VON – namiddag over literatuur in het onderwijs (12-4-’78)

8 voit uitzendploeg in u j a vou namiddag over literatuur in het onderwijs 12 4 78 de namiddag werd verdeeld in drie sessies losmakingsoef eningen poezie en proza verslag groe p i a losfakiiigsoefeninge f 1 a w e liep en r doo r d e k l a s a l s o f w e a l l e e n waren fr w e geven r handjes a l s o p een s t i j v e r e c e p t e e o f v e r n i s s a g e c w e k i j k e n n a a r d e klem r va n mekaar s ogen e n benoeme n d i e k l e u r d w e geven e l k a a r d e v o e t e w e u i t e n en k o e s t e r e n klanken k l i n k e r s ei r m e d e k l i n k e r s 2 i n groepje s vai r d r i e o f v i e r elk l i d va n d e groe p k i e s t ee n medeklinker met d i e medeklinker s maak t d e groe p eeir woord waa r iedereei r h e t mee een s ka n z i j n het woor d word t g e i n t o n e e r d geproef d e n beproef d i n a l l e moge l i j k e toonaarden e r word nre t dii f woor d ee n s p e l opgevoer d voo r de anderen het woor d word t d e naa m va n ee n d i e r d e groe p b e p a a l t ho e het eruitf z i e t ho e h e t z i c h voortbeweegt e n wel k g e l u i d h e t maakt het d i e r word t eveneen s u i t g e b e e l d ttoott bij elk e s t a p ir r dil r g r o e i p r o c e s g e e f t d e l e r a a r kommentaar l i e f s t i n d e vor m va n vrage n aa n d e l e e r l i n g e n k r i t i s c h doc h n i e t veroordelend 3 overgaan t o t poezi e diifr i s namelij k d e bedoelin g va n d e vooroefeningen d i e n i e t s mee r of n i e t s minder z i j n da n p o e z i e klankenspel hoewe l no g n o n s e n s i k a a l daaro m kunne n w e h i e r b e s t overgaa n to f r pur e nonsensgedich t e n p r e t t i g e k l a n k e n s p e l l e t j e s a l s d e blauwmlgorgel we kunnen i i r d i t g e d i c h t bepaald e klanke n o p d e voorgron d brenge n v b d e v o g e l a c h t i g e r 1 persoon 1 s t r o f e l a t e n opzeggen h e t r e f r e i n i n koo r skanderen doe n a l s o f d e blauwbilgorge l 1 groot dier i s me t 4 monden o f 4 zulke d i e r e n te n t o n e l e voeren elk i n ee n ande r levensstadium b poezi e we werkten met set gedicht zou eenr hand van cterrit kouwenaar 1 de lln lezen het gedicht individueel stil 2 ze leren een twee a drie regels van buiten 3 ze noteren deze verzen en leggen de papiertjes op een tafel m j mekaar dez e worden dan gerangschikt t dezelfd e verzen bij mekaar op die manier worden groepjes van min of meer gelijkgestemden ge vormd in die groepjes expliciteren de lln waarom die enkele ver zen hen hebben aangegrepen of geinteresseerd o p die manier over stijgen ze de intuitie 9 sin verduidelijkin g va n d e verze n word t aa n ee n plenu m gebracht me t i l l u s t r a t i e s die kunne n bestaa n u i t mime kollage muziek f o t o s noot 1 otr dez e manie r worde n l l n di e ove r een r teks t hee n lezen gemotiveerd e r diepe r o p i n t e gaan oo k wordt ee n 1 1 v e r p l i c h t het gedich t dikwijl s t e lezen vee l mee r da n i n ee n klassiek e l e s footb 2 voer w e t o t proz a overgingen hadde n w e ee n nie t onbelang r i j k e diskussi e ove r d e p r i n c i p i e l e kan t va n dez e werkvormen a zijn e r oninteressant e tekstte n t o f allee n oninteressan t onder wezen tskstei r childre n lov e t o lear n bu fr hate t o b e taught n v d r in verband meth het programm a werd ero p geweze n da t he t d e taa k van