Van saai tot fraai

Publicatie datum: 2010-07-01
Collectie: 39
Volume: 39
Nummer: 5
Pagina’s: 3-18

Documenten

3 van saai tot fraai jose vandekerckhove de doorlopende leerlijn opvoeden tot literaire competentie is zonder al te veel inspanning in de leerplannen terug te vinden in de eerste graad wordt een aanzet tot literaire competentie gegeven de leerlingen lezen tekstervarend in de tweede graad lezen ze daarnaast ook tekstbestuderend en maken ze kennis met het begrippenapparaat dat nodig is om over literaire teksten te spreken in de derde graad komt daar als kers op de taart tekstbeoordelend lezen bij hier wringt echter soms het schoentje de leerlingen beschikken vaak niet over de nodige tools om voldoende gevarieerd hun literair oordeel te staven of te verwoorden in dit artikel begeven we ons op het pad van de literaire receptie of de receptie esthetica we treden het rijk van de letterkunde of literatuurwetenschap binnen meer bepaald dat van de empirische literatuurwetenschap waarin verschijnselen in de literatuur en bij lezers o a het lezersgedrag empirisch onderzocht worden n het eerste deel van het te kennen om tekstbeoordelend sterker uit artikel dat voor de leraar de hoek te komen we ronden af met een bestemd is en dat we handlei orienterings en voorbereidingskader dat tot ding hebben genoemd verdie een degelijke recensie zou moeten leiden pen we ons in de theorie van boon stra 1979 we illustreren het theoretisch kader geregeld met concrete voorbeelden een deja vu in het tweede deel dat we leerboek heb ben genoemd tonen we aan de hand van het onderstaande klassengesprek is gefin een stappenplan en concrete voorbeelden geerd maar het hoeft geen betoog dat het uit de klassenpraktijk en de recensiewereld langs vlaamse wegen al meermaals gehoord hoe je de leerlingen tools kunt aanreiken werd zonder dat ze het theoretisch kader hoeven lk wat vond je van deze roman ll saai lk kun je me ook zeggen waarom ll dat boek is vervelend ik lees dit soort boeken niet graag lk waarom niet wat verlang je dan wel van een boek ll dat het niet te dik is juli 2010 nummer 5 39e jaargang 4 als de leraar in een socratische bui verkeert kan hij de leerling er misschien toe brengen zijn oordeel explicieter te formuleren lk heb je nog nooit een boek graag gelezen ll toch wel de helaasheid der dingen lk waarom ll omdat het soms humoristisch is lk is dit de enige reden ll neen ook omdat het precies echt is mensen die zo zuipen dat bestaat er woont zo n zatlap in mijn straat ergens op de planeet aarde zou het gesprek ook als volgt kunnen verlopen lk wat vond je van deze roman ll ik vind het een fijn boek ik hou van verhalen vol avontuur en spanning als ze daarbij nog stilistisch goed geschreven en vlot leesbaar zijn zoals dit boek dan is het helemaal prima ik zal een kort voorbeeldje geven van een passage die me bijzonder goed bevallen is een utopie of volgens anderen een nostal hele stap vooruit kunt helpen bij het explici gie we zijn ervan overtuigd dat je de leer teren zowel schriftelijk als mondeling van lingen mits je ze een hanteerbaar referen hun literaire receptie tiekader en de nodige tools bijbrengt een 39e jaargang nummer 5 juli 2010 5 deel 1 handleiding van mooij tot boonstra het model van mooij 1973 1979 is al in menig leerboek te vinden geweest in zijn receptie onderzoek de motivering van literaire waardeoordelen vertrekt hij vanuit argumenten die literaire critici in hun recensies hanteren hij onderscheidt zes hoofdgroepen van argumen ten groepen van argumenten realistische of mimetische de criticus vraagt zich af of er een duidelijk argumenten verband is met de realiteit emotivistische argumenten er wordt onderzocht of het werk aangrijpend beklemmend meeslepend fascinerend een pageturner is morele argumenten het werk wordt beoordeeld op basis van morele aspecten die de criticus goed of afkeurt hier raken we aan het domein van de censuur structurele argumenten er wordt nagegaan of het werk goed opge bouwd is of het een goede structuur heeft intentionele argumenten de