Verboden op de muren te schrijven… Het sociaal-onaanvaardbare (risicoloos) verwoord: graffiti.

verboden op de biuren te schrijven het sociaal onaanvaarbare risicoloos verwoord graffiti 1 situering het lesvoorstel dat hieronder afgedrukt staat is een les concept dat gekozen werd uit het aanbod van de e h b o eerste hulp bij onderwijs werkgroep deze werkgroep stelt zich tot doel een eindeloze reeks konkrete lesmodel len uit te werken om op deze manier de leerkrachten op de meest direkte manier te helpen bij een kreatief onderwijs in het nederlands vanuit de filosofie dat er voor vele leerkrachten neder lands erg weinig tijd overblijft om zich te verdiepen in allerlei teoretische boeken en of artikels wil de werk groep lesvoorstellen aanbieden in de vorm van heuse les voorbereidingen met een uiterst minimum aan teorie waar nodig de leidraad bij het opstellen van de concepten is kreati viteit en normaal funktionaliteit twee begrippen die in von middens zeker niet vreemd zijn een greep uit de reeds beschikbare onderwerpen eufemis men eufemistisch behandeld een smaakmakertje voor bea trijs seksismen in van dale naturalisme natuurlijk bij claus op de suiker hartsrubriek de krant in eigen hand wil je de volledige lijst van de verkrijgbare lessen reeds een 30 tal schrijf dan naar ehbo program u i a dep cerm blok a universiteitsplein 1 2610 wilrijk alvast dit iets uitgebreidere lessenontwerp bij wijze van voorstelling 2 lesvoorstel inleiding op het eerste gezicht kan de keuze van dit lesonderwerp wat vreed en ver gezocht blijken toch zijn er twee goede 15 gronden aanwezig 1 het is een verschijnsel dat niet weg te denken is uit de maatschappelijke samenleving al is het wellicht minder actueel in sommige schoolgemeenschappen 2 het biedt vooral een goede kennis om de leerlingen enigs zins te helpen voeling te krijgen met zichzelf ook met de zgn negatieve aspecten onze agressieve destructie ve impulsen wensen en dromen vormen een integraal deel van onszelf ze voor onszelf negeren m a w verdringen leidt regelrecht tot zelf vervreemding juist die zelf vervreemding is een ernstig obstakel niet alleen voor psychische maturiteit maar ook voor creativiteit een aan banden gelegd denken en voelen kan niet vrij schep pend optreden let wel op het vlak van de daden zijn banden d i regels wel wenselijk willen we niet in een jungle leven lesduur twee lesuren doelstellingen de leerlingen begeleiden in de verkenning van het verschijnsel om een all round even wichtige kijk erop mogelijk te maken bewustwording van en of confrontatie met sociaal onaan vaardbare impulsen met de discrepantie tussen denken wensen enerzijds en zeggen doen anderzijds identificatie en evaluatie van enkele stijl kenmerken verantwoording van moreel oordeel over het plegen van graffiti ontwikkeling van inzicht in de menselijke psychologie en psychische gedragingen ontwikkeling van het besef van morele waarden vluchtige kennismaking met de zuidnederlandse literator anton bergmann en zijn roman ernest staes advokaat lesverloop f acultatieve fasen staan tussen vierkante haak jes voorafgaande opmerking je kan 16 het psychologische fenomeen centraal stellen en van de persoonlijke belevingswereld van de leerlingen geacti veerd of bevestigd in strips en of alter ego spel ver trekken om dan naar het algemene sociologische verschijn sel van graffiti over te stappen waarin ze het prive psy chologische herkennen van a naar b of van het verschijnsel graffiti vertrekken en dit op een exploratie van het persoonlijk psychologische uitmon den van b naar a voor en nadelen van beide werkwijzen of gewoon welke van de twee je best ligt maakt ieder voor zichzelf best uit a activiteiten rond het begrip het sociaal onaanvaard bare en de discrepantie tussen zjn en zich voordoen a didactisch gesprek om de leerlingen te confronteren met de discrepantie tussen eigen denken voelen wensen en hard op zeggen doen dit gesprek is liefst overwegend een klassegesprek waarbij de leerlingen op elkaar inspe len de begeleid st er geeft hier en daar een impuls door bij voorbeeld