d e leerkrach t i s me t k r i t i s c h e zi n punte n u i t he t programm a t e kiezen di e uitgediep t moete n worde n e n ander e waarove r vlu g over heen behoor t gegaan r t e worden zonde r daarbi j echte r z i j n openhei d voor voorstelle n va n c o l l e g a s e n l l n if e v e r l i e z e n een fundamentele houdin g di e j e i n d e r e a l i t e i t va n on s a l t e stroeve onderwij s zo u moete n aanneme n i s d e volgend e 1 j e ka n n i e t ander s da n voorf ouwe n o p d e bestaand e r e a l i t e i t waarin j i j a l s leerkrach t dikwijl s b e s l i s t 2 l l n moete n zovee l mogelij k vertrouw d gemaak t worde n me t ech t demokratische vorme n z e moete n zel f leren kiezen e n werken doelstellingen va n he t leze n va n gedichte n 1 opvoeden t o t demokratisclf c denke n vanuit t d e persoonlijkhei d va n elke l e e r l i n g me t eerbie d voo r zij n inbreng 2 d i t wi l n i e t zegge n t a l l e s goedkeuren he t i s aa n d e l e r a a r n i e t goed o f a f t e keurern maa r t o t inzich t t e brenge n e n tot zelfkritiek 3 opvoeden t o t mense n me t zi n voo r schoonhei d e n po ezie iets lere n va n wa t poezi e ka n zij n voor jou c hoe evalueren met deze doelstellingen voor ogen wordt evalueren er niet gemakke lijker op toch enkele suggesties procesevaluatie s hoe hebben we gewerktt welke fasen wat waren de voor en nadelen van deze werkwijze multiple choice werkzaamhei d va n d e l l n evaluere n l l n zel f late n evaluere n blijft no g d e vraa g waarvoo r di e toetse n dienen zelfkennis c i j f e r s voor a l l e r l e i t e s t s o p he t rapport d e l i b e r a t i e c proz a z i e reflector receptiev e methode 1 stillezen s peest herma n d e coninck 2 karakterisering va n d e tekst door zinnetj e e r u i t kleur da t heef t me getroffen i k vat samen subjectiev e ervaring 3 rekonstruktie rigoereus herinnere n va n feiite n oo k d e t a i l s s t r i k t b i j d e f e i t e n blijve n objectieve ervaring 4 indieping karakter s bedoeling v d schrijve r maatschappelijke dimensie andere dimensies 1 0 5 s t i j l daarme e he n j e a l onwillekeuri g d e h e l e t i j d bezi g geweest hu geheur t d a t e x p l i c i e t 6 e v a l u a t i e j wa t hehhe n w e g e l e e r d 7 de i n i t i a t i e v e n t o e r s opvoeren e r i e t s ove r schrijven ietis ove r de s c h r i j v e r e n z n t i j d i e t s ove r s o o r t g e l i j k e t e k s t e n l a t e n w e een s allemaa l ee n wer k va n he m leze n e n p r e s e n t e r e n 1 voordelen j e begin v a n u it d e kinderen jou w r o l i s synthetiseren en observeren d e l l n p r a t e n me t e l k a a r j i j l o k t eventuee l r e a c t i e u i t t o m h e t gehee l o p ee n hoge r pla n t e t i l l e n riet depeste l watt t h e o r i e ove r d e r e f l e c t i e f r e c e p t i e v e method e i mm ii i m i n mi ii il i inwin de literatuurkrutg r de l i t e r a t u u r i n i e d e r s h e r e i k of t o n e e l e n toneelgespre k d i t i s ee n method e va n vormin g n l ee n r e f l e c t i e f r e c e p t i e v e method e d m v d e l e t t e r k u n d e t o e p a s b a a r o p ander e u i t i n g e n v a n k u n s t e n van de menselijk e g e e s t i enkel e algemen e beginsele n 1 deze method e i s ontwikkel d in h e t volksontwikkelingswer k en r u i t g e werkt doo r renaa t roel s va n d e lodewij k d e r a e t s t i c h t i n g z i e d e l i t e