Van registreren tot remediëren. Een praktijkvoorbeeld rond taalbeleid.

van registreren tot remedieren een praktijkvoorbeeld rond taalbeleid gerd cornelissen luc vercammen in teksten van leerlingen ontdek je fouten zoals voordurend belgie glaazen een leerling van een vijfde jaar heeft last met het schrijven van syntheses voor de cursus geschiedenis en bakt er weinig van als er overzichtsvragen worden gesteld een derde leerling slaagt er niet in om het kernwoord uit een vraag te halen deze drie voorbeelden zijn niet afkomstig uit een ovb school ovb onderwijsvoorrangsbe leid of een school met veel anderstaligen deze drie voorbeelden komen uit een reguliere school met een aso bovenbouw in elke school tref je leerlingen aan die kampen met taalleerproblemen die in meer of mindere mate hun leerrendement beinvloeden deze bijdrage beschrijft een praktijkvoorbeeld rond taalbeleid dat de aandacht vooral richt op deze taalleerproblemen e artikels uit het eerste taalbeleids vercammen 1998 we onderschrijven dan nummer van vonk laten mis ook volmondig de visie van mark van bavel schien een overdonderende zo die stelt dat taalbeleid alles te maken heeft niet verpletterende indruk na de met het leerrendement van leerlingen het omvang en de diepgang van taalbeleid uitgangspunt bij een remedieringsbeleid is zoals dat uit de teksten van van ceulen een leerlinggerichte houding elke leerling van bavel en rymenans naar voren komt kan gedurende het schooljaar op begelei laten leerkrachten verweesd achter met de ding rekenen begeleiden betekent niet een vraag hoe dit alles in s hemels naam op een tekort of een probleem registreren maar school en in de klas gerealiseerd kan wor wel een leerling opvolgen in zijn haar ont den dit praktijkvoorbeeld beschrijft een wikkeling in het vak en als leerling in het vorm van taalbeleid waar ruim vijf jaar aan algemeen het doel van deze begeleiding is gewerkt werd dat ontstaan en ontwikkeld is steeds het leerrendement van leerlingen te binnen een school in samenwerking met verhogen het begrip leerrendement moet het schoolteam wij hopen dat dit plan niet in deze context heel ruim geinterpreteerd top down overkomt worden leerrendement slaat niet enkel terug op vakken maar ook op de algemene in dit voorbeeld wordt het taalbeleid toege leerbekwaamheid op zelfstandigheid en spitst op het adequaat remedieren van leer zelfredzaamheid en op het socio emotione moeilijkheden in het algemeen en taalleer le welbevinden problemen in het bijzonder zie ook nov dec 2001 nummer 2 31 e jaargang 34 taalremediering door heel bij de beslissing aan taalzorgbreedte te het schoolteam doen en hiervoor iemand aan te stellen de tweede mogelijkheid is op het vlak van taal een vakbegeleiding start met een visie op beleid veel omvattender en onvoorwaarde de doelstellingen van het vak welke leerin lijk verbonden aan een aantal keuzes niet houden en welke vaardigheden moet een alleen voor het vak nederlands en de leerling verwerken en be moderne vreemde talen maar ook voor de heersen vanuit deze visie andere vakken zelfs voor wetenschappen het uitgangspunt vertrekt de diagnosestel en wiskunde bij een remedie ling kampt een leerling ringsbeleid is een met een algemeen leer wanneer een schoolteam beslist om dis leerlinggerichfe probleem leerstofverwer pensatie te geven aan dyslectici bijvoor houding elke king planning of affectieve beeld zal dit niet alleen de leerkracht leerling kan verwerking of met een nederlands aanbelangen de leerkracht bio gedurende het specifiek vakprobleem logie mag bijvoorbeeld geen punten aftrek schooljaar op indien het gaat over een ken voor spelfouten in vaktermen ook de begeleiding specifiek vakprobleem leerkracht geschiedenis moet een leerling rekenen het doel kan vastgesteld worden de kans geven om teksten op voorhand van deze bege over welke leerinhoud of door te nemen en voor elk vak hebben de leiding is steeds vaardigheid het gaat een leerlingen recht op meer proefwerktijd het leerrendement goede diagnose isoleert van leerlingen te het of een kernprobleem wanneer