Vanzelfsprekend. Mondelinge taalvaardigheid in de Tweede Fase.

rudi liebrand het biedt docenten en vakgroepen een hand leiding en concreet lesmateri aal voor het opzetten van een curri culum mondelinge taalvaardigheid vanzelfsprekend ontstaansgeschiedeni s mondelinge taalvaardighei d jui s t omdat onderwijs in mondelinge taal in de tweede fas e vaardigheid vooral in me erri chtings ituaties weinig tr a diti e had in het onderwijs b e reikte al in het begin van de jaren nege ntig de s lo e en ve rzo e k van de drie veldv e renigingen v dn lev ende ta len en von o m e e n le erplan sinds de invo ering va n h e t nieuwe exam e npro op te st elle n voor mond e linge ta a lva ardigheid gramma ne derlands voo r havo vwo krijg t m o nde in de tweed e fas e de st o hi e ld een start linge taalvaardig h e id in he t onde rwijs d e aandacht c onferenti e de ad ho c sub c ommmissi e di e ze ve rdi e nt dat wil niet zegge n dat h et geven ne derlands v o a d e lnoy 1 9 92 stelde in van spre ken luis tere n een vo udige klus is de e isen o pdracht v a n d e ve lo moe d e rt a al een a dvie s di e e indterm en e n st udie h u is s t ellen m a k e n h et n og aan de slo op ov e r l ee rplan ontwikkeling in compl ex e r om ee n idee te ge ve n h oe o nd e rwijs in d e tw ee d e f as e dit advi es dat in een goed m o ndelinge taalv a ardigh e id in de twee de fa se b ezo c hte c onfe r e nti e met do ce nte n en va k gere alisee rd kan worde n h eeft het project nede r didactic i werd bes proken bev a tte onder ande lands vo van d e slo leerplan en voo rb ee ld re de vol ge nd e voorste lle n l es m a teriaal on twikkeld he t p a kk et vanz elfspre ontwikk e l ee n le erplan voor monde li n ge k end me de aut e ur va n dit lespak ke t rudi lie taalvaardigh e id waarin c ommuni cati ev e situ a brand geeft hi e ro nder een b eschrij ving ties ce nt raal s t aan waarin re flectie een be langrijke ro l krij gt maak re alistis che inschattingen van de tijd die in het eindexame nprogra mma s tond in het onderwij s in mondelinge taalvaardigh e id kost verle den bij het eindexame n word e n ond e r geef pro c e s mati ge demonstratie s to epass in zo c ht onder ande r e d e luisterva ardighe id e n gen waarin d e keuzemom ent en in de le e r de s pre ekvaardigheid een operationalis e ring planontwikkeling zichtbaar worden ontbrak zodat de invu ll ing werd ove rgelaten ontwikk el di agnostische instrum e nten aan d e creativiteit van de do ce nt met de va s ts t elling v a n e en ni e uw ex am e nprogram d e proje c tgroe p ne de rlands v o van de slo ma i s ee n eind e gekomen aan ee n r el a tiev e vo erde rond 199 4 een vooronde rzoek in d e vrijblijv e ndheid z e ven va n de ze se ndertig vorm van e en zevental c ases tudi e s uit op eindt e rm e n voor n e d e rl ands b e treffe n mon sc holen werd ge ob s e rveerd hoe onderwijs in de linge taalva a rdigheid spreken en luiste ren spreken e n lui ste ren werd ge geven en w e lke worde n verplicht ge toe tst in het sc hoole xa vari anten haalbaar wa ren in 1 99 5 versche e n men e n ze bepal e n voor veertig proc ent het ee n op bas is va n he t voorond e rzo e k bijges te ld cijfe r van da t s chool exa m e n d e e indt e rmen proj ec tvoors t el ge tit eld ontwikkeltraject l es e n zijn verd eeld over t wee subdome inen voor leerplanma teri aa l sprek e n e n luis te re n projec t dracht met vragen na en discussi e elke s c hool plan vid eo ve rb eek 1995 ove r dit en een he e ft de vrijheid te kiezen voor ee n van beide volgend proj ec tvoorstel h e eft de veldadvies subdom e inen of voor een c ombinatie e rvan gro ep ned erlands voorhe en d e vet o n1 een al s houva st ontwikkelde de slo t an zefspre tw e etal advi e ze n uitge bra c ht liebrand kend vanzelfsprekend he e ft tenmins t e twee agterberg 1 99 7 hierin wordt onder me er doelgro epen het wil schoolbo e kauteurs een ge advis e erd voorbee ld gev e n van hoe het onderwijs in vakdidacti