vraag wordt gesteld of de schrijver al dan niet zijn bedoelingen heeft gerealiseerd een dubbelzinnig argument wat is er het eerst de kip of het ei met andere woorden leidt de intentie tot het werk of leidt het werk tot de intentie vernieuwingsargumenten er wordt nagegaan of het werk origineel is taboes doorbreekt nieuwe vormen ontwik kelt dit model van mooij is goed en hanteerbaar maar terzelfder tijd beperkt boonstra 1979 verfijnde en vervolledigde de indeling van mooij de indeling van boonstra is dus niet recent maar in onderwijsland wel grotendeels onbekend ze komt bij mijn weten ook niet in leer boeken aan bod vanzelfsprekend werd ook de indeling van boonstra in de voorbije 30 jaar geregeld aan kri tiek onderworpen zo is volgens harry bekkering op dbnl org onder andere een punt van kritiek dat dit model niet voor poezie bruikbaar is maar alleen voor roman en toneel het is in die zin dus ook onvolledig het model wordt verder a historisch genoemd en alleen juli 2010 nummer 5 39e jaargang 6 geschikt voor een klein corpus van teksten die bovendien alle gering van omvang moeten zijn we gaan niet verder op die tegenargumentatie in die kritiek is er niet op alles kritiek mogelijk mag ons echter niet afhouden van een grondiger studie van het model van boonstra we geloven vast dat er voor het literatuuronderwijs in de derde graad secundair aso tso kso wel degelijk muziek in zit de sub categorieen van boonstra boonstra gaat uit van het schema van abrams 1973 werkelijkheid kunstenaar kunstwerk publiek op basis hiervan kunnen vier theorieen over kunst onderscheiden worden er zijn de mime tische theorieen waarbij de relatie tussen het kunstwerk en de werkelijkheid centraal staat bij pragmatische theorieen staat de relatie tussen het kunstwerk en het publiek dat er kennis van neemt in het middelpunt een derde groep bestaat uit de expressieve theorieen hier wordt de relatie tussen het kunstwerk en de maker ervan de kunstenaar geaccentueerd tot slot zijn er nog de objectieve theorieen waarbij het kunstwerk niet beschouwd wordt in rela tie tot iets buiten het kunstwerk maar als een autonoom op zichzelf staand geheel boonstra voegt aan deze vierdeling van abrams nog een vijfde belangrijke hoofdcategorie van argumenten toe namelijk deze waarbij het literaire werk wordt beoordeeld in relatie tot andere literaire werken dit kunnen we schematisch als volgt voorstellen werkelijkheid auteur het literaire werk andere literaire werken lezer binnen de vijf hoofdcategorieen onderscheidt boonstra verschillende subcategorieen we hebben het overzicht her en der met verduidelijkende voorbeelden aangevuld 39e jaargang nummer 5 juli 2010 7 mimetische theorieen argumenten waarbij het literaire werk beoordeeld wordt in relatie tot de waarneembare en ideale werkelijkheid afspiegelingsargument dit argument gaat uit van de opvatting dat literatuur de werkelijkheid waarheidsgetrouw moet weergeven er wordt een vergelijking gemaakt met de werkelijkheid de criticus gaat het boek waarderen omdat het bijvoorbeeld geloofwaardig waarschijnlijk overtuigend levensecht of historisch verantwoord is literatuur die op dit afspiegelingsargument inspeelt wordt heden ten dage erg gesmaakt denk aan de vele biografieen autobiografische romans of intieme literatuur tout court die gepubliceerd worden een filmisch verlengstuk hiervan vinden we in de tegenwoordig uiterst populaire biopics the motorcycle diaries mohammed ali johnny cash ray charles in de zwarte met het witte hart van arthur japin kom je veel te weten over de deels racistische opvattingen in de hogere kringen in de negentiende eeuw in films als de helaasheid der dingen wordt er ronduit voor het dialect gekozen omdat dit type mensen in werkelijkheid ook dialect spreekt abstraheringsargument de criticus kan echter ook waarderen dat de auteur afstand neemt van de werkelijkheid men verwacht van de auteur dat hij de werkelijkheid zodanig verandert door weglatingen en overdrijvingen dat het incidentele en persoonlijke een algemene of symbolische waarde krijgt