r a t u u r k r i n g i n h e t tijdschrift volksopvoedin g n r 14 1965 p 294 317 2 ze i s gebaseerd op deelnemin g e n du s oo k betrokkenhei d va n ee n groep b i j d e besprekin g e n i n d i e p i n g va n ee n l i t e r a i r wer k roman verhaal toneelstuk g e d i c h t 3 ze h e e f t a l s doel b i j t e dragen t o t vorming persoonsvormin g e n l i t e r a i r e vorming van el k l i d va n d e g r o e p 4 z e wi l t e v e n s elk e deelneme r ee n benaderingswijz e va n ee n l i t e r a i r werk bijbrengen d i e he m i n s t a a t s t e l t i n d i v i d u e e l err z e l f s t a n d i g van d i t l i t e r a i r e wer k t e genieten e n e r dieper xi r doo r t e dringerr i i d e benamin g r e f l e c t i e f r e c e p t i e v e method e s 1 kece ptief l e z e n v e r o n d e r s t e l t ee n open o n t v a n k e l i j k e onbevangen houding fr o v h e t l i t e r a i r e werk du s zonde r v o o r o o r d e e l we heb berr eerbied voo r h e t l i t e r a i r e wer k a l s z e l f s t a n d i g e r e a l i t e i t deze method e w i j s t elk e voorbereidin g a f z e v e r o n d e r s t e l t we l grondig e n herhaal d lezen r o f i n t e n s kijken 2 ze v e r o n d e r s t e l t inderdaa d het vermogen tot r e f l e c t i e d w z d a t de l e z e r o f k i j k e r met gan s z i j n p e r s o o n l i j k h e i d d i me t i n b e g r i p vam eijir eigen ervarin g i n h e t kunstwer k opgaa t e n e r i n d o o r d r i n g t deze method e v e r o n d e r s t e l t du s ontvankelijkhei d voo r h e t werk recep t i e e n indringingwermoge n vanweg e d e lezer r e f l e c t i e 1 1 3 hei is d u i d e l i j k dat d e l e r a a r er f de g r o e p s l e i d e r sleclru s de r o l vair b e g e l e i d e r s p e e l t irl dat hij de fa serin g d i e dez e werkwijz e kenmerkt ii r d e han d houd t e n daa r en hoven z i j i r eige n oordee l o f in t e r p r e t i a t i e niet opdringt z i j n houdin g i s gebaseer d o p eerbied voor d e l e z e r k i j k e r 4 de method e i s du s gebaseer d o p f a z e n di t betekent d a w e same n een c r e a t i v i t e l t s p r o c e s doorlope n volgen s d e volgend e faze n a verzamele n observeren i n f o r m a t i e verwerven b transformere n manipuleren n a a r ee n ande r niveau 1 brenge n ordenen s t r u c t u r e r e n combineren a s s o c i e r e n c verwerke n evalueren t o t i n z i c h t kome n 5 door h a a r systematisch e aanpa k i s dez e method e overdraagbaar o p a l l e n d i e me t ee n g r o e p w i l l e n e n kunne n werken i i i de faze n voorbereidende f a z e i opwarmen o f wekke n va n c o n c e n t r a t i e e n b e l a n g s t e l l i n g f e praten eve n samen gaa n gemakkelij k z i t t e n zorgen voo r een aangenam e s f e e r e n s t i l t e fe hore n o f h e t wer k gelezen i s laitei r h e t no g een s leze n o f i n k i j k e n k i j k err n a a r programmabroehuurtje s i e d e r h e e f t zijr r t e k s t b i j l i e f s t d e z e l f d e u i t g a v e de g r o e p s l e i d e r g e e f t ir r h e t k o r d e r e g e l s va n d e g e b r u i k t e methode 1 eers tfe f a z e a f verzamelen indrukken doc h a l l e e n d i e va n waarneming e n b e l e v i n g en n i e t d i e va n beoordelin g o f i n t e r p r e t a t i e d e r e f l e c t i e komt h achteraf deze faz e r i c h t zic h naa r d e s u b j e c t i e v e inbren g van elke deelnemer we gaa n erva n u i t e