s ch e en onderwijskundig e uitgangs mondelinge taalvaardigheid in de tweede punten te explic iteren fase vorm gegeven zou kunnen worde n en h e t leerplan de vorm te geve n van een soo rt 50 m oer 2000 2 keuzebegeleidingsdocument voor docenten het leerpla n leren leren meer aandacht te geven evenal s de studielast voor leer li ngen en de taakbelas het leerplan is opgezet als een soort handlei ting van docenten ding voor de docent of de vakgroep bij het na dit lan ge voorbereidingsproces kon in de opzetten van een leerplan mondelinge taal jaren 1997 en 1998 het uiteindelijke s chrijf vaardigheid voor de eigen school allereerst werk verricht worden met als result aat de biedt het hulp bij het maken van een keuze pub li catie van een pakket leerplan en les voor een hoofdvorm van mondelinge taal mate ri alen in de zomer van 1999 hiermee is vaardigheid voor en nadelen van verschil de aanvraag van de veldverenigingen welis lende varianten passeren de revue er wordt waar een decennium na dato gehonoreerd aandacht besteed aan diverse varianten zoals een triospreekbeurt met discussie na of een in afbeelding i staat een s ch e matisch over opinierend gesprek zi c ht van het pakket vanzelfspre k end bestaat uit een l ee rpl an e e n leerlingenboek een vid e oband en een docentenbo e k vanzelfsprekend leerplan leerlingenboek vide o docentenboek voordracht orientatie orientatie toelichting met vragen n a aanwijzinge n discussie deelopdrachten discussie het materiaal fragmenten in de schoo l deba t totaalopdrachten nabesprekingen observatie en planningsformuliere n luisteren naar informatiebronnen studieteksten afbee lding i een schematisch overzicht van h e t pakket 2000 2 moer 51 voorbeeld van een combinatievarian t tijdens de voorbereidingsfase bepale n ze hun voorkennis ten aanzien van het onder op het over betuwe co ll ege houden leer werp van de taaltaak ze v e rzamelen zo nodig lingen een triospreekbeurt en e e n discussie nieuwe informatie en ste llen een plan van ter voorbereiding op de spreekbeurt raad a a npa k op plegen drie leerlingen de documentatiemap tijdens d e uitvoeringsfase vers trekken en of die ze voor geri cht schrijve n hebben g e ve rwe r ken ze informa ti e en bes teden ze aa n maakt destilleren daaruit e en s t ell ing en pro da cht aan hun spreek en luiste rva ardigheid duceren een paar n4 tje s met de belangrijkste de reflectie bes taat uit twe e onderdelen informatie voor de spreekbeurt ten behoev e l e erlin gen reflecter e n eerst op de inhoud van va n de ge spr e ks d e elneme rs d e ge sproken te kst en v e rvolgens op hun de g a ng va n zaken tijdens de l es is als volgt e i ge n spre e k e n of luis t ervaardigh e id tijd e ns er is met stoel e n een binnenk ri ng gevormd de uitvoe ri ng waa ri n d ri e spreke rs en dri e mededis c u ssian h e t leerplan gaat uit van e en cy c lisch lee r t e n zitten de rest van d e klas zit er omhe e n proc e s d e re eks o ri enta ti e voorb ereiding en krijgt aan het b e gin va n de le s va n d e uitvoe ri ng en reflectie wordt enk e l e mal en do ce nt een leer li ng uit d e binnenkring to eg e doorlopen de refle c ti es o p de en e ronde weze n om te observe r en worden betrokken bij d e o ri entati e op de dan begint de triospre ekb e urt d e e e rst e vol g ende ronde l ee rli ng introdu ce ert de st elling voor d e ve rd eling va n de r es t v a n de i nformatie o ve r vier taaltaken h et trio zijn gee n vaste regels voorb eeld v a n een s te ll ing wij zijn te ge n po siti e ve di sc ri het belangrijks t e d e el van h et le erplan vor min a tie bij vrouwe n de s pr e ekbe urt duurt m e n de ho o fdstukken ove r vier taaltak e n de o ngeveer 9 minuten me teen daa rn a v olgt d e voordracht me t vragen n a h e t de b at de discus s ie w aaraan all e ze s leerling en uit d e di scu s si e en lui st e r en n a ar s tudi es tof lui s te binnenk ri ng deelnemen h e t do e l va n d e re n naar s tudies tof is op