een eigen ervaring te vertellen en tracht een beveiligend klimaat te scheppen bij vb we denken allemaal wel eens iets dat we nooit hardop durven of willen zeggen en in woede of angst of ergernis wensen we wel eens dat dingen zouden gebeuren terwijl we toch niet echt willen dat ze gebeuren en we ze nooit zouden willen veroorzaken bij voorbeeld ik wou dat hij zij zich te pletter reed ook al is die hij of zij overigens lief denk er eens bij jezelf over hoe dat bij jou zit wanneer in welke omstandigheden valt dat wel eens voor waarom zeggen we of doen we het dan niet bij voorbeeld morele wet staatswet fatsoen angst voor reacties praktische bezwaren enz de leerlingen worden uitgenodigd ervaringen te vertellen en na te gaan in hoever ze geneigd zijn die negatieve ge dachten en wensen ook voor zichzelf te verdoezelen vaak ontdekken we pas achteraf of ook helemaal niet dat we ons in feite heel anders voelden dan wat uit onze woorden 17 ons gedrag bleekt n b de bedoeling is dat men als het kan dieper gaat in dit gesprek dan enkel een ontleding van het verschijn sel van de gladde salonmanieren en de facad e van het sociaal verkeer b didactisch gesprek evaluatie van de zgn negatieve nl agressieve destructieve gedachten wensen en im pulsen men kan bij voorbeeld de groep confronteren met vragen als is het verkeerd te denken stik of mens krijg de kanker verwekt het soms toch niet ten onrechte schuldgevoe lens n b het onderscheid tussen wensen en impulsen enerzijds en deze uitwerken anderzijds zou best duidelijk gehand haafd blijven in de discussie fasen a en b lopen door elkaar in de praktijk c beeldverhaal cl bretecher fantasy sequence de leerlingen worden uitgenodigd in te vullen wat die man denkt in plaatje 5 6 7 en 8 wie wil kan het hardop lezen d beeldverhaal cl bretecher young and foolish enkele vragen naar de psychische achtergrond bij voor beeld waarom hebben die peuters zo n lol om die woor den heb je iets dergelijks zelf al geconstateerd bij kinderen bij volwassenen trouwens bekijk ns goed het laatste plaatje de volwassenen blijken nog levendig geinteresseerd te zijn in dit gebied e overgang naar graffiti waar vind je dergelijk sociaal onaanvaardbare hier on fatsoenlijke zaken toch neergeschreven en te lezen in het publiek hoe noemen we zulke krabbels opmerking c en d kunnen ook als instapje in het on derwerp a en b voorafgaan de humor van de strips in 18 verband met het sociale taboe op sommige uitlatingen kan een ontspannen atmosfeer scheppen en zo inwendige span ningen oplossen die eventueel tijdens a en b gerezen zijn niet denkbeeldig als het gesprek enige diepgang heeft alternatief voor a enkele cartoons uit the shadow knows worden uitgedeeld of de strip van cl bretecher bijlage 1 aan de lln wordt gevraagd wat de humor veroorzaakt nl het verschil tussen wat er gedacht wordt en wat er gedaan wordt of gezegd de begeleider schrijft op het bord volgende kaderzin toen dacht ik eigenlijk iets anders dan ik wel zei maar ii de lln trachten individueel zich een situatie te herinneren waarop bovenstaande kaderzin toepasselijk is groepjes van 3 a 4 personen worden gevormd en de lln vertellen aan elkaar de situaties ze kiezen er een uit en spelen die bv als volgt een van de personages krijgt een alter ego sprekende schaduw die telkens luidop zegt wat het personage denkt en wat het personage in feite bedoelt met hetgene hij zegt vb speler a goeiedag ik dacht ik zal maar even langs komen speler b wat een verrassing fijn dat je ons eens komt bezoeken alter ego b verdomme daar gaat mijn vrije avond die is het eerste uur nog niet buiten belangrijk is dat de scenes erg kort gehouden worden en dat de spelers niet door elkaar beginnen te praten nadruk moet gelegd worden op het feit dat er voldoende stiltes moeten zijn dan volgt een gesprek zoals in a en b hierboven aan geduid b graffiti didactisch gesprek waarin de leerlingen reageren op vra 19 gen en suggesties zowel van de begeleid st er als van de medeleerlingen dit kan de volgende gegevens opleveren 1 naam aan welke taal ontleend denk je zoek