n s t e l l e n a l s voorwaard e d a t i e d e r i e t s zegi f e n d a t elk e i n b r e n g waardevo l i s hulpvragen f a t heef t j e g e t r o f f e n fat i s j e bijgemeve n welke s f e e r i s b l i j v e n hange n kun j e h e t v e r h a a l i n ee n beeld eer r k l e u r v a t t e n wat h e e f t tsueu j e gedaa n fat he b j e emotionee l ervare n fe kunnen wel a l een s n a a r d e t e k s t h e t stuk v e r w i j z e n w e gaa n e r e c h t e r niet d i e p e r i p ir r som s i s d a t moeilij k op he t eind e make n w e ee n s y n t h e s e d i t doe t d e g r o e p s l e i d e r eert deelnemer o f ieman d d i e d e t e k s t n i e t gelezen r e s p stu k n i e t g e l e zen had i n dez e synthes e moete n a l l e ingebracht e elemente n voor komen e e r s t e faz e h reconstructie van het verhaal gedicht stuk zee r nauwgezet laat de groepsleider het verhaal chronologisch opnieuw vertellen door zo veel mogelijk deelnemers metee n wordt het gesitueerd in tijd en ruim te dikwijl s wordt iets rechtgezet wi j zijn nu bezig met de objec tieve benadering van het werk fie t meer i hoe kwam het aan mij over maar wat stond erirr het is opvallend dat velen iets over het hoofd gezien hadden wat voor anderen zeer belangrijk was w e houden rekening met elke zienswijze 1 2 2 tweed e faze a we heginnen met de i n t e r p r e t a t i e verdiepin g vrd goede voorbereiding voor het aanvoelen van po ezie 4 fantasie leren gebruik err combineren van woord klank err beweging 5 begrip drama aanvoelerr leren bewegen in de ruimte coordi neren van klank woord en gebaar ka n evolueren tot dialoog zelfs tot intrige 6 leren kiezen wikken en wegen d i een vorm van denken lesverloop 1 wandel rustig in de ruimte rond 2 ga maar eens zitten liggen in een houding die je gemakkelijk lijkt 1 4 3 je z i t nee r err j e naa m l i g t a c h t e r j e op de grond b e k i j k he m en spree k m i j e naa m luidop u i t roe p j e naam ze g j e naa m ir r v e r s c h i l l e n d e toonaarde n d e meeste n voelder r zicu r ii r dez e f a s e erg geremd d e volgend e f a s e wa s dar r oo k eez r o p l u c h t i n g r e mochten onz e naa m n i e t lange r voor r on s z e l f gebruike n maa r he m nreedelem aa n d e anderen 4 denk ee n h e weging u i t d i e p a s t h i j eige n naa m ei r s t e l j e z e l f aa n de e nderer c v o o r arm e dee d dar r z o ee n t o f f e bedwelmende1 v o o r s t e l l i n g va n z i c h z e l f d a t e r va n onz e gebaren n i e t v e e l i n h u i s kwam was oo k n i e t n t d i g w e ware n e c h t opgeluch t dat w e i e t s memr onz e naa m konder r doen 5 we vormden t o e v a l l i g e groepje s va n d r i e o f v i e r me v d e v o o r namen d i e z o bijeenkwamen moesten we eerr k l e i n spe l make n waarin dez e voornamer e gepresenteerd werden daarmj i moeste n we gebrui k maken van klank r i t m e bewegin g en r u i m t e elke groe p ga f da n z i jir eige n v o o r s t e l l i n g voo r u i t e r a a r d aandachtige t o e h o o r d e r s 6 korte bespirekin g va n d e elemerttter c d i e i n d e v e r s c h i l l e n d e v o o r s t e l l i n g e n zateoe v b gebrui k va n dialoo g s t e r k gebrui k va n r i t m e e n z mogelijkheden verschillen aarctomert maa r geen waardeoordelen u i t s p r e k e n 2 oveatgaaip t o t poezi e het gedicht j o s s i e va n ja n hanl o j o s s i e l i e f j o s s i e klei n j o s s i e gtre d