ge nomen ho e w el discus s ie is aan het eind een g e zamenlijk daa rvoor ge e n eindterm is geformuleerd maar standpunt probere n te formule r e n er is g ee n de a uteurs vind e n dit een nuttige v a ardi ghe id fo rm el e ge spr e ksleider de di sc u s sie duurt met h e t oog op d e verd e re s cho ollo opbaa n onge ve er 15 minuten v a n de le erling d e resterende tijd wordt besteed aan d e elk hoofd s tuk bevat een b esc hrijving van de nabespreking de leraar z e t eers t de ob s e rva to theo ri e bijvoorbeeld wat is een di sc us si e re n die dez e lfd e leerli ng hebbe n geobs e rv ee rd v a n pra ktijkvoorbeeld e n uit ca sestud ies e n bij e lkaar om hun obse rv ati es uit te wi sselen in voorb eelde n uit b es taa nd e taalm ethodes die tijd praat hij ze lf na m e t d e dis cu s siegroep b o v endi e n geeft elk hoofds tuk s ugges ties vo or waarbij hij vra gen stelt e n kriti ek uit daarna de e igen praktijk de b eoorde lin g d e in ric h krij ge n de ob servatoren h et woord bonset ting v an h e t examen e n voor de planning van 1996 het h e le curri culum monde linge taalva ardi g heid zelfstandig leren h e t le e rpl a n b eg e l e idt d e do ce nt bij h e t kieze n van e en taaltaak de z e gaat al dan niet z elfs tandig leren loopt als e en rod e dra ad in op s ugg es ties over opz e t to e tsing e n door he t leerpla n heen de b as is e rv an vormt pl a nning h e t keuzeproces wordt ve r ee n h e t o vux mode l orientatie voorb er eiding v oudigd door ee n ch ec kli st die d e d oc ent uitvoe ring en r efl ec tie voordat leerli ng e n uitnodigt bewuste keuzes te mak e n een e e n taaltaak uitvoeren o ri ente ren ze zich voorbeeld is de c he c kli s t di s cussiedo e l kie hi e rop ze gaan na met wat voor soort t aak ze n tek s t en communicatieve situ a ti e ze t e mak e n b epaal wat he t doel i s v an d e di scu s si e di e u zulle n krijg e n z e roepe n eerd e re e rvaringe n de le erling en wilt laten houde n in soortgelijke situaties op en bepalen welke bep a al w a t de belangrijkste kenmerk e n van leerdoelen ze zich ste llen deze dis c ussie moeten zijn 52 moer 2000 2 kiest u voor een combinatie met de voor ve rvolgens is gekozen voor duidelijk doelge dracht lees dan ook da t hoofdstuk ri chte taaltaken dit omdat in de praktijk blijkt dat deze de leerli ngen houvas t bieden er hulpmiddelen moet toeg ewerkt worden naar e en duidelijk einddo e l de voordracht is ge ri cht omdat een tenslotte biedt h e t leerplan enkele hulpmid s telling onderbouwd mo e t worden de dis delen voor het onderwijs in de monde linge cuss ie omdat gestreefd moet worden naa r een t a alvaardigheid zoals een lij s t van mogelijke oplossing i c cons ensu s het debat omdat de discu ssieo n derwe rpen en b ij de spreek vaar ander ov ert uigd moet worden door de keu digh eids onde rd elen een ov e rzicht van moge ze voor per s uas iev e doelen wordt bovendi e n lijk e taalmiddelen dez e taalmidd e len zijn d e door h e t examenprogramma ge s u ggeree r bedo eld voor mind er t a alvaardige leerlingen d e integratie met argumentatieve va a rdig die me t vragen zitten al s wat z eg ik als ik hed en gerealiseerd ee n c onclusi e wil trekken of hoe ge ef ik a an dat ik e en t e ge nargum e nt wil g even h e t le e rlingenboek be s taat uit vi er d e l en het lijkt s impel maar dez e le erling en vaak o rie nta ti e opdra chten de elopdra c hte n totaa l all ochtonen blijk en ze er geba a t bij voorb ee l opdrachten en informatie bronne n d en van con c ret e zinnen voor b epaalde situa van h e t derde de e l wordt s lechts e en van de ti es zoal s waar he t du s om gaat is en je drie paragra fen doorgewe rkt afh ankelijk v an gaat er aa n voorbij d a t de keuze die d e sc hool gemaakt he e ft v oor b e to ge nd e voordra cht met vra gen na pro het lesmateriaa l bl ee moplos se nde di sc uss i e of b el eid s deb at de ove rige delen zijn zo op gez et dat z e in h et leerlin genbo e k