een leerling problemen heeft met verhogen in de leermoeilijkheden die tekstbegrip zal hij geremedieerd worden een leerling ervaart door middel van het aanleren van adequaat remedieren betekent dan heel concrete gebruik van leesstrate handgrepen aanreiken die gericht inwerken gieen deze leesstrate op het kernprobleem bij remediering wordt deze visie op gieen zal hij niet uitslui remediering en op dus nooit alles aangepakt het handelt tend oefenen op teksten taalbeleid heeft veeleer over een speerpuntactie die over voor het vak nederlands betrekking op het zichtelijk blijft en daardoor houvast biedt maar ook op teksten voor schoolbeleid en voor de leerling en de leerkracht deze visie aardrijkskunde geschie dus op elke op remediering en op taalbeleid heeft denis enz hij kan ze pas leerling en betrekking op het schoolbeleid en dus op zinvol gebruiken als ook leerkracht elke leerling en leerkracht de vakleerkracht van deze vakken die leesstra als men op school aan taalremediering tegieen beheerst en bijgevolg de leerling begint zijn er twee mogelijkheden ofwel kan aanmoedigen en opvolgen in het worden er een aantal uren vrijgemaakt voor gebruik ervan de algemene leesstrategieen een remedial teacher en neemt deze leer die de leerling zich eigen gemaakt heeft zal kracht de zorgbreedte voor taal op zich hij uiteraard ook gebruiken en expliciet terug ofwel wordt een heel schoolteam bij deze inoefenen wanneer hij problemen krijgt met taalremediering betrokken en neemt elke tekstbegrip in een vreemde taal vakleerkracht de zorgbreedte mee op in het eerste geval houdt het taalbeleid van de taalleerkrachten moeten hun taalge een school wat taalremediering betreft op bruik op mekaar afstemmen bij diagnose 31 e jaargang nummer 2 nov dec 2001 f i i r w jr v hxy r d v r w i iy h van een taalleerprobleem moeten zij weten dispensatie en com uiteraard is deze wat klank tekenkoppeling is moeten zij kun pensatiemaatregelen afstemming op nen duiden of het over een probleem van te geven mekaar veel spreek schrijf lees of luistervaardigheid diepgaander dan gaat enz de tijd dat van een leerling op een in de eerste week alleen een leerlingbespreking gezegd werd hij heeft van september ma gemeenschap een onvoldoende voor frans want hij kan ken alle leerlingen pelijke taal dat gewoon niet is voorbij uiteraard is van het eerste jaar gebruiken het is deze afstemming op mekaar veel diepgaan het diagnostisch dic eenzelfde der dan alleen een gemeenschappelijke taal tee de vier scholieren didactische gebruiken het is eenzelfde didactische in kleijnen 1992 dit dictee spoort spel opbouw hanteren opbouw hanteren en eenzelfde diagnos en eenzelfde tisch oog en oor ontwikkelen lingproblemen op en iaat toe onmiddellijk diagnostisch oog wat volgt is een voorbeeld van een stap probleemspellers en en oor penplan taalremediering van de tweede de soort van spelling ontwikkelen soort wat begon als taalremediering evolu probleem te detecte eerde naar een verticaal en horizontaal taal ren zorgbreedtebeleid voor nederlands de vreemde talen en impliciet ook voor alle in de loop van oktober maken alle leer andere vakken het hield niet op bij reme lingen van het eerste jaar een lees diering het breidde zich ook uit naar inten begriptoets hacquebord 1996 door siever vakoverleg en didactisch bewustzijn middel van deze toets worden lees vooral binnen de vreemde talen dit stap begripproblemen opgespoord en kun penplan is niet af het is wat wij op onze nen probleemlezers en de aard van hun school voorlopig hebben op het vlak van leesprobleem onmiddellijk achterhaald taalzorgbreedte worden in de loop van januari maken alle leerlin diagnose van taalleerstoor gen van het eerste jaar een diagnostisch nissen en problemen dictee frans dat erop gericht is te detec teren of leerlingen klank tekenkoppeling wat volgt is een beschrijving van de verschil problemen hebben lende diagnosemomenten en instrumenten die staan uiteraard niet los van elkaar resul in oktober van het tweede jaar maken taten worden gebundeld en geven zo een alle leerlingen van