j o s s i e goed l i j f j o s s i e gere d z i c h t goed z i e l d e n k f e e t n i e t t goe d z i e l j o s s i e ke n n i e t goe d z i e l j o s s i e z i e l j o s s i e goed jferssi e i s goe d z i e l j o s s i e missclrieii weelf n i e t goe d z i e l j o s s i e ke n n i e t oud j o s s i e wee t n i e t oud j o s s i e kerr n i et ou d j o s s i e kerr n i e t ou d z i e l j o s s i e oud3 z i e l j o s s i e jon g z i e l j o s s i e ee n z i e l j o s s i e of z i e l ander s word t j o s s i e z i e l word t j o s s i e ik z i e l i k i k z i e l jon g z i e l jfossie ik z i e l i k 7 ik z i e l jon g z i e l i k z i e l mxs z i e l ifc z i e l wee t rrie f r ou d z i e l i k ik z i e l ou d z i e l w e eit n i e t ou d z i e l j o s s i e weet n i e t i k z i e l j o s s i e ik z i e l jon g z i e l i k z i e l n i e t ge k z i e l ik z i e l som s z i e l ge k z i e l gra p z i e l tfeet n i e t gra p z i e l weet n i e t som s z i e l weet nieif c soro s z i e l gra p z i e l ffeet n i e t v som s z i e l gra p z i e l papier z i e l 15 daelstellingen s idem als voor a l maar ook poezie leren lezen leren zelf inter preteren en leren zelf hel even lesverloop iedereenr leest het gedicht stil voor zichzelf een 1 naar mijn mening vrij hermetisch gedichtje dat ons echter door de stapsgewijze voorbereiding e n door het werken ermee ondanks het feit dat ik er in het begin geen sikkepit van hegreep langzamerhand ontsloten werd en al begrepen sommigen het gedicht niet ten volle we konden er mee meevoelen opdracht s ananloog zoals lesverloop 5 en 6 maar met enkele regels naar keuze uit het gedicht korte beschouwing er wordt bewust gekozen voor een spelvorm waarbij vooraf bepaa lde regels worden afgesproken i de begeleider geeft met korte tussen pauze kleine opdrachten die voor iedereen uitvoerbaar zijn de deelnemers voeren ze uit iederee n verklaart zich van tevoren met de werkwijze akkoord d e fasering van de opdrachten is erg belangrijk daaruit spreekt een gestadige groei sla dus nooit een fase over de keuze fa e is erg interessant en boeiend want je weet er wordt iets van ons verwacht ifiif c de bus kwam meestal wat op dat ogenblik voor de groep de beste en meest haalbare oplos sing leek de ervaring wijst uit dat deze manier van werken aan een optimaal aantal mensen de kans biedt zich te ontplooien naar eigen mogelijk heden en binnen een groep zichzelf te zijn d e kreativiteit die in ieder sluimert krijgt een kans geremdheid wordt doorbroken e r is geen competitie mogelijk ook niet met zichzelf d e laa t ze maar doen laat ze maar volledig vrij methode blijkt minder democra tisch en doet uiteindelijk meer mensen dichtklappen dan de manier waarop wij aan het werk zijn geweest b poezie werken met het gedicht zou een hand van gerrit kouwenaar dat je op de volgende bladzijde vindt zou ee n han d zon een hand a l s h i j v o o r b e e l d d e han d van een blinde d i e testend doo r d e s t a d gaat n i e t mee r voele n da n steer r n i e t voele n d e s c h u r f t u g e hui d va n d e huizen ademend de mamreren r wange n va n verlamd e helde n en l a f a a r d s zacht err har d a l s voor e n n a j a a r en a l t i j d v o c h t i g 7 de g r a n i e t e n han d va n d e pcditieagen f r d i e z i j n 13 e v o o r s c h r i f t hulpverlenin g aan gehrekkigen nakom met dezelfd e p l i c h t s b e t r a c h t i n g a l s zijn 7 e v