Vergeet niet te lezen!

4 vergeet niet te lezen rita rymenans en gino leroy in het begin van de jaren 60 toen de wonderbaarlijke kijkkast een ereplaats kreeg in menige vlaamse huiskamer anticipeerden de makers op de achteruitgang van de leescultuur ik herinner me nog levendig hoe een 80 jarige overgroottante uit oost vlaanderen me op het hart drukte dat ik niet mocht vergeten te lezen zich daarbij beroepend op het gelijknamige televisieprogramma had ze het programma ooit bekeken dan zou ze me die raad niet gegeven hebben want voor haar bete kende lezen bidden dertig jaar later heet het literaire magazine wie schrijft die blijft alsof niet de lezers maar de schrijvers nu een ruggesteuntje nodig hebben olemieken over de teloorgang maar hoe is het feitelijk gesteld met de lees van de woordcultuur wijzen houding van de jongeren zijn gevoelens steevast met een bestraffende als leeshonger leesgierigheid leesplezier vinger naar de televisie jon hun volkomen vreemd of kunnen ze al geren lezen niet meer nee ze leen op hun lezerseiland waanzinnig ge hangen liever in hun luie stoel nieten van een keifak boek wij vroegen voor de tv met een krakende zak super het aan een driehonderdtal vlaamse leerlin chips en een blik bruisende bubble drink gen van het laatste jaar secundair onder de drempel van de bibliotheek is hun veel wijs te hoog maar de videotheek daar straten vorig schooljaar 1989 90 hebben we een ze zo binnen de krant lezen doen ze niet peilingsonderzoek uitgevoerd naar de lees maar de 1v gids verslinden ze van brt tot en schrijfvaardigheid van leerlingen uit het zesde jaar secundair onderwijs 1 het leek u herkent ze wel dit soort emotioneel gela ons zinvol om ook eens na te gaan wat hun den uitspraken over leerlingen die de attitudes zijn tegenover taal met behulp woord boek leescultuur verloochenen en van een vragenlijst wilden we te weten de visuele clip flash beeldcultuur aan bidden het is een feit dat de beeldcultuur niet meer weg te denken is uit de leefwe reld van de jongeren maar dat hoeft geen verarming te betekenen integendeel voor het onderwijs is wel een extra taak wegge legd leerlingen moeten niet alleen leren lezen ze moeten ook leren kijken op een volwassen manier het is in die geest dat het vonk dossier over beeldtaal 19 6 tot stand is gekomen walter de hert heeft in de inleiding ervan terecht gepleit voor een staakt het vuren in de loopgravenoorlog tussen woord en beeldcultuur g de maeyer maart 1991 nummer 4 20e jaargang in komen wat zesdejaars in hun vrije tijd uit 1 gezellig babbelen met vrienden d familie 96 eigen vrije wil doen aan lezen schrijven en d telefoneren tv kijken in deze bijdrage belichten we 2 televisie a video films kijken 85 hun leesattitudes en brengen die in ver 3 bezig zin met een andere hobby 84 band met andere vormen van vrijetijdsbe 4 sport beoefenen 78 steding 5 iets lezen boek tijdschrift enz 6996 een aselecte steekproef van 334 leerlingen 6 iets sdxiuen dagboek brief verhaal enz 41 van het laatste jaar secundair onderwijs 7 praatprogramma s op de radio beluisteren 27 heeft de attitudevragenlijst ingevuld 142 b v nieuws actueel het vermoeden jongens 43 en 192 meisjes 57 142 oar ciegelgk de gewapende man leerlingen zitten in het algemeen secundair 42 135 in het technisch secundair 41 en 57 in het beroepssecundair onderwijs 179o de leerlingen gaan naar school in de vijf vlaamse provincies 123 in nagenoeg alle leerlingen 9696 houden van antwerpen 37 70 in oost vlaanderen een gezellige babbel of telefoongesprek 2196 54 in west vlaanderen 1696 47 in televisie kijken of bezig zijn met een andere limburg 1496 en 40 in brabant 12 153 hobby vindt 85 wel leuk lezen staat in leerlingen spreken thuis meestal het plaat de rangorde op de vijfde plaats 69 van selijke dialect 469o 25 spreken algemeen de ondervraagde leerlingen doet het graag nederlands zoals er in het radio