worde n dri e taaltake n aan s luite n bij e lk van de d ri e ge koze n taal uitge w erkt t ak e n hierna b es pr eek ik d e versc hille nd e de b eto gend e voordracht met vrage n na onde rd el e n van h e t bo ek de probl ee moplo ssende di scu ssi e het b e leidsd e bat waaro m dez e dri e e en b elan g rijk e ove r w eging i s d e pr aktisc he uitvo e rb aa rh eid uit h oe voel je je in verschillende spreeksituaties de c a s e s tudi es bleek dat voor a l de ze bij d e 8 a waar erger je je vaak aan in een discussie exp eri me nterende schol e n voorkwame n e n of een betoog ook dat z e da adw e rkelijk r ealiseerbaar waren b wat vind je prettig i n een discussie of een er is ni e t v oor gekoze n om h et ond e rd ee l betoog lui s te re n naar studies to f uit t e we rk en m e t 9 vind j e het eng om i n of voor een groep c oncre et ma t eri a al omda t de ze taaltaak last ig te spreken te ond e rwijzen i s a an de h a nd va n voorb eeld io ben j e snel bang dat je iets niet goed doet th e ma s s tudi e stof b ehoort ook e cht studie s ii n eem je makkelijk het woord 12 kun j e goed luisteren tof t e zijn dan zijn l eerlingen het mee s t 13 laat j e anderen meestal uitpraten gemotiveerd ernaar te luis t e re n d ez e vaar 1 4 kunnen anderen je meestal goed verstaan di g heid k a n het b es t ond e rw ezen en ge oefend is kun j e over het algemeen goed uit je kan worden in less itua tie s w aarin ook echt woorden komen less tof wordt overgedrage n bij nede rlands 16 vind je het moe ilij k om i n het neder bij lit e ratuur maar ook bij a nd ere vakk e n lands goed uit te dru kken wat je wilt er i s ni e t gekozen voor de uitwerking van zeggen een combi natievariant voo ra l omda t er ver 17 vind j e het be langrij k om je mening te schille nde combinati eva ri anten mogelijk zijn u i ten en omdat h e t bo ek anders te omv a ngrijk zou 18a vind j e discussieren of betogen moeilijk worden het is met h e t voorliggend e materi b wat vind je er vooral moeilijk aan aal voor do c enten ni e t erg lastig twee t aal take n t e combineren zoals de voordracht en afbee lding 2 fragm e nt uit d e orie ntatie lijs t uit de dis cussie vanze spre ke nd 2000 2 moe r 53 orientati e van groot belang is voor het uiteindelijk resultaat het eerste deel het orientatiedeel bevat in de lijn van de studiehuisgedachte opdrachten die d eel op d rac h ten de leerling laten nadenken over zijn begin niveau en zijn leerwensen er is een uitge in het tweede deel van het leerlingenboek breide vragenlijst naar eigen ervaringen met staan dee lopdra chten in totaal kosten de op spreken en luisteren een fragment hieruit drachten in dit deel 1 6 tot 20 studielasturen staat in afbeelding 2 het aanbod is geva ri eerd qua thema en werkvorm leerlingen kunnen all e opdrach aan de hand van een video opname van een ten zelfstandig e n meestal in groepen bij discussie in een klas wordt de leerling aan het voorbeeld in keuzewerktijd of z uren zelf denken gezet o v er zijn eige n disc u ssievaar werkuren doorw e rken de opze t is in de digheid reflecties naar aa nleidin g va n de me e s te opdra cht e n identiek een stuk theori e o rientatiea c tiviteiten worden in een logboek e nkele opdrac hte n met als doel de theorie genot eerd dir ec t te v e rw erk e n e n een praktische spreek het eers te deel beva t ook enkele paragra lui s teropdra c ht waarin de theo rie ge ri cht fen met preliminaire vaardighed en het bij wordt to e gepa st houden van een logboek het opzetten van een activiteitenplan e n een overzicht van de wat zijn zoal d e thema s van de d e elonder tekstkenmerken van de dri e taaltaken voor werpen het aantal mogelijkheden is schier dracht discussie en debat d e informatie is onb e perkt d a arom i s er een selectie gemaakt in de vorm va n con crete opdracht e n gego tw ee c rite ria hebben hierbij een rol gespeeld ten zie afbeelding 3 aan het eind van het g ekozen is voor die aspect e n van spreken en