het tweede jaar een vollediger beeld van een leerling diagnostisch dictee engels gebaseerd op het diagnostisch dictee van van bij de inschrijving wordt aan de nieuwe berkel 2000 ook om eventuele klank leerlingen en hun ouders gevraagd of ze tekenkoppeling problemen voor engels in het basisonderwijs problemen hebben op te sporen gehad dit wordt op het inschrijvingsfor mulier genoteerd en bewaard in het leer aan het einde van het derde jaar maken lingendossier indien een leerling dys alle leerlingen een leesbegriptoets frans lexie of dysorthografie heeft wordt een en engels het is een gatentekst om de diagnose van een neurolinguist of logo tien woorden wordt er een woord weg pedist gevraagd om op basis daarvan gelaten dat leerlingen moeten kunnen nov dec 2001 nummer 2 31 e jaargang 36 invullen in het nederlands of in de maar geen problemen met luistervaar vreemde taal het gaat om het begrip digheid engels en nederlands dan zul niet om het juiste woord indien zij min len diagnose en remediering verschillen der dan de helft 1 halen kunnen ze als in het eerste geval kan het zijn dat de probleemlezer beschouwd worden wij leerling bijvoorbeeld te weinig passieve beschouwen een leerling als probleem woordenschat frans verworven heeft en lezer wanneer hij zowel voor de engelse moet hij daarin geremedieerd worden in als voor de franse tekst minder scoort het tweede geval kan er bijvoorbeeld dan de helft 1 een medische oorzaak zijn en zal een oplossing voor het probleem in een indien nodig kunnen er voor individuele andere richting dan taalremediering leerlingen nog verdere diagnostische gezocht moeten worden toetsen afgenomen worden bijvoor beeld indien er problemen vermoed worden in verband met technisch lezen dispensatie en compensatie er kan ook doorverwezen worden naar het clb en of naar verder gespeciali maatregelen en of seerd onderzoek taalremediering na elke diagnosetoets of stelling wordt voor naast deze formele diagnoselijn is er de leerlingen die problemen blijken te heb ook een belangrijke informele diagnose lijn waarbij leerkrachten hun toetsen en ben voorzien in of gezocht naar een aange proefwerken van de eerste reeks paste remediering die kan in groep gebeu december als diagnose instrumenten ren of individueel door een gespecialiseerde gaan gebruiken om problemen te detec leerkracht of door de vakleerkracht teren en te melden zodat een adequaat remedieringsplan ontwikkeld kan wor leerlingen met een taalleerstoornis i c den zeer belangrijk bij deze vorm van dyslexie of dysorthografie krijgen dis diagnose is overleg tussen de taalleer pensatie en compensatiemaatregelen krachten gaat het over een geisoleerd voor de taalvakken maar ook voor de taalprobleem enkel problemen voor andere vakken in deze maatregelen zit luistervaardigheid frans bijvoorbeeld een gradatie van een tot en met zes afspraken dyslexie dysorthografie vreemde talen eerste graad leerlingen van de eerste graad moeten de klank tekenkoppeling van de vreem de talen leren anders krijgen ze later problemen met het herkennen van woor den in leesvaardigheid om hen de mogelijkheid te geven een basis klank tekenkoppeling te leggen worden speciale maatregelen genomen leerlingen maken voor de vreemde taal een klank spellingschrift de methode wordt hen aangeleerd door de remediale hulpverleners viji 31 e jaargang nummer 2 nov dec 2001 t x o leerlingen leggen voor de vreemde talen de toetsen rond woordenschat in twee beurten af bij de eerste beu rt klassikaal worden fouten tegen de spelling niet aangerekend de punten worden toegekend als de leerling bewijst dat hij de woorden kent bij een tweede beurt individueel moeten niet alleen de woorden gekend zijn maar moeten ze ook correct gespeld worden op deze manier wordt er meer tijd gegeven voor het instuderen van de woordenschat voor schrijftaken mogen de leerlingen een tekstverwerker met spellingcorrector gebruiken leerlingen wordt meestal gevraagd zich extra in te zetten voor grammatica en mondelinge vaardigheden tweede graad leerlingen van de tweede graad hebben een basis