aantal overeenkomsten met de robuuste en werk andere kant eerbied trouw en romantiek lustige romeinen elk verhaal heeft een held of in de zevende klas wanneer de kinderen verder heldin als middelpunt vooral dat heldhaftige in de wereld in willen kijken en nieuwe dingen wil de verhalen spreekt de kinderen aan ze zijn on len onderzoeken vertelt de leraar hen verhalen der de indruk van lucretia die haar leven gaf over de ontdekkingsreizigers of biografieen van voor de republiek en werden geboeid door de grote figuren uit de renaissance door verhalen veldtochten van julius caesar ontstaan bij verschillende volkeren leren de kin mooi is ook de geschiedenis van de twee broers deren zich in te leven in andere manieren van de gracchen die zich opofferden om in rome denken en doen 129 in de achtste klas waarin velen een al te subjec kapt hier gaat het meer om de concentratie tieve kijk op hun omgeving hebben kan de leraar uiteraard is ook de wijze van spreken van de le uitvoerig ingaan op beschrijvingen van de wereld raar van groot belang klinken zijn woorden als en haar inwoners door anderen hij zij vertelt hamerslagen kabbelen ze lusteloos voort of bren dan onder meer over de leef en denkwijze van gen ze de kinderen in beweging andere volkeren en rassen zoals niemand het gek vindt dat een pianist vin geroefeningen doet voor een concert zo zou het behalve dat de kinderen door te luisteren hun ook gewoon moeten zijn dat een leraar zijn stijlgevoel ontwikkelen leren zij ook samenvat spraakoefeningen doet voor hij aan de les begint ten een dag nadat de leraar zijn verhaal zo kleur rijk mogelijk vertelde vraagt hij de kinderen het mijn spelen is spreken kort na te vertellen deze dagelijkse gezamenlijke oefening elkaar aanvullen mag laat de kinderen al vanaf de kleuterklas spelen de kinderen veel het verhaal nogmaals beleven doordat het terug toneel vaak leidt de vertelstof tot improvisaties vertellen al jaren een gewoonte is is de drempel soms worden ook echte toneelstukken ingestu om voor het front te spreken zelfs voor de be deerd deesde kinderen laag geworden soms wordt met een zesde klas maakte bijvoorbeeld een schim nauwelijks verholen pret en glinsterende ogen een menspel de lerares had in de loop van het jaar slimme list uit de doeken gedaan of met een brok het finse heldenepos de kalewala verteld een in de keel over een geliefde held verteld de een verhaal schatrijk aan wonderlijke en fantasieprik vertelt in grote trekken het verhaal een ander kelende beelden juist bij kinderen rond het geeft een zeer gedetailleerd verslag waarin de oor twaalfde jaar gaat de fantasie voor een groot deel spronkelijke woorden precies terug te vinden zijn plaats maken voor het verstandelijk denken het en een derde stormt direct op de conclusie af schimmenspel zou nog een laatste grote opleving kortom de leraar leert hier veel over zijn kinde van de fantasie kunnen zijn voordat de kinderen ren deze voorlopig de rug toekeren iedere dag vertelde de lerares een gedeelte van de mijn spreken is spelen inleiding waarin het ontstaan van de wereld wordt beschreven de kinderen maakten daarover de leraren zoeken gedichten uit die zij bij de klas gedichtjes van ieder werden de mooiste regels vinden passen net als het samen zingen heeft het uitgezocht zodat er een proloog in dichtvorm was reciteren grote invloed op het saamhorigheidsge ontstaan dit zijn de eerste regels voel in de klas wanneer de leraar vindingrijk is en ervoor zorgt dat de gedichten niet dood ge heel alleen in de wind dramd worden ontwikkelen de kinderen door door mistvlagen verblind deze recitaties een goed taalgevoel en een juiste verblijft een eenzaam kind intonatie llmatar leefde in de lucht sommige oefeningen gaan louter om de zorgvul zwevend op een zucht dige articulatie en de dynamiek van de spraak ze zijn niet altijd in onze eigen taal ijzig koud groot en stil deze duitse oefening is een van de moeilijkste heel alleen klipp plapp plick glick tussen nevel en mist klingt klapperrichtig lichtblauw grijsblauw knatternd trappend alle kleuren grauw en licht rossegetrippel oneindige luchten de tekst is natuurlijk onzin maar met toenemen diepe zuchten van de wind de vaart gesproken is het wel