orientatiedeel orienteert de leerling zich op luisteren waar le e rlingen in de praktijk steeds de e l 2 van het bo ek en maakt een plan v a n weer moeite mee b lij k en te h ebb en en voor a a npak door he t exam e nprogramma verlangde inte het o ri entatiedeel kost de l ee rling ongev eer gratie me t arg ument a tieve vaardigheden 8 uur de ori entatie vindt grotende els in een wat het eerste betreft komen zaken aan de klassikale setting plaats d e do ce nt dra agt orde al s h e t kiez e n van e en ge schikt onder materialen zoals video opn am es van ge s preks werp een s telling b edenken de structuur van s ituati es aan die het d e l eerli n ge n mo gelijk voordra c ht di sc uss ie e n debat en publiek mak en zich te o ri ente ren op d e taaltaak ge ri chtheid in de praktijk blijkt het niet een voudig om leerlin gen te lat e n ervaren wat wel en leerlingen zich zorgvuldi g te lat en o ri enteren niet voor een discussie geschikte ste ll ingen een half uurtje kletsen dat lukt m e w el zijn is er bijvoorbeeld een opdracht opgeno soms is het nuttig ee rs t enkele onvoorbereide men waarbij een discu ssie op video moet spreekrondes te houden bij een spre e kbeurt wo rden geanalysee rd zo be gint ee n va n zu ll en leerlingen dan heel snel e rv aren dat 3 a discuss ies feite lijk zonder ste lling legalise ri ng s minuten spreken zonder e en go e de voorbe so ftdrugs wat e rtoe leidt dat h et gesprek reiding vreselijk lang i s bij e en debat zullen weinig do e lge ric ht voo rt kabbelt velen ervaren dat ze niet erg va a rdig zijn in er is e e n opdracht w aarbij de leerling leert te het onderbouwen van argume nt en vooral de observeren hij oefent hi e r op twee manie leerlinge n die wat s e c undair re age ren zullen ren gl o baa l e n anal y tisch en b ep a alt welke merk e n dat ze onvoldo e nde aa n het woord hem het mee s t ligt en er i s een opdrac ht die kome n omdat ze pas ee n ges pr e ksbijdrage de le erling instrue ert ho e hij e en d iscussie of beda cht hebben als a nderen al het woord debat kan voorzitten genomen hebben en dat het verstandig is wat d e vaardigheid van het argumenteren vooraf enkele argument e n te verzinnen en op betreft kan een leerling een keuze maken uit te s chrijven de docent heeft al s b e l a ngrijke opdrachte n over soorten argumenten reage taak leerlingen te laten inzi e n dat een goede ren op argumenten en over onderbouwen en ori entatie op hun sterke en zwakke kanten weerleggen van argumenten 54 moer 2000 2 1 3 logboe k doelen je l eert wat he t nut is v an een logboek h oe j e een logb oe k bijhoudt het bijhouden van een logboek in dit l esmateri aal z ul j e ze lf veel moete n ki eze n w e lke a s pec ten v an v oo rdracht discuss ie of d e bat je verder wilt oe fenen w e lke opdrac hten je daarvo o r wilt gebruiken en welke aanpak j e daarbij kiest om t e kunn en kiezen heb j e een go ed beeld n odi g van waar j e goed in bent wat je no g kunt verbeteren en wat v oor jou de beste manie r i s om dat te doen dat b eeld kun je krij gen d oor op de opdrachten die je maakt te reflec te re n dat betekent dat j e n ad e nkt over wat je van een opdra c ht vond h oe j e d e opdracht hebt aan ge p a kt wat je erv an geleerd hebt wat j e n o g kunt verbeteren en hoe je dat h e t beste kunt d oe n b ovendien i s het bel a n g rijk dat j e j e acti vite iten goed plant zowel v oor het va stl e gge n en bijs tellen van een planning al s voo r he t refl ecteren op je leerproces en l eererv ari n gen is het bij houden van ee n log boek een g oed middel hoe je dat kunt doen s taat besc hreven in de ze opdrachte n opdracht 1 houd tijdens h e t werk e n aan dit lesmateriaal een logboek bij dit l ogb oe k bestaat ui t de volgend e onderdelen beginstituati e d e re flecti e op de o pdrac hten uit deel 1 al s het goed i s heb j e a l reflec tie o pdrachten uit 1 1 e n 1 2 in je logb oek s taan 2 planning een beschrij v ing van waa r j e j e op wilt ga an ric hten