klank tekenkoppeling waar mee ze verder kunnen in leesvaardigheid voor leesvaardigheid worden eventu eel kortere aangepaste teksten voorzien liefst met auditieve ondersteuning voor het studeren van woordenschat en schrijfvaardigheid mogen de leerlingen een spellingwoordenboek gebruiken met behulp hiervan worden zij geacht aan dezelfde evaluatienorm te be antwoorden als de andere leerlingen voor schrijftaken mogen de leerlingen een tekstverwerker met spellingcorrector gebruiken leerlingen wordt meestal gevraagd zich extra in te zetten voor grammatica en mondelinge vaardigheden derde graad in de derde graad kan een aangepast individueel programma voorzien worden waarbij bepaalde vaardigheden zwaarder doorwegen andere minder dispensaties en compensaties kunnen hier verregaander zijn maar zijn steeds gebaseerd op de specifieke problemen van de leerling de leerlingen met spellingproblemen de leerlingen met leesbegripproblemen worden onderscheiden in drie catego worden in groep geremedieerd in het rieen leerlingen met regelfouten met gebruik van leesstrategieen gebaseerd contextfouten en met ongemarkeerde op de methode lezen in alle vakken van fouten zij worden in drie groepen gere der veer kamp 1998 medieerd door een remedial teacher op basis van de methode strategisch de leerlingen met klank tekenkoppeling spellen 1995 problemen in de vreemde talen worden nov dec 2001 nummer 2 31 e jaargang viji 38 een stappenplan in groep op weg gezet talen en dyslexie in het wiskundeonderwijs de doorstroming van deze nascholing werd taalremediering met het maken van een stelt niet veel voor klankspellingschrift de verzorgd naar het schoolteam als geheel en naar de taalleerkrachten in het bijzonder de zonder een leerlingen krijgen ook een taalremediering werd een aantal keren implementatie op cd waarop alle woorden besproken tijdens personeelsvergaderingen meso en van de gebruikte taalleer microniveau methode werden in en de taalleerkrachten kregen een interne gesproken dankzij deze nascholing rond remediering drie leerkrach cd kunnen zij thuis de ten en een studiemeester werden gedeelte juiste klank opzoeken en inoefenen de lijk vrijgesteld om de taalremediering gestalte te geven de directie volgt het geheel inten verdere opvolging gebeurt door de sief op en ondersteunt waar nodig een vakleerkrachten elektronisch leerlingendossier maakt het mogelijk leerlingen op te volgen waardoor de de leerlingen met leesvaardigheidsproble vaststelling van een leerkracht engels uit het men in de vreemde talen worden in groep derde jaar gebruikt kan worden door een op weg gezet in het oefenen van leesstra leerkracht frans in het vijfde jaar tegieen dezelfde voor nederlands frans en engels zij kunnen zelfstandig aan de loopt alles dus op wieltjes een beleidsplan slag met een tekstbundel de opvolging opstellen en beschrijven is een zaak de gebeurt door de vakleerkrachten praktijk is toch nog altijd een andere zaak ondanks goede bedoelingen en grote inzet verder worden leerlingen wanneer aan valt een diagnose van een taal leerpro gemeld door een vakleerkracht doelge bleem niet altijd te stellen een leerprobleem richt geholpen met bijvoorbeeld materi bestaat vaak uit een kluwen van motivatie aal voor uitbreiding van woordenschat gebrek aan inzet concentratiestoornis hia auditieve ondersteuning van woorden ten in de basiskennis van schat en teksten enz de taak van de een vak en ja ook een het is niet altijd zo remedial teacher beperkt zich tot het taalleerprobleem als leer makkelijk om tijd ontwerpen en bijeenzoeken van materi kracht of als remedial vrij te maken voor aal en dat ter beschikking stellen na teacher blijf je vaak voor diagnose meestal door de vakleer een leerling die een raadsel staan en kracht soms door hemzelf de opvol twee toetsen voor slaag je er niet voldoende ging ligt volledig bij de vakleerkracht woordenschat in om een diagnose te mag afleggen of stellen laat staan om een adequaat remedierings voor een leerling de kleine kantjes van de plan op te stellen soms wiens schriften implementatie lukt