een echte gymnas heel alleen ach zo stil tiekoefening voor de spraakorganen stil verlangt zij naar de golven veel leuker vindt de klas deze knaap de knap pe kapper knipt en kapt knap maar de knecht toen er meer handeling in het verhaal kwam van knaap de knappe kapper knipt en kapt speelden de kinderen het eerst in groepen impro knapper dan knaap de knappe kapper knipt en viserend voor daardoor kwamen zij op allerle i 130 leuke vondsten verwachtingen worden sterker neigen tot het ma na een week gaven sommige kinderen te kennen teloze of slaan om in teleurstelling en moedeloos geen zin meer in het schrijven te hebben de te heid trage werkwijze moest veranderen de klas ging in groepjes uiteen tekst schrijven muziek ma de zesde klas ken decors schilderen rekwisieten maken en to daarom wordt al in de zesde klas begonnen on neel spelen alle verloren hoeken en gaten in de derscheid te maken tussen wat werkelijk is en school werden bezet en regelmatig kwamen ou wat wenselijk of mogelijk is allerlei korte ders en vrienden te hulp van de decorschilde schrijfopdrachten geven de kinderen hiertoe de ringen werden dia s gemaakt die op een grote gelegenheid spiegel werden geprojecteerd de kleurige voor mijn onvervulbare wen s stellingen reflecteerden op een groot voordoek had ik dat maar niet gevraagd de donkere schimmen van de spelers werden had ik het maar niet gedaan zichtbaar in een wereld van sneeuw rotsen en als ik anders was wilde zeeen zo ontstond een sfee rv ol spel waar of allerlei variaties daarop in ieder kind op zijn eigen manier aan deel had ge als ik leraar van deze klas was had ook tijdens de voorstellingen voor de andere als ik mijn vriend in was klassen en de ouders had elk kind zijn eigen taak of minder persoonlijk dat is waar zesdeklassers behoefte aan hebben als het eens anders was een taak krijgen zij kunnen daarin echter nog met de variaties niet alleen staan maar moeten geholpen worden als de zon niet meer onderging hun stappen nog niet al te groot te maken zodat als de binnenstad autovrij was zij het overzicht kunnen houden het gevoel een ook heel vruchtbaar is de overpeinzing groot karwei geklaard te hebben en samen iets als het eens anders was gelopen moois te hebben gepresteerd is een prachtige af iedereen is wel eens op het nippertje aan een on sluiting van de zesde klas geluk ontsnapt natuurlijk zijn er niet alleen poetische thema s als mijn moeder niet net binnen kwam maar ook sociale zoals de strijd om de gelijkwaar het thema bedrog en teleurstelling kan in de digheid van de patriciers en de plebejers men kan zesde klas ook tot interessante opdrachten lei de kinderen laten improviseren een bestaand den stuk nemen of zelf iets schrijven het toneelspel is vooral bedoeld om de kinderen te steunen in de zevende klas hun ontwikkeling zonder al te nadrukkelijk of in de zevende klas maken de kinderen steloefe moraliserend bezig te zijn ningen waarbij zij zo diep uit hun gevoelens kun een bruisend kind krijgt bijvoorbeeld een rol die nen putten als zij zelf willen zoveel actie vraagt dat er eindelijk eens genoeg te ik kijk wel uit ik ga niet over mijn gevoelens doen is voor iemand die in zijn altijd negatieve schrijven zei een jongen gegeneerd omdat hij houding is vastgeroest is een rol denkbaar waarin dacht dat gevoelens altijd over liefde moeten hij veel voor anderen betekent sander een een gaan toen dit misverstand was opgehelderd zame teruggetrokken jongen krijgt een grappi werkte hij met veel plezier aan de opdrachten ge rol waardoor zijn klasgenoten hem ook eens om in de stemming te komen vertelde de lerares anders kunnen zien doordat hij merkt dat de een gedeelte uit nozzing but ze bloes van bert klas zichtbaar geniet durft hij misschien ook bui jansen hij beschrijft daarin zijn vurig verlangen ten het spel meer uit zijn schulp te kruipen naar een gitaar zijn onuitsprekelijke vreugde wanneer hij op sinterklaasavond denkt dat het s ch rij ve n i s ee n hele kun s t grote moment gekomen is slaat om in verstik kende teleurstelling als het een banjo blijkt de puber is getypeerd als iemand op weg naar de kinderen leefden helemaal mee zoiets heb een verstandelijke benadering van de wereld en ben ze allemaal wel