de betekenis eens in een italiaans nederlands woor denboek graffiare krabbelen volt deelw graffito enk graffiti mv 2 historiek zo oud als de straat op muren in ruinen van pompei zie reeks 1 mogen we de grotschilderingen ertoe rekenen 3 vindplaatsen kijk eens of er op je lessenaar te vinden zijn waar vind je ze vooral w c s urinoirs waarom daar vooral muren auto s al was het enkel in het stof bomen etc 4 auteur anoniem veiligheid wel n voornaam soms zelden een familienaam 5 vormen bekijk de lijstvoorbeelden en de foto s som de mogelijke vormen op 1 tekst soms met een antwoord of reactie 2 tekening 3 combinatie van 1 en 2 4 wijzigen van bestaande gedrukte of geschilderde tekst van een affiche door schrappen of toevoegen 6 legaliteit strafbaarheid zie bijlage 3 tweede les 7 bedoeling en functie a voorbereidende activiteit lezen van fragment uit ernest staes advokaat situeren in tijd tijdsgeest en enkele interpretatie vragen over tekst in het algemeen bij voorbeeld hoe 20 proef je er de sfeer van het leven in een dorp in de 19 eeuw in wat doet antiek aan wat kan de bedoeling geweest zijn van de makkers die deze graffiti geschreven hadden b motieven achter de graffiti productie wat kan iemand ertoe drijven iets op een muur te krassen bekijk het werkmateriaal even 3 reeksen voorbeelden vandalisme destructief plezier plezier in het verbodene drang te choqueren rauwe onfatsoenlijke taal schut ting woorden nood zichzelf te afficheren vorm van exhibitionisme of een publiek te hebben of de wereld kond te doen dat zelfontlading sentimenteel geluk ongeluk etc sexueelj pornografisch agressief tegen instelling persoon reklame voor of protest tegen idee politiek persoon brandmerken van persoon of instelling gedachteloos tijdverdrijf etc 8 morele wam r beoordeling a gesprek discussie wat vinden jullie ervan b rollenspel groepswerk a politie officier b veertienjarige betrap op kalken van op tuinmuur van c c eigena a r es van tuinmuur d ouder van jongen c heeft b op heterdaad betrapt en klacht ingediend d gaat met c praten c is bereid zijn klacht in te trek ken op voorwaarde dat situatie 1 de zaak wordt ge regeld op het politiekantoor a b c en d zijn aanwe zig situatie 2 speel situatie 1 of 2 het komt op argumentatie aan niet enkel op een plezierige sketch 21 ci gesprek als jij in c s plaats geweest was wat zou je doen glimlachend of gelaten toezien de jongen zelf een bolwassing geven de politie bellen 9 woordkunstige waarde meeste vrij banaal enkele geestig of amusant vind de stijlverdiensten in de voorbeelden van de lijst bondigheid spaarzaamheid in woorden oorzaak woordspel directheid zo al niet grofheid snedigheid raakheid let ook op het rijm en de taalongerechtigheden opmerking 7 8 en 9 kunnen in complementair groepswerk gedaan worden in plenum worden de resultaten voorgesteld 10 alternatieven hoe vang je die onstuitbare creative drang om muren te be kladden o p is er buiten verbieden nog wat anders aan te doen in sommige steden geleid kalken lege borden geplaatst ter beschikking van graffiti kunstenaars of georganiseerd decoreren van muuroppervlakte door buurtkinderen twee alternatieve werkwijzen voor b i de lln krijgen een veertigtal graffiti aangeboden en proberen in kleine groepjes hierover een aantal vragen te formuleren die daarna basis vormen van een klassegesprek ii de leerlingen krijgen een lijst met een veertigtal opdrachten aangeboden incl foto s ze worden in groep jes van 4 a 5 lln verdeeld en krijgen als taak de volgen de vragen te beantwoorden sugg deels het groepswerk complementair laten verlopen 1 algemeen a welke graffiti vind je echt goed kan je daarvoor een reden aanhalen zoniet keer dan op het einde van de vragenreeks naar deze vraag nog eens te rug 22 b waar zou je de gekozen graffiti zoal kunnen aantreffen waarom precies daar 2 inhoud a kun je een aantal graffiti rangschikken volgens inhoud waarover gaan ze welke thema s worden vooral aangeraakt b in hoeverre zijn de teksten verstaanbaar waar heeft die verstaanbaarheid mee te maken c waaraan denk je wanneer je de volgende zin aantreft mijn vriend is dood zie foto bijlagen aan mogelijke reacties heeft bas roodnat een tekst gewijd zie bijlagen d zijn er humoristische teksten hoe ontstaat die humor 3 vorm a welke talen worden er gebruikt waarom b hoe zijn de formuleringen stereotiep op origineel over het algemeen zijn de graffiti vrij kort waarom hoe wordt die bondigheid bereikt kan je vbn vinden waarin bep stijlmiddelen gebruikt worden chiasme paradox rijm welke effekten werkt dit in de hand 4 bedoeling a als je de graffiti bekijkt hoe zou iemand er toe ko men om dergelijke dingen neer te schrijven b is de bedoeling van al de hier neergeschreven graffiti dezelfde c wie wil hij zij ermee bereiken d denk je dat het strafbaar is e hoe reageer jij op graffiti 5 creatieve opdracht a schrijf zelf eens een kernachtige en spitsvondige graf fititekst i v m b en als je wil mag je er natuurlijk ook nog een twee de maken c follow up activiteiten volgende les of als huistaak neem het boekje van nigel rees graffiti lives o k unwin paperback london 1979 of dat van roger kilroy graffiti the scrawl of the wild corgi books ealing 23 1979 en kies er de tien beste uit lees eens een fragment uit norman mailers watching my name go by hierin wordt o a een vergelijking gemaakt tussen de tekeningen van holbewoners en graffiti het magi sche teken nalaten in de komst van joachim stiller van h lampo hoofd stuk 6 spelen graffiti een rol welke staat de auteur eerder positief of eerder negatief t o dit verschijnsel ken je een andere roman een toneelstuk of gedicht waar in graffiti of referenties ernaar voorkomen b y salin ger the catcher in the rye de leerlingen kunnen ook als opdracht krijgen graffiti te verzamelen bij voorbeeld deze te vinden in het school gebouw men moet er dan wel op bedacht zijn eventueel een stel van de rauwste en platste specimens binnen te krijgen anderzijds zal men merken dat in sommige scholen het verschijnsel niet of haast niet bestaat bovendien kan de verleiding groot zijn voor de leerlingen om er zelf vlug een paar bij te krassen pour les besoins de la cause luuk van waes e h b o werkgroep noot wegens plaatsgebrek hebben we hier niet de volledige lijst opgenomen volledigheidshalve geven we hier echter wel de referenties op van het niet afgedrukte materiaal politievordering uit kalken in rotterdam kloojmaaraan ordeman rotterdam 1979 tekst en foto mijn vriend is dood uit bas roodnat nederlandse straatkunst uit de jaren zeventig e thomas rap baarn z d tekstfragment uit e staes van a bergmann strips uit the shadow knows uit mads steeds verkrijgbaar op ons adres cf inleiding 24 bijlagen voorbeelden van graffiti festus hic fuituit cum sodalibus op muur in pompei ik ben ongelukkig jij ook in w c g b schoten nee hoor toegevoegd in ander handschrift zot is wie dit leest uit kalken in rotterdam cor is lief wij houden wel van uw hond maar niet van zijn stront rotterdamned u s a is indian land hier wonen turken op deur hier zitten de burokraten te kraak op deur kraak de anti kraakwet flats in de wijk bewoners in de slijk hell volg altijd je eigen raad wij waren hier wie waren wij ireen is zot sam 30 9 76 de natie is bedankt al deze lieve mensen don t go thru life so fast you forget to smell the flowers verboden te lachen dirk en ivo willen niet gooi geen asse in de pisbak wij pissen ook niet in uw asbak wild romance ik heb niks tegen kort haar maar t moet verzorgd zijn rendez vous in de puzzel in den dorst te halle brabant diederik i really love you bezopen vlinder eenzaam tel 18 47 81 only death is fatal garbo wanneer komt de tijd dat ik echt kan zeggen je bent en je blijft eeuwig van mij ik had het koud en jij hebt mij verwarmd wat is er plezanter dan een blote vrouw 2 blote vrouwen ik ben een homo en ik zoek een lekkere jonge knul kom hier morgen avond om 20 uur ik hou van jan we hadden gezegd dat we op de muur gingen schrijven nu overkalkte mededeling r u gent links eruit god erin van de maan af gezien zijn we allen even groot weg met de hoge muur ik ben onterecht gesloopt 25 o 26 k uitg erven thomas rap baarn 27