Van uitstel tot afstel van opstel

Publicatie datum: 1971-01-01
Collectie: 02
Volume: 02
Nummer: 1
Pagina’s: 89-92

Documenten

van uitstel tot afstel van opste l pet er dekkers 0 0 in de maan d j uni zij n velen van on s weer ge confronteerd met het selec tie m iddel stelopdracht opstel in het hier volgende wil ik de opdrachten van mavo havo vwo en p a op hun select iewaarden schatten daarbij zal i k uitgaan van de i n uitstel v an opstel 1 ontwikkelde ideeen alsmede van de reactie daarop door w drop 1 0 waartoe nodigen de titels van 1 971 uit het maken van een opste l is een daad van schr i ftelijke communicatie aan het beschouwe n de opst el moeten heel an dere e i sen gesteld worden dan aan t opstel met verhaalkarakter in uitstel van opstel wordt geweze n op de l a b i ele positie waarin de schrijver van een beschouwend opstel verkeert3 enerzij ds stelt de leze r beoordelaar bewust of onbewust eisen als waarheid en r epresentativiteit4 an derzij ds krijgt de auteur vaak slechts kansen als gold het een creatief opstel all een de titel of ontvangt hij te summiere infor matie uitgaande van die onvoldoende opdrachtsituatie meenden de auteurs van uits te l van opstel e r goed aan te doen eindexamenkandidaten te l eren roe i e n met de riemen die ze krij gen de brainstorm bij uitst ek middel voor het divertere n de opstel5 voerden zij i n voor het z g zakelijk opstel de b efaamde uitspraak van buitendij k dat het schoolopstel het leuteren zonder inhoud bevordert6 wordt natu urlijk s l echts gedeeltelijk door deze truc ont kracht in hoge mate bepaal t de info rmatie in de opdracht het resultaat al l ang gel eden wees ten brinke7 erop dat i nhoud en vorm nooit gescheiden ku nn en worde n bezien8 een stelopdracht van ee n regel geeft niet gek veel in formatie een titel van een regel met een ui tn o dig ing tot een beschou wend opstel is een blindganger late n we eerst eens kijken hoevee l titels i n het examenprogr amma van dit jaar een oproep deden tot een creatief hoeveel tot een beschouwend opstel in de volge nde paragrafen z al ik dan verder bezien hoeveel regels de opdrach te n voo r een beschouwe n d opstel telde n en hoe de ve rschafte informatie be oordeeld moet worde n 1 1 examen mavo 1 2 uur van de acht stelopdrachten voor het m avo examen gaan zes i n de beschouw en de r icht i ng e n twee in de creat ieve dit n atuurlij k afg ezien van het feit d at ee n zakel ijke t itel tot een creatief opstel verwerkt kan worden 1 2 examen havo 3 uur de kandidaten voor het havodip l oma hadden keuze u it el f st el opdrachten daarvan droegen 9 een beschouwend en een een uitge sprok en creatief karakt er de l aatste was onbestemd 1 3 ex ame n vwo 3 uur de stelopdr achten voor het vwo zij n al s volgt in te d elen 7 beschouwe nde en 3 onbeste m de titels dus keuze uit tie n opdrac hten 1 4 examen p a 3 uur de student en van de tweede l eerkr ing van de peda 8 9 gog is che academie kregen acht mogel ijkhe de n voor g eschotel d in eerst e in stan ti e d oe l en al l e acht op b e schouwende proeven va n bekwaa mheid 1 5 c onclusies eerste parag r aaf opvallen d is het grote aantal invitaties tot het maken van een beschouwing zo op het blote oog meer dan voorheen van de 36 stel opdrachten gingen 29 in die rich ting slechts 3 titels deden een appel op uitgesproken creatieve taalvaardigheid de mavo kandidaten kregen slechts de he lft van de tijd die de overigen voor hun werk moch t en uittrekken interessant wordt het te bezien of het hun rela tief dan ook gemakkelijker wordt gemaakt 2 0 hoeveel en wat voor informatie werd er bij de beschouwende titels ver schaft over de creat ieve tit el s valt ni et veel te zegge n het is moeilijk te bepa l en of de dit onderwerp kieze n de studente n een brainstorm kunnen ontwikkelen aan de hand van dat is uit het leven gegrepen mavo kl eine mens met je grote ideeen wim kan mavo mijn held helden heldin heldinnen havo veel hang t af van de brainstormtechniek de door mij als onbestemd gekarakteriseerde opdrachten wa r en op een na al lemaal uitspraken van beroemde personen veel meer is te zeggen over de beschouwende thema s we zagen al dat tal van auteurs menen dat de bewerking van de informat i e bij persuasieve en infor matieve taalcommun icatie doorslaggevend is een ste lopdracht mag dan in wezen een schijnopdracht zi j n de s i tua t ie kan nog enigszins dragelijk worden indien de kandidaat voldoende infor matie krijgt toegeschoven of indien de th ematiek aansluit bij de bel eving van de kandidaat 2 1 examen m avo 6 opdr achten voor een beschouwing de meest uitvoerige beschouwe n de tite l tel de 7 regels de minst uitvoer ige 1 woord trimmen het gemi ddeld aan tal regels voor een beschouwe nde opdracht was hier r uim 4 opvalle nd bij de stelopdrachten van de mavo is dat geen enkele opdracht echte in formatie verschaft de rege ls worden gebruikt om een brainsto rm op gang te brengen laat k een voorbeeld geven mil ieuverontr einiging bespreek de verontreiniging van l u cht lan d en wa ter wat zijn de oorzaken wat zijn de gevolgen voor mens pla n t en dier wat kunnen we ertegen doen een titel betreft de eigen situatie van de kandidaat 2 2 examen havo 8 besch ouw ende opdrachten de