en tm schrijven en praatprogramma s op de radio nieuws wordt gesproken 7 153 een beluisteren zijn hun minst favoriete bezighe tussentaal tussen algemeen nederlands den en dialect in 469 0 en 3 een andere taal de voorkeuren van beide seksen lopen 196 sterk utcen 2 meisjes babbelen liever 98 tgo 92 lezen liever 81 tgo 53 en schrijven liever 53 tgo 24 vrijetijdsbesteding dan jongens jongens van hun kant luisteren liever naar praatprogramma s op de radio 38 tgo 18 onder het kopje wat je leuk of vervelend alleen bij deze laatste activiteit verschillen vindt om in je vrije tijd te doen hebben we de antwoorden van de leerlingen uit de een aantal vragen opgenomen die peilen diverse afdelingen 33 van de leerlingen naar de vrijetijdsbesteding van de leerlin uit het aso en 28 van de leerlingen uit gen het gaat duidelijk alleen om de activi het tso luisteren graag naar praatpro teiten die ze uit vrije wil doen en die geen gramma s op de radio tegenover slechts verband houden met hun huiswerk voor de 5 van de bso leerlingen school bij de tweede vraag hebben we dezelfde als je een namiddag helemaal wij bezigheden opgesomd en moeten de leer bent welke van de onderstaande acti lingen een uitspraak doen over hun concre viteiten zou je dan graag uit vrije wil te vrijetijdsbesteding van de voorbije week doen en weke niet graag hoeveel procent van je vrije tijd heb je de percentages geven de voorkeuren van vorige week besteed aan de boven de leerlingen weer dus wat ze graag doen opgesomde activiteiten het volgende overzicht geeft de gemiddel de percentages weer vw jaargang nummer 4 maart 1991 1 gedetig babbelen met wierden of fernlie 26 het kijkgedrag van de jongens en de meis d telefoneren jes loopt niet sterk uiteen ook de antwoor 2 televisie ofvideo flms tijken 21 den van de leerlingen uit de verschillende 3 sport beoefenen 16 afdelingen komen goed overeen wat wel 4 bezig zijn met een andere hobby 14 opvalt is dat bso leerlingen gemiddeld bij 5 iets lezen boek tijdschrift enz 11 na een uur per dag langer tv kijken 160 6 iets schrijven dagboek brief verhaal enz 6 minuten dan aso 107 minuten en iso 6 pf8atp 0gr8tmifl op de radio b6lui3i8nen 6 leerlingen 116 minuten bv nieuws actueel het vermoeden oor degelyk de gewaperxfe man lezen totaal 100 in een tweede vragenreeks focussen we op de leesattitude van de leerlingen hoeveel de rangorde is precies dezelfde als bij de vrije tijd besteden ze eraan bezoeken ze eerste vraag op sport en een andere hob een openbare bibliotheek hebben ze een by na aan gezellig babbelen of telefoneren favoriete schrijver enz hebben de leerlingen de voorbije week gemiddeld genomen een kwart van hun vrije tijd besteed en televisie kijken heeft tijdsbesteding een vijfde ervan opgeslorpt ongeveer een tiende van hun vrije tijd hebben ze gelezen lezen als vrijetijdsbesteding is in de eerste vragenreeks al even ter sprake gekomen in 1v kijken de op een na meest favoriete relatie tot de andere favoriete bezigheden vrijetijdsbesteding van de leerlingen vergro van de leerlingen de twee vragen in deze ten we even uit door de band genomen reeks gaan uitsluitend over de tijd die ze kijken de leerlingen zes dagen van de week aan lezen besteden tv gemiddeld twee uur per dag gemid deld anderhalve dag kijken ze heel lang hoeveel uur lees jij in je vrije tijd vost drie uur of meer en twee dagen kijken ze je plaatar als je het niet precies heel kort een half uur of minder het afge weet probeer dan te schaffen lopen weekend hebben ze gemiddeld vier en een half uur gekeken ik lees nooit voor mijn plezier 13 minder dan een uur per week 20 chaars een tot twee uur per week twee tot drie uur per week 35 15 wat ik nu zie is dat mijn mor van veertien meer dan drie uur per week 16 een woordenschat heeft die uitsluitend op ondertitels is gebazeerd omdat hij god ongeveer een derde van de ondervraagde ganse dagen op