o o r s c h r i f t sltene n kloppen 1 op ongelovigen zou dez e han d n i e t mee r da n s t e e n voelen a l s hij s t e e n v o e l t 7 ja hij zal meer dan steen voelen a l s h i j stee n voel t bijvoorbeeld a n g s t a n g s t bijvoorbeel d woo r ope n deure n maar d e zjende n zijn i t a l r i j k e r dan d e blinders blijmoedig e n zeke r doo r dt e ope n deure n in er r u i t g a a n d e betasten z i j zelde n sfee n pas a l s d e nacht i s g e v a l l e n begint d e w e r k e l i j k h e i d gerriifr kouwenaa r 1 7 1 i e d e r e e n l e e s h e t g e d i c h t s t i l voo r z i c h z e l f 2 opdracht j k i e s uit d e mass a f o t o s o p d e gron d ieman d d i e voo r jotr een ec t e ziend e o f ee n echt e blind e i s 3 v e r t e l k o r t waaro m j e denk t d a t d i t ee n echt e ziend e o f t u i n d e i s deze f a s e wa e voo r m i j ee n echt e beleving doo r d e t e g e n s t r i j d i g s t e opvattinge n ove r ee n ziende e n b l i n d e t e horen on stond e r ee n u i t e r s t vruchtbaa r l e e r p r o c e s e r wer d gelukki g n i e t ingegaa n o p t e g e n s t r i j d i g h e d e n d i t blee k u i t h e t l a t e r e r e s u l t a a t oo k n i e t nodi g omda t w e omtren t d i t g e d i c h t s t i l z w i j g e n d t o t ee n e e n s l u i t e n d h e i d ware n g e g r o e i d 4 s c h r i j f o p ee n groo t bla d p a p i e r wa t d e persone n o p jou w fot o op d i t ogenblil c we l zoude n kunne n zeggen 5 deze t e k s t word t doorgeschove n n a a r d e l i n k e r buu r d i e he m s t i l leest 6 iedereen k i e s m r opnieu w ee n fot o d i e volgen s he m p a s t b i j d e t e k s t d i e h i j z o j u i s t va n z i j n buurman 1 kreeg 7 we maken n u ee n diamontage w e gaan o p ee n r i j s t a a i r d e e e r s t e l e g t z i j n z o j u i s t gekoze n fot o oj r d e gron d e n l e e s e r d e eks t va n z i j n buurma n b i j voor z o gaa t h e t v e r d e r h e t r i j t j e a f w e v o e l e n on s c o l l e c t i e f v r i j emotionee l e rokke n b i j h e t gebeuren he word ee n samerp beleven w e zie n oo k in d a t een d u i d e l i j k g e s c h r i f wel handi g i s b i j h e t v o o r l e z e n 8 hoe koamen r w e hierme e v e r d e r werken omwille va n d e emotionel e betrokkenhei d i s het wenselij k m e r een pauz e i n t e lassen z o kai r i e d e r e e n h e t beleefd e r u s t i g verwerkerr op schoo l zo u j e b i j v o o r b e e l d een volgende l e s o p nieuw d e g e d i c h t e k s e r han d kunne n nemerr vervolgen s zou 1 j e in ee n klasgespjre k sa me n kunne n onderzoeken welk e va n d e z e l f geschreven t e k s t e n h e t mees t a a n s l u i t b i j d e t e k s t va n g e r r i t kouwenaar d i t l i j k t on s een v r u c h t b a re e n z i n v o l l e manie r o m an e k s t i i r e r p r e t a t i e t e doen jfeha claus 2de l i c germ tj i a 18 c proza de leeskring schematisch zit een leeskring als volgt in elkaar 1 per groepje van vier leerlingen wordt 1 boek gelezen 2 elke groep kiest een fragment om in de klas voor te lezeirj 3 bij het fragment worderr door de groepsleden een aantal zinvolle vragen opgesteld 4 bij het fragment bedenken zij ook 1 muzrohe opdra cht 5 fragment word voorgelezen in de klas zonodig gesitueerd in het geireel van het boek 5 6 voorbereide vragen worden aan de klas voorgelegd 7 klas bearrtwoord tf deze vragen en formuleert eventueel andere