w e lke opdrac hten j e wilt gaan doen in we lke vo lgo rd e e n waa ro m al s je een hee l duidelijk bee ld hebt van wat j e we l en niet goed kan en wa t je w il t lere n kun j e dit vrij gedetaill eerd d oen al s dat niet zo i s kun j e aangeven waar j e mee wilt beginnen e n hoe j e ve rvolg e ns v an plan bent verder te gaan 3 r efl ectie re fl ectie op all e opdrachte n die je d oet uit dee l 2 en deel 3 op d e definitie ve planning van o nderdeel 2 al s j e d oor h et maken van een opdrac ht of door iets anders j e planning wilt verandere n of verder inv ull e n geef dan weer aa n hoe je j e planning wilt aanpassen e n waarom 4 c onclu si e geef al s je klaar be nt m e t dit les mat eri aal aan wat er verand erd i s te n opzichte van de situati e die je beschreve n hebt in onderde e l 1 wat heb je gel eerd zijn er punte n wa ar je op moe t blijv e n l e tten zou j e achteraf gezi en and e re keu zen willen make n m b t dit lesmateriaal ben je tevreden over wat j e bij spreken en lui s tere n hebt g e le e rd reflecteren de reflectie op de opdrachten kun je op twee mani e ren in je logboek v e rwe rken j e a kunt de antwoorden o p d e vrage n op sc hrij ve n of j e kunt een stukje te ks t schrij ven gebas eerd op de vragen als j e voor h et laatste kies t heb je meer vrijheid om dingen toe te v oe gen en weg te laten het voordeel van antwo o rden ops c hrijven is dat dat makke lijker i s al s j e niet zo goed bent in schrijven nee m dan wel de vraag in j e afb eelding 3 he t bijhoude n van ee n logboe k uit van ze lfsprekend 2000 2 moer ss antwoord mee of notee r de vraag in je logboek anders begrijp j e later niet meer wat je hebt opge sc hreven l et erop dat je vers lag nie t te lang w ordt en niet te veel tijd kos t het gaat immers om s preken en l ui ster en om je een idee te ge ve n van ho e zo n vers lag eruit zou kunnen zien volgen hieronder d ri e voorbee lden de ee rs te tw e e vo o rb e elde n zijn varianten van antwoorde n op vragen opschrijv en in het derde voorbe e ld zijn de antwoorden op de vrag e n verwerkt in de vo rm van ee n s tukj e tek s t voorbe eld 1 van e en logb oek met beantwoordin g per vraag naar aanleiding v an 1 3 de vra ag is le tte rl ijk c j e geeft aan welke keuzenje gemaak l ea a3tom wata e opdrac ht ce n reflct ti e wat vind je n og n ou het maken v og iue i cx d voorbeeld 2 van een logboek reet beantwoording per vraag naar aanleiding van 1 3 de vraag is in het antwoord verwerkt voo rbeeld 3 van een logboek in de vorm van een stu kje tekst naar aanleiding van 1 1 en 1 2 afb eelding 3 vervo lg he t b ijh o uden va n ee n l ogboek uit va nzelfspreke nd bij deze opdrac hte n wordt ge bruik gemaakt wat h eb j e g el eerd van video opnames e n proto colle n van discu s wat ging go e d b ie s di e door l ee rli ngen in ee n kl as zijn gehou wat ging nog niet go e d ge noeg d en gee n ideale dis c u ssi es maar daardoor jui st wat g a je een volgende k ee r doen om je z ee r ges c hikt voor anal ys e v aardi g heid te verbet e ren de re fle c ties worden in h et logboek geno elk e d eelopdrac ht s luit af me t ee n re fle c ti e t ee rd opdra c ht die in e lk geva l de volgend e vragen bevat een leerling hoeft niet alle deelopdra chte n 56 moer 2000 2 door te werken hij moet in staat zijn op basis gesprek voorzitten van zijn orientatie in het eerste deel een nodig voor discussie en deba t bewuste keuze te maken geadviseerd wordt voorkenni s structuur en publiekgerichte op leerlingen ongeveer tien studielasturen te laten bouw 2 2 1 en 2 2 2 besteden aan dit tweede deel ze zullen tijd zuur daarvoor een gerichte selectie moeten maken werkvorm vi e r of v ijftalle n materi alen vi deo b an d dee l 2 o b servatiefor in theo ri e is de opzet van de deelopdra chten mulier voorzitte n zodanig dat leerlingen de opdrachten zelfstan afbee lding 4 voorb eeld van ee n k euzekader dig kunnen doorwerken in werkelijkheid ligt het iets g e complic e erder er