een voorbeeld hiervan is jose saramago s stad der blinden een mens wordt in de realiteit uiteraard niet zo maar blind om een tijd later weer te kunnen zien saramago zegt in dit boek a la malraux iets over de condition humaine de mens die tot grootse daden in staat is is ook in staat tot de laagste daden en voor deze conditie is hij vaak blind engagementsargument de criticus zal een boek goed vinden omdat het blijk geeft van engagement van betrokken heid bij de sociale of politieke actualiteit juli 2010 nummer 5 39e jaargang 8 het zal wel een eeuwig twistpunt blijven of literatuur zich al dan niet met de maatschappij moet bemoeien geengageerd moet zijn de discussie wordt vandaag gevoerd en ze werd bijvoorbeeld ook al in 1969 gevoerd we denken daarbij aan de interviewbundel van fernand auwera die de passende titel kreeg schrijven of schieten of aan schop de mensen tot zij een geweten krijgen de oproep tot engage ment waarmee louis paul boon de eerste editie van mijn kleine oor log 1947 een bundeling van krantenkronieken en notities over de oorlogsjaren afsloot moreel argument de criticus waardeert een boek omdat het een morele boodschap uitdraagt waar hij het mee eens is of omgekeerd net niet thomas vaessen hoogleraar aan de universiteit amsterdam schrijft in zijn recent boek 2009 de revanche van de roman iets vergelijk baars speelt bij de receptie van arnon grunbergs onze oom ook hier lopen sommige recensenten met een wijde boog om de inhoud van deze oorlogsroman heen grunberg zoekt het in zijn nieuwe roman niet meer in de literatuur schrijft bv kees t hart in de groene amsterdammer in plaats daarvan komt grunberg aanzetten met dor pamflettenproza waarin eenduidige morele boodschappen zijn verwerkt proza dat t hart vooral herinnert aan het slechtere jeugd boek helemaal leuk wordt het als we lezen wat er in de boekengids van 1927 over cyriel buysse verscheen buysse is de type van den perver sen dekadent den cynieken antiklerikalist den vuilschrijver die aast op passies de letterkundige die vlaanderen zijn eerlijken naam en zijn zaak meer kwaad heeft gedaan wie respekt heeft voor zich zelf en rein wil blijven rake nooit een boek aan van dezen auteur pragmatische theorieen argumenten waarbij het literaire werk beoordeeld wordt in relatie tot de lezer emotioneel argument een criticus kan zijn oordeel baseren op het feit of er al dan niet emoties opgewekt worden bij het lezen van de tekst uitspraken zoals het beklemde me of het kon me niet boeien wijzen op gebruik van het emotionele argument 39e jaargang nummer 5 juli 2010 9 identificatieargument het identificatieargument is verwant met het emotionele argument omdat er ook sprake is van inleven en meeleven bij het identificatieargument gaat het er echter om dat de lezer zichzelf herkent in het literaire werk didactisch argument ten slotte is er nog het didactische argument men gaat het boek waarderen naargelang het de lezer op het gebied van kennis of ervaring verrijkt een criticus maakt gebruik van het didactische argument als hij bijvoorbeeld een boek prijst omdat er iets uit te leren valt omdat het tot nadenken stemt of tot bepaalde inzichten leidt we verwijzen hier graag naar de zeer recente debuutroman van reif larsen de verzamelde werken van t s spivet 2009 we plukken een ingekorte passage uit een recensie lezers die geinteresseerd zijn in darwin newton en traagheid everett en de multiversumtheorie zul len er ook van genieten ik voelde mijn verstand groeien tijdens het lezen expressieve theorieen argumenten waarbij het literaire werk beoordeeld wordt in relatie tot de auteur expressief argument het expressieve argument gaat ervan uit dat ieder boek de uitdrukking is van een persoon lijkheid en dat een literair werk een middel is om daarmee kennis te maken men gaat een boek dus beoordelen naar de mate waarin de persoonlijkheid van de auteur erin tot uitdruk king komt toen coetzee in 2003 de nobelprijs voor literatuur won was niet iedereen daarover opgetogen colin bowel uitgever en ex collega van coetzee aan de