eens meegemaakt en velen het leven gepaard gaande met heftige stormaan willen daar graag over vertellen ook rollenspelen vallen van lust en onlust de puber bewondert of over dergelijke situaties maakten grote indruk veracht hartstochtelijk zijn of haar wensen en daarna werden verhalen over wens en teleurstel 131 ling of juist wens en blijdschap geschreven mogelijkheid zichzelf te herkennen om een al te enkele dagen later droomden de kinderen weg in subjectieve kijk op zichzelf en de omgeving te re een verhaal van godfried bomans de rijke bra lativeren juist in deze klas worden de kinderen menplukker de bramenplukker voelt zich rijk geconfronteerd met literaire beschrijvingen van door al het moois van de natuur de dorpelingen de wereld en haar inwoners naar aanleiding van voelen zich bedrogen als blijkt dat zijn rijkdom een voorgelezen verhaal worden vragen aan de geen geld maar slechts fantasie is klas gesteld hoe werd die kamer tuin straat be de kinderen verplaatsen zich beurtelings in ie schreven beschrijf zelf eens in een paar regels mand als de bramenplukker of iemand als de hoe het schoolplein eruit ziet de resultaten wor dorpeling zo wordt een zelfgekozen onderwerp den voorgelezen en becommentarieerd tot grote van twee kanten belicht en beschreven hierdoor hilariteit blijkt lang niet alles bij iedereen te klop leren de kinderen ongegeneerd uitingen van be pen thuis moet als opdracht een beschrijving wondering te formuleren het gaat er tenslotte van eigen of andermans kamer gemaakt worden bij dit alles om dat ze genuanceerd hun gevoelens maar dan zo gedetailleerd dat men het voor zich kunnen uitdrukken kan zien nu is het moment aangebroken om deze gevoe de volgende les komt aan de hand van de op lens objectief tot het bewustzijn te brengen dracht het verschil tussen een onpersoonlijke be daartoe laat de lerares wenszinnen en bewonde schrijving als een foto en een gekleurde beschrij ringszinnen vergelijken op welke wijze komt in ving met de sfeer en de gevoelens van degene die de vorm van deze zinnen wees en werkelijkheid hem geschreven heeft aan bod met dit onder naar voren scheid kan nu verder geoefend worden stel je zat ik maar op het strandt eens voor dat je iemand uit een andere cultuur hoe heerlijk ruiken die rozen bijvoorbeeld een indiaan hoog uit de andes beide hebben bijna de woordvolgorde van een moet beschrijven hoe een fiets werkt het lijkt vragende zin maar de intonatie is verschillend zo makkelijk maar de leraar weet wel beter bij wenszinnen ligt het accent op een woord ter het verschil tussen subjectief en objectief komt wijl een bewonderingszin meer accenten kent nu aan de orde maak eens een heel subjectieve vele zinsparen worden op deze wijze doorgeno beschrijving een heerlijke opdracht voor een men achtste klas het regent vooroordelen de directeur zat achter zijn bureau zijn dikke bovenstaand verhaal wekt misschien de indruk handjes lagen voor hem op tafel hij lachte met dat het schrijven in de nederlandse taalperiode een dom lachje tegen zijn mooie secretaresse slechts bestaat uit opdrachten die bewustzijn en typ dit maar zei hij terwijl hij onhandig met gevoel aanspreken natuurlijk is dat niet zo de zijn mollige vinger naar zijn papieren tastte kinderen leren ook objectief te beschrijven wat discussie over dikke directeuren en mooie se ze gezien hebben bij natuurkunde biologie cretaresses blijken in zo n verband heel leerzaam scheikunde en mechanica proeven ook moest er een objectieve beschrijving van iemand in de klas geschreven worden de achtste kla s hij heeft blond haar dat een beetje rechtop staat de achtsteklassers hebben de neiging zich over en krult hij heeft blauwe ogen en ziet er vaak matig te interesseren in hun eigen persoonlijkheid ongeschoren uit hij is nogal klein en dik hij en hun eigen spiegelbeeld de wereld lijkt hen zo draagt nu een lichtgrijze trui en een donkergrijze groot en onzeker hoe moeten zij zich daarin broek en lichtbruine laarzen handhaven zonder nadenken worden gedachten wel klein maar dik was de hier beschreven leraar en emoties eruit geflapt in geen geval ook objectief is een rekbaar begrip het literatuuronderwijs geeft de leerlingen de zeker voor de achtsteklasser l 132