het tapijt ligt met zijn dik leerlingen 35 leest een tot twee uur per ke teen de televisie bedienend en soms waalt een derde leest minder en een derde zeffs overeind komend om van deze leest meer meisjes lezen door de band wachtscene naar gindse vriage te genomen meer dan jongens 39 van de switchen meisjes tegenover 309o van de jongens herman de coninck knack 17 april leest een tot twee uur en 37 van de 1985 meisjes tegenover 25 van de jongens 3 s01 v s a1 kmv t r zpl s leest twee uur of meer per week 22 van maart 1991 nummer 4 20e jaargang de jongens leest nooit voor zijn plezier openbare bibliotheek op jaarbasis zou dat tegenover slechts 6 van de meisjes 29 boeken betekenen dat aantal verschilt de antwoorden van de leerlingen uit de drie niet significant voor beide seksen 2 1 voor afdelingen lopen niet sterk uiteen de de jongens tgo 2 6 voor de meisjes noch opvatting dat tso ers en bso ers minder voor de leerlingen uit de verschillende afde zouden lezen dan aso ers is blijkbaar een lingen 3 0 voor aso tgo 2 0 voor tso en vooroordeel 1 7 voor bom de tweede waag pekt expliciet naar de tijd het aantal boeken dat de leerlagen de vori die de leerlingen aan lezen besteed hebben ge week gelezen hein bedraagt gemid in het afgelopen weekend deld 0 6 per jaar zouden ze dus 31 boeken lezen deze vraag bracht evenmin signifi hoelang heb je afgelopen weekend in cante verschillen aan het licht tussen jon jewijet1geiezen gens 0 5 en meisjes 0 7 of tussen leerlin gen uit het a90 0 8 tso en bso 0 5 niets 22 ongeveer een kwartier 15 favoriete schrijver ongeveer een half uur 22 ongeveer een uur 21 bij de volgende vraag karnen de leerlingen mr dan een uur 20 hun favoriete schrijver invullen noem eens 1 schrijver cie ie goed een vijfde van de leerlingen heeft het afge vindt als je geen ier weet sla lopen weekend niets gelezen twee vijfde deze vraag din over at je meerdere minder dan een half uur en twee vijfde een sctvivers goed vindt kies dan die uur of mees twee maal meeel jongens schrijver tie je het beste ww dt 3096 als meisjes 1696 hebben afgelopen weekend niets gelezen en twee maal 69 van de leerlingen heeft de naam van zoveel meisjes 27 81s jongens 14 een schrijver ingevuld wat dus betekent hebben ongeveer een uur gelezen in de dat een klein derde 31 de vraag heeft categorie ate lezers meer dan een uur overgeslagen de verschillen per afdeling komen evenveel jongens als meisjes voor zijn enorm meer dan de helft van de bso ongeveer 20 ers 54 tegenover een kwart van de aso ens 24 en een klein derde van de tso ers 29 heeft geen schrijver inge bibuotmeecsezofx vuld we kunnen alleen maar speculeren waarom ze er geen opgeven hebben ze op de vraag ga je naar een openbare bibn geen favoriete schrijver of kunnen ze geen otheek antwoordt 74 van de leerlingen naam uit hun geheugen opduiken ja jongens gaan minder naar de bib dan op de vraag lab je van deze schrijver wets meisjes 65 tgo 81 het bibiiotheelcbe op schoot gelegen antwoordt 47 ja zoek verschilt eveneens sterk volgens de ook hier verschilt het aantal ja sterk vol afdeling waarin de leerlingen zitten 89 gens de afdeling die de leerlingen volgen aso ers 71 tso ers en 4196 bso ers 57 bij aso 43 bij tso en 26 bij gaan naar een openbare bibliotheek bso leerlingen gemiddeld hebben de leerlingen de afgelo de volgende tabel biedt een overzicht van pen maand 2 4 boskan ontleend in een de meest favoriete schrijvers meer dan een nit 20e jaargang nummer 4 maart 1991 keer vermeld u kunt tevens aflezen hoe auteurs triviaalliteratuur niet meegerekend veel leerlingen van ae auteur iets op school 15 jeugdboekenschrijvers en 13 triviaal hebben gelezen en hoe de verdeling jon schrijvers de aardallen zijn te klein om er gens meisjes en aso t30 bso eruit ziet sluitende conclusies uit af te kunnen leiden in een poging tot ruwe dassificering onder maar toch stellen we een aantal