beschouwende stelopdrach ten van de havo waren gemiddeld 1 6 regels lang dit hoge gemiddelde komt op rekening v an e en 95 regelig the m a twee m aal wordt slechts een woord woordgroep voldoende geacht anti autoritaire opvoeding inspraakgebreken bij de gr ootste opdra cht is een extra han dicap ing e bouwd b etrek daar bij met e ig en woor den all e hie ronder gegeve n asp ec ten de leesbaarh ei d van di e 90 grootste opdracht vereist slordig berekend volgens fleste douma een aca demische vooropleiding interessant is dat men bij een opdracht de kandidaat vraagt bovenaan het pa pier te verantwoorden w ie de lezers zijn buiten de 95 regelige stelopdracht geeft geen enkele louter informatie evenals bij de mavo opdrachten zijn ze een hulp bij de brainstorm slechts een enkele titel hoort zodanig in de be l angstellingssfeer van de kandidaat thuis dat te verwachten is dat hijzelf genoeg informatie voorhanden heeft 2 3 examen vwo 7 beschouwende opdrachten gemiddeld waren de beschou wende stalopdrachten hier 6 regels l ang de langste titel bedroeg 15 regels de kortste 1 ik bemoei me niet met politiek maar de politiek bemoeit zich wel met jou alle wat l angere opdrachten gaven een weinig informatie daarnaast dienden de regels om de brainstorm op gang te brengen ee n titel betrof de situatie van alle kandidaten 2 4 examen po a 8 beschoui veride opdrachten bij dit examen waren er drie titels van e e n regel man vrouw maatschappij van politieke duidelijkheid gesproken volkstelling het waren de drie laatste titelso gemiddeld werden er 16 regels per titel besteed de grootste stalopdracht bedroeg 95 regels de helft van de opdrachten bevatte ook informatie vier van de acht onderwerpen lagen in de levenssfeer van de opgeleiden 2 5 conclusies tweede paragraaf vergelijkend kom ik tot het volgende over zicht mavo navo vwo pea ac beschikbare tijd lzu 3u 3u 3 u tot aant opdr 8 10 10 8 creatief 2 1 0 0 beschouwend 6 8 7 8 onbestem d 0 1 3 0 gem aant regels bij besch opdr 4 16 6 16 grootste 7 95 15 95 kleinst e 1 1 2x 1 1 3x hoeveel eigen sit 1 1 1 4 alles bij elkaar zal wel duidelijk zijn dat de kandidaten voor het mavo exa men het relatief het zwaarst gehad hebben behalve dat zij het met de minste tijd moesten stellen kregen zij ook de minste informatie een brainstorm ver zameltechniek als in uitstel van opstel beschreven zou hier enig soelaas kun nen bieden examentechnisch gezien werpen de lange opdrachten 95 regels voor havo en p a vragen op wat wordt hier gemeten productieve en of receptieve taal vaardigheid de te grote leesmoeilijkheid bij de havo is daarbij kwalijk 3 0 afstel v an opste l in al zijn eenvo u digheid i s het hierboven geschetste overzicht ontstellend als 9 1 men bedenkt dat op grond van de genoemde stelopdrachten mensen worden geselecteerd in uitstel van opstel is duidelijk genoeg gesteld dat het op stel niet tot een objectief toetsbaar selectiemiddel is te maken en eveneens dat in de huidige onderwijsomstandigheden een redelijke intersubjectieve beoor deling onmogelijk is zie daar 0 2 daar komt nog bij dat het opstel niet beoordeelt wat gepretendeerd wordt zie daar 0 3 anderzijds is het duidelijk dat de productief schriftelijke taalvaardigheid een doelste ll ing voor elk school type oplevert zonder meer afschaffen van elke beoordeling zou bij het blij ven bestaan van de examens onaangename consequenties met zich meebren gen zie uitstel 0 2 de kern v an de hele problematiek rond de stelopdracht ligt in de samenhang v an vorm en inhoud men zal een beoordelingssituatie moeten creeren waarin de kandidaat alle gelegenheid krijgt om zich al die informaties te verschaffen die zijn iv erkstuk verrassend w aarachtig en begrijp elijk kunnen maken dan zal een examentruc als brainstormtechniek voor schrijvers van beschou w ingen niet meer nodig zijn enige hoop voor de toekomst geven de groeiende zin voor w ereldorientatie en de belangstelling voor projectondenv ijso het meten van taalvaardigheid zal moeten gebeuren de manier waarop zal gezocht moeten worden in beoordeling van voor andere vakken gemaakte werkstukken noten 1 dekkers p g geers en w guldie uitstel van opstel moer 1971 29 48 2 drop w gedachtemui l met p g en w moer 1971 48 49 3 zie daar inleiding 4 deze eisen vermeldt drop ze zijn terug te voeren op cherry s criteria nieuws waarheid en begrij pelijkheid zie daarover ook inke j s ten naar een beoordelingsmodel van het zakelijk opstel levende talen 1 966 36 e v en drop w de centrale betekenis van doelstelling en publiekge richtheid bij het schrijven van zakelijke opstellen levende tal en 197 1 77 e v 5 voor de term diverterend opstel zie drop 6 buitendijk in levende talen 1 963 het schoolopstel bevordert het leuteren zo nder inh ou d 7 zie noot 4 8 desondanks wordt in alle normen voor de beoorde l ing van het schriftelijk werk voor nederlands van 1971 expliciet gesteld of gesuggereerd dat vorm e n inhoud onafhankelijk van elkaar staan en of a l s zodanig beoordeeld kun nen worden steeds wordt b ij de normering uitgegaan van het a l lang door ten inke gekr aakte stelse l van beoordelingsc riteria uit de didactische handleiding voor de leraar in de moedertaal de wetgever schijnt geen artike l en te lezen 92