vra gen waarop de groep antwoordt 8 een muzieco opdracht wordt door de groep uitgevoerd we lezen met z n allen dezelfde tekst peest van herman de coninek daardoor vallen fase 2 5j 6 err f weg 6 en eerder wegens tijdge ftrek we lezen de tekst irr stilte verdelen ons in twee groepen err gaarr vragerr en muzische opdrachten bedenken feest herman de coninek vandaag gaan we lekker allerzielen vieren irr watt nog rest van een familiekring om beter te kunnen zierr wat er niet meer van rest de uitvinder van allerzielen was vermoedelijk ee n bloemist wan t we gaan allemaal lelijke chrisanten kopen en bepleisterde graven opka lefateren lijken zijn zeer gevoelig op dit punt en erg jaloers op eikaars versiering en daarna gaan we een biertje tot ons nemen in de herberg s in de eeuwige rust op de gezondheid van de doden en later onder het maal zal er een tante weduwe stilletjes beginnen wenen om weldra te worden overvleugeld moet er nog koffie zijn door een andere tante weduwe met groter debiet err wie hardst built heef t meest bemind rreem nog een sandwich tante louise trienden ik hou niet van folklore ik heb teveel eerbied voor de dood bijna evenveel als voor het leven een dood lichaam is het meest eenzame en het meest hulpeloze dat ik ken het kan zijn ogen niet zelf sluiten het kan niet eens de wenende vrouwen als vliegen op afstand houden na twee dagen moet het gauw gauw gekist na een maand bestaat het niet meer he t is verschrikkelijk vrienden een dood lichaam is verschrikkelijk maar een dode niet di e is een mooi verhaal van vroeger van een held die je ook wil worden s avonds j e hebt hem nodig om mee ver der te leven je moet err natuurlijk heb je graag ook eens echt verdriet maa r daar hoeft een ander niks van te weten en verdienstelijk is het evenmin 19 volgende vragen kwamen uit de bus s 1 wat vier je eigenlijk met allerzielen waaraan denk je die dag wat doe je thuis op die dag wat vind j e daarvan vind j e die handelingen zinvol denk j e er anders over 2 wie heeft ervaringen met kerkhof begrafenis overleden geliefde persoon enz heb je al eens een dode gezien welke reakties had je toen vind je een dood lichaam iets verschrikkelijks is het hulpeloos 3 wat denk je van dodenverering ken jij doden die voor joir een held geworden zijn heb je de doden nodig koe komt het dat de kerkhoven zo vol staan 7 hoe wil jij begraven worden 4 vindt jij chrysanten lelijke bloemerr 5 gebruik j e de uitdrukking doo d zijn ook in andere omstan ighedeir 6 welke houding neemt de auteur aan tegenover het uiterlijke gebeu ren welke toon zit er in de eerste lijn op regel 14 zegt de schrijver ik hetr teveel eerbied voor de dood s is da ir waar vind j e nog varr die schijnbare tegenstellingen 7 wat vind jij een zinnige manier om verdriet te uiten of hoeft dat1 niet verschilt dat van jongen tot meisje van man terir vrouw 7 waar ligt het verschil tusse n echt verdriet e schijnverdriet deze vragen werden enkel geinventariseerd hei r lijkt erg duidelijk dat aan de hand van deze vragen der hele tekst in bespreking zou ko raren met ook de weerslag ervan op elk individu wa betreft de opdrachten werden volgende ideeen verzameld f 1 lezing van th e loved one e waugfti 2 schilderijen verzamelen rond graf en begrafenis iconografie 3 collage over allerzielen parodieren d of ernstig 4 toneel i bloeirrenkraampje aan ingang schoonselhof kan ook ernstig of komisch gespeeld worden 5 folder