universiteit van kaapstad bestempelde coetzee als een prutser een nepfiguur een waardeloos schrijver een racist een vrouwenhater een landverrader en zelfs een harteloos ijskonijn zo iemand kan uiteraard geen goede boeken schrijven laat staan een nobelprijs winnen ook in veel recensies over romans van haruki murakami komt het expressieve aspect vaak terug zij het hier dan meestal in positieve zin via zijn boeken ontdek je zijn boeiende persoonlijkheid lees je wel eens juli 2010 nummer 5 39e jaargang 10 intentioneel argument iedere auteur heeft tijdens het schrijven een bepaald doel voor ogen laat hij zich daar expli ciet over uit dan vergelijkt de criticus het literaire werk met de ware bedoelingen van de auteur meestal blijven de bedoelingen van de auteur echter impliciet en baseert de criticus zich op de door hemzelf bedachte of afgeleide bedoelingen van de auteur op deze manier kan men eigenlijk ook informatie verkrijgen over de literatuuropvatting van de criticus argument van auteurspoetica de criticus gaat hierbij een verband leggen tussen de literatuuropvatting van de auteur en het literaire werk van diezelfde auteur gebaseerd op uitspraken die deze auteur gedaan heeft met het schervengericht begeeft a f th van der heijden zich in de zone waar fictie en werkelijkheid samenkomen in een literair genre dat zich friction of faction laat noemen en dat nauw aansluit bij zijn literatuuropvattingen objectieve of autonomistische theorieen argumenten waarbij het literaire werk beoordeeld wordt als autonoom geheel compositorisch argument wanneer een criticus gebruik maakt van een compositorisch argument gaat hij ervan uit dat een literair werk op een bepaalde manier moet zijn opgebouwd of dat een boek een goede structuur moet hebben een criticus kan bijvoorbeeld een werk als een samenhangend geheel waarderen of juist vinden dat het helemaal geen samenhang hoeft te vertonen de aanslag van mulisch bijvoorbeeld werd alom geprezen om zijn duidelijke en klassieke compositie stilistisch argument het stilistische argument heeft betrekking op de stijl het taalgebruik de zinswendingen en het woordgebruik bij het stilistische argument kunnen de eisen die door verschillende critici gesteld worden uiteraard zeer uiteenlopend zijn we denken hierbij aan een stilistisch meesterwerk als paravion van hafid bouazza die het trouwens helmaal niet verhult dat hij a la flaubert steeds op zoek is naar le mot juste 39e jaargang nummer 5 juli 2010 11 argumenten waarbij het literaire werk beoordeeld wordt in relatie tot andere literaire werken originaliteitsargument maakt de criticus gebruik van het originaliteitsargument dan zal hij het literaire werk waar deren omdat het zich volgens hem door originaliteit van andere boeken onderscheidt de voorbeelden hiervan zijn legio denk aan james joyce de kapellekensbaan van boon het stenen bruidsbed van mulisch traditieargument men kan een boek ook waarderen omdat het een bepaalde traditie voortzet relativiteitsargument dit betekent dat een boek gewaardeerd wordt omdat het binnen een bepaalde reeks waar devol is het gaat hier om de relatieve waarde van een boek dat men absoluut gezien toch niet zo waardevol vindt een boek dat op zichzelf niet zoveel nieuws brengt kan toch gewaardeerd worden omdat het bijvoorbeeld binnen het oeuvre van de auteur een zinvolle afsluiter is aan de andere kant kan een debuut dat gebreken vertoont toch als veelbelovend geprezen worden tegen de achtergrond van de boeken die nog zullen volgen zo werd slaap van annelies verbeke de hemel ingeprezen mede omdat het een debuut was ten slotte kan een boek behoren tot een marginaal genre waarvan de criticus een grootse toekomst voorspelt voor de criticus kan het literaire werk ondanks zijn gebreken dan toch waardevol zijn omdat het tot dat genre behoort juli 2010 nummer 5 39e jaargang 12 deel 2 leerboek in het tweede deel van dit artikel proberen we de vraag te beantwoorden hoe kun je in je onderwijspraktijk aan de slag met boonstra we verlangen van onze leerlingen dikwijls dat ze