wordt een der in m e t een planning van hun eigen beroep gedaan op hun zelfverantwoordelijk activiteiten ze vinden dit een lastige klus heid ze moeten op basis van een eigen wij doen dat toch pas op het laatste moment inschatting van hun sterke en zwakke kanten de docent zal ze in begeleiding sgesprekken bij de betreffende taaltaak een keuze maken wijze n op de noodzaak van tenminste e en leerlingen vinden dat lastig er zijn leerlingen globale planning en hij zal zo mogelijk r e ge l die denken dat ze alles al kunnen m a ar vooral matig de voortgang bespr ek e n het omgekeerde komt nogal eens voor omdat ze niet goed opdrachten durven over te slaan totaalopdrachte n besluiten ve el leerlingen a ll e opdrachten maar door te we rken in dit gev a l komen z e in de het derd e deel b e vat to taalopdracht en bedoeld knel me t hun studiela s t h e t is zaak voor de wordt hier dat in deze opdr achten d e l ee rling do c ent in ge sprekken m e t gro e pjes l eerlingen de cyclus van een taaltaak vo ll edig doorloopt e en plan van aanpak op te ste llen dat vol o rie ntatie voorbereiding uitvoe ri ng en reflec doende lee rwinst oplevert en toch in tijd tie het pro c es wordt door het boek g e beperkt blijft tot ongev ee r zo s tudi elasturen s tuurd maar d e invu ll ing i s g oedde els vrij lee rlingen we rk e n zelfs tandi g in groe pe n om h e t k e uzeproce s van leerlingen t e ve r zoal s al ge zegd valt dit de el uite e n in d ri e eenvoudige n zijn aan het begin van elke hoofdstukke n waarv an er per schoo l maar een paragraaf ke uzekaders opgenomen waa ri n g ekozen ho eft te worden we beperken ons de le erling informatie vindt over ond e r and e v erder tot h et hoofds tuk probl e emoplo sse nd e re de inhoud van de b e tre ffe nde paragra a f de discus sie d e opze t van de hoofdstukke n ove r tijd die het doorwerk e n erv an ko s t en de d eb a t en voordracht i s identiek groeperi ngsvorm een voorbeeld hiervan s taat in afb e elding 4 h e t hoofd stuk bestaat uit tw e e grote opdrach d e k e uzekaders maken het de leerling moge t en een o e fe nopdra c ht e n een sc hoolexa lijk vooraf een plan van aanp ak op te s tellen m e nopdrac ht h e t v e rschil tus s en beid e i s de vookeur is gegeven aan een zelf opgesteld onder andere dat een oefendracht in belang plan van aanp a k boven een door de docent rijke mate voorgestru cture erd ge stuurd is vervaardigde studiewijzer omdat dit meer t e rwijl bij de schoole x amenopdracht d e stu aan s luit bij het c riterium van zelfverantwoor ri ng grotendeels aan de leerling wordt ov e r del ijkh eid ge laten de aanpak in de klas is als volgt d e sta rt voorafgaande aan de totaalopdrachten ge e ft vindt klas sikaal plaats na een algemene in de docent de klas ee n planningsformulier s tructie zu ll en er door de docent duidelijke waarop data zijn ingevuld van klas sikale acti afsprak e n g emaakt moeten worden over de viteiten en begeleidingsges prekken zie afbeel momenten waarop de pres e ntati e s g e h o uden ding 5 het vooraf op schri ft stell en van worden en over de verder e planning omdat afspraken is noodzakelijk omdat de docent de de klas als geheel daa rn a gedurende e en l e erlingen niet meer regelmatig ziet zodra ze langere periode niet me e r bij elkaar komt gesta rt zijn met de voorbereidingen leerlin verv olgens starten leerlingen groepsgewijs gen vu llen dit gemeenschappelijke kader ver met de o ri entatie en de voorbereiding zoals 2000 2 moer 5 7 pl a nnings fo rmulier pro bl ee m oplosse nde discussie sc hoo l e xame n o pdrac ht 32 leerlingen cgntactmoinenten aanwezig activiteit in de eles namen a introductie voorbereiding 2 v voorbere id ing 3 v voorbereiding 4 d bes preking a4 tjes groep 1 groe p 2 groe p 3 groep 4 5 d b espreking a4 tj es groep 5 groep 6 groep 7 groep 8 6 v voorbereiding bege l e i din gs uur 7 a di scu ssie groep lmet g roep 5 voorzitter discu ssie groep 2 m et groep 6 voorzitter 8 a discu ssie