ontwerpen om een nieuwe bloem te lanceren i p v de afgezaagde chrysant 6 onderzoek naar het gebruik van chrysanten waarom sinds wanneer 7 welke begrafenisgebruiken bres teian er nog rouw dragen lijkmaal 8 informatie verzamelen rond crematie s hoe verloopt dat waarom wie wordt gecremeerd hoe vraag je dat aan enz 9 stel een ceremonieel op voor een alternatieve ernstige begrafenis 10 hou in het jaar 3878 een voordracht over dodenverering irr de 20ste eeuw a h v enkele archeologische resten na de grote catastrofe van 2002 is de mens van voren af ann herbegonnen 11 stel een doodsprentje op voor een geliefde persoonr 12 stel een eigen doodsbrief op 13 ontwerp je eigen grafmonument met of zonder grafschrift 14 klankenspel waarin de sfeer en de tegenstellingen van de tekst duidelijk overkomen schijn en echtheid 15 nrimespel of schaduwspel ver houdingen1 tegenover de dood 2 0 volgende opdrachte n werde n t e n s l o t t e uitgevoer d 1 een spel gespre k hee l d i e p z i n n i g ove r leve n e n sterven d e gren s o v e r s c h r i j d e n enz di t was ee n aangrijpen d ech t gespre k t u s s e n v i j f deelnemer s e i g e n l i j k n i e t v o o r b e r e i d gespeel d i n d e ttoe v a l l i g e ruim t w a a r b i j heir one way glass p r a c h t i g gebruik werd achteraf blee k da t d e s p i e r s graa g h e t publie k i n h e t gespre k hadden betrokken e r ware n i n d i e z i n inderdaa d enkel e u i t s p r a k e n gedaa n maa r d i e ware n doo r d e l u i s t e r a a r s n i e t a l s u i t n o d i g i n g e r v a r e n ofwe l voelde n z i j zic h wa t gerem d o m zomaa r i n t e s p r i n g e n 2 een foto montage gedicht 1 ove r leve n e n doo d c f r d e werkwijz e met f o t o s i n d e v o r i g e s e s s i e b i j ee n r e e k s va n ze s f o t o s werd ee n zee r k o r t e t e k s t geleze n d i e h e t h e l e levensverloo p va n de men s moes t s c h e t s e n daarn a wer d dezelfd e t e k s t hernome n me t t o t a a l ander e f o t o s he t c o n t r a s t spra k boekdelen z i e h i e r d e t e k s t s toe n d e aard e droo g was keerd e d e dui f n i e t weer 0 j e s t a p t i n ee n werel d vo l tfrelo f t e n 0 wa t do e j e same n nre t j e t i j d 0 j e levensavon d h e e f t p r e t t i g e kaniterr 0 j e t i j d i s u i t g e t e l d wat l a a t j e a c h t e r 0 waa r g a j e hee n beide opdrachte n werde n doo r d e deelnemer s zee r i n t e n s beleef d zowel s p e l e r s a l s toeschouwers we hadde n a l l e n d e indru k zee r diep o p d e t e k s t t e z i j n ingegaan d i e p e r da n j e o o i t me t t e k s t v e r k l a r i n g o f wa t da n oo k zo u geraken i n d i e s a c r a l e stemmin g ha d nieman d zin o m zomaa r naa r evalu ti e ove r t e s t a p p e n s t i l l e t j e s i s i e d e r z i j n s weeg s gegaan achteraf toc h dez e d i d a k t i s c h e k i j k o p d e zaa k a l l e v i e r taalmodi e worde n g e b r u i k t l u i s t e r e n l e z e n s c h r i j v e n en spreken de i n d i v i d u e l e r e a k t i e va n d e deelneme r o p d e t e k s t staat c e n t r a a l a f f e k t i e v e e n emotionel e kan t overweegt b i j h e t bedenke n e n u i t v o e r e n va n opdrachte n ka n er g c r e a t i e f worden gewerkt s p i j t beperkinge n va n ruimt e e n t i j d b l i j k e n u i t v o e r i n g e n va n opdrachten s t e e d s zinvo l t e z i j n voo r d e toeschouwer j e f feperman s