literaire werken beoordelen zonder dat ze daarop degelijk voorbereid zijn er wordt wel eens verondersteld dat leerlingen voor de vuist weg argumenterende literaire betogen kun nen produceren en dit ondanks het feit dat je zo vaak over ontlezing hoort klagen hoe kun je leerlingen literair beoordelingsvaardiger maken we gebruiken een stappenplan en baseren ons daarbij op een niet theoretische manier op de theorie van boonstra stap 1 je bespreekt klassikaal enkele door je leerlingen gemaakte of enkele door scholieren gemaakte en van het internet geplukte besprekingen en laat de leerlingen inductief diverse soorten argumenten ontdekken leerlingen uit een 6 aso lazen godverdomse dagen op een godverdomse bol van dimitri verhulst je vindt hieronder enkele van hun commentaren we hebben de sub categorie van boonstra tussen haakjes toegevoegd ik vind godverdomse dagen beter dan problemski hotel relativiteitsargument hoewel het einde verrassend is kon het boek me niet de hele tijd boeien pragmatisch emotioneel het feit dat er geen echt hoofdpersonage in voorkomt vind ik schitterend en ori gineel originaliteitsargument geen boek dat in mijn top tien terecht zal komen we leren op school hoe de wereld ontstaan is volgens het darwinistisch model ik vind het overbodig daar een roman over te schijven neem een boek over biologie en geschiedenis en je weet het ook allemaal en bovendien hoef je dan al dat vulgair taalgebruik klote teef en een portie vrouwonvriendelijkheid dan niet te slikken mimetisch moreel pragmatisch didactisch in het personage t is de mens duidelijk herkenbaar het verhaal heeft een strakke opbouw en de verhaallijn is helder de tekst leest vlot autonomistisch compositorisch 39e jaargang nummer 5 juli 2010 13 ik hou van zijn stijl op pagina 40 ontdekte ik zelfs een chiasme de druiven liggen daar allemaal niet wakker van de geiten evenmin maar zij moeten het dan ook accepteren dat ze worden uitgemolken en leeggeknepen autonomistisch stilistisch ik probeerde me met t te identificeren hoe zou ik reageren op zo n gebeurtenis ontdekking van amerika zou ik de ontdekten beter behandeld hebben of zou ik ze ook de kop hebben ingeslagen als ze niet genoeg voor me werkten dit boek duwt me echt in een positie van zelfreflectie pragmatisch identificatie we zijn ervan overtuigd dat je op deze inductieve manier beslist de leerlingen al enkele sub categorieen zelf zult laten ontdekken zonder dat je ze behoeft te benoemen stap 2 aan de hand van recensies in kranten of tijdschriften laat je de leerlingen ontdekken welk soort argumenten de critici hanteren verzamel een aantal recensies en ga na welke argu menten daarin terug te vinden zijn en of er soorten argumenten zijn die in de recensies van de leerlingen niet voorkwamen de leerlingen van de godverdomsedagenklas onderzochten alleen maar nette mensen robert vuisje godverdomse dagen op een godverdomse bol dimitri verhulst het diner herman koch de heining jan van loy visser rob van essen we beperken ons hier tot een recensie van alleen maar nette mensen robert vuisje 2008 en voegen telkens de sub categorieen van boonstra toe dat is een interessante recensie omdat ze alhoewel door een recensent geschreven hoofdzakelijk op de literaire receptie ingaat niet van de recensent zelf maar van zwarte nederlandse vrouwen en andere recen senten in nederland is een rel ontstaan rond het boek alleen maar nette mensen van gouden uil winnaar robert vuijsje zwarte vrouwen vinden zijn boek denigre rend robert vuijsje zal zich het vervolg op zijn bekroning met de gouden uil allicht iets prettiger hebben voorgesteld had het juryrapport van de gouden uil het juli 2010 nummer 5 39e jaargang 14 nog met een knipoog over de onmogelijke zoektocht van een witte liegman naar de intellectuele negerin in een boek dat werd geschreven in nederlands dat swingt als een afrikaanse tiet en met een ritme dat strakker zit dan een zwarte bil in een te kleine luipaardlegging dan reageren zwarte vrouwen in nederland verontwaardigd op zijn roman vuijsje wordt beschuldigd van seksisme en racisme mimetisch moreel vuijsje schrijft in alleen maar nette mensen expliciet en ongekuist over zwarte vrouwen zo heeft hij het over zijn zoektocht naar de intellectuele negerin die wel hersenen maar ook een cup 95f en een dikke bil heeft precies die als karikatuur bedoelde omschrijvingen schieten bij flink wat zwarte vrouwen in nederland in het verkeerde keelgat ze zouden de vooroordelen tegenover zwarte vrouwen alleen maar bevestigen pragmatisch emotioneel en identificatie vuijsje een joodse nederlander die eruitziet als een marokkaan zegt dat hij zijn eigen sociale verwarde achtergrond in zijn boek probeerde mee te geven expressief expressief maar zo hebben velen dat niet begrepen tijdens een literair debat in amsterdam werd hij door vooral zwarte vrouwen uitgejouwd sommigen hadden het over de pijn van de zwarte vrouw die tot seksueel object werd gemaakt anderen namen het dan weer op voor de 38 jarige schrijver door te stellen dat hij de lezer een blik gunt op de zwarte bevolking in nederland mimetisch afspiegeling iedereen vindt in mijn boek blijkbaar iets om zich gediscrimineerd te voelen aldus de auteur nog afgezien van het heisa rond seksisme en racisme stellen sommige recensenten in nederland zich ondertussen ook vragen over de literaire kwaliteit van vuijsjes debuutroman nrc noemde de bekroning met de gouden uil en de nominatie voor de libris al een belediging voor alle literatuurliefheb bers traditieargument uit de standaard mei 2009 je hoeft je als leraar uiteraard niet te beperken tot geschreven bronnen ook literaire pro gramma s op tv of radio kun je gebruiken waarbij je literaire receptie combineert met luister en of kijkvaardigheid je leerlingen moeten trouwens zelf evenzeer over literatuur kunnen spreken als erover schrijven 39e jaargang nummer 5 juli 2010 15 het is bij deze tweede stap misschien goed je leerlingen erop te wijzen dat het bij receptieon derzoek niet om de waarheid gaat de ene criticus kan een boek hypen de andere kan het zelfde boek met de grond gelijkmaken een recensie zegt soms meer over de recensent dan over de auteur en het boek zelf soms gaan recensies eerder over de recensentenpoetica in plaats van over de auteurspoetica maar zelfs dat is minder belangrijk waar het om gaat is de gefundeerde en gemotiveerde argumentatie die in een recensie of evaluatie te vinden is stap 3 de leerlingen schrijven zelf een receptieverslag en of een recensie als vertrekpunt gebruik je het orienterings en voorbereidingskader hieronder we hebben de categorieen toegevoegd je hoeft die in je lespraktijk niet over te nemen hoewel we ons kunnen voorstellen dat het voor betere leerlingen geen kwaad zou kunnen als je ze toch toevoegt een recensie schrijven orienterings en voorbereidingskader categorie uitspraak ja neen explicitering en of voorbeelden afspiegelings het boek geeft de werkelijkheid waarheids argument getrouw weer het boek komt geloofwaardig en levensecht over je ziet wat in het boek gebeurt als het ware voor je eigen ogen gebeuren abstraherings de auteur maakt in zijn boek aanpassingen argument aan de werkelijkheid de auteur voegt een symbolische waarde toe aan elementen uit de werkelijkheid de auteur overstijgt zijn eigen werkelijkheid om zijn boek een meer universeel karakter te geven engagements het boek getuigt van de betrokkenheid van de argument auteur bij de politieke of sociale actualiteit de auteur durft een stelling in te nemen over actuele historische problemen de auteur durft voor zijn ideaal of ideologie opkomen moreel de auteur schrijft niet nodeloos over seks en argument geweld de auteur staat voldoende achter de emancipa tie van de vrouw de auteur neemt voldoende afstand van racisme en extremisme juli 2010 nummer 5 39e jaargang 16 categorie uitspraak ja neen explicitering en of voorbeelden emotioneel dat boek kon me boeien argument het boek heeft me aangegrepen identificatie het was alsof ik alles zelf meemaakte en een argument deel van het boek was ik kon me goed in de personages inleven didactisch je