groep 3 m et groep 7 voorzitter dis cussie groep 4 m et groep 8 voorzitter 9 a dis cu ssie groep 5 m et groep 4 voorzitter dis cu ssie groep 6 met groep 3 voorzi tter 10 a dis cu ssie groep 7 m et groep 2 voorzitter dis cu ssie groep 8 m et groep 1 voorzitter 11 d bespreking logboeken groep 1 12 d bes preking logboe ken g roep 2 13 d bes preking lo gboeken groep 3 14 d bes preking logboeken gro e p 4 15 d bes preking logboek e n groep 5 16 d bespreking logbo e k e n g ro e p 6 17 d bespreking logbo ek e n groep 7 18 d bespreking logboek e n groep 8 a allen v vrijwillig d deel van de klas afb ee lding 5 voorbeeld van ee n planningsformuli er uit van ze lfsprek e nd 58 mo e r 2000 2 het formuleren van leerwensen en het vast dingsfase met elke groep enkele voo rtgangs stell en van het onderwerp het bepalen van besprekingen een voorbeeld van de instruc een stell ing het verzamelen van mate ri aal en tie bij een oefenopdracht staat in afbeelding 6 het houden van een proefdiscussie ze zu ll en onderling afspraken mo e ten maken over twee zaken vallen in afbeelding 6 op die groepsplanning en taakv e rdeling de docent kenmerkend zijn voor een oefenopdracht is in deze peri ode op afroep beschikbaar i het onderwerp is gegeven leerlingen vin bov endien voert hij tijd e ns de voorberei den over dit onderwerp een uitgebreide se t b orientatie op het onderwer p bi orien t eer j e op h et thema genetische manipu la ti e j e kunt de vo lgen d e opdrachten geb ru i k e n het on derwerp voor deze opd rac h t lig t vast er i s oo k al materiaal verzame ld b ekijk vl u cht ig de docume n tatieve rzamelin g genetische ma ni p ulatie 5 4 2 bepaal wat ju llie verstaan onder genetische manipulatie brainstorm over h et thema maak een woordveld een spin schrijf zoveel mogel ij k op den k aan voorbee lden sit u aties eigen ervaringen oorza ke n gevolgen fe i ten meningen oploss i ngen voo r en nadelen va n elke o p lossing argumenten lees de teksten uit de documentatieverzameling goed door selecteer geschikte teksten bepaal de waarde en de betrouwbaarheid van de informatiebronnen onde rstreep of noteer interessante woo rd en zinnen o n derwe rp en fei t en meningen en argu me n ten zie 2 1 4 als j e niet vo l doende informatie aantreft zoek dan zelf naar aanv u llend materi aal b2 bedenk de stelling je kunt de volgende o pdrachten gebru i ken bepaal in een discussie een of meer stellingen zie 2 1 2 denk aan wat vinden jullie van genetische manipulatie mag dit wel kan dit wel waarom wat mag wel wat niet volgens j ou ki es ee n ste lling bijvoorb ee l d genetische manipulatie mag wel bij planten en die ren maar niet bij mensen j e hoeft er niet allemaa l preci es he tzel fde over te denken maar je moet we l ee n of meer duidelijke stellingen verzinnen w e rk j e met meer stellingen zorg dan dat ze e lkaar n iet tegenspreken b3 beden k een goede opzet je k u n t de vo l gende opdrachten gebruike n hoewel een discussie voor een deel spontaan verloopt is een goede voorbereiding nodig als deelnemer moet j e van te voren weten wat je ongeveer gaat zeggen dat kun j e als vo lg t voorbere i den bepaal j e men i ng over de stelling zo precies mogelij k noteer de argumenten pro die je i n de discussie wilt gaan gebruiken zie 2 4 r en 2 4 3 noteer welk e argumenten contra je verwacht en hoe j e daar op kun t reageren met tegenargumen t en zie 2 4 2 en 2 4 4 b 4 oefen de di sc u ss i e j e kunt de volgende opdrachte n gebruike n oefen de d iscu ss i e met je eigen g r oeps l eden l aat iemand voo r tegenstander s p e len en l aat een ander observeren zo merk j e hoe het is om om te gaan met voor en tegenargu menten l e t onder ande re op over lappingen kwaliteit van de arg u men ten logische volgorde geen tegenstrijd igh eden rusti g spreken dui de l ijk formu l eren gepaste mim i e k en bewegi ngen publ iekge ric hthei d van de tekst verwijzi ngen herh a li ngen si gnaalwoorden zie o a z a a zoal s all ereerst zal ik