het wel maar dit elke week een stappenplan taalremediering stelt niet betekent nog helemaal nagekeken veel voor zonder een implementatie op niet dat een remediering moeten worden meso en microniveau dit stappenplan ook leidt tot rendement kreeg vorm dankzij een investering in interne ondanks de begeleiding van leerkrachten en externe nascholing directie en leerkrach ondanks een grote inzet van de betrokken ten trokken naar congressen over zorg leerling blijkt soms op het einde van de rit breedte en taalremediering en volgden inten dat het vereiste resultaat er niet komt en sieve opleidingen rond remediering moeten er op de deliberatie consequente nederlands remediering moderne vreemde beslissingen worden genomen in 31e jaargang nummer 2 nov dec 2001 39 een concreet begeleidingsplan opstellen oefende op de didactiek van de lessen betekent ook niet dat alle leerkrachten dit nederlands en moderne vreemde talen met evenveel ijver en werken aan diagnosestelling en remediering een taalbeleid is inzicht uitvoeren een leidt onvermijdelijk tot een verfijning van de zonder meer leerkracht moet steeds evaluatie en deliberatie van leerlingen om zinvol maar het met groepen werken taalzwakke leerlingen te kunnen begeleiden werkt zoals een en soms gaat de aan zoek je naar een afwisseling van media en goede maaltijd dacht voor een indivi werkvormen als je aan de slag gaat met een zorgvuldige en duele leerling ondanks leerlingen wil je hen ook opvolgen en leg je langdurige goede bedoelingen wat de basis voor een leerlingvolgsysteem als voorbereiding verloren het is niet je zicht krijgt op leesvaardigheid luistervaar verschillende altijd zo makkelijk om digheid en de automatisering van talige ele gangen lang tijd vrij te maken voor menten krijg je ook zicht op leermoeilijkhe nagenieten en het een leerling die twee den in niet taalvakken zoals geschiedenis voornemen om het toetsen voor woorden aardrijkskunde fysica en wiskunde meteen nog eens over te schat mag afleggen of wordt de overstap ge doen en te voor een leerling wiens maakt naar het leerpro verbeteren schriften elke week ces en het leren leren begin als nagekeken moeten hoeft het nog betoog dat leerkracht of beter worden een school dit alles reeds lang het als vakgroep of breed taalbeleid werkt zonder meer in op de vak nederlands overstijgt nog beter als klaspraktijk en dit houdt in dat leerkrachten en dat taalbeleid te ma schoolteam met hun visie en aanpak moeten bijsturen ken heeft met alle vakken een kleine bottom up betekent concreet heel voor en dus met schoolbeleid concrete stap en zichtig en geleidelijk werken aan een geza gun jezelf jaren om menlijke aanpak en tijd en ruimte laten voor dit praktijkvoorbeeld ein een taalbeleid te kritiek aanpassingen en bijsturingen leder digt dus ook als een ontwikkelen en te een over de streep trekken blijkt soms niet totaalproject eens je implementeren haalbaar maar conclusies kunnen pas na begint aan het bestek en verloop van jaren getrokken worden de tafelgarnituur merk je dat je op de duur het tafellaken en de hele tafel aan het veranderen bent een taalbe taalbeleid onderwijsvisie en leid is zonder meer zinvol maar het werkt opvoedingsproject zoals een goede maaltijd een zorgvuldige drie handen op een buik en langdurige voorbereiding verschillende gangen lang nagenieten en het voornemen wat begon in 1995 met een congres rond om het nog eens over te doen en te verbe remediering en zorgbreedte in het secundair teren onderwijs heeft uiteindelijk geleid tot een visie op leerlingenbegeleiding en op een begin als leerkracht of beter als vakgroep leerlinggerichte didactiek de eerste stap of nog beter als schoolteam met een kleine pen hadden betrekking op spellingmoeilijk concrete stap en gun jezelf jaren om een heden nederlands en de opvang van dys taalbeleid te ontwikkelen en te implemente lectici en van hieruit ontstond een visie op ren wij menen dat enkel deze voorzichtige remediering die een diepgaande invloed uit geleidelijke weg leidt tot het beoogde doel nov dec 2001 nummer 2 31 e jaargang mt