kunt iets leren uit dit boek argument dit boek leidt tot inzicht in bepaalde situaties en in de menselijke psyche dit boek bevat echt stof tot nadenken expressief in de roman verneem je veel over de persoon argument lijkheid van de auteur intentioneel de auteur heeft zijn bedoeling namelijk argument bereikt argument van het werk past in de opvatting die de auteur auteurspoetica over literatuur heeft compos ito het boek heeft een duidelijke hoofdstukken risch argument structuur het boek heeft een duidelijke chronologische opbouw alles in het boek hangt goed en logisch samen stilistisch de auteur heeft een mooie stijl argument het taalgebruik van de auteur is opvallend de auteur schrijft vlot leesbare zinnen originaliteits het boek is origineel wat het onderwerp betreft argument de auteur durft over dingen schrijven waar andere auteurs niet over schrijven de auteur heeft leuke invallen in het boek verwerkt traditie dit boek past perfect in de traditie van bv argument naturalisme thriller relativiteits het boek is een waardevol onderdeel van het argument werk van de auteur het boek is knap als onderdeel slot van bv een trilogie een reeks vergeleken met van is dit boek beter slechter het boek is een veelbelovend debuut 39e jaargang nummer 5 juli 2010 17 de leerlingen krijgen de volgende instructies vul ja in wanneer je vindt dat de uitspraak waar is en neen wanneer je vindt dat ze onwaar is bijvoorbeeld je vindt dat het boek de werkelijkheid inderdaad waarheidsgetrouw weergeeft je schrijft dus ja expliciteer in kernwoorden waarom je voor ja of neen gekozen hebt voeg eventueel concrete bewijzen bij of pagina s waar concrete bewijzen te vinden zijn vervolgens vul je of in je vindt het bijvoorbeeld een pluspunt voor het boek dat de werkelijkheid waarheidsgetrouw wordt weergegeven dus vul je in op basis van dit orienterings en voorbereidingskader zouden je leerlingen dan in staat moe ten zijn een gefundeerde recensie te schrijven het kan in het begin afhankelijk van de sterkte en de vaardigheid van je leerlingen aangewezen zijn eerst een klassikale oefening te maken eventueel met een aangereikt schrijfkader bepaalde argumenten bijvoorbeeld het relativiteitsargument zullen de leerlingen beter kunnen hanteren naargelang ze meer gele zen hebben besluit de leerlingen moeten voor hun literair port format aanreikt om zinvol literatuur te folio opdrachten vervullen die structureel bespreken en te beoordelen analytisch creatief leeservarend mediage richt zijn het model van boonstra is niet bovendien kan alleen al het uitgangspunt zaligmakend niet volledig en niet perfect dat je receptief vanuit vijf invalshoeken naar maar het kan ongetwijfeld tot kwaliteits een literair werk kunt kijken verrijkend en winst bij de hierboven vermelde opdrachten verhelderend werken en je als leraar helpen en tot een dieper literair inzicht leiden en in om zinvolle vragen op te stellen bij literaire die zin met zekerheid bijdragen tot de uit teksten die je in de klas behandelt eventu bouw van de literaire competentie van de eel zelfs vragen die je normaliter zelden of leerlingen ik denk bovendien dat het ook nooit in leerboeken vindt en bovenal vragen ons als leraar bewuster met recensies leert die vanuit de lezer in ons geval de leerling omgaan en ook aan ons tools of zelfs een vertrekken jose vandekerckhove specifieke lerarenopleiding talen k u leuven pedagogische begeleiding bisdom brugge josehenri vandekerckhove arts kuleuven be juli 2010 nummer 5 39e jaargang 18 bibliografie abrams m h 1973 the mirror and the lamp romantic theory and the critical tradi tion new york norton boonstra h t 1979 van waardeoordeel tot literatuuropvatting de gids 142 p 243 253 mooij j j a 1973 problemen rond literaire waardeoordelen de gids 136 p 461 473 mooij j j a 1979 de motivering van literaire waardeoordelen in j j a mooij tekst en lezer opstellen over algemene problemen van de literatuurstudie amster dam athenaeum polak van gennep p 253 278 licht gewijzigde versie van mooij 1973 39e jaargang nummer 5 juli 2010