opmerkegj scheiden we de volgende categorieen ke verschijnselen vast nederlandstalige literatuur n vertaalde de absolute topper is stephen leng met 17 literatuur m jeugdliteratuur j en triviaallite punten hij wordt nooit op school gelezen ratuur t spreekt jongens meer aan dan meisjes aso en tso leerlingen meer dan bso schrijver tat sdiool j m aso t90 bso leerlingen de drie volgende favorieten met tien of meer vermeldingen zijn in school stephen king m n o 12 s 7 a 2 middens geen onbekenden jos vandeloo bs vandeloo m 16 12 5 11 3 12 1 16 aster kerkhof 15 en ward ruyslinck aster berlctaf n 15 9 5 10 4 10 1 10 ze scoren het hoogst bij meisjes en bij ward ruyslir m 10 7 2 8 5 5 0 tso leerlingen agatha nxisfie v 9 0 5 4 2 5 2 het is op zijn minst merkwaardig te noe winem beschot n 8 6 6 2 7 0 1 men dat er vrij veel uitgesproken jeugd asabeth tuaran n 7 5 0 7 4 2 1 schrijvers worden vermeld door zesdejaars hugo claus n 6 2 4 2 4 2 0 die hier in feite te oud voor zijn tso en fnbert lanpo n 6 5 5 1 2 4 0 bso leerlingen hebben van die auteurs ook tan lanaye n 6 2 5 1 3 3 0 wel eens iets op school gelezen b v rene clem sdiotwenaars n 6 3 2 4 4 2 0 svartenbroekx thea beckman gunnel jenterimw 6 3 4 2 2 2 2 beckman christine nostlinger jef geeraerts 1 4 5 2 2 3 4 0 1 wat eveneens opvalt is het grote aantal tri konsalik n 5 0 0 5 0 4 1 viaalschrijvers met stephen king als koplo harry misah n 5 4 3 2 5 0 0 per b v konsalik virginia andrews jackie cyriel buysae i 1 4 4 2 2 3 1 0 collins van wie een leerling zelfs een bio gelid walschap n 4 4 1 3 4 0 0 grafisch weetje toevoegde nl dat het de virginia andrews n 3 0 0 3 0 3 0 zus is van de actrice uit dynasty of waar ws peil boon n 3 0 2 1 1 2 0 televisie kijken en lezen elkaar kunnen harman 8nusselnens n 3 1 2 1 2 0 1 raken deze categorie van schrijvers wordt lacdae collins n 3 0 0 3 1 1 1 duidelijk van de schoolbanken geweerd rend swerenbroecla j 3 3 1 2 0 1 2 van de andere kant worden ook een aantal felix rmnennens n 3 1 2 1 3 0 0 buitenlandse sterschrijvers vermeld door thea bedomen j 2 2 1 1 0 1 1 aso en tso leerlingen b v simone de hendrik coecience n 2 1 2 0 1 1 0 beauvoir umberto eco milan kundera yvome icet s fig 2 1 0 2 1 0 1 frangoise sagan marguerite youroenar en hro mid gels pj 2 2 2 0 2 0 0 tot slot maken we ook melding van twee miltait n 2 1 2 0 1 1 0 witte raven in het bonte gezelschap nl george orwell m 2 2 2 0 2 0 0 cabaretier paul van vliet en stripauteur willy marie rosseels m 2 2 0 2 2 0 0 vandersteen patrick suewna m 2 0 2 0 1 1 0 sydney sheldon m 2 0 0 2 1 0 affectieve band met lezen en dan volgen er nog 58 auteurs met slechts een vermelding in de vier onder op de vraaig raat fe wel eens met vrien scheiden categorieen tellen we in het totaal den a fame over boeken die je gelezen 43 nederlandstalige auteurs 19 vertaalde hebt antwoordt 52 met ja het is trap maart 1991 nummer 4 209 jaargang pant dat er bijna twee maal zoveel meisjes de antwoorden van de b8i 1 seksen jon als jongens zijn ae wel eens over boeken gens hebben duidelijk de meest negatieve praten 65 tegenover 35 de eerste leesattitude vraag heeft echter aan het licht gebracht dat meisjes door de band genomen liever vaten dan jongens het onderwerp boeken leesvoorkeur doet er misschien weinig toe het deel over lezen wordt afgesloten met und je riet vervelend om in je vrije tijd te een reeks vragen die peilen naar de lees amen de meningen zijn ongeveer 50 50 voorkeur van de leerlingen verdeeld 7 van de leerlingen vindt leen in zijnvjefljdaijdvervenden37 meestal oe volgende vragen gaan over allerlei wel samen 44 40 vindt het meestal teksten oe je in le vrije tijd uit eigen niet en 17 vindt het nooit vervelend om in wife wil kunt lezen nu wilier wij van je zijn vrije tijd te lezen samen 57 opnieuw weten valt het verschillend antwoordgedrag van 1 heb je die teksten de afgelo jongens en meisjes op twee mead zoveel pen maand gelezen met een jongens 51 als meisjes 26 vinden maand bedoelen we ongeveer lezen meestal vervelend en 11 van de de laatste vier weken vanaf nu jongens vindt lezen zelfs altijd vervelend 2 lees je cie teksten graag tegenover slechts 4 van de meisjes de vraag heb je wel eens een goed boek afgalopan maand graag voor de tweede keer gelezen omdat je het zo n gard boek vond werd door 59 van kant 8396 1 68 3 de leerlingen met ja beantwoord 68 van de meies tegenover 46 van de jongers papulare troaiten 80 c 0 84 1 streepten ja aan meeuw een uitgesproken bv modem endsnebleden magid lbe1e ha mir verschil gezinsbladen lpa oiana de poet scary deg alenreq tleretbleden ais j6 een boek of verhaal goed vindt gd 1 joepie tina redo en tv drill na of meet vii van bladen iv slaves hmo sdtryvsr zijn op de waag antwoordt 67 van de leerlingen meestal wel en 33 nfartetieve tidediriten 38 6 44 8 b v hobbybleden doe t zelf meestal niet 72 van de meisjes tegen 1e 1 n vandbbg over 59 van de jongens doen het meest al wel de verdeling per afdeling 73 van de esa en 67 van de rsa tegenover kwaliteitsijdedrnten 43 5 4496 s 50 van de bso leerlingen hebben b v knack trends eoe meestal wel aangekruist 9ecicht toned lezen niet de laatste vraag in deze reeks vind q dat near theater zelf gem je veeel leest in je vile tijd 5 vindt van wel 496 jongens en 6 meies 65 vindt atripuerhael a beeklanen van niet 7296 jongens en 58 meisjes de wnde d jeugdboeken overigen vinden dat ze tamelijk veel lezen tot 14 jaar avaiverrahael bij alle wagen uit deze reeks hebben we d reisverhaal uitgesproken verschillen vastgesteld tussen 20e jaargang nummer 4 maart 1991 verbaal over beroemde ais we de balans opmaken van de lees personen voorkeuren van de verschillende subgroe sprookje of fabel r 17 ia 1s pen dan valt op dat significant meer jon stationsramen 20 12 40 0o gens hun voorkeur laten blijken voor dakterxarran of iefdesronan zakelijke informatieve tekstsoorten b v de krant informatieve tijdschriften en consu detectiveramen 20 c12 48 m mentengidsen en significant meer meisjes aderroe fiction 996 1q 2296 15 voor populaire diverterende genres b v verhaal over detoekornst populaire tijdsdriften avonturenverhalen oorlogsroman 1296 15 2996 12 reisverhalen stationsromans en gedichten informatieve bosleen 27 9 3496 11 op een paar uitzonderingen na lopen de b v natuurboeken voorlesuren van de leerlingen uit de ver ianstboelcen reisgidsen schillende afdelingen slechts licht uiteen humoristische 44 4 67 4 vertalen en cursiefjes en tot slot het gebruik van naslagwerken buiten schooftijd is wijd verbreid meer dan canaunertergids 2796 tq 28 13 driekwart van de leerlingen 7896 grijpt bui b v testaankoop auto magazine ten schooltijd wel eens naar een encyclope de bijbel de koran 5 18 496 19 die en bijna 90 naar een woordenboek er godsdenstig verhaal zijn echter meer meisjes dan jongere die een woordenboek gebruiken 9i 9o tgo 83 en interessant om weten is of er een verband het encyclopediegebruik verschilt sterk per bestaat tussen wat de leerlingen lezen en afdeling iets meer in aso 199o dan in tso wat ze graag lezen een vergelijking van de 74 en veel minder in bso 54 rangordes brengt een hoog verband tusen beide aan het licht 3 zetten we de top vijf van wat de leerlingen cliches zijn er de afgelopen maand gelezen hebben om ontzenuwd te worden naast de top vijf van wat ze graag lezen dan zien we dat er vier tekstsoorten in bei de rangordes voorkomen wat dus even jongeren lezen riet meer nee ze ban eens wijst op een sterke mate van overeen gen never h hun die stoel voorde tv komst de krant populaire tijdschriften stripverhalen beeldromans en humoristi 8596 van de leerlingen kijkt graag n als ze sche verhalencursiefies zijn de tekstsoor een namiddag helemaal vrijzijn en 70 leest ten die de voorkeur van het grootste aantal graag het ziet er wel raar uit dat we het leerlingen wegdragen ongeacht hun sekse percentage voor lezen met een korrel zout of de afdeling waarin ze zitten moeten nemen want uit een andere vraag is geblekte dat 44 het meestal of altijd ver afgelopen maand gelezen graag lezen velend vindt om in zijn vrije tijd te lezen afgelopen weekend hebben de leerlingen 1 de nart 1 populaire tijdschriften gemiddeld vier en een half uur naar tv 2 populaire ijidsch iften 2 stripverhaeubeeld aman gekeken een vijfde van hen heeft niets 3 strpv ertteaubeeldranan 3 de krant gelezen twee vijfde minder dan een half 4 hurarisdsdh vertaal 4 humoristisch verhaal uur en twee vijfde een uur of meer de siege arsiefje voorbije week hebben de leerlingen gemid 5 kwafteitsgdsctxiften 5 avanhrernerhaalheis deld een vijfde van hun vrije tijd aan 1v kij vertaal ken besteed en een tiende dus half zoveel aan lezen als we weten dat ze gemiddeld maart 1991 nummer 4 20e jaargang w twaalf uur per week 1v kijken zes dagen tegen gemiddeld twee uur per dag dan bibliografie zouden we dus kunnen veronderstellen dat ze gemiddeld zes uur per week lezen maar deems frans rita rymenans gino dat schijnt niet te kloppen slechts 1696 van leroy taalvaardigheid van afgestu de leerlingen leest meer dan drie uur per deerden van het secundair onderwijs week een derde leest een tot twee uur per wat vindt men ervan interimrapport week een derde meer en een derde minder witrijk uia 1990 een derde van de leerlingen vindt van zich zelf dat ze veel of tamelijk veel lezen de vrije deems frans rita rymenans gino tad die jongens en meisjes aan lezen beste leroy peiling van de lees en schrijf den verschilt aanzienlijk vaardigheid op het einde van het secundair onderwijs eindrapport de drempel van de bibliotheek is hun 5 delen walrijk uia te verschijnen viel te hoog driekwart van de leerlingen gaat naar een rymenans rita gino leroy taalbe openbare bibliotheek en ontleent daar ge hoeften van jongeren tijdens het werk de middeld 2 4 boeken per maand onder de studie of in het dagelijks leven in vonk bib gangers zip meer meisjes dan jongens 19 2 p 16 23 meer aso dan tso en meer iso dan bso leerlingen 70 van de leerlingen heeft een favoriete noten schrijver 509o heeft daarvan iets op school gelezen zeteier de top drie 3 aster berk hof 2 jos vandeloo en 1 stephen king het peifngsondermek werd uitge voerd in het kader van een fcfo de krant wen doen ze niet maar de project met betrekking tot de kwaliteit 7v gids verslinden ze van het moedertaalonderwijs uia de krant populaire tijdschriften stripvertta 1988 1990 voor een verslag van de iervbceldromans en humoristische verha eerste fase net banoenenonderzoew len cursieles dat zijn de tekstsoorten die de verwijzen we naar diems fr r meeste ieergrgen lezen en die ze ook het rymenans g leroy 1990 beknopt liefst lezen ongeacht hun sekse of de afde weergegeven in vonk 19 2 dit attitu ling waarin ze zitten door de band genomen deonderzoek vond plaats in de twee gaat de leesvoorkeur van jongens uit naar de fase het peilingsonderzoek zie zakelijke informatieve teksten en die van deems fr r rymenans g leroy meisyes naar popijre diverterende teksten te verschijnen het verschillende antwoordgedrag tot slot willen we er voorzichtigheidshalve op van de leerlingen uit de subgroepen wijzen dat enquetes alleen gerapporteerd qongensim sjes of asoltscybso gedrag aan het licht brengen en dat kan wel kan toevalig zmn in dit artikel presen eens overhellen naar wat sociaal wenselijk teren we alleen die antwoorden die wordt geacht vergeet net te lezen significant van eikaar verschillen d w z dat we daarvan met minstens 95 zekerheid kunnen zeggen dat ze rita rymenans gino leroy niet aan het toeval te wijten zijn uia dacti en kritiek de rdngordecorrelafie oefljcient van universiteitsplein 1 spearman bedraagt 